Vísir - 24.01.1934, Síða 2

V ISIR
TiriHMÍ *Coats’6 Þættir-
1 ¥ IjW W1 I Kerrs, 4 þættar.
Gædin alþekt. Verðið lágt. Heildsölubirgðir.
Sími 1-2-3-4.
Ensknr
botnvðrpnngnr
strandar.
—o—
Enski botnvörpungfurinn „Cape
Sable“ frá Hull strandaöi í fyrra-
kveld á Skaga x Dýrafiröi. Grýtt
er þar sem skipið strandaöi og er
kominn sjór í vélai'úmiö. Veöur
var gott og voru skipverjar í skip-
inu í gærkveldi og þeim ekki talin
nein lxætta búin. — Varðskipið
Ægir kom á strandstaðinn kl. 5 í
gær e. h. Skeyti frá skipherranum
x nótt hermir, aö skipið standi hátt.
Hægviðri var á strandstaðnum og
veðurhorfur sæmilegar. Mun því
verða gerð tilraun til þess að ná
Skipinu út í dag. — Síðari fregnir
herma, að sjór sé nú kominn í lest-
arrúmin.
Símskeyti
Madrid, 24. jan.
United Press. — FB.
Breytingin á skipun spænsku
ríkisstjórnarixmar.
Breytingarnar á skipun spænsku
stjórnarinnar uröu eius og sagt
var fyrir um í skeytinu í gær,
að þvx undanteknu, að Lerraux fer
sjálfur með utanríkismálin um
stundarsakir í stað Romero.
Lissabon, 2fi. jan.
United Press. — FB.
Atvinnuleysið í Portúgal minkar
um helming.
Atvinnuleysingjar í Portúgal eru
nú 20.000 talsins eða helmingi
færri en i janúar í fyrra.
Vínarborg, 24. jan.
United Press. — FB.
Undirróður þýskra nazista í Aust-
urríki.
Dollfuss kanslari hefir í ræðu
gert lokatilraun til þess að fá
þýska nazista til þess að hætta
undirróðri sínum í Austurríki.
Neiti þeir að verða við þessari ósk
kvað Dollfuss austurrísku stjórn-
íiia til neydda, að fara fram á það,
að sérstakur þjóðbandalagsfundur
yrði haldinn um málið.
læeds, 24. jan.
United Press. — FB.
MacDonald fær slæmar viðtökur
í Leeds.
MacDonald hélt fyrstu ræðuna I
stefnuskrárbaráttu þjóðstjórnar-
itmar í Leeds i gærkveldi. Ræddi
hann unx hve mikið stjórninni
hefði orðið ágengt með að draga
úr atvinnuleysinu, auka traust og
draga úr viðskiftahömlum. Aheyr-
endur gripu oft franx i fyrir Mac-
Donald og fóru háðulegum orðum
um árangtxrinn af starfi þjóðstjórn-
arinnar.
Ritfregn. 4
—o—
Halidór Kiljan Laxness: Fótar
tak manna. Sjö þættir. —
[>orsteinn M. Jónsson. Ak-
ureyri 1933.
Eiuu sinni veðjuðu Iveir
strákar um það, livor þeirra
gæti ropað hærra. Þeir áttu
heima sinn á livorum bænum
og gættu ásauðar uppi í fjalli.
Þeir voru bestu vinir að öllum
jafnaði, áttu sameiginlegan
smalakofa og léku saman öllum
stundum. Þeir kusu þriðja
smalann að dómara og varð úr-
skurður hans sá, að annar væri
frábær ropari, en hinn langt
undir meðallagi.
Bar nú ekki á öðru að sinni,
en að strákar léti sér úrskurð-
inn lynda. Sigurvegarinn iðk-
aði ekki listina, svo að á bæri,
og hældist ekki um, en hinn
þagði. — Svo var það einn rign-
ingardaginn, er jxeir höfðust
við í kofa sínum, að piltar fóru
i einskonar mannjöfnuð og
töldu fram afreksvei’k sín. Þótl-
ist hvor öðrum snjallai’i og að
lokum rulcu þeir saman í
hörku-áflog. En þeim lvktaði
þann veg, að livorugur bar sig-
ur af liólmi. —- Skorti þá ekki
heitingar og stóryrði, en að
lokum fóru kapparnir að skæla
og löguðust þá geðsmunimir
smám saman.
Og nú lágu þeir þarna góða
stund og jöfnuðu sig. — Þá
segir annar: Eg get þó að
minsta kosti ropað hærra en
þú! -— Eg treysti mér til að
ropa svo hátt, að eg verði
frægur um alla sóknina og
nafn mitt á hvers manns vör-
um. Og eg hélt nú, satt að segja,
að það væri aðalatriðið í lifinu,
að vekja á sér athygli. — En
j>ú verður aldrei frægur, grey-
ið, því að þú kant ekki cinu
sinni að ropa.
Þá rann hinum stráknum öll
reiði á svipstundu, og hann
spurði félaga sinn, livernig
hann hefði hugsað sér, að verða
frægur á eintómum ropum. —
Það er lafhægt, sagði hinn,
bara ef maður hefir gáfuna. En
þú hefir ekki gáfu í ])á áttina,
fremur en aðrar, greyið mitt.
— Og nú skal eg segja þér eitt,
og það er Jxað, að núna á
sunnudagskveldið skal cg vera
orðinn stórfrægur maður um
endilanga sóknina.
-— Ætlarðu þá að ropa svo
liált, að ]>að lieyrist á hvern
einasla hæ, spurði hinn.
— Sama sem. — Eg á að fá
að fara til kirkjunnar á sunnu-
daginn, þegar nýi presturinn
messar í fyrsta sinn. Og þá ætla
eg að ropa svo hátt, þegar hann
tónar guðspjallið, að allir liti á
mig, en enginn á hann. — Og
þá verður nafn mitt á allra vör-
um eftir messu. Karlarnir og
kerlingarnar horfa á mig, fussa
í sinu hjarta, en dást þó að gáf-
unni, ungar stúlkur virða mig
fyrir sér með óblandinni aðdá-
un og vinnumenn og kaupa-
menn og strákar verða grænir
og gnlir af öfund. — Allir tala
um mig, hátt og í hljóði, allir
dást að mér undir niðri, en
sumir bölva upphátt og þykir
það vissast. Og fregnin síast út
um næstu kirkjusóknir og
kannske um alt landið smám
saraan. -- En þú heldur áfram
að vei'a ómerkilegur smali, sem
enginn þekkir.
— Eg ]x>ri að veðja sagði
hinn. Þú getur að visu ropað —
það veit eg. — En þú ert ekki
svo forliertur, að þú farir að
ropa hástöfum framan í allan
söfnuðinn.
— Eg skal — eg skal. Eg ætla
mér ekki að lifa og deyja ó-
þelctur og að engu metinn, úr
því að eg er gaxidur þessari
skínandi náðargáfu.
Því næst veðjuðu strákamir
öðru sinni. Og smalinn „Roi)i“
átti að fá nýjan sjálfskeiðung úr
kaupstaðnum, ef hann sigraði i
leiknum. — En þess er ekki get-
ið, hvort nokkuð hafi orðið úr
„kirkjuropunum“ að sinni.
Halldóri K. Laxness hefir far-
ið að sumu lcyti ekki ósvipað
stráknumysem getið er um hér
að framan. Töluverður liluti
]æss, sem eftir hann liggur á
prenti, pr meira og minna ó-
xnerkilegur hávaði. Hann virð-
ist hafa lagt mikla stund á það,
að liafa sem alh’a hæst, til þess
að eftir sér yrði lekið. H. K. L.
er tvímælalaust gæddur all-
miklum hæfileikum sem rit-
liöfundur. En þeir hafa ekki
fengið að njóta sin fyrir sífeld-
um liávaða og ólátum. Virðist
nálega óliugsandi, að nokkur
maður, sem um þetta liugsar í
alvöru, komist hjá þvi, að láta
sér detta i hug’, að allur þessi
niikli gaui’agangur sé einhvers-
konar auglýsingastarfsemi, sem
ætlað sé að koma nafni höfund-
arins á livers manns varir.
Vísir mun hafa orðið til þess,
fyrstur íslenskra blaða, að
benda á það, að H. K. L. mundi
búa vfir merkilegum hæfileik-
um. Það var í það ittund, er
saga hans „Undir Heígahnúk“
kom út. Sennilega væri
hægðarleikur að finna greini-
legar. brotalainir á jxeirri sögu,
en þar er líka svo mikil i'cgurð
og heiðrikja yfir frásögninni á
sumum stöðum, að teljast verð-
ur með því allra hesta, sem rit-
að hefir verið í skáldsöguformi
á vora tungu. Þar var bam-ungt
skáld að verki og sumir kaflar
bókarinnar gáfu ljómandi fyr-
irheit um það, hvers af höfund-
inurn mætti vænta með meiri
])roska og reynslu. Þar er eng-
inn auglýsingahugur á ferð,
enginn gauragangur, enginn
hrossabx'estur þeytlur. •— Listin
situr í fyrirrúmi og verða þá til
söguþættir, sem ávalt vei'ða
höf. til sóma og bera list hans
fagurt vitni.
Síðai'i bækur liöf. eru að
meii'a eða minna leyti blásnar
út af óskemtilegum stóryrða-
vindi og allskonar fullvrðing-
uin.
Og nú er svo komið, að sum-
ir þeirra manna, sem þóttust
hafa ástæðu tii að vænta mikils
af H. K. L., eru leknir að gerast
ærið vonlitlir. Honum xnuni
ekki takast að ná skáldafákin-
um úr hroðalegu leirdíki öfga
og æsinga og verða þar til að
lokum. -—
En þess ei' að vænta, að
reyndin verði önnur. H. K. L.
býr vfir svo ótvíræ'ðum hæfi-
leikum, að syndsamlegt væri,
að drekkja þeim gáfum í bull-
andi vitleysu stéttahaturs og
æsinga.
Höf. segist liafa átt „Fótatak
manna“ alllcngi í fórum sínum,
og munu smásögur þessar flest-
ar liafa verið prentaðar áður. —
Fyrsta sagan, „Ungfrúin góða
og Húsið“ cr miklu lengst, en
tæplega mun hún ])ó verða tal-
in besta sagan. — Þar hregður
þó l'yrir, á tveiin stöðum að
minsta kosti, óbrjáiuðu skáld-
eðli þessa orðslynga og mælska
liöfuudar. Hávaðinn hverfur
um stund og ólætin og þá er
ekki að sökum að spyrja:
Lindin streymir fram, silfurtær
og lögur. En svo gruggast alt
af nýju og rosinn skellur yfir.
Til eru einkar-skemtiiegir kafl-
ar í þessari sögu, en ánægjuleg-
ast er þó að finna þarna aftur
liinn hlýja, ósvikna og fagra
streng, sem ómaði við í sög-
unni „Undir Helgalmúk“ og
öðrum þeiin verkum höf„ sein
l'jtxrst eru andlegu moldviðri og
lemjandi sandroki ógeðslegustu
æsinga.
Allar eru smásögur jæssai'
rösklega skrifaðar, eins og höf.
er von og vísa. En Jxcr eru mis-
jafnar að gæðum. „Sagan úr
síldinni“ er góð og þá ekki síð-
ur „Nýja lsland“. — Þar er fai'-
ið vel með hversdagslegt efni.
Og þó er liöf. þarna með óþarfa
smekkleysur, eins og t. d. þá, að
„taka í liornið á Guði almáttug-
um“ og „klappa honum á lend-
ina“. —
„Lilja. Sagan af Nebúkad-
nesar Nebúadnesarsyni i líí'i og
dauða“, er vel sögð og efnið
átakanlegt. Hún er örstutt —
eins og litill þráðar-endi rakinn
úr miklum örlagavef. —
Það leynir sér ekki, að Hall-
dór Kiljan Laxness er gæddur
miklum og líklega óveujulegum
hæfileikum sem söguskáld. En
hann hefir livergi næri'i notið
sín enn sem komið er, sakir
þx'áláts glymjanda, ærsla og
gauragangs. — Honum hefir ef
til vill verið nauðsyulegt, að
renna þelta hvildarlausa og
])revtandi skeið öfganna og
gjallandans alla leið til ystu
þramar.
En nú ei' nóg komið og höf.
ætti að snúa við i sk>-ndi. Og
liann ætti að láta hinn hortuga
og leiðinlega orðliák og predik-
ara þoka fyrir listamanninum.
Það væri góð skifti.
Erlendar fréttir.
—o---
Tillögur út af kreppuvandræöum.
Norski verklýösfl. hefir lagt
fyrir þingiö tillögur sínar til ráð-
stafana vegna krcppunnar. Gerir
hami ráö fyrir útgjöldum, sem
nemi 140 miljónum króna í þessu
skyni, þar af til vegalagninga 11
milj. kr. járnbrautalagixinga 18,5
milj. kr., til þess aö vinna gegn at-
vinnuleysinu 20 tnilj. kr., til
styrktar illa stæöum bæjar- og
sveitarfélögum 12 milj. kr., til
stuönings landbúnaöinum 17 milj.
kr., til stuönings útgerö 7 milj. kr..
og iönaöinum 10 milj. kr. og vegna
vaxtalækkana 17 milj. Lagt er til,
að fjárins veröi aflaö meÖ því aö
leggja á nýja skatta aö upphæð 55
roilj, kr.. 80 rnilj. kr. véröi teknar
aö láni og dregið verði úr öörtim
útgjöldum svo nemi 6,5 milj. kr.
Eftirmáli.
Það var ekki litið um að vena
í herbúðum sócíalista nú fvrir
kosningarnar. Aldrei hafa sócí-
ahstar hér i hæ unnið af öðru
eins kappi að smalamensku
sinni og við þessar kosningar og
aldrei hefir loforðunum verið
eins mikið á loft haldið og nú
og kemur ])etta og fleira alt
saman til af því, að þeir hafa
óttast stórkostlega fylgistöpun,
á makki sinu við vinstri fram-
sóknamienn, og vitanlega á
allri sinni ráðsmensku fyrr og
síðar og seinast en ekki síst því,
hversu fór, er þeir sócialista-
togarnir Jón Baidvinssón, ólaf-
ur Friðriksson, Héðinu o. fl.
o. fl. stóðu að baki Jónasar, er
hann var að stjórna landinu
hérna um árið, með þeim ár-
angri, að hans eigin menn urðu
að taka af honum völdin, svo
að ríkið >æði ekki gjaldþrota í
lxöndum lians. — Sócíalistar
horfðu ánægðir á livert Jónas
stefndi og hre>rfðu livorki hönd
né fót til þess að jkoma því til
lelíSaív an gætílega.|
Eitthvert lielsta ráð sócíalista
í kosniugununx var að nota sér
það, eins og unt var, að kreppu-
tímar hafa gengið yfir, og að
lxér er talsvert atvinnuleysi, eins
og víðast livar annarstaðar —
og ]m) víðast miklu alvarlegra
en hér. Fylgisöflunarráð sócíal-
ista eitt hið helsta var það, að
lofa öllum atvimiu, lofa því, að
keyptur >Tði fjöidi botnvörp-
unga og þeir gerðir út o. s. frv.
Svo óyggjandi rök voru lM)rín
frani gegn bæjarútgei'ð, af
sjálfstæðismönnum, að sócíal-
istar gáfust upp við að reyna
að hrekja þau, og skal þvi ekki
fjölyrt um það liér. Skiljanlega
hafa allmai'gir kjósendur, ]>ót(
þeir greiddi Á-listanum atv. ver-
að all-veilir í trúnni á að sócial-
istar myndu fá aðstöðu til þess
að efna sín gullnu loforð, og ef
til vill vaulrúaðir á, áð þeir hafi
nokkru sinni ætlað sér að fara
lengra í að efna til bæjarút-
gerðar, ef til valda kæmist, í
stærri stíl en svo, að að eins
væri hægl að segja, að þeir
hefði ]m> re>Tit að efna loforð-
ín, t d. með þvi að leigja einn
eða tvo botnvörpunga, og nota
sér svo einhverja átyllu, til að
skella skuldinni fyrir að loforð-
in voru ekki efnd, yfir á aðra.
En margir, sem ekki hafa fylgt
þeim áður, munu hafa greití
þeim atkvæði, vegna þess, að
þeir hafa viljað gefa þeini
tækifæri til þess að sýna,
hvað þeir gæti og i veikri von
um, að hugsanlegt væri ]x>, að
þeim yrði eittlivað ágengt. Það
er ósköp eðlilegt, að einhver
hluti atvimiulausra manna
hugsi á þessa leið og það enda
þótt sannaulegt sé, að andstöðu-
flokkur sócíalista, scm með
völdin fer, hafi miklu skynsam-
legri og tryggari áætlanir i at-
vinnumálum og fjármálum en
sócíalistar og bæjarbúar eigi
því öruggari afkomu visari,
þegar ]>eir menn fara með
stjórn heldur en sócíalistar, sem
til Jæssa hafa reynst frægastir
fyrir loforð, sem reyndust svilc.
eða uppgjafh' á að framkvæma
sócialistiskar hugsjónir. En
þrátt fyrir öll hin gullnu lof-
orð var fylgisaukning sócíalista
ekki neitt gífurleg. Fylgi þeirra
hcfir 1m> aukist, sennilega raesl
vegna þess, að þeir hafa nú
smalað betur sinum eigin rnönn-
um en nokkru sinni og að all-
margir höfðu glæpst til að trúa