Vísir - 20.04.1934, Blaðsíða 2

VlSIR
Stjórnarskifti í Júgoslavíu.
Belgrad, 19. apríl. FB.
ForsætisráSherrann baSst í dag
lausnar fyrir sig og ráSuneyti sitt.
Kom lausnarbeiðnin rnjög á óvænt.
— Konungurinn hefir faliS for-
sætisráöherranum aS mynda nýja
stjórn. Búist er viS, aS fæstir
gömlu rá'Sherranna eigi sæti í nýju
stjórninni. Hverjar orsakir lausn-
arbeiSnarinnar eru er óljóst eins
og stendúr, en taliS er víst. a'S
stefna nýju stjórnarinnar í mikil-
vægustu u'tan- og innanríkismál-
um veröi óbreytt. (United Press.)
Nýja Stjórnarskráin f Austurríki.
Vínarborg, 19. apríl, FB.
Nýja stjórnarskráin er nú til-
búin, en ekki hefir veriS tilkynt
Jivenær hún verSi liirt. (United
Press).
Svar Frakka og afvopnunarmálin.
London, 19. apríl. FB.
Svar frakknesku ríkissjórnar-
innar til Bretastjórnar viSvíkjandi
endurviglxmaSarkröfum Þýska-
lands hefir mjög dregiS úr vonurn
manna, aS samkomulag náist um
aívopunarmálin. BlöSin eru flest
}>eirrar skoSunar, aS afleiSing
svarsins verSi sú, aS frekari beinar
samkomulagsumleitanir séu úr
sögunni fyrst um sinn. (United
Press),
Utanríkisverslun Þjóðverja.
Berlín, 19. apríl. FB.
Utflutningurinn í mars nam 401
miljón ríkismarka, en innflutn-
ingurinn 389 milj. rm. Útflutning-
urinn var 58 milj. rm. meiri i mars
en í febrúar, en innflutningurinn
jókst hinsvegar aSeins um 20 milj.
rm. miSaS viS sama mánuS. — í
janúar og febrúar var viSskifta-
jöfnuSurinn óhagstæSur. (United
Press).
Uppgjöf saka.
Madrid, 20. april. FB.
ÞjóSþingið hefir samþykt frv'.
rikisstjórnarinnar um sakarupp-
gjöf til lianda pólitískum föngum.
.— LokaatkvæSagreiösla hefir þó
enn ekki fariS fram. Allir pólitísk-
ir fangar, sem settir voru í fang-
elsi fyrir 14. apríl verSa látnir laus-
ir og fá fulla uppgjöf saka. (Uni-
ted Press.)
V-W ;
Allsherjarverkfall.
Madrid, 20. apríl. FB.
Allsherjarverkfatli hefir veriS
lý'st yfir í Orense og ér þaS þegar
l'.afiö. — Orsökin er ókunn. (Uni-
ted Press.)
Þjóðmálaskraf
á víd 09 dreif.
Rógburður og hefndir.
Með þátt-töku Jónasar Jóns-
sonar í stjórnmálabaráttu þjóð-
arinnar, hefst rógburðar- og
hefndastefnan hér á landi.
Fyrir þann tíma liöfðu for-
ingjar og forvígismenn þjóðar-
innar yfirleitt barist drengilega,
þó að stundum væri mál að vísu
sókt og varin fremur af kappi
en forsjá. En með „tilkomu“
Jónasar skiftir um í þessu efni.
Þá er ráðist á einkalíf manna
og liið viðkvæmustu mál gerð
að árásarefni. Þá er grafarfrið-
inum raskað og ráðist á fram-
liðna . ættingja þeirra manna,
sem í „eldinum standa“, ef lík-
legt þykir, að það geti valdið
sársauka eða orðið að liði í róg-
burðar-herferðinni.
Það er nú að vísu svo, að
mikill liluti þjóðarinnar hefir
fordæmt þessa baráttu-aðferð,
en hinu verður ekki neitað, að
töluvert slangur af fólki víðs-
vegar um land hefir, að því er
séð verður, látið sér vel líka ná-
rottu-iðju þessa brjóstumkenn-
anlega aumingja og skósveina
hans.
Þá er og öllum í fersku minni
misbeidng ákæruvaldsins, er
,T. J. fór með dómsmálin. Eng-
inn íslenskur maður, sá er ein-
hverja virðingu ber fyrir því,
sem sómasamlegt verður talið
i opinberu lífi, getur minst
þess kinnroðalaust, að slíkur
maður skuli hafa verið settur
yfir dómsmálin í landinu og
þar með fengið ákæruvaidið í
hendur. Sá verknaður var svo
óskaplegur, að. virðing þjóðar-
innar þolir ekki annan slíkan.
Og mennirnir, sem að þvi verki
stóðu, liafa enga afsökun aðra
en þá, að þeir liafi ekki vitað,
hvað þeir voru að gera.
„Ákæru-vcrksmiðjan“ tók til
starfa }>egar í slað að lieita
mátti, er framsóknarbændurnir
höfðu — með bakábyrgð sam-
eignarmanna — fengið Jónasi
yfirstjórn dómsmálanna i hend-
ur. Ilún fór að vísu hægt af
stað i fyrstu, en færðist í auk-
ana og varð æ mikilvirkari, eft-
ir þvi sem lengra leið. Og sið-
ustu „hérvistardaga“ Jónasar,
þegar að því var komið, að
hann gæti ekki lengur lialdisl
við í ráðherrasæti — þegar
jafnvel þrautpindir aumingjar
vildu reyna að brjótast undan
lionum var unnið nótt og
dag að kæru-smíðunum og
einkum teknir fyrir menn, sem
líklegt mátti þykja, að til mála
gæti komið sem ráðherrar, er
embættið yrði tekið af Jónasi.
Mun æ verða vitnað til þessa
síðasta raunakafla i valdaferli
J. J., er þeirra manna verður
gelið, sem beitt hafa ákæruvald-
inu af mestum tuddaskap og
mestri heimsku.
Skal nú ekki um þetta rætt
frekara að sinni. — Jónas er
nú í andarslitrunum sem stjóm-
málamaður og liefir að vonum
fallið á verkum sínum. — Mun
hann nú kyrja sinn eigin útfar-
arsálm til vordaga, en kosn-
ingadaginn sjálfan veita bænd-
ur honum nábjargirnar. Að því
búnu leggja þeir hellustein vel
mikinn á leiðið og krossa yfir
Framli.
Refabii
og fjallarefir.
Refurinn hefir löngum verið
talinn réttdræpur hér á landi,
hvar sem hann hittist. En þrátt
fyrir allar eitranir og grenja-
leitir fyrr og síðar, liefir hánn
haldið velli, og munu fjallarefic
nú með allra flesta móti víða
um land, að því er menn
hyggja.
Síðari árin liafa allmörg refa-
bú Verið stofnuð og hugðu
margir um skeið og hyggja
sjálfsagt enn, að refaeldi sé hinn
mesti gróðavegur. En reynslan
mun sú, að gróðinn sé nokkuð
óviss. Satt er það að vísu, að
sumir hafa hagnast eitthvað á
refaeldi í bili, en lítill varð
gróði liins mikla refabús hjá
Svignaskarði, svo að eitt dæmi
sé nefnt. Það komst í fjárþröng
eftir nokkurra ára starf.
Meðan refa-eldis-áhuginn var
sem allra mestur og gróðavon-
irnar stórkostlegastar, þótti
nokkuð bera á því, að grenja-
vinsla gengi með lakasta móti
að þvi leyti, að fullorðnu dýrin
næðist ekki. Hugðu sumir þetta
ekki einleikið og töldu líklegt,
að grenjaskyttur legði ekki
nægilega stund á, að ná öðru en
yrðlingunum. — Fjölgunarvon-
in og þar með gróðavonin færi
þverrandi með hverri gren-
lægju, sem að velli væri lögð.
Hitt væri búhnykkur, að hand-
sama ungviðið og selja dýrum
dómum, en láta fullorðnu dýrin
hlaupa. Þau gæti þá, ef lánið
væri með, fært „björg i bú“ að
ári og svo koll af kolli. Þetta
var skoðun margra og virðist
ekki ósennilegt, að hún hafi
stuðst við nokkur rök eða að
minsta kosti sterkar líkur.
Það mun nú svo, þó að ekki
hafi verið í hámælum haft, að
tófur liafi sloppið úr eldi á
fleiri stöðum en einum eða
tveimur. Yissa er fyrir þvi, að
eitthvað slapp úr girðingu á
Svignaskarði siðastliðið sumar.
Þá refi átti þó ekki hið mikla
refaræklarfélag, sem áður er
getið. Víðar er og lalið, að refar
liafi sloppið, en gefið i skyn, að
náðst hafi aftur. Þvi mun þó
valt að treysta. Og það hyggja
margir, að refir, sem sleþpi úr
haldi, verði yfirleitt dýrbítir,
ekki hvað síst vegna jiess, að
þeir hafi að miklu leyti verið
aldir á kjöti í „fangelsinu“.
Kunni þeir því best þeirri fæð-
unni og vcrði margir stórtækir
í fjárdrápinu.
Sú fregn kom úr Skaftár-
tungu ekki alls fvrir löngu og
fleiri sveitum eystra, að þar
væri nú alt að fyllast af refum.
Hafði þeim verið útrýmt þar
um sveitir um aldamótin sið-
ustu og ekki orðið vart síðan.
En nú var talið, að hinn mesti
stefnivargur - væri kominn á
þessar slóðir og jafnvel tekinn
INýtt:
Kaffidúkar — Tedúkar — Matardúkar,
(í settuin 13 og 5 stykki, einnig einstakir).
Allra nýjustu gerðir.
að drepa fé bænda. Menn vissu
ckki gerla, hvaðan ófögnuður
þessi mundi að kominn, en
hugðu hann einna helst hlaup-
inn utan úr Landsveit eða öðr-
um uppsveitum vestan jökla.
Þótti bændum þetta ill sending,
seni von var, og liöfðu fuílan
hug á því, að taka hraustlega
á móti. Er þess að vænta, að
þeim takist að ráða niðurlög-
um skolla, þvi að ilt .er búand-
mönnum að eiga þann fjanda
vfir höfði sér og ala í hjörð
sinni.
Um aldamótin síðustu var
mjög lítið orðið um tófur á
Reykjaness-fjallgarði, alt frá
Suðurnesjum hinum ystu til
Grafnings og Þingvallasveitar.
En nú er talið, að þar sé stór-
kostleg mergð refa. Setja menn
fjölgun þessa hina miklu eklci
livað síst í samband við það,
að tugir refa sluppu úr lialdi
liér í Reykjavík fyrir nokkur-
um árum. Þóttust bændur verða
varir greinilegrar fjölgunar
])egar á næsta misseri og er tal-
að, að enn sé tófum að fjölga
á þessum slóðum. — Þykir
mönnum að vonum liart undir
að búa, en fá ekki að gert til
neinnar lilítar.
Síðuslu árin liafa allmörg
gren verið unnin að fullu á þess-
um slóðum, en Iiin munu þó
fleiri, sem aldrei finnast, ef til
vill sakir slælegrar leitar. Skytt-
ur eru og misjafnar, en varas!
skyldi menn, að láta klaufa
liggja á grenjum, því að dýr,
sem sleppa undan skotum,
vei’ða mjög vör um sig, og get-
ur þá orðið örðugt eða jafnvel
ómögulegt góðum skyttum að
komast í færi við þau síðar, þó
að færl hefði verið slyngum
manni að leggja þau að velli
hið fyrsta sinn, er þau gengu i
í skotmál.
Undanfarin ár liafa verið unn-
in gren í Hengli, Skálafelli og
jafnvel á Mosfellsheiði, þar sem
magnaðir dýrbitir „réðu ríkj-
um“. Yið eitt þessara grenja sá-
ust þess greinileg merki, að 60
—70 lömb hefði verið dregin í
búið. En margt lamba munu
dýrin hafa drepið á ferðum sin-
um og rifið i sig' þegar, cn ekki
dregið lieim að greni.. Og ber-
sýnilegt þótti, að drepið hafði
verið miklu meira en nægt
hefði til framfæris fjölskyld-
xinni, því að sum „fórnarlömb-
in“ voru lítl etin. Á öðrurn
grenjum á þessum slóðum var
og bersýnilegt, að tugir lamba
hefði orðið vörgunum að bráð
og sumstaðar höfðu ær veríð
drepnar og gemlingar.
Eins og að líkum ræður, er
það ekki «eitl smáræðistjón,
sem lágfóta gerir bændum og
búþegnum. Og vafalaust má
telja, að tófan drepi nokkur
þúsund fjár árlega hér á landi.
Fjárhagstjónið er því allveru-
legt, en þó finst sumum bænd-
um .enn meira til um allar þær
ægilegu hörmungar og kvalir,
sem sauðkindin verður oft og
einatl að þola af völdum lág-
fótu. Stundum eru aðfarir tóf-
unnar svo hrvllilegar, að öllum,
er til þekkja, hlýtur að blöskra.
Hún drepur ekki fórnardýr sitt
þegar i stað, heldur má oft heita
svo, að hún eti það lifandi. —
Þannig bar það við síðastliðið
sumar, líklega um miðjan ágúst
eða siðar, að lamb fanst á Mos-
fellsheiði, nálægt sæluhúsinu,
ákaflcga illa til reika. Haföi
vargurinn bylt því niður og rif-
ið smá-skinnflipa af öðru
lærinu að aftan. Þegar að var
komið, lá tófan ofan á lambinu
eða aftan við það og saug vöðv-
ann út um skinnsprettuna. Og
gegn um þetta litla gat — það
þótti ótrúlega lítið — var hún
búin að sjúga nálega allan
vöðVann úr lærinu. Þegar menn
bar þarna að, drattaðist lágfóta
á brott og fór tómlega. Þeir
höfðu enga byssu meðferðis og
fyrir því slapp skolli. — En það
er af lambinu að segja, að það
var enn lifandi og mun liafa
reynt að rísa á fætur, svona á
sig komið. Var það siðan flutt
í bifreið austur í Þingvallasveit
og lógað þar. Undruðust allir,
er sáu þennan píslarvott, að það
skyldi ekki vera dautt af slík-
um áverka, en nærri má geta
um þjáningar þær, sem það
hafði liðið.
Þetta er eitt dæmi af mörg-
um. Og það sýnir greinilega,
hvílíkum hörmungum tófan
getur valdið og gerir iðulega.
Skolli sá, sem hér var að verki,
hefir vafalaust leikið marga
sauðkindina illa um dagana.
Á þorra eða góu í vetur fóru
menn úr Þingvallasveit ein-
hverra erinda um Hengil norð-
anverðan. Sáu þeir þar tófur á
hlaupum, en slóðir og traðk sv«*
mikið, að undrun sætti. Töldu
þeir alt benda til, að á þessuin
slóðum mundi nú óvertjuleg
mergð refa. Það bar og við í
vetur í Þingvallasveil, að full-
orðin ær kom að húsi með fé
á öðrum bæ, en var ekki hýst,
enda talið víst, að hún hlypi
heim til sín að kveldi. Hún kont
ekki fram, en fanst daginn eft-
ir eða næstu daga, drepin af
völdum skolla. Hafði hann ráð-
ist á hana milli bæjanna, tælt
Iiana sundur og etið að ein-
liverju leyti. —
Kviða nú bændur í Þingvalla-
sveit, Grafningi og víðar því
mjög, að fé þeirra verði kvalii
og drepið hópum saman, er þaði
fer af húsi og gjöf í vor. Þykj-
ast þeir vita, að tófur sé nú mei'
langflesta móti á þessum slóð-
um. Hitt er og víst, að þarna
hafa verið skæðir dýrbítir síð-
ustu árin, og sumir þeirra hafa
ekki náðst.
Vonandi hendir ]jað enga«
grenjaleitarmann eða grenja-
skyttu liér eftir, að hann hlífi
skolla vegná gróðalöngunar,
eða annara ímyndana um það,
að það sé einhver sérstakur bú-
hnykkur, að lofa ]>essum skað-
ræðis-dýrum að leika lausum
hala. Hitt væri nær liæfi og
sanni, að öflug samtök yrði nú
um það höfð um gervalt land-
ið, að lierja á skolla, svo að
verulegt skarð yrði liöggið á
þessu ári i þann skaðræðis-flota.