Vísir - 22.02.1935, Blaðsíða 2

VlSIR
i)) SteiHiff í 1ÚLSE
Œ fi A fl Í
3HU
B æjarstjóraarf undor
Stöövast fiskilutQisgar
íslendinga tii Ítalíu að miklu leyti ?
ískyggilegar horfur i iisksölumálunum<.
1 gæp.
Hitaréttindakaup. Borgarstjóri
skýröi frá því, a'S atvinnumála-
ráSuneytiS hefSi í bréfi nú alveg
nýlega lagt samþykki sitt á kaup
hitaréttinda jarSanna Reykja og
Reykjahvols. En viS þctta sam-
þykki hefSi ráSuneytiS hnýtt at-
hugasemdum um, aS hyggilegra
mundi hafa veriS aS rannsaka
fleiri hitasvæSi í nánd viS bæinn
áSur en þetta væri keypt; ennfrem-
ur aS rétt hefSi veriS aS leita eft-
ir kaupum á jörSunum sjálfum eSa
a. m. k. nægilegu landrými handa
starfsmönnum hitaveitunnar.
Borgarstjóri taldi, aS 1 þessum
athugasemdum kendi samskonar
kulda til málsins eins og socialistar
hefSu sýnt í bæjarstjórninni. At-
hugasemdir þessar væru allar ó-
réttmætar og ástæSulaust aS láta
þeim ómótmælt. AS því er rann-
sóknir á hitasvæSum snerti, þá
hefSi rannsókn á þvi eina hita-
svæSi, sem nær væri Reykjavik en
Reykir, þ. e. Þvottalaugunum,
þegar fariS fram. En svo hefSi
reynst, aS þar hefSi hitamagniS
ekki veriS nægilegt til hitunar
allrar Reykjavíkur, þótt nægilegur
hiti hefSi fengist þar til aS koma
upp einskonar tilrauna-hitaveitu.
Reykir og Reykjahvoll væru hins-
vegar svo miklu nær bænum en
aSrir staSir, er hér kæmu til mála,
aS fráleitt væri aS leita til hinna
fjarlægari staSa ef nægur hiti
fyndist á Reykjum. ÞaS væri aS
vísu engin von til þess, aS atvinnu-
málaráSuneytinu væru ljósir þeir
erfiSleikar, setn leiddi af latigri
hitaleiSslu, en sannleikurinn væri
sá, aS erfiSleikarnir ykist svo viS
miklar vegalengdir, aS frágangs-
sök væri aS leita til fjarlægari
staSa, ef hægt væri aS fá hitann
nær.
Þá taldi borgarstjóri þaS rangt
frá sagt, aS ekki hefSi veriS leitaS
kaupa á jörSunum sjálfum, því aö
þaS hefSi einmitt veriS gert, en
viSunandi kauptilboS ekki feng-
ist. SömuleiSis væri þaS ranghermi
aS ekki hefSi veriS leitaS kaupa
á blettum handa starfsmönnum
hitaveitunnar; samkomulag um
kaup á þeim nú þegar hefSi ekki
komist á, enda algerlega óvist hve
mikiS land þyrfti í þessu skyni,
en réttur bæjarins til slíkra kaupa
væri trygSur í samningunum.
Vinnumiðlunarskrifstofa. Borg-
arstjóri skýrSi frá því, aS at-
vinnumálaráSherra hefSi J)vert of-
an í tillögur bæjarstjórnar seuu-
þykt aS setja hér á stoín vinnu-
miSlunarskrifstofu og færi þess nú
á leit, aS bæjarstjórn kysi lögum
samkvæmt tvo menn í stjórn stof-
unnar. Þar sem ráSherra hefSi
vald til að stofna Jæssa skrifstofu
yröi bæjarstjórn aS hlíta því, en
hinu réSi hún, hvort !hún kysí
J>essa tvo stjórnarmenn eSa ekki.
Samþykt var aS kjósa mennina og
var Ragnar Lárusson fátækrafull-
trúi kosinn af hálfu sjálfstæSis-
manna, en Jón Bach af hálfu rauS-
liSa.
Atvinnubætur. Fyrir fundinum
lá till. frá socialistum um aS fjölga
í atvinnubótavinnu nú þegar upp í
400, og önnur till. frá kommún-
istum viSvíkjandi atvinnuleysis-
ti-yggingum.
Borgarstjóri gerSi grein fyrir
afstöSu sinni og meiri hlutans til
fjölgunar í atvinnubótavinnu. —
Hann benti á, aS hér væri um
mikiS vandamál aS ræSa, sem
leysa yrði meS samkomulagi ef
viSunandi lausn ætti aS fást, enda
væri máliS í rauninni ópólitískt,
svo aS samkomulag ætti aS geta
fengist, ef vilji væri góSur og eng-
um æsingum beitt.
Borgarstjóri minti á J)aö, aS
báSir aSalflokkarnir í bæjarstjórn
hefSu veriS sammála um þaS, hve
miklu væri fært aS jafna niSur í
þessu skyni, sein sé 200 þús. krón-
um. Socialistar hefSu einungis gert
ágreining um JraS, aS Jjeir hefSu
viljaS láta verja allmiklu fé til
viSbótar úr sjóSi hafnarinnar til
endurbóta á hinum svonefnda
NorSur-garði. En vitanlegt væri,
aS þá viSgerS væri ekki hægt áS
framkvæma á þeim tíma, sem at-
vinnubótavinna stæði, og fengi sú
till. socialista J>ví ekki staSist. —
Raunverulega hefSi ])ví ekki veriS
ágreiningur unr fjárhæSina til at-
vinnubóta viS samníng fjárhagsá-
ætlunar. MeS fjárhagsáætluninni
hafi fjárhæðinni þannig veriS sleg-
iS fastri og ætlast hafi veriS til, aö
sú fjárveiting entist alt árið. En
til Jress aS svo gæti orSið, hafi
veriS nauösynlegt aS gera sér
ljóst, hversu miklu fé mætti
eySa til þessa á hverjum tíma árs.
Nú væri þess aS gæta, aS atvinnu-
leysistímabil væru tvenn hér í bæ.
Fyrri hluta árs hiS fyrra og hiS
sí'ðara á haustin og til ársloka.
Hinni áætluSu fjárhæð verði því
aS skifta skynsamlega á milli þess-
ara tveggja vinnuleysistímabila,
og um þaS hafi allir veriS sam-
mála til þessa, en Jón Axel hefSi
kreyft því, aS sjálfsagt væri aö
eySa öllu fénu strax á fyrra tíma-
bilinu. Þvílíku fyrirhyggjuleysi,
sem fram kæmi hjá Jóni Axel væri
ekki orSum aö eyöandi, enda fyrr-
irsjáanlegt mikiö atvinnuleysi
næsta vetur. Borgarstjóri sagSist
því hafa gert áætlun um notkun
Iielmings hinnar áætluðu fjárhæS-
ar nú í vetur og fram á vor, og
hagaS Jæirri áætlun svo, aS hin
nauSsynlega fækkun í • vinnunni
yrrSi smátt og smátt. Vegna erfiS-
leika Jreirra, sem nú væru, hefSi
J)ó ekki þótt fært aS fækka jafn-
mikiö og nauösynlegt væri, ef á-
ætluninni væri fylgt.
Hitt væri bersýnilegt aS íjár-
Iiagsáætlun leyföi ekki fjölgun í
vinnunni nú. Ef fjölgun í vinnunni
sé nauðsynleg, ])á þurfi nýrra ráS-
stafana viS. Menn yrSu ])ó aS gæta
J)ess, aS i J)essu skyni ])ýddi ekki
aS reikna meS lánum, til ])ess að
treysta þeim fyr en þau væru feng-
in. SagSi borgarstjóri að sér væru
vel kunnir lánveitingaerfiðleikar
banka og ríkisstjórnar. Ekki mætti
menn heldur gera of mikiS úr
vandræSunum og skorti almenn-
ings, J)ví aS á bæjarsjóði hvíldi
skylda til aS halda mönnum frá
neyð og undan þeirri skyldu
rnundi ekki verSa skorast.
En hér þyrfti vissulega nýrra
úrræSa. Þess vegna sagðist borg-
arstjóri hafa bent þeim fulltrúum
Dagsbrúnar, sem viS sig heföu tal-
aö, á nýja leiS, sem e. t. v. mætti
fara. Svo sem kunnugt væri, þá
\æri vikukaup hvers manns í at-
vinnubótavinnu h ,u. b. 55 kr. En
kostnaSur hins opinbera viö J)essa
vinnu væri miklu meiri. Fullyröa
mætti, aS bærinn þyrfti aö verja
72—75 kr. á viku handa hverjum
nianni. Af })essu mætti sjá, aS utan
á vinnukostnaöinn hlæðist býsna
J/ungbær aukakostnaður. Enda
væri reynslan sú allstaðar annars-
staðar en hér á landi, aS menn hafi
ekki getaS ráSiö bug á atvinnu-
leysinu meS atvinnubótavinnu
cinni saman. Þar hafi menn hvar-
vetna oröiö aS grípa til annara
láSa. Menn hafi neyðst til aS grípa
þar til atvinnuleysisstyrkja, þar
sem J)eir hafi ekki staöiö þar
undir atvinnubóavinnu einni sam-
an, enda beri J>ar miklu meira á
styrkjunum en atvinnubótum. —
Borgarstjóri taldi sér nú aS vísu
miklu Ijúfara aS veita mönnum at-
vinnu, en styrki. En þó væri þess
aö gæta,að stundum væri veðurfar
svo hér á landi, að mjög óhyggi-
'legt væri aS vísa mönnum út til
vinnu, og mætti hugsa sér aö a.
m. k. þegar slík tiö væri, þá væri
heppilegra að geta veitt þeim styrk
en senda ])á út sjálfum sér til
heilsuspillis og vinnuveitanda til
einskis gagns. Af þessum sökurn
sagöist borgarstjóri hafa hreyft
J>ví, aS til bráSabirgöa, þangaS til
löggjafarvaldiS gerSi aðra skipun,
þá væri þeim 100 þús. kr., sem rík-
isstjómin hefði nú skv. fjárlögum
óráðstafað til atvinnubóta, varið
til atvinnuleysisstyrkja til viðbót-
ar og jafnhliða atvinnubótavinn-
unni. MeS Jæssu móti mætti til
viðbótar við hverja ])rjá, sem væru
í atvinnubótavinnu, láta tvo menn
fá vikustyrk upp á 25 kr. hvern.
Verið gæti, að undirtektir viS
]>essa till. yrðu misjafnar, en víst
inætti J)ó telja, að þeir atvinnu-'
leysingjar, sem ella hefðu ekkert,
mundi taka henni fegins hendi.
Borgarstjóri benti mönnum á, aS
uú yröu þeir aS knýja á Alþingi,
bæði um bráðabirgðalausn og
frambúöarskipulag Jiessara mála.
Bæjarstjórninni væri ekki ætlaö
nóg fé til aS leysa þessi mál viöun-
anlcga og henni væri ])að ofvaxiS
íbúar kaupstaöanna yrSu aö hafa
sömu djörfung og bændur um aS
beimta, aS Aljiingi leysti vandamál
J>eirra. Fullvíst væri, að bændur
létu ekki bjóða sér það, að fyrir
Iiverja eina krónu, sem þeir
fengju úr ríkissjóði, þyrftu þeir
sjálfir að greiða tvær. Slíkt mættu
Reykvíkingar heldur ekki lengur
láta bjóða sér. Til ]>essa hefðu
peningar verið teknir af Reykvík-
ingum til framkvæmda um land
alt. Nú væri komiö hér upp vanda-
mál, sem Reykjavik einni væri of-
vaxiS að leysa, 0g þá yrði ríkis-
sjó'Sur, sem tæki höfuðskattana,
aS taka viS þessari nýju byr'ði, at-
vinnuleysinu.
Gegn hinum glöggu röksemd-
um borgarstjóra varS socialistum
og kommúnistum röksemdafátt og
gripu þess í staö til venjulegra
æsinga. Jón Axel reyndi helst aS
rökræöa málið, en tókst ekki betur
en svo, að hann taldi hér verið að
blanda ríkisstjórninni inn í mál,
sem henni kæmi ekkert við!!
Auk borgarstjóra talaöi Bjarni
Benediktsson af hálfu sjálfstæðis-
manna. Hann sýndi frarn á, aS at-
vinnuleysiö í núverandi mynd og
jafn stórkostlegt og nú, væri nýtt
viöfangsefni bæSi hér á landi og
annarsstaSar. Þegar ákvæSin um
valdsviS bæjarstjórnar heföu veriS
sett af löggjafarvaldinu, hefSi
J>etta viðfangsefni ekki veriS til.
Bæjarstjórn hefði hinsvegar ekk-
ert annaS vald en þaS, sem henni
væri fengiS af löggjafarvaldinu.
En þegar þetta nýja viöfangsefni
hefði komiö, hafi löggjafarvaldið
ekki íengiö bæjarstjórninni neitt
nýtt vald til a'ð rá'ða bót á því. Til
J.ess a'ð ráöa bót á atvinnuleysinu
])urfi ineira fé en þaS, sem bæjar-
stjórnin hafi nú yfir aS ráða. Full-
víst sé, enda samkomulag um þaö
meSal allra bæjarfulltrúa, er
nokkra ábyrgSartilfinningu hafi,
aS nú sé útsvörin ákveSin svo há,
að ]>au megi ekki hækka úr Jiessu.
ASra skattstofna hafi bæjarfélag-
iö ekki til ráöstöfunar. ÞaS þýöi
því ekki aS leita til bæjarstjórnar
um úrlausn á atvinnuleysinu, held-
ur verSi aS leita til Aljiingis, er eitt
liafi valdiS og möguleikana til aS
ráöa bót á því. Þetta vilji socia-
listar ekki fallast á vegna þess,
aS ]>eir ráði lögum og lofum á Al-
þingi og vita, aS ef rnáliS konti
þangaS, kæmist þeir ekki hjá að
taka á sig ábyrgðina af lausn þess.
En hjá þeirri ábyrgS vilji þeir
komast, og skella henni yfir á
bæjarstjórn Reykjavíkur, þar sem
þeir sé i minni hlutá. AS lokum bar
Bjarni Benediktsson íram svo-
hljóðandi tillögu í rnálinu:
Viðvíkjandi tölu manna í at-
vinnubótavinnunni vísar bæjar-
stjórnin til samþyktar sinnar á síð-
asta fundi og felur jafnframt
borgarstjóra í samráði við for-
menn eða stjórnir Dagsbrúnar og
Sjómannafélags Reykjavíkur, að
leita samkomulags við ráðherra
um notkun óráðstafaðrar fjárveit-
ingar á fjárlögum yfirstandandi
árs til að bæta úr erfiðleikum at-
vinnulausra manna hér í bænum.
Þegar til atkvæöagreiðslu kom,
var till. Bjarna samþykt með 8 at-
kvæðum (sjálfstæðismanna) gegn
2 (Jóns Sigurðssonar og Guð-
mundar Oddssonar). Till. komm-
únista um atvinnuleysistryggingar
var feld, en till. um fjölgun í at-
vinnubótavinnunni var sjálffallin
meS samþykt till. Bj. Ben. og kom
því ekki undir atlcv.
Næst skyldi ræöa mjólkurmálið,
en þá gerðu fundarmenn, sem
höfSu yfirfylt húsiS, og virtust
vera einskonar samfylking socia-
lista og kommúnista, þvílíkt hark,
aS ekki þótti fært aö halda fund-
inum áfram.
Frá Alþingi
í gær.
—o—
Efri deild.
Frv. um ríkisútgáfu skóla-
bóka var ]>ar til umr. og var vís-
að til mentamálan. Þetta frv.
var eitt þeirra fáu stjórnarfrv.,
sem dagaði uppi á síðasta þingi,
en nú mun ekki eiga að fara á
sömu leið, því að rík er löngun-
in til þess að ná einokun á öll-
um kenslubókum i skólum
landsins og geta þar með gert
þær að pólitískum agitationsrit-
um fyrir rauðu flokkana.
Neðri deild.
Þar var á dagskrá frv. Jóns á
Akri um stjórn Búnaðarfélags
íslands. Flutningsmaður fylgdi
þvi úr hlaði með skörulegri
ræðu. Lýsti hann sögu þessa
máls, ákvæðum jarðræktarlag-
anna um að ríkisstjórnin skip-
aði 2 menn í stjórn félagsins, en
Búnaðarþingið að eins 1. Á sið-
asta þingi hefði Pétur Magnús-
son flutt samskonar frumvarp
um að Búnaðarþingið fengi að
kjósa alla þrjá stjórnendurna,
en stjórnarflokkarnir hefðu
svæft það í nefnd. Það væri nú
orðin almenn krafa bænda, að
Búnaðarfélagið yrði frjáls og
óháð stofnun, og það væri van-
traust á bændastétt landsins að
hún gæti ekki sjálf valið sér
stjórn og að henni væri ekki
trúandi fyrir því fé sem ríkið
Samkvæmt skeytum sem
Sölusamband islenskra fisk-
framleiðenda liafa borist eru nú
gengin í gildi ný ákvæði um inn-
flutning á Italíu, og samkvæmt
þeim verður innflutningurinn
lakmarkaður að mjög miklum
mun. Ríkisstjómin hefir og
fengið sömu fregnir. Sérstök
ákvæði hafa verið sett fyriv
tímabilið 19. febrúar til 31.
mars. Samkvæmt bráðabirgða-
ákvæðunum verða veittar und-
anþágur, að því cr snertir inn-
flutning á ýmsum vörulegund-
um, m. a. á fiski, og nemur sá
innflutningur sem leyfður verð-
ur á þessu tímabili 20% af inn-
flutningsmagninu á saina líma
í fyrra. Mun hafa verið ákveðið,
að sömu innflytjendur og áður
(á Ííalíu) fái innflutningsleyfin,
en þeir hafa frjálsar hendur um
hvar þeir kaupa vöruna. Nokk-
urar líkur cru til, að eftir 31.
mars verði um einhverjar til-
slakanir að ræða, að því er inn-
flutninga lil Italíu snertir, en
þeirra tilslakana munu þær
]>jóðir verða aðnjótandi, scm
hafa aðstöðu til þess að bjóða
upp á vöruskifti, en þá aðstöðu
liöfum vér íslendingar þvi mið-
ur ekki, að minsta kosti ekki svo
að teljandi sé. Verðun því ekki
annað sagt, cn að liér sé um hin
alvarlegustu tíðindi að ræða, þar
sem ekki er annað sjáanlegt en
að fisksala Islendinga til Italiu
hljóti nú að minka stórkosllega.
Það er kunnugt, að verslun-
arjöfnuður Italíu hefir verið
óhagstæður, og ráðstafanir þær,
sem ítalir eru nú að gera í inn-
flutningsmálunum, standa vafa-
laust að miklu leyti í sambandi
við hann. Ætla þeir sér að draga
úr innflutningi sem mest og
vcitti lil starfsemi félagsins.
Lagði Jón áherslu á, að þessu
frnmvarpi yrði hraðað í gegn-
um þingið, svo að það Búnaðar-
]>ing, er nú silur, fengi tækifæri
til þess að kjósa alla stjórn-
endur félagsins.
Jón á Reynistað kvaðst vænta
þess að þetta mál gengi fram nu
og las upp samþykt er gerð lief-
ir verið á Búnaðarþinginu, þar
sem krafist er að það fái að
kjósa alla meðlimi í stjórn fé-
lagsins.
Hermann Jónasson kvaðst
standa i samningum við nefnd
frá Búnaðarþinginu um fyrir-
komulag og starfscmi Búnaðar-
félagsins og þess vegna væri
rétt að fresta þessu frumvarpi.
Jón á Reynistað mótmælli
Ilermanni harðlega og sagði að
samningaumleitanir þcssar
væru að eins um það, hvaða
búnaðarmál skyldu heyra und-
ir Búnaðarfélagið og hver und-
ir stjórnarráðið, og væri ]>vi
ekki minsta ástæða til að fresta
frumvarpi Jóns Pálmasonar
þess vegna.
Hannes Jónsson mælti fast-
Iega með frumvarpinu og sagði
að þrir flokkar, sjálfstæðisfl.,
bændafl. og alþýðufl. hefðu all-
ir gefið yfirlýsingar um að þeir
væru fylgjandi ]>essari brej't-
ingu og yrði því að ganga út
frá að þetta yrði samþykt.
Bjarni Ásgeirsson hafði það
eitt um málið að segja, að Jón
á Akri hefði haldið hér sömu
ræðu og bann hefði sjálfur
oft haldið áður!
Frv. var vísað lil landbúnað-
arnefndar.
lcaupa framvegis, eftir því sein
þeim er unt, af þeim þjóðunj.
sem kaupa inest af þeim. Þar
höfum vér íslendingar, sem
fyrr var að vikið, slæma að-
stöðu, því að það er mjög tak-
markað, scm vér getum keypl
frá Italíu. Þó hafa vörukaup
okkar þaðan farið vaxandi ®g
námu s. 1. ár 1V4 milj. kr., eu
á sama tíma keyptu Italir fiak
héðan fyrir 6—7 milj. kró»a.
Mun lála nærri, að ítalir hafi
íekið við alt að % af þvi fisk-
magni, sem flutt hefir verið
héðan til M i ð j a rð arb.af sl a «wt-
anna.
-------—ntæw -------
4
Mjölkormálið.
—o--
Meiri hluti mjólkursölimefnd-
ar hefir nú sýnt það mjög
greinilega, að hann vill í engu
sinna helstu kröfum mjólkur-
neytenda hér í bænum. Hús-
mæður í Reykjavík hafa borið
fram þá kröfu m. a., að neyt-
endur ætti þess kost að fá keypt-
ar þær tegundir mjólkur, er þeir
hefði vanist eða óskuðu eftir,
þannig gæti þeir, sem árum
saman liafa fengið Korpúlfs-
staðamjólk, fengið mjólk frá
Korpúlfsstaðabúinu, viðskiftn-
vinir Mjólkurfélags Reykjavik-
ur fengið áfram mjólk frá
mjólkurstöð þess o. s. frv. Eigi
verður séð annað en að þessi
krafa sé á fullri sanngimi bygð,
sem og aðrar kröfur húsmæðra
viðvíkjandi mjólkursölunni,
þótt ekki sé hér gerðar að um-
talsefni sérstaklega. Það hefir
áður verið um það rætt hér i
blaðinu, að framvegis er engin
trygging fyrir því að bæjarbúar
fái eins góða mjólk og þeir hafa
fengið frá Korpúlfsstöðum og
Mjólkurfélaginu og fleiri stöð-
um, og það mun jafnvel mega
fullyrða, að mjólk sú, sem bæj-
arbúar fá framvegis verði lak-
ari, ]>ar sem ganga má út frá
því sem gefnu, að mjólkinni frá
hinum ýmsu búum verði ekki
haldið aðslcilinni, heldur verðt
öllu blandað saman. Það ætti
ekki að þurfa neinna skýringa
við, að mjólkin hlýtur að verða
lakari vara, þegar ])annig er
með hana farið. Fyrst og fremst
er það, að mjólkin er mjög mis-
jöfn að gæðum á hinum ýmsu
heimilum og eins er hún mis-
jafnlega meðfarin. Ef Korpúlfs-
staðabúið er tekið til dæmis, er
það alkunna, að þar hefir árum
saman verið unnið að þvi að
bæta kúastofninn. Þar eru nú
eingöngu góðir gripir og heil-
brigðir og um gæði Korpúlfs-
staðamjólkur er óþarft að
deila. Um hreinlæti þar þarf
heldur ekki að deila. Og illa
situr á framsóknarmönnum að
vera með dylgjur um injólkur-
búið á Korpúlfsstöðum, þar
sem einn af helstu mönnum
þeirra og sérfróður i þeim
greinum, sem hér er um að
ræða — Hannes Jónsson dýra-
læknir — hefir skriflega gefið
.vottorð um gripina á Korpúlfs-
stöðum og meðferð mjólkur-
innar. Að álili þessa manns, Sig-
urðar búnaðarmálastjóra og
fleiri sérfróðra manna, er þar
alt í besta lagi.
Um mjólk á ýmsum bæjum
austanfjalls, þótt viða sé þar
vafalaust góðir gripir og góð
mjólk framleidd og hreinlega
með hana farið, er ]>að hinsveg-