Vísir - 19.02.1937, Blaðsíða 3

»t
Utgerðarmenn verða að fá að njóta sömu
fi»íðinda og kanpfélðgin*
Því hefir jafnan verið haldið fram af þeim,
sem hafa reynt að verja gjaldeyrishlunnindi
kaupfélaganna, að sanngjarnt sé að þau fái gjald-
eyrinn, sem inn kemur fyrir þeirra eigin afurðir.
Nú eru landbúnaðarafurðir um 10% af heildarút-
flutningi landsins, 90% er nálega alt sjávarafurðir.
Þeir, sem framleiða einn tíunda hluta af andvirði
gjaldeyrisins, fá Sérstöðu með að ráðstafa honum.
Hinir, sem skapa níu tíuridu hluta hans, eru sviftir
öllum rétti til að ráðstafa honum.
Fimtíu Danir i visindaleidangur
til Grænlands ogf íslands.
Að vísu framleiða kaupfé-
lögin líka sjávarafurðir, en á-
stæðan til þess að þau taka
ekki þann gjaldeyri, sem fæst
fju'ir þurfisk, er sú, að þau
þurfa ekki á lionum að halda.
Útgerðarmenn liér í Reykjavík
og annarsstaðar á landinu eiga
undir högg að sækja hjá gjald-
eyrisnefnd með hvern eyri,
s.em þeir þurfa að greiða til
útlanda fyrir vörur til útgerð-
arinnar.
Til þess að hæta úr þessu á-
herandi ranglæti, íiafa tveir
sjálfstæðismenn á Alþingi, þeir
Ólafur Thors og Sigurður Krist-
jánsson', horið fram frumvarp
um hreyting á núverandi lög-
um um gjaldeyrisverslun. Sam-
kvæmt því, skal útgerðar-
mö'nnum heimilt að ráðstafa
þeim erlenda gjáldeyri, sem
fæst fyrir útflutningsvörur
þeirra, að því leyti, sem þeir
þurfa hann lil greiðslu á vör-
um til útgerðar sinnar. Hér er
ekki verið að fara fram á neitt
annað en það, að útgerðar-
menn fái að njóta liinna sömu
hlunninda um gjaldeyri og
Sambands-kaupfélögin. Hér er
aðeins farið fram á það, að
þeir fái að greiða með sínum
eigin gjaldeyri þær vörur, sem
þeir fá innflutningsleyfi fyrir
hjá gjaldeyrisnefnd. Að vísu
verða þeir að lilíta í þessu sam-
bandi sömu reglum og aðrir,
um innflutning frá þeim lönd-
um, sem vér höfum vöruskifta-
samninga við, svo sem Þýska-
land og Ítalíu. Þetta virðist
ekki vera til mikils mælst, en
það hefir verið reynt áður og
ekki fengist. Slikt kann nú að
furða ókunnuga. En það vekur
enga undrun hjá þeim, sem vel
þekkja framkvæmd gjaldeyris-
málanna liér i landi. Sú fram-
kvæmd er óverjandi. Sú fram-
kvæmd er til háðungar, skaða
og traústspjalla fyrir lands-
menn. Sú framkvæmd hefir
orðið þjóðinni dýr reynsla.
En eitt er undrunarvert. Og
það er, liversu lengi svona mál
getur gengið á tréfótum und-
ir handleiðslu þeirra, sein ekki
eru færir um að stjórna þeim.
Mönnum verður á að spyrja,
hversu lengi þetta á að ganga
svona.
Landsmönnum er nú orðið
kunnugt, af því sem undanfar-
ið liefir verið ritað i hlöðin, að
kaupféjögin ráða yfir gjaldeyri
til þess að greiða fyrir allar
þær vörur, er þau fá að flytja
inn. Mönnum er einnig kunn-
ugt, að aðrir innflytjendur fá
ekki að greiða sína erlendu
víxla í bönkunum og verða,
móti vilja sínum að gerast van-
skilamenn við erlenda við-
skiftavini. Svo augljóst er þetta
misrétti, að þeim, sem ekkert
jjekkja til málanna mun finn-
ast eitthvað hogið við skiftingu
gjaldeyrisins, er þeir heyra frá
þessu skýrt. Hvað mun þá þeim
finnast ,sem misbeitingin lend-
ir á? Gagnvart útgerðarmönn-
um gengur þessi misbeiting svo
langt, að þeir verða, Iivort sem
þeim likar betur eða ver, að
kaupa vörur sínar gegn 4—6
mánaða gjaldfresti. Oft geta
þeir alls ekki fengið vörurnar
með svona löngum gjaldfresti
og eiga þeir þá oft í liinum
meslu vandræðum með að fá
gjaldeyri á þeim tima, sem
ðstiOrn OQ rflsfnur.
í síðastliðin hundrað ár,
mun það ekki hafa lcomið
fyrir, að þjóðin væri svo
aum, að hún gæti ekki veitt
sér að einhverju leyti jafn
alrnent notaða matvöru og
rúsínur. Nú er svo komið, að
þessi vara er ófáanleg í
landinu, og gjaldeyrisnefnd,
samkvæmt fyrirmælum fjár-
málaráðherra, gefur til
kynna, að ktndsmenn hafi
ekki lengur efni á að flytja
inn þenna „óþarfa“. Aðeins
brauðgerðarhúsin fá að
flytja inn rúsínur. En hús-
mæður geta ekki fengið þær
til heimilisþarfa nema gegn
lyfseðli!
Aðrir þurkaðir ávextir eru
og öfáanlegir annarstaðar
en í „Innkaupum ríkisstofn-
ana“. Sagt er, að sú stofn-
un fái leyfi fyrir rúsínum og
öðrum ávöxtum, nýjum,
þurkuðum og niðursoðnum.
Svona er skipulagið, þeg-
ar með völdin fer þröngsýn,
úrræðalaus og ranglát ríkis-
stjórn.
þeim er nauðsynlegt að greiða
vöruna. Svo, þegar vixlarnir
falla i gjalddaga, eiga þeir á
hættu að fá ekki andvirðið yf-
irfært. Þeir verða á þann hátt
ekki einungis svikarar við þá
erlendu rnenn, sem trúa þeim
fyrir fé sínu, heldur glata þeir
og traustinu og lenda í erfið-
leikum með að afla sér hinna
nauðsynlegustu vöru til útgerð-
arinnar. Er þetta réttlæti? Er
það sanngjarnt, að láta þá, sem
afla 90% af gjaldeyrinum
standa í sífeldum vanda og erf-
Þeir hafa með sér flug-
vélar og fjölda mörg vís-
indaleg tæki. I raun og
veru er um f jóra leiðangra
að ræða. Leiðangursmenn
hafa jarðfræðilegar athug-
anir með höndum aðal-
lega. Ráðgert er að taka
myndir úr lofti af hálendi
íslands, með kortagerð
fyrir augum.
í dönskum hlöðum er getið
um þessa fyrirhuguðu leið-
angra. Hinn fyrsti þeirra fer til
íslands og er höfuðtilgangur
hans að vinna að undirhúningi
uppdráttar af 35.000 ferh.m.
af' ðbygðum íslands, með
myndatökum úr flugvélum o.’s.
frv. Formaður leiðangursins er
N. E. Nörlund prófessor frá
Geodætisk Instituti. Annar aðal-
iðleikum við greiðslu á nauð-
synjum sínum erlendis, með-
an þeir, sem afla 10%, hafa
meiri gjaldeyri en þeir geta
torgað ?
Ranglætið í gjaldeyrismálun-
um er hér framið hæði gagn-
vart útgerðarmönnum og kaup-
sýslumönnum.
Þessir aðilar eiga að hafa al-
veg sama rétt og kaupfélögin
til þess að nota andvirði þeirra
vöru, er þeir flytja út, til þess
að greiða þær erlendu vörur,
sem þeir fá leyfi lil að flytja
inn. Það verður ekki þolað, að
tvennskonar réttlæti gildi hér
framvegis í þessum málum.
Menn hafa ekki almennt skap
til þess lengur, að láta vald-
liafana ögra sér með blygðun-
arlausri hluldrægni í opinber-
um framkvæmdum.
Það er ekki ofsagt, að margt
er þægilegra að þola, en rang-
láta ríkisstjórn.
fást hjá
Lárusi.
maður leiðangursins er Bruhn
ofursti, en aðrir leiðangurs-
menn eru sjö talsins. Leiðang-
ursmenn ælla að koma sér upp
nokkurum bækistöðvum meðan
starf þeirra hér stendur og'
njóta aðsloðar varðskipsins
„Hvidhjörnen", en í hverju sú
aðstoð er fólgin, er ekki geíið
i þeim blöðum, sem Vísir hefir
séð.
Þá gela dönsk hlöð um tvo
leiðangra til Grænlands, sem
leggja af stflð um líkt leyti. For-
slöðumaður annars leiðangurs-
ins er J. A. Berndsen kapteinn
og fer leiðangur hans til Suður-
Grænlands, en leiðangur undir
stjórn Ove Simonsens jarðfræð-
ings fer til Norður-Grænlands.
Samvinna — m. a. með loft-
skeylasamljandi — verður milli
þessara tveggja leiðangra. í
leiðöngrunum eru 18 menn
samtals. — Fjórði leiðangurinn
leggur af stað frá Kaupmanna-
höfn um miðbik maímánaðar
og eru þátttakendur í honum 6
vísindamenn og er forstöðu-
maður leiðangursins dr. Vedel
Táning'. Þessi leiðangur fer á
hinu nýja hafrannsóknaskipi
„Dana 3“, sem var smíðuð í
stað „Dana“, sem sökk í Norð-
ursjónum ef Lir árekstur við
þýskan togara 1935. „Dana“
hin nýja er útbúin öllum nýj-
ustu tækjum til hafrannsókna
og var kostnaður við smíði og
útbúnað skipsins yfir ein milj-
ón króna.
Samkomulag hefir náðst um
það milli íslensku og dönsku
ríkisstjórnarinnar, segja dönsku
hlöðin, að flugvélar verði notað-
ar við störf leiðangursmanna
liér, eins og í Danmörku. —
Notaðar verða þrjár af flugvél-
um flotans (Heinkel-flugvélar)
og verður Victor Pedersen
— hinn gamli Grænlandsflug-
maður, eins og dönsku blöðin
kalla liann — stjórnandi einnar
flugvélarinnar.
- $hlm$o£a>
aðeins Lofíur.
ðtbreiðslnfnndnr
Hemdallar í gær.
I gærkveldi hélt íélagið Heim-
dallur almennan útbreiðslufund í
Varðarhúsinu, og hófst hamt kl.
8 y2. ' -..
Fyrstur tók íil ntáls Gunnar
Thoroddsen og talaði um sjálfstæð-
ismálin, , konungssambandið, land-
helgismálin og væntanleg sambands-
s!it við Dani. Ragnar Lárusson
ræddi um fátækrámálin, verka-
mannabústaðina, innflutningshöftin,
og óstjórn rauðliða á sviði atvinnu
og verslunarmála. jóhann Möller
talaði um lýðræði og þingræði og
sýndi með fjölda dæma, hverstí
mjög hinir ráðandi flokkar hefðu
brotið i bága við alment velsæmi:
og almenna réttarmeðvitund á þessu
sviði. Kristján Guðlaugsson skýrði
baráttu Sjálfstæðisflokksins gegn
þeirri spillingu, seni nú væri ríkj-
andi hjá hinum ráðandi flokkum,
og benti á að starfsemi Sjálfstæðis-
flokksins hefði hin síðari árin beinst
að verulegU leyti að því að koma
í veg fyrir ýms hermdarvérlc rauð-
liða á flestum sviðum. jóhann Haf-
stein lýsti ástandinu í landinu, eftir
io' ára stjórn rauðliða og sýndi
fram á. að víða út nm land væri
tilfinnanlegur vöruskortur. Thor
Thors lýsti stefnuskrá Heimdallar
og áhugamálum, og hver þeirra
hefðu náð fram að ganga, og fyrir
hvaða málum félagið mundi beita
sér í framtíðinni.
Fengu allir ræðumenn hinar bestu
undirtektir, og fór fundurinn mjög
vel fram. Var hvert sæti skipað í
fundarsalnum og fjöldi manna í
göngum hiissins, þannig, að húsið
rúrnaði ekki fleiri.
Mikill fjöldi inntökubeiðna barst
félagsstjórninni, og var mikill áhugi
meðal áheyrenda.
Fánaliðið mætti á fundinum í
hinum nýju búningum sínum, sem
á börn og fuallorðna
fáið þér hjá
Láfusi.
að vakti mikla ulhygli er
sú ráðagerð barst út, að
Mr. Éden mundi taka sér nokk-
ura hvíld en lord Halifax gégna
störfum lians á meðan. Það sem
einkum þótti undrum sæta í
, sambandi við leyfi Mr. Edens
var, að einmitt á þessum sama
tíma var búist við, að von Ribb-
entrop, sendiherra Þjóðverja í
London, ræddi við utanríkis-
ráðherrann um nýlendukröfur
Þýskalands.
Það kom af stað miklum um-
ræðum og ýmiskonar getgátum,
að Mr. Ivdeii skyldi einmitt taka
sér leyfi á tíma sem jafn mörg
og erfið stjórnmálaleg viðfangs-
efni bíða úrlausnar og nú er.
Opinberlega er svo skýrt frá,
að Mr. Eden þarfnist livíldar og
að hann telji sér þennan tíma
heppilegastan til að hverfa frá
störfum um stund.
Það er athyglisvert, að í und-
anförnum ræðum sínum hefir
Mr. Eden talað mjög um hina
bráðu nauðsyn þess, að finna
! lausn á vandamálum Evrópu
og þar velti iá mestu að takast
megi að leysa sem best úr
málum Þýskalands.
'WTinir Mr. Edens segja að
hann liafi langað mjög til
að taka sér leyfi að afloknum
fundi Þjóðabandalagsráðsins,
1 enskum blöðum hefir
nýlega verið allmikið rætt
um væntanlegar breyting-
ar á ríkisstjórn Breta.
Raunar hefir svipaður
kvittur gosið upp áður og
ekki haft við rök að styðj-
ast, en því er þó ætíð veitt
hin mesta athygli ef það
kemst í hámæli að breyt-
ingar eigi að gera á stjórn
Breta. Þær stefnubreyling-
ar, sem liggja til slíkra
ráðstafana geta haft hina
mestu þýðingu fyrir rás
viðburðanna um gervallan
heim, og því gefa menn
nánar gætur að hverri
þeirri hreyfingu, sem ger-
ir vart við sig meðal
breskra stjórnmálamanna.
Sú grein sem birtist hér
er eftir einn stjórnmálarit-
ara enska stórblaðsins
Daily Mail.
en honum lauk 27. janúar. Úr
því gat þó ekki orðið vegna þess
að Baldwin forsætisráðherra
vildi að Mr. Eden yrði til taks
Iieima til að svara ræðu Hitlers
við setningu ríkisþingsins. En í
staðinn fyrir að svara ræðu
Hitlers tók utanríkisráðherrann
sér frí.
Jafnaðarmenn halda því
fram, að Mr. Eden hafi nú
ekki lengur þá tiltrú innan
ráðuneytisins, sem hann
hafði, en þessu er þó alger-
lega neitað af ýmsum ráð-
herrum.
Allar ræður hans um utanrík-
ismál hafa verið athugaðar af
ráðuneytinu áður en hann hélt
þær og þegar liættan vegna
Spánarmálanna stóð sem hæst
um jólin var ráðuneytið alger-
laga andvígt þeirri tillögu ut-
anríkisráðherrans, að breski
flotinn skyldi notaður til að
loka spænskum höfnum.
f sumum er því haldið
fram, að von Ribbentrop
hafi einmitt ekki síður viljað
gríiia tækifærið meðan Mr.
Eden var burtu, til að ræða við
Lord Halifax af því sendilierr-
ann telji að lávarðurinn sé Þjóð-
verjum velviljaðri en Mr. Eden.
Það hefír ætíð verið Þjóðverj-
um nokkur þyrnir í augum hve
Mr. Edén er ákveðinn stuðnings-
maður Þjóðábandalagsins, og
þýskir stjórnmálamenri draga
enga dul á þeita.
Vegna þess hve mjög Mr.
Eden er fylgjahdi því að Bret-
ar geri stjórnmálaleg samtök
með öðrum þjóðum er hvísl-
að um það í útherbergjum
þingsins, að honum muni
verða fengið annað ráðherra-
embætti, ef breytingar verða
gerðar á ríkisstjórninni.
Talað er mri að fyrirrennari
Mr. Ederis, Sir Samuel Hoare
verði eftirmaður lians i embætt-
inu.
H/r eðal stjórnmálamanna er
■^alment búist við mikl-
um breytingum á ensku stjórn-
inni á þessu ári. Alt veltur auð-
vitað á því, hvenær Mr. Baldwin
óskar að liverfa úr ráðuneytiriu.
Vinir hans hafa lagt fast að hon-
um að hafa embættið á hendi
í eitt ár ennþá. Heilsa Mr. Bald-
wins er nú miklu betri en verið
hefir undanfarin ár, en Kann
hefir ekki enn þá látið neitt
uppi um framtiðarfyrirællanir
sínar. Þó segja kunnugir inenn,
áð hann íriuni halda ‘fast við
fvrir áform og fá Mr. Neville
Chamberlain forsætisráðhérra-
embættið i hendur íhaúsf. Mr:
Ramsay Mc. Donald mun einnig
hverfa úr ráðuneýtinu með for-
sætisráðherranum. Ef t-il vill
verður hann þó fvrri til og læt-
ur.af störfum þegar eftir krýn-
ingu konungsins i mai. Það hef-
ir ekki farið verulega vel um
Mac Donald í ráðuneytinu síðan
hann lét af forsætisráðherra-
störfum í júni 1935.
egar Mac Donald hverfur
úr ráðuneytinu er eftir að
eins einn fulltrúi fyrir þann
hluta verkamannaflokksins,
sem fylgir þjóðstjórninni að
móíum; en það er Mr. Malcolm
Mac 'Donald, sonur gairila Mac
Donald.
■ Ánnárhvor þeirrá Baldwin’s
eða Chamberlain’s verða þá að
ákvcða livórt núvérandi þjóð-
stjórriárformf verður haldi&
úfram, eða hvort mynduð verð-
ur hrein íhaldsstjórn.
Ýmsir stjórnmálamenn
telja, að sú leíð kunni að
verða farin, en eftir því sem
skilist hefir af orðum Mr.
Chamberlains imin hann
óska eftir að þjóðstjórnin
standi áfram.
Fari svo, að þeir Mr, Baldwin
og Mr. Mac Donald fari háðir
úr ráðuneytinu, þá losna þar
mikilsverðar stöður. Það verður
þá að finna nýjan fjármálaráð-
Jierra og hefir ?Ær. Samuel
Hoare verið nefndur til þess
starfs eins og utanríkisráðherra-
embættisins.
Búist er við að Mr. Duff
Cooper verði færður rir stöðu
sinni sem hermálaráðherra og
að Mr. Kingsley 'Wood láti af
embætti sem heilbrigðismála-
ráðherra.
Sá síðarnefndi yerður ef til
vill gerður að hermáláráðlierra,
en talað er um, að Eden verði
Indlandsráðherra eða samveld-
ismálaráðherra ef liann lætur
af embætti þvi, sem hann liefir
nú.
Þanriig eru spár manna um
framtíð bresku stjórnarinnar.