Vísir - 29.03.1935, Blaðsíða 2

IJtföi* Jóns Þorlákssonar
Útför Jóns heitins Þorlákssonar
borgarstjóra fór frara í gær. Fán-
ar voru dregnir í hálfa stöng um
allan bæinn og voru margir þeirra
vafÖir sorgarslæÖum. Frá hádegi
var búÖum og skrifstof.um lókaÖ
og kyrlátt í bærnun. Þegar eftir há-
degi fór fólk að safnast saman í
Bankastræti, þar sein heimili hins
látna var, og i nánd viÖ dómkirkj-
una og Alþingishúsið. Bæjarbúar
voru einhuga í að votta hinum látna
leiðtoga í stjórnmálum og bæjar-
málum hinstu virðingu.
Útförin hófst með húskveðju á
heimili hins látna, Bankastræti n.
Kistan var blómum skreytt og á
henni voru þrír silfurskildir. Var
einn frá Alþingi, annar frá lands-
málafélaginu Verði og sá þriðjí frá
Timburverslun Árna Jónssonar.
Þá er Karlakór Reykjavíkur
hafði sungið sálminn „Góður eng-
ill guðs oss leiðir“, flutti síra Frið-
rik Hallgrimsson húskveðju og að
ræðunni lokinni söng kórinn sálm-
inn „Vertu hjá mér, halla tekur
degi“.
Frá heimilinu og út í líkvagninn
var kistan Ixjrin af meðeiganda og
framkvæmdárstjóra firmans J. Þor-
láksson & Norðmann og starfs-
mönnum þess.
Á undan líkfylgdinni í kirkju
gengu tvær fylkingar með fána
vafða sorgarslæðum, Verslunar-
mannafélag Reykjavíkur og skátar.
Á gangstéttum beggja megin gatna
þeirra í miðbænum, er líkfylgdin
fór um, var krökt af fólki, sem
sýndi hinum látna borgarstjóra
virðingu með því að taka ofan eða
hneigja höfði meðan líkvagninn fór
fram hjá.
Þegar líkfylgdin beygði inn í
Pósthússtræti, lék Lúðrasveit
Reykjavíkur, sem var á Austur-
velli, sorgargöngulag.
Dómkirkjan var fagurlega
skreytt og hafði Kvenfél. Hring-
urinn annast skreytinguna. í kirkj-
unni var, áður en líkfylgdin
kom, hvert sæti skipað, nema
þau, sem ætluð voru nánustu vin-
um og vandamönnum hins látna. Á
instu bekkjuin að sunnanverðu
sátu þingmenn, bæjarfulltrúar og
fulltrúar erlendra ríkja. Átta þing-
menn úr Sjálfstæðisflokknum báru
líkið í kirkju, þeir, sem lengst
höfðu starfað með Jóni Þorláks-
syni. Félagsmenn úr Heimdalli
héldu vörð við kistuna meðan
kirkjuathöfnin fór fram.
Úrvalsflokkur úr Karlakór
Reykjavíkur söng nú sálminn „A
hendur fel þú honum“, en því næst
flutti síra Bjarni Jónsson líkræð-
una. Lagði hann út af orðunum:
„Foringja veittu forustu — fyrir
það lofið Drottin“. Að ræðu hans
lokinni var sunginn sálmur og því
næst flutti sira Friðrik Hallgríms-
son ræðu 'og lagði út af orðunum:
„Göfugmennið hefir göfug á-
form og stendur stöðugur í því,
sem göfuglegt er.“
Úr kirkju báru kistuna átta bæj-
arfulltrúar, fimm úr Sjálfstæðis-
flokknum og þrir úr Alþýðuflokkn-
um. Fyrir utan kirkjudyrnar tóku
við kistunni átta af starfsmönnum
bæjarins og báru hana í anddyri
þinghússins. Var fordyrí hússins
fánum skreytt. Voru þar fyrir þing-
menn allir.
Þar flutti Jón Baldvinsson, for-
seti sameinaðs þings, kveðju frá
Alþingi.
Kveðjuorð alþingis.
„Iunan veggja Alþingishússins
eru ráðin úrslit þjóðmálanna, þar
eru sennur háðar, þar eru sigrar
unnir og þar tapast mál, en þar 'er
og saminn frið.ur ,um málefni þjóð-
arinnar.
Um margra ára skeið ±ök Jón
Þorláksson þátt í stjórnmálabarátt-
unni á Alþingi. Hann vann þar
sigra, hann tapaði málum, sem
hvort tveggja ber við hjá oss al-
þingismönnum, en það mun viður-
kent af andstæðingum Jóns Þor-
lákssonar og dáð af floklvsmönnum
hans, liversu vel og drengilega hann
hélt á sínum málum, hvort sem var
til sóknar eða varnar, og þeim eru
minnisstæðir kostir og miklir liæfi-
leikar stjórnmálamannsins, jafnt
samflokksmönnum sem andstæð-
ingum um stefnumál.
En minnisstæðast er mér það, að
siðasta verk Jóns Þorlákssonar á
Alþingi var það, að semja frið,
ganga til sátta í einhverju hinu við-
kvæmasta stórmáli, sem uppi hefir
verið á síðustu tímum. Eftir úrslit
þess rnáls braut hann sjálfur " blað
um þátttöku í þingmálum og gaf
eigi kost á sér til þingmensku aftur.
Jón Þorláksson mun skipa virðu-
legan sess sem stjórnmálamaður í
sögu samtíðar sinnar.
Vér alþingisinenn vottum hinum
látna leiðtoga virðingu vora ein-
mitt í þessu húsi, Alþingishúsinu,
sem geymir svo margar minningar
um baráttu, sigra og ósigra i þjóð-
málum vor íslendinga og þar sem
Jón Þorláksson, meðan hann átti
sæti á Alþingi, var í fremstu röð
hinna áhrifaríkustu stjórnmála-
manna. i
Eg flyt hinum framliðna for-
ingja hinstu kveðju í nafni Al-
þingis.“
—o—
Kveðja
Sjálfsíæðisflokksins.
Þar næst flutti Ólafur Thors,
alþm., svohljóðandi kveðju frá
Sjálfstæöisflokknum:
Þegar fregnin um andlát þitt
barst út um bæinn og sveif það-
an fram til instu dala og út a
ystu annes, lagðist. þung sorg
yfir þjóð þína.
Á þeim degi skildum við
Sjálfstæðismenn að þú varst
eigi aðeins horfinn sjónum okk-
ar, heldur varst þú og horfinn
úr eign okkar og yfir í eigu
allrar þjóðarinnar, eins og aðrir
mætustu synir hennar höfðu
gert á undan þér þegar dauðinn
sætti dægurþrasið.
í augum okkar Sjálfstæðis-
manna varst þú altaf stór, hvar
sem þú fórst, en þó hvergi
stærri en í verkum þínum innan
þessara veggja.
Þingmenska þín var svo frá-
bær, að þú hafðir jafnan yfir-
sýn yfir hvert mál þingsins.
Þinglegur ræðuskörungur varst
þu meiri en nokkur annar sem
setið hefir á þingbekkjum í
þessu húsi. Ráðherradómur
þinn var svo virðulegur að við
flokksbræður þínir mikluðumst
altaf af þér, og eigum við þér
þó mest upp að unna sem for-
ingja.
Þú hefir skapað þingflokk
okkar í þeim skilningi, að und-
ir forystu þína og fána skipuðu
sér menn, sem að vísu, vegna
lyndisfars og skoðana áttu sam-
leið á stjórnmálabrautinni, en
einmitt vegna einstaklings-
hyggjunnar þoldu öll flokks-
bönd illa, og alveg er óvíst að
hefðu nokkru sinni náð saman,
ef merki þitt hefði ekki verið
dregið við hún. Þar mættust
frumherjar flokks okkar. Þú
sameinaðir þá sem saman eiga,
og nú þegar þú fellur frá er það,
næst trúnni á málstað okkar,
þér að þakka, yfirburða vits-
munum þínum og skapmikilli
ró og festu, þér sjálfum, per-
sónu þinni, að flokkurinn stend-
ur sem samstilt heild samherja
og vina.
Þú hafðir oft á orði að yfir-
gefa þingstörfin, en lést þó altaf
þörf okkar og óskir sitja í fyr-
irrúmi fyrir lífsnauðsyn sjálfs
þín. Og þegar við svo loks
fengum vitneskju um óbifanlega
ákvörðun þína, beygðum við
okkur daprir fyrir rökum þín-
um, sem því miður hafa nú
reynst alt of rétt.
Þegar við mistum þig frá
þingstörfunum var okkur mikil
huggun í þeirri von, að geta enn
um skeið fært vitsmuni þína og
þekkingu inn í sali Alþingis.
Nú þegar sú von er einnig frá
okkur tekin, kveðjum við þig
harmþrungnir og færum þér
hjartfólgnar þakkir.
Skuld okkar við þig munum
við best gjalda með því að
reyna að hefja merki okkar
fallna foringja og hafa þig til
fyrirmyndar í stjórnmálabarátt-
unni.
Far þú í fríði frábæri foringi
og elskulegi vinur.
Drottinn blessi þig og varð-
veiti.
Forsetar Alþingis og fulltrúar
þingflokkanna báru kistuna inn í
þinghúsið og út úr því. Þegar
kistan var borin úr húsinu að lík-
vagninum lék Lúðrasveit Reykja-
víkur „Ó, guð vors lands“. Því
næst var haldið af stað frá þing-
húsinu suður í gamla kirkjugar'S-
inn. Var athöfnunum í kirkjunni
og þinghúsinu útvarpa'S. Fyrir
líkfylgdinni suöur í kirkjugarð
gengu fylkingar lögreglumanna,
slöikkviliðsmanna, Verslunar-
mannafél. Reykjavíkur og skáta.
lönaðarmenn báru kistuna fyrsta
spölinn inn í garðinn, þá tók við
stjórn Varðarfélagsins, en félag-
ar úr Verkfræðingafélaginu báru
kistuna síðasta spölinn að gröfinni.
Hluttekningarskeyti bárust frú
Ingibjörgu Cl. Þorláksson frá
miklum fjölda opinberra stofnana,
einstaklinga og félaga, og afar
mikið af blómsveigum, m. a. frá
konungi og drotningu íslands og
Danmerkur.
Traustið.
„Honum var óhætt að
treysta. Það vissum við
allir“.
Það mun elcki ofmælt, að
Jón Þorláksson borgarstjóri
liafi orðið liarmdauði öllum
íslendingum. —
Ritsljóri Visis álli í gær lal
við verkamann einn liér í bæn-
um, og lét liann 'i ljós einlæg-
an söknuð yfir þeim mikla
missi, sem þjóðin öll hefði orð-
ið fyrir í láti borgarstjórans,
og þá fyrst oí* fremst Reykvík-
ingar. — Hann sagði, þessi
drengilegi maður, að liann
liefði ekki verið samlierji J. Þ.
i stjórnmálum. Það hefði at-
vikast svo, að hann liefði alt
af verið andstæðingur lians.
Hann kvaðst ekki liafa gert sér
þess neina ljósa grein, hvern-
ig á þvi liefði staðið. Hann
liefði bara verið á móti Jóni
Þorlákssyni og á móti öllum
sjálfstæðismönnum. —
En liann bætti þvi við, að
vafalaust væri fráfall J. Þ.
þungbærasta tjónið, sem þjóð-
ina Iiefði getað lient i eins
manns láti nú sem stæði. Það
væri nú einhvern veginn svona,
að allir hefði treyst honum i
raun og' veru — allir vitað með
sjálfum sér, að liann gerði það
eitt, er hann hugði hagkvæm-
ast og réttast. Eg er'ekki einn
um þessa skoðun, sagði maður-
inn. Mér er óhætt að fullyrða,
að meðal minna lílca og þeirra,
sem eg þeklti hest, er hún mjög
almenn. Honum var óhætt að
treijsta. Það vissum við allir.
Það er vafalaust sjaldgæft
um stjórnmálaforingja, aö þeir
njóti jafn-almenns trausts og
óskoraðs, eins og Jón Þorlóks-
son mun Iiafa notið. Sumir
foringjar njóta einskis trausts
í öðrum flokkum en sínum
eigin. Aðrir verða jafnvel að
láta sér lynda, að flokksmenn-
irnir treysti þeim ekki hlílar,
auk heldur þá aðrir. Og samt
geta þeir hangið i foringjasæti
ár eftir ár. — En Jón Þorláks-
son, liinn kyrláti og fáláli mað-
ur, liefir að þvi er virðist, á-
unnið sér traust nálega hvérs
einasta manns. Það er gott að
liafa ált slíkan foringja. Og
slíkra manna er gott að minn-
ast. -—
Það leyndi sér elcki við út-
för Jóns Þorlákssonar í gær,
hver ítök hann liefir átt i hug-
um manna. — Jarðarförin var
sennilega hin lang-fjölmenn-
asta, sem fram hefir farið liér
á landi. Hún mundi þó liafa
orðiö enn fjölmennari, cf at-
höfninni í dómkirkju og þing-
húsi hefði ckki verið útvarpað.
Margir hugsuðu sem svo, að
úr þvi að þeir hefði útvarpið,
væri elcki vert að vera að ó-
maka sig niður i kirkju, enda
mundi þar hvert sæti skipað
og allir gangar troðfullir af
fólki löngu áður en athöfnin
ætti að hefjast. Veður var og
hráslagalegt og kalt, en lasleiki
mikill í bænum, svo að ýmsir
kveinkuðu sér við því, að
standa lengi undir beru lofti.
Samt var það svo, að mikil
þröng manna var fyrir dyrum
úti og i sundinu milli Alþingis-
húss og kirkju, meðan atliöfn-
Mjólkurdeilan.
Hermann Jónasson berst af miklum ákafa á mótí
öllum lagfæring-um á mjólkurlögunum — en lofar
umbótum á framkvæmd lagunna án lagabreytinga!
Hermann Jónasson, forsætis-
og landbúnaðarráðlierra, hefir
valið sér skoplegt lilutverk í
mjólkurmálinu. Hann liefir
af alefli lagst á móti því, að
nokkur breyting verði gerð á
mjólkurlögunum á þessu þingi
og jafnvel kveðið svo fast að, að
menn liafa skilið það svo, að
liann ætli sér að gera það að frá-
fararsök fyrir ráðuneytið, ef
nokkur breyting yrði á lögunum
gerð. Hins vegar liefir liann svo
lýst yfir því, að liann mundi
fús til þess að gera þær tvær
höfuðbreytingar á framkvæmd
mjólknrlaganna, sem um hefir
verið rætl að gera með laga-
breytingu! ,
Það er nú alveg tvímælalaust,
að önnur liöfuðbreytingin, sem
um hefir verið rætt, lieimildin
til ótakmarkaðrar sölu á ógeril-
sneyddri (en kaldhreinsaðri)
mjólk frá sölumiðstöð, er ósam-
rýmanleg mjólkurlögunum eins
og þau eru. Auk þess hefir ráð-
lierrann líka lagst allfast á móti
þessari breytingu og talið hana
óheppilega og til skemda, en þó
liefir hann tjáð sig fúsan til að
koma lienni i framkvæmd, að
lögunum óbreyttum! Honum
virðist þannig vera það geðfeld-
ara, að framkvæma það, sem
liann telur rangt, algerlega á
eigin ábyrgð þvert ofan í skýr
lágaákvæði, heldur en að fá til
jóe^s lagaheimild!
Þýssi afstaða ráðherrans er
, niöuiium gersamlega óskiljan-
\e». Menn liefðu skilið það, ef
riyilierrann liefði þverneitað að
unia því, að slík breyting yrði
gerð á lögunum, ef hann hefði
jafnframt lýst yfir því, að hann
vildi ekki framkvæma lögin
þannig breytt, af því að ótak-
mörkuð sala á ógerilsneyddri
mjólk væri skaðleg. En nú seg-
ir liann, a'ð slik sala á ógeril-
sneyddri mjólk sé að visu vissu-
lega skaðleg, en hann skuli þó
vinna. að, því, að hún komist í
framkvæmd, en að því tilskildu,
að lagaheimild verði eltki veitt
til þess!!
Og ráðherrann leikur þelta
skophlutverk sitt af svo mikilli
alvöru og slíkum ákafa, að
mönnum getur ekki dulist það,
að honum er það alveg óafvit-
andi. En einmitt þess vegna
verður það enn þá skoplegra.
in fór fram. Væri óskanda, að
engum ju-ði meint við að hafa
staðið þar i sveljandanum.
Hluslað mun hafa verið með
é
alhjrgli um land alt, er liinn
ágæti foringi var kvaddur
liinsta sinni.
Þau eiga vel við, er minst er
fráfalls og útfarar Jóns Þor-
lákssonar, liin fögru orð Jón-
asar Hallgrímssonar í Magn-
úsarkviðu:
Úti sat und livítum
alda faldi
fjallkonan snjalla
fögur ofan lög;
sá hún þar á,
er eybúa grúi
mesta manns að flestu
moldu vígði hold.
Ráðherrann lýsti því nú enn-
fremur yfir, að hann mundi
vinna að því, að framleiðendnr
fengi stjórn mjólkursölunnar í
sínar hendur frá 1. mai n. k.,
en liann vildi þó með engu móti
láta samþykkja þær breytingar
á lögunum, sem að því lúta!! En
það virðist nú líka svo sem
liann vilji húa nokkuð á annan
veg um þá linúta lieldur en
meirihluti landbúnaðarnefndar
ætlaðist til. Tilganguy meiri
hluta landbúnaðarnefndar var
sá, að tryggja það, að sljórn
samsölunnar yrði „ópólitísk“.
Og sú krafa er borin fram í
samráði við allan þorra mjólk-
urframleiðanda á verðlagssvæði
Reykjavikur. Það er alment lit-
ið svo á, að hin pólitíska skipun
á sljórn samsölunnar (mjólkur-
sölunefndpr) sé undirrót þess
vandræðaástands, sem mjólkur-
salan er komin í. Og þetta er
samhuga álit manna af öllum
flokkum, eins og kunnugt er, og
þess vegna krefjast framleið-
endur þess, að fá stjórn mjólk-
ursamsölunnar í sínar hendur.
— Og ráðherrann lætur í veðri
vaka, að hann vilji lika vinna
að þessu — einnig án lagahreyt-
ingar. En hann vill þó ekki hafa
stjórn samsölunnar skipaða
framleiðendum einum, eins og
gert var ráð fyrir í tillögum
meiri hluta landbúnaðarnefnd-
ar. Hinsvegar kveðst hann
munu koma því svo fyrir, að
framleiðendur skipi meiri hluta
stjórnarinnar. — En það er ber-
sýnilega tilgangur lians, að
halda fast við pólitíska skipun
samsölustjórnarinnar, þannig,
að jafnvel þó að framleiðendur
séu þar i nieiri hluta, þá verði
einnig til annar meiri hluti i
stjórninni, þ. e. pólitískur
meiri hluti. Þessu má koma til
leiðar t. d. með því að láta fram-
leiðendur skipa þrjá menn af
fimm í stjórnina en ráðherra
skipi tvo. En mcð því væri á
engan hátt fullnægt kröfum
framleiðanda. í þessari 5 manna
stjórn samsölunnar mundu
sennilega eiga sæti: Egill í Sig-
túnum, síra Sveinbjörn og
Guðm. R. Oddsson og verða þar
í meiri lilula. Og liver yrði þá
brey tingin ?
Það er nú talið fullvíst, að
mjólkurneyslan hér í bænum
muni vera 1000—2000 litrum
minni á dag að meðaltali held-
ur en verið hefir að undanförnu.
Mjólkurframleiðendur úr öllum
flokkum liafa tekið saman
höndum lil þess að ráða hót á
þessu. En ríkisstjórnin heitir
öllu sínu áhrifavaldi til þess að
koma í veg fyrir það, að nokk-
ur lagfæring fáist. „Skipulagn-
ing“ mjólkursölunnar, sem i
orði kveðnu átti að verða
mjólkurframleiðöndum til
hagsbóta, hefir frá upphafi
verið notuð sem féþúfa fyrir
stjórnarflokkana. Á þessu
mundi verða snögg breyting, ef
framleiðendur fengi öll yfirráð
ýfir mjólkursölunni í sínar
hendur. — Þess vegna lcggur
ríkisstjórnin nú blátt bann við
því, að nokkur breyting verði
gerð á mjólkurlögunum, og
kúgar flokksmenn sína í þing-
inu til að falla frá öllum slikum
kröfum.