Vísir - 21.08.1932, Qupperneq 3

V I S I R
Úr gðmlnm blOðum.
Spurning gömlu konunnar.
„Eg liefi aldrei lánað fol-
ann,“ sagði Þórir á Felli við
mig, „en eg ætla að trúa þér
fyrir honum.“
Þórir horfði á mig um leið
og það var alvara og traust i
þreytulegum andlitssvipnum.
Þórir þurfti svo sem ekki að
krækja sér í aura á liestlánum.
Hann var einn af gildustu
bændum dalsins. Og hann var
sómamaður í hvivetna. Við
höfðum liaft skömm kynni
hvor af öðrum. Eg kom að
sunnan þá um vorið til að
skoða mig um fyrir norðan.
Eg var á átjánda ári og hafði
ráðist í vegavinnu til þess að
sú ósk gæti ræst. Ivafla úr vor-
inu voru tjöldin okkar við tún-
garðinn á Felli. Þá kyntist eg
Þóri. Hann var þó einn þeirra
manna, sem seinteknir eru, og
aldrei voru viðræður okkar
langar. Hann var aldrei marg-
máll. En margt af því, sem
hann lét um mælt, festist í
liuganum. Og meðal annars
orðin þau, sem eftir lionum
eru höfð í upphafi þessa máls.
Mér lék nú hálfpartinn grunur
á, að eg nyti þarna föður
míns, eins og oftar nyrðra, en
eg man enn, að eg var dálitið
upp með mér af því, að norð-
lenski hóndinn skyldi sýna
mér, Reykjavíkur-piltinum,
svona mikið traust. Heill lióp-
ur manna var sem sé að leggja
af stað í þriggja daga skemti-
ferð fram til fjalla. Og hesta-
vinir eru sjálfsagt að jafnaði
ófúsir að lána fimm vetra
gæðingsefni óþektum kaup-
staðarunglingi i slíkt ferða-
lag, þegar flestir hafa tvo til
reiðar. Og þetta var á þeim ár-
um, er menn liöfðu gnægð ó-
svikinna veiga i hnakktöskun-
um. Nú hafði eg frétt seint um
þessa fyrirhuguðu skemtiferð,
og þegar mér var gefinn kost-
ur á að taka þátt í förinni, lenti
eg í hesthraki. Og það var ein-
mitt kvöldið áður en leggja
átti af stað, að eg var orðinn
úrkula vonar um að fá sæmi-
legan reiðskjóta, því að öðru
vísi en vel ríðandi vildi eg ekki
fara. En þá kom Þórir og hafði
þau orð um, sem að framan
greinir — og önnur ekki. Eg
varð glaðari en frá verði sagt,
og' kunni litt að þakka dreng-
lyndi Þóris sem har, enda kaus
hann sér ekki aðrar þakkir en
að eg færi vel með folann, og
það gerði eg. Litli Rauður
Þóris á Felli átti ekki minstan
þáttinn i hve minnisstæð þessi
íerð varð mér. En henni skal
eigi lýst að sinni. Væri það þó
freistandi, að lýsa hinum glaða
og reifa hóp og frjálsu ferða-
lífi um norðlenskar bvgðir og
úbj'gðir á þeim tíma árs þegar
engin er nóttin. Eða kannske
það sé eigingirni. Kannske eg'
vilji geyma sjálfum mér minn-
ingarnar um þessar stundir,
einhverjar hestu stundir æf-
ionar, til dæmis minninguna
urn hvíldarstund i hlásóleygj-
ábrekku í sólskini um liá-
nótt — eða minninguna um
eina hóndadótturina sem var
aneð i förinni, — svarthærða,
dökkeyga og tigulega, eins
óg Spánarlands dóttir, þótt
hernskuleikvöliurinn væri
aorðlensk dalgrand — og ótal,
ótal margar minningar aðrar.
Ct á þá stigu skal eigi farið.
'l'A eru þær minningar, sem
a«enn vilja einir eiga, til þeir
stigir, sem menn vilja einir
ganga. Að eins lítils atviks,
nokkurra orða, sem ekki hafa
gleymst, — skal minst.
Við riðum að garði eins bæj-
arins i ónefndum dal. Um
nafnið skiftir engu. En hað-
stofa var þar í fornum stíl.
Okkur var öllum veitt þar af
mikilli rausn. Er góð stund var
liðin fóru menn að tinast út og'
húasl til brottferðar. Einlivem
veginn atvikaðist svo, að eg,
bóndadóttirin fagra og Vestur-
Islendingur nokkur, sem var
með í förinni, dokuðum við i
haðstofu. Maður þessi var bor-
inn og barnfæddur á þessum
slóðum, en liafði verið tvo eða
þrjá áratugi vestra. Og liann
var margs spurður á bæjunum
og man eg fæst af því. En í
þetta skifti var liann spurður
spurningar, sem mér hefir
aldrei úr minni liðið. Þarna í
baðstofunni sat gömul kona á
rekkju sinni. Hún virtist sjón-
döpur orðin og' þreytuleg
nokkuð. Hárið var silfurgrátt
og fagurt, andlitið sviphreint
og' svo mikil göfgi i svipnum,
að eg liefi aldrei meiri séð, þvi
hvar getur meiri göfgi að líta en
i svip góðrar og lífsreyndrar
konu? Eg man ekki hverju
Vestur-íslendingurinn, sem
var lieldur liávaðamaður, og
að þessu sinni hreyfur af víni,
isvaraði spumingu gömlu kon-
unnar, en spurningin varðveitt-
ist því betur:
„Vaxa nú fíflar og sóleygjar
í Ameríku, Þorsteinn minn?“
Spurningin sjálf og hvernig
spurt var greip mig. Og eg
man eftir því, að mér varð lit-
ið á bóndadótturina, sem eg
sjálfsagt hefði ort um, ef eg
liefði hæfileika á við miðlungs
bragsnillinga Spánarlands. Og'
eg lield, að við höfum bæði
hugsað um það sama á þessari
stund, eða svo fanst mér þá,
að það væri óendanlega fagr-
ar hugsanir bundnar við spurn-
inguna. En hve fagrar varð
mér fyrst ljóst löngu seinna.
Þvi það var ekki eingöngu það,
að gamla, göfuga konan, sem
sat þarna á rekkju sinni, væri
að hugsa um alla þá, sem lmn
hafði liorft á eftir götuna frá
garði, alla þá sem flutt höfðu
á „hnöttinn hinum inegin“,
livernig þeim hafði vegnað,
ættingjunum og vinunum, og
hvort þeir hefði enn sama
augnayndi og hún í sveitaein-
verunni, blessuð blómin, vor-
hoðana, sem fagrar bernsku-
minningar eru við bundnar,
heldur var það i rauninni ann-
að og meira, sem um var spurt,
þótt óbeint væri. Höfðu æsku-
minningarnar, sem sál manns
nærist á alt lífið lieima i sveit-
inni, sífelt endurnýjast með
nýju vori, nýjum blómum, nýj-
um fíflum og sóleygjum — lif-
að í sálum þeiiTa, sem hehnan
fóru? Hafði máttur þeirra
minninga fylgt þeim gegnum
lifið? Voru „fiflar og sóleyjar“
í Ameríku? Eða höfðu menn
glatað sálum sínum i landi
efnishyggjunnar? — Eg hefi
stundum reynt að svara spurn-
ingu gömlu konunnar. Og eg
hýst ekki við, að eg svari henni
nokkuru sinni til fulls, frekara
en Þorsteinn vesturfari. En eg
veit þó svo mikið, að það eru
til fiflar og sóleygjar i Vestur-
hehni, þótt þeir sprytti ekki
þar sem min spor lágu þar i
löndum. Slikar guðs gersemar
vaxa sjálfsagt um víða veröld
eða aðrar fegri. En það er
kanuske bara „sóleyg i varji-
anum heima“, sem brosir við
þreyttum augum islenska veg-
farandans í vesturvegi. Og það
hafa víst verið skyldar hugs-
anir, sem knúðu fram ljóðlin-
urnar um sóleygjuna lieima og
þær, sem lágu til grundvallar
fyrir spurningu gömlu kon-
unnar.
Og megi þær dafna, blessað-
ar sóleygjarnar i varpanum —
og fíflarnir með — og gleðja
augað og friða liugann, er
lialla tekur undir fæti. Leiðin
til hlómanna i varpanum er
leiðin heim, leiðin frá heimin-
um til sjálfs sin, leiðin til liins
liðna. Og kannske er það þeim
að þakka, að þegar menn hafa
týnt sjálfum sér, geta menn
fundið sig sjálfa á ný.
A.
Jarðabætor 1931
—o---
í síðasta hefti búnaðarblaðs-
ins Frey er birt grein með
skýrslu um jarðabætur árið
sem leið. Þykir ástæða til þess
að skýra nánara frá jarðabót-
um þeim, sem unnar voru í
landinu i fyrra, og verður hér
stuðst við þær upplýsingar, sem
birtar eru í Frey. Skýrsla sú,
sem birt er i Frey, er samkvæmt
II. kafla jarðræktarlaganna,
„og eru þar taldar allar jarða-
bætur, sem ríkissjóðsstyrkur
hefir verið veittur til“, en „auk
þess er unnið allmikið af jarða-
bótum, sem einskis styrks hafa
notið“.
Það verður ekki um það
deilt, að jarðræktarlögin hafa
komið að miklu gagni, þvi að
frá því er þau gengu í gildi, ár-
ið 1923, liafa jarðabæturnar
aukist mjög ört. Rikisstyrkur-
inn hefir þá og liækkað jafn-
framt, eða úr 133.000 krónum
1924 upp i 631.953 kr. í fyrra,
eða 1924—1931 samtals kr.
2.663.604.00.
Á það er drepið í greininni
i Frey, að „óhætt muni að
fullyrða, að engu fé, sem rík-
ið hefir varið til umhóta í land-
inu á síðari árum, liafi verið
betur varið en þessu. Þessi litli
stvrkur, kr. 0.50—1.50 á dags-
verk, hefir hvatt menn til fram-
kvæmda og ræktunar, jafnt i
sveitum, sem við bæi og þorp.
Árið 1923 störfuðu 1997 menn
að jarðabótum á öllu landinu,
en síðasll. ár um 5000. Styrkur-
inn er bygður á þeirri grund-
vallarreglu, að allir beri jafnt
úr býtum í lilutfalli við það,
sem þeir framkvæma. Þó hefir
siðustu árin verið settur liá-
marksstvrkur fyrir þá, sem
inest framkvæma. Þessi grund-
vallarregla gerir það að verk-
um, að allir njóta styrks i hlut-
falli við framkvæmdir sinar“.
1 þessu sambandi er þó á-
stæða til að taka fram, að þeir
menn, sem hafa á það bent, að
ekki sé mest um það vert, að
flatarmál liins nýræktaðalands
verði sem nvest, heldur liitt, að
nýræktarlendurnar séu sem
best ræktaðar, hafa rök
að mæla. Mun hafa tals-
vert borið á því, að styrkurinn
hefir haft þau áhrif, að menn
hafa þanið sig með nýræktina
út um mýrar og móa, án þess
að hugsa um það, að það er
meira um það vert, að rækta
minni bletti og rækta þá vel,
heldur en að rækta stóra bletti
og rækta þá illa. Em mörg
dæmi þess, að menn liafa tekið
svo stór flæmi undir, að þeir
hafa elcki haft tök á að setja
NYJA EFMmm
Grc//VA4*?/? &{//////?/?SSQA/
REIVKUAI/Í K
/L/Tun/ L / run/
/<stm/sk rn~r/=\ o<s
SK//VA/U ÖRC/ - H RT/A/L L/A/
Sími 1263. P. O. Box 92.
/ Varnoline-hreinsun.
Alt nýtisku vélar og áhöld. Allar nýtísku aðferðir.
Verksmiðja: Baldursgötu 20.
Afgreiðsla Týsgötu 3 (hominu Týsgötu og Lokastíg).
Sent gegn póstkröfu út um alt land.
Sendum. ----------- Biðjið um verðlista.------------Sækjum.
Stórkostleg verðlækkun. Altaf samkepnisfærir.
Móttökustaður í vesturbænum hjá Hirti Hjartarsyni,
Bræðraborgarstíg 1. — Sími 1256.
Afgreiðsla í Hafnarfirði hjá Gunnari Sigurjónssyni, c/o
Aðalstöðin. Sími: 32.
Tll Hrammstanga
Blönduóss og Sauðárkróks fer
bifreið kl. 10 á mánudagsinorg-
un næstk. — Nokkur sæti laus.
Bifreiðastöðin Hringarlnn.
Skólabrú 2. Sími 1232.
Heima 1767.
í þau nándar nærri nógan á-
burð. Ber að sjálfsögðu að setja
strangar reglur um það, að all-
ar styrktar jarðabætur verði
að vera vel gerðar, og tr>rgging
fyrir því, að nægilegt áburðar-
magn sé fvrir liendi, til þess
að nýræktarlendur verði ekki
fljótlega aftur að óræktarlandi.
Tekið skal fram, að það, sem
hér er sagt að framan, um
þetta atriði, er ekki liaft eftir
Freys-greininni.
Félög þau, sem unnu að
jarðabótum, eru 216 á öllu
landinu. I Árnessýslu og Suður-
Múlasýslu eru 16 félög í hvorri
sýslu, en í ísaf jarðarsýslu,
Húnavatnssýslu, Skagafj arðar-
sýslu eru 15 í hverri o. s. frv.,
en fæst í Vestmannacyjasýslu
eða 1 félag. Jarðabótamenn eru
alls á öllu landinu 4638, og
flestir i Skagafjarðar- og Eyja-
fjarðarsýslu, 427 í hvorri, Ár-
nessýslu 413 o. s. frv., og fæstir
i Vestmannaeyjasýslu eða 43.
Önnur tafla er Iiirt í grein-
inni, um jarðabætur á þjóð- og
kirkjujörðum á öllu landinu,
mældar árið 1931 og ætlaðar
til landskuldargreiðslu. „Eru
það 11.758 dagsverk, sem unnin
liafa verið i þessu skyni, og
reiknast það kr.35.274.00. Dags-
verkatala þessi má heita alveg
sú sama og árið áður (var þá
11.789)“.
Samkvæmt töflunni er tala
býla, sem jarðabætur voru unn-
ar á til landskuldargreiðslu(
240, flest í Suður-Múlasýslu,
37, en 36 í Árnessýslu, og fæst
í Dalasýslu eða eitt býli. Unn-
in dagsverk voru flest i Árnes-
sýslu (þ. e. á þjóð- og kirkju-
jörðum) eða 1940, en 1680 i
Suður-Þingeyjarsýslu, og fæst
i Dalasýslu, eða 12 dagsverk.
Styrkurinn reiknast kr. 35.274
samtals, sem fvrr segir. Er Ár-
nessýslu þar liæst á blaði, 5820
kr„ þá Suður-Þingevjarsýsla
5040 kr. (23 býli) o. s. frv.
Telur Freyr liklegt, að leigu-
liðar á þjóð- og' kirkjujörðum
muni alment nota sér þessi
greiðslukjör á landsskuld, „og
að þessi dagsverkatala muni
lítið hreytast fyrst um sinn, á
meðaðn jarðræktarlögin eru ó-
breytt i gildi“.
x.
Hinir viðurkendu tónar Bosch-
flautunnar, bæði fyrir báta og
vagna, aðvara milt en greini-
lega. — Flautan frá Bosch, sem
annað, endist mjög veL •
BOSCH
Bræðnrnlr Ormsson,
Reykjavik.
Sími: 867.
Reynið matinn
í K.R.-húsinn.
Seljum einnig einstakar máltíðir.
Heidrudu
húsmæður
Biðjið kaupmann yðar eða
kaupfélag ávalt um:
Vanillu ]
Citron I búðingsduft
Cacao | frá
Rom
H.f. Efnagerd
Reykj avíkur.
Hitt og þetta.
—o—
Frakkar og Belgíumenn
liafa gert með sér nýjan við-
skiftasamning og var hann und-
irritaður af fulltrúum beggja
þjóðanna þ. 18. júlí s.l. Sam-
kvæmt samningmn verða
Belgíumenn aðnjótandi sér-
stakra vildarkjara mn innflutn-
ing á kopar, stáli, járni og kol-
um o. fl. Búist er við, að Sviss-
lendingar, Spánverjar og ítaiir
muni bráðlega gera viðskifta-
samninga við Frakka, meS
gagnkvæma lækkun innflutn-
ingstolla fvrir augum.
I Berlínarborg
eru 8000 götur, sem eru sam-
tals um 1800 milur enskar a
lengd eða álíka og vegalengdin
milli Rómaborgar og Stohk-
liólms.