Vísir - 03.02.1933, Blaðsíða 2

VÍSIR
——a—u——wo—MWM—ittmnatr****
H®™ i©l
MeiMsölubipgðip $
APPELSÍNUE, „Jaffa“.
APPELSÍNUR, „Yalencia“.
EPLI, „Delicious“.
CÍTRÓNUR, stórar og góðar..
KARTÖFLUR, ísl. og útl.
Síxni: eÍDn - íveir - þ ír - fjórir.
Símskeyti
Berlín, 2. febrúar.
UmteJ Press. - FB.
Ástandið í Þýskalandi.
Lögreglan hefir gert hús-
rannsókn í a'öalbækistöð komm-
únista í Berlín og tekið húsið í
sina umsjá til bráðabirgða. Hús-
rannsóknir hefir lögreglan
einnig látið fram fara á öllum
deildarslöðvum kommúnista
um gervalt Prússland. Mikið af
skjöium liefir verið tekið iil
rannsóknar. Rannsóknir liafa
farið fram á fjölda veitinga-
stöðum. Nítján menn hafa ver-
ið handteknir.
Belfast, 2. febrúar.
United Press. - FB.
Verkfallið í Ulster.
Orustubúið herlið er komið
til Dunkalk og er þar á verði
við opinberar byggingar og á
götunum víða. — Dunkalk er
næsta slöð, þar sem járnbraut-
árlestinni var lileypt af teinun-
um. Hermenn eru nú hafðir til
verndar þeim lestum, sem enn
eru í gangi.
McCamey, Texas, í jan.
Umted Press. - FB.
Olíulindir í Texas.
Yates oliulindasvæðið i vest-
urhluta Texas er mesta olíu-
lindasvæði heims, miðað við
stærð. Það eru ekki nema um
sex ár frá því farið var að starf-
rækja olíubrunnana þar, en þeg-
ar liafa verið framleiddar þar
170 miljónir tunna. Verkfræð-
ingar hyggja, að unt verði að
ná þarna úr jörð 450 miljónum !
tunna og verði því haldið 1
áfram olíuvinslu þarna alt að
því tuttugu ár til. — Fyrir 6
árum var þama búgarður Ira
G. Yates, en rannsóknir leiddu í
ljós, að þarna var oha i jörð.
Yates hafði átt við mikla erfið-
leika að stríða en varð fljótl
vellauðugur maður, enda hafði
reynslan kent honum margt,
og hann lét ekki landið ganga
úr greipum sér. Búgarður hans
var 25,431 ekra lands og er nú
álitinn $ 9,000,000 virði. Bú-
garðurinn er nú eign hlutafé-
lags, en Yrates og börn hans níu
að tölu eru aðaleigendurnir og
hafa meiri hluta atkvæða.
ötan af landi
Bíldudal, 3. febr. FB.
Húsbmni.
í fyrrinótt kviknaði í fisk-
þurkunarhúsi Ágústs Sigurðs-
sonar hér og var eldurinn
magnaður, er að var komið.
Brann húsið og áfast pakkhús
til kaldra kola, en önnur hús
tókst að verja. I pakklnisinu
voru 600—700 skpd. af fiski o.
fl. og bjargaðist ekkerl af þvi.
—• Um upptök eldsins er ókunn-
ugí. —
Hermáiakröfur
Þjoöverja.
Richard D. McMillan frá
fréttastofu United Press i París
hefir skrifað grein, sem birst
hefir i fjölda blaða, um hernað-
ar- og afvopnunarmál Evrópu-
þjóða, einkanlega að því er
Fjóðverja snertir. I greininni
kemst hann m. a. svo að orði:
„Það hefir oft verið sagt,
og á heimsstyraldarárunum
klingdi það stöðugt í eyrum
manna, að hernaðaramlinn væri
ríkari með Þjóðverjum en
nokkurri þjóð annari, og það
kann að hafa verið nokkuð til í
þessu, en mjög mun þetla iiafa
verið orðum aukið, ef talað er
um þjóðina i lieild, allar stéttir
hennar. Nú er svo komið, sem
kunnugt er, að Þjóðverjar
krefjast hernaðarlegs jafni’éttis.
Ráð hafði verið gert fyrir al-
mennri afvopnun þjóðanna, en
af lxenni varð ekki, nema Þjóð-
verja. Loks þótti þeim nóg kom-
ið og þeir báru fram ki’öfur sín-
ar um jafnan rétt til að vígbú-
ast sem aðrar þjóðir. Menn af
öllurn stéttum, stjórnmála-
menn, yfirvöld, Nazistar, Stál-
hjálmamenn, stúdentar, allar
stéttir, allir floklxar líta svo á,
að á meðán Frakkar vígbúist
eflir megni sé það fyllilega rétt-
mætt af Þjóðverjum að ki’efjast
réttar til þess að vígbúast i
varnar skyni.
„Vér áttuin ekki sök á heims-
styrjöídinni“, sagði ungur þýsk-
ur stúdent við mig, „en jafnvel
þótt það væri viðurkent, að
Þýskaland hefði átt alla sök á
þvi, að heimsstyrjöldin braust
út, þá er ekkert réttlæti í að
kenna æskulýð Þýskalands, sem
nú er að vaxa upp, um þetta,
né láía þessar syndir feðranna
— cf menn vildi viðurkenna, að
þær væri syndir þeirra einna —
bitna á þeim, sem voru börn að
aldri eða ófæddir, þegar heims-
styrjöldin braust xit.“
Stjórnmálamennirnir, enda
Adolf Hitler, neita því, að Þjóð-
verjar hafi nokkurn áhuga fyr-
ir þvi að vigbúast i árásar
skyni. Þeir krefjast að eins
jafnréttis í þesum málum á við
aðrar þjóðir og segja sem svo,
að verði jafnréttiskröfur þeirra
viðurkendar skuli þeir taka þátt
i samvinnu við aðrar þjóðir uni
mikla afvopnun. „Við óskum
ekki eftir annari styrjöld, en
við óskum heldur ekki eftir
þvi að sitja aðgerðarlausir, án
þess að búast til varnar, á með-
an nágrannaþjóðir okkar,
Frakkar að vcstan, en Pólverj-
ar að austan, vigbúast eflir
megni, en enn austar eru Rúss-
ar og frá þeim kann oss einnig
að vera liætta búin.“
Þjóðverjar halda þvi enn-
fremur fram, að þeir liafi skrif-
að undir Versalafriðarsamning-
ana í trausti þess, að allar
þjóðir hefðist hancla um af-
vopnun. í stað þess að afvopn-
ast, segja Þjóðverjar, verja
Evrópuþjóðirnar meira fé en
nokkuru sinui til vígbúnaðar,
landherja sinna og flota.
Á ári hverju nema hernaðar-
útgjöld þeirra, samkvæmt þýsk-
um fullyrðingum (að eins
helstu veldin tahn):
Stóra Bretland (aðallega til
flotans) ...... $555,521,000
Frakkland ........ $475,000,000
ítalía............ $237,245,000
Þjóðverjar halda því frarn,
að öðrum þjóðum geti ekki staf-
að nein hætta af Þýskalandi,
þar sem Þjóðverjar eigi engan
herskipaflota, sé bannað að hafa
fallbyssur og skriðdreka o. s.
frv. Því þá ekki að veita Þjóð-
verjum sömu rétlindi og öðrum
þjóðum og hefjast handa um
afvopnunina?
Þjóðverjar alment eru þeirr-
ar skoðunar, að fjárhagsins
vegna gæti Þjóðverjar ekki vig-
búist í stórum stil, þótl þeir
vildi, en Iiitl sjá allir, að þeir
tímar koma, að Þjóðverjar geta
vígbúist, og vafalaust gera þeir
jiað, ef aðrar þjóðir halda áfram
sömu stefuu og Frakkland og
Pólverjar nú.
Þjóðverjar líta svo á, að
Versalafriðarsamningarnir liafi
verið daggarður rekinn í brjóst
hinnar þýsku þjóðar. — Þeir
krefjast endurskoðunar Ver-
salasamninganna. Um þær
kröfur eru Þjóðverjar samein-
aðir og sennilegt er að Bretar,
með MacDonald í broddi fylk-
ingar, muni stj'ðja þær.
(UP. FB.).
Síðasta Grænlaniisför
‘Alfred Wegeners.
—o—
VIII.
Sumarstörf 1931.
Eiiis og menn eflaust muna
fór Jón Jónsson frá Laug afl-
ur til Grænlands vorið 1931 og
þá með 6 hesta, er liann hafði
keypt hér og nota átli til flutn-
inga, eins og sumarið áður. Með
sama skipi kom próf. Kurt We-
gener, bróðir hins látna leið-
toga, og tók við stjórn leiðang-
ursins. Komu þeir lil Kamaru-
juk 6. júlí.
Samtimis þeim komu þang-
að 2 ungir Norðmenn, Arne
Hövgaard og Martin Mehren, er
ætluðu sér að fara frá Kamaru-
jukfirði yfir i Franz Jósefsfjörð
á austurströndinni. „Það varð
þeim til mikillar hjálpar, að
geta notað okkar leiðir og burð-
armenn, sem nú voru orðnir
þaulvanir, til þess að komast
upp á jökul. Það tók þá ekki
nema viku að koma öllu upp
og inn fyrir sprungusvæðið i út-
jaðri jökulsins. Þeir höfðu lítið
af vísindalegum áhöldum og
töfðust því litið við vísindaleg
störf, enda komust þeir Ieiðar
sinnar á nærri ótrúlega stutt-
um tíma. Eftir hálfan þirðja
mánuð frá þvi, að' þeir lögðu
af stað frá Kaupmannahöfn,
voru þeir komnir heim til Nor-
egs aftur.“
Nú var mikið starf fyrir
liöndum, þvi margt af því, sem
gert var sumarið áður og um
veturinn, var ekki nema undir-
búningur jiess, sem gera átti að
sumrinu. Kurt Wegener hélt til
í vetrarhúsinu og stjórnaði það-
an öllum störf um, að mestu með
loftskeytum. Á mótorsleðunum
voru stuttbylgjutæki og gátu
þeir staðið í stöðugu sambandi
við vesturstöðina. Má skjóta þvi
inn hér, að Grænlendingarnir
voru mjög undrandi yfir þess-
um töfrurn. Þegar heyrnartólið
var sett við eyru þeirra og þeim
var sagt, að þetta kvak, eða
þessir stuttu eða löngu liljóð-
deplar, væru orð, er loftskeyta-
maðurinn í Góðhöfn væri að
senda þangað, var auðséð á
kímnisbrosinu á andlili þeirra,
að þeim þótti það ærið tor-
tryggilegt. „Þá ættuð þið líka
að skilja hvað lundarnir eru að
segja hver við annan í fugla-
bjarginu hérna framfrá“, sagði
eitt sinn gamall veiðimaður. —
Fyrir sumarstörfin inni á
jöklinum þurfti mikið að flytja
upp á jökulbrún, sérstaklega af
hundafóðri. Ekki mátti standa
á neinu. Sem dæmi um starf
leiðangursmanna á jöklinum,
má geta þess, að þegar von Gro-
nau flaug yfir jökulinn 15. ág„
á leið sinni héðan til Ameríku,
voru ekki færri en 5 deildir,
hver með svo og svo marga
hundasleða, að starfi á leiðinni
frá Jökulmiðju að vesturbrún.
Nú varð Jón að annast flutn-
ingana, að mestu einn, alla leið
frá sjó og upp að vetrarlnisinu.
Guðmundur var að starfi inni
á jöklinum; hann og Lissey fóru
siðastir manna frá Jökulmiðju.
„Það var ekki lítið starf, sem
Jón inti af hendi, að fara jafn-
vel daglega með hestalestina
alla ieið upp að vetrarhúsi. •—
Lækjarfarvegirnir í jöklinum
urðu of t afleitur farartálmi, sér-
staklega þegar frostin byrjuðu;
þá urðu hestarnir oft að vaða
krapann upp í kvið. Jön og hest-
arnir urðu okkur að ómetan-
legu gagni, einnig þetta sumar.
iÞeim er það að þakka, að jökul-
ferðirnar komust allar af stað
og hægt var að fylgja öllum
áætlunum og að aldrei þurfti að
fara eftirfcrðir með viðbótar-
forða. Þá komu þeir ekki síð-
ur að notum við að flvtja nið-
ur af jöklinum það, sem lieim
átti að fara, að starfinu loknu.
Manni duldust ekki bjarndýrs-
kraftar Jóns af vexti hans, enda
þurfti hann þeirra með, þar
sem hann var ofíast einsamall,
bæði við að láta' upp og taka
ofan af 6 hestum. En hjaría-
gæði hans voru ekki minni en
kraftarnir; hestana umgekst
hann eins og vini sína, og við
hvolpana var hann, eins og þeir
væru börn hans.“
Eg verð enn að nefna dr. Ge-
orgi, þann er fyrstur settist að
inni á Jökulmiðju, og þá ein-
samall. Þegar fyxstu leiðangr-
arnir komu þangað inn eftir á
einmánuði og það kom i ljós,
að þeir Wegener og Rasmus
hefðu farist, var ákveðið, að dr.
Sorge, samstarfsmaður lians
um veturinn, stæði fyrir leit-
inni, og varð þá Georgi aftur
einsamall þar. Þá varð liann að
bæta við sig þvi starfi, er dr.
Sorge hafði haft með höndum,
eftir því sem lionum entist þol
til. Þetta gefur manni hugm^md
um það, að þessum manni hafi
ekki verið fisjað saman. I hinni
seinni einveru hans fer þó aS
bera á þvi, að þctta sé fullmik-
ið fyrir hann. Taugarnar fara
að verða viðkvæmar. T. d. veld-
ur honum óróa — raunar ekki
að ástæðulausu — að í jökHn-
um verður öðru hverju vart við
nokkurs konar jarðskjálfta;
jökulhnn er að síga eða efstu
lögin að þéttast og verður þá
vart við titring í „jarðhúsinu“.
Fellur það þá ekki saman, þeg-
ar minst varir? Það er grafið
niður í hjarn (þ. ,,Firn“), því
að jökullinn er ekki orðinn að
ís fyr en nokkuð miklu dýpra.
Hann hefir orðið órólegan svefn
vegna þessa. Er lengra kemur
fram á sumarið, koma lelagar
hans til lians öðru hverju.
Þegar hann á heimleiðinni er
kominn nokkuð vestur á jökul
og’ sér fjallatindana á vestur-
ströndinni, eru 400 dagar liðn-
ir siðan liann sá land!
Um frostið á jöklinum má
geta þess, að það komst rnest
niður í 65 stig á Celsius. Það
var 21. mars — á jafndægri á
vori. —
Tvo gesti hans verð eg aS
nefna. Þegar ein sleðalestin var
lögð af stað þaðan, tók lianu
eftir því, að einn hundurinn
liafði orðið eftir. Hann reynir
að reka hann á eftir lestinni, en
tekst það ekki.. Honum er ekki
um þennan félaga, því að græn-
lensku liundarnir eru áleitnir;
hann þorir ekki að ldeypa hon-
um „inn“, því hann óttast, að
hann skemmi eitthvað fyrir sér.
Þegar betur er að gætt, er þctta
hvolpafull tík, og gýtur hún í
einni stórhriðinni. Hvolpana
verður hann að drejia. „En
undraverð er nægjusemi græn-
lensku liundanna; hálfan þriðja
mánuð var eg þarna einn, og
allan þann tíma nærðist hún
varla á öðru en saurindum okk-
ar frá vetrinum, og þreifst vel!“
„Hinn 4. okt. fengum við
óvænta heimsókn (há var Sorge
þar líka). Þegar út er komið,
sjáum við, að refur er að klifra
upn úr matarkassa okkar; hann
snuðrar um alt, meðal annars i
pokum, sem livalskjöt hafði
verið geymt í. Svo dásamlega
fallegt dýr, snjóhvítt og liið
yndislegasta! Hvað tæfa er létt
á sér! Yið tökum myndir af
henni, kvikmyndir á 10 metra
færi. Þetta litla dýr hefir
skroppið þennan 400 km. vegar-
spotta liingað til okkar! Líklega
hefir það farið eflir sleðabraut-
inni og nærsí á úrkasti frá
mönnum og hundum.“
Tæfa var þarna hálfa þriðjn
viku; þeir gáfu lienni hvalskjöt
og varð hún svo spök, að oft
var ekki nema faðmsbreidd að
henni. En svo hvarf hún með
öllu. —
Þar sem eg hefi getið Græn-
lendinga í greinum þessum, hef-
ir það oftast verið eitthváð
kímniskent. En þeirra er þó oft
getið beinlinis með aðdáun. Og
í bókarlok segir síðasti höfund-
urinn, að það væri rangt, að
skiljast svo við þessa sögu, að
Grímudansleiknr
glímufélagsins Ármann verður haldinn í Iðnó laugardaginn
11. febrúar kl. 9 siðdegis.
Hlómsveit Aage Lorange spiiar (6 menn).
Aðgöngumiðar fást í Efnalaug Reykjavíkur, Verslun Vað-
nes og Tóbaksversl. London.
Besti og fjörugasti grímudansleikur ársins.
Stjórn giimufélagsins Ármann.