Vísir - 12.10.1937, Blaðsíða 2

VÍSIR
Herflatiiigasktp á leið tii spæiskra hatei
verða stöðvuð aí herskipum Breta og Frakka,
et titlSgnr Frakka ná fras aö gasga.
EINKASKEYTI TIL VlSIS.
London í morgun.
Mikillar óþolinmæði gætir í Frakklandi út af þeim drætti,
sem orðið hefir á því, að taka til umræðu brottflutn-
ing erlendra sjálfboðaliða á Spáni. Ahnenningur og
blöðin eru þess mjög livetjandi, að stjórnin komi sem ákveðn-
ast fram í þessu máli. Lita menn svo ó, að ítalir sé'að reyna
að draga málið á langinn með því að neita að taka þátt í þrí-
veldaráðstcfnu, en þess í stað taka það fyrir i lilutleysisnefnd-
inni. Af mörgum er litið svo á, að fyrir ítölum vaki að koma
algerlega í veg fyrir, að þetta mál verði leyst á þann hátt, sem
Frakkar og Bretar vilja.
Samkvæmt áreiðanlegum heimildum hefir frakkneska
stjórnin nú i huga, svo fremi að ítalir þverskallist við að ræða
brotlflutning sjálfboðaliðanna með Bretum og Frökkum, að
leggja það til, að komið verði i veg fyrir, að skip, er flytja sjálf-
boðaliða og hergögn, komist til spænskra hafna.
Vilja Frakkar, að herskipum þeirra og Breta, sem eru
við eftirlitsslörf á Miðjarðarhafi verði skipað að stöðva
öll lierflutningaskip á leið til spænskra hafna, hvort sem
þau flytja sjálfboðaliða eða hergögn eða hvorttveggja. —
Mjög er um það rætt liverjar afleiðingar það mundi hafa, ef
gripið yrði til slíkra ráðstafana sem þessara, en Fraldcar ólíla,
að afleiðingarnar af þvi, að opna landamæri Spánar og Fraldc-
lands algerlega (þ. e. leyfa flutning hergagna og sjálfboðaliða
yfir landamærin) gæti orðið enn alvarlegri.
Þessi nýja stefna, sem talin er vera á uppsiglingu meðal frakk-
neskra stjórnmálamanna, er talinn skýr vottur þess, að Frakk-
ar sé stöðugt að verða liarðari og ákveðnari i deilunni um hrott-
flutning sjálfboðaliðanna. — United Press.
TtSIR
dagblað
, Útgefandi:
BLAÐAtJTGÁFAN
VÍSIR H.F.
Ritstj.: Páll Steingrímsson
Skrifstoft) . , , A n
„ I Austurstr. 12
og afgr. J
Símar:
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
Prentsmiðjan 4578
Verð 2 kr. á mánuði.
Lausasala 10 aurar.
Félagsprentsmiðjan.
Nýbreytni.
AÐ var nýr þingsiður hér á
landi, sem upp var tekinn ó
Alþingi i gær, er svo var stilt til,
að aðalandstöðuflokkur stjórn-
arinnar fengi ráðið kjöri fyrsta
varaforseta Sameinaðs þings og
beggja þingdeilda. I ýmsum öðr-
um löndum hefir það lengi tiðk-
ast, að aðalþin gflokkarni r skip-
uðu sinn forsetann liver, án til-
lits til afstöðu sinnar til stjórn-
arinnar. Hefir áður komið til
mála að taka þanri sið upp hér,
en ekki licfir það komist í fram-
kvæmd fyrr en nú. Og ágrein-
ingslaust virðist það heldur
ekki hafa orðið nú.
Eins og sjá má af því, sem
sagt er frá forsetakosningunum
á öðrum stað i blaðinu, þá voru
það framsóknarmennirnir sem
sátu hjá við kosningu fyrsta
varaforseta Sameinaðs þings,
auk bændafl.manna og komm-
únista, og síðan við sömu kosn-
ingar i deildunum að mestu.
Hinsvegar hafði Alþýðuflokkur-
inn forsetaefni í kjöri á móti
Sjálfstæðisflokknum í öllum
kosningum, og liefir hann þann-
ig viljað lála það sjást og skilj-
ast, að liann ætti engan þátt i
því, að þessi nýi siður væri tek-
inn upp. Og við kosningu fyrsta
varaforseta í neðri deild, á-
skotnuðust honum 3 atkvæði
auk flokksatkvæða sinna, og
veít enginn með vissu hvaðan
honum hafa komið þau. Mætti
svo vera, að tvö þeirra hefðu
verið atkvæði kommúnista, þó
að sennilegra sé að þau hafi öll
verið frá Framsóknarflokknum,
og hafi þá riðlast nokkuð fylk-
ingar hans í þeirri kosningu.
Um það verður nú ekki sagt
með vissu, hvort meira hafi
valdið um þessa andúð socialista
gegn hinum nýja sið, að þeim
hafi þótt sem þingið mundi
verða af miklum lýðræðis-
blæ, ef hann yrði upp tekinn,
eða þá að þeim hafi hugnast
illa að því fjöllyndi Framsókn-
arflokksins, að gefa Sjólfstæðis-
flokknum þannig „undir fót-
inn“, og ekki þótt það spá góðu
um samvinnuna við liann. En
vist er um það, að mjög hefir
þeim runnið í skap út af þessu,
að minnsta kosti í svip, og er
það til marks um það, að þeir
höfðu einnig mann í kjöri á
móti Framsóknarflokknum, er
kosinn var annar varáforseti
Sameinaðs þings. En úr því
virðist þeim liafa farið að
renna reiðin, og í deildunum
kusu þeir forsetaefni Fram-
sóknarflokksins eins og ekkert
hefði i skorist.
Og svo virðist nú líka, sem
þetta afbrýðikast socialista
muni liafa verið með öllu á-
stæðulaust. Að afstöðnuin for-
setakosningum í Sameinuðu
þingi kom það í ljós, að handa-
lag þeirra og framsóknármanna
hafði verið hundið enn traustari
böndum en áður var kunnugt.
En til þess að tryggja sér sam-
eiginlegan meirililuta i efri
deild, höfðu þeir orðið ásáttir
um að gera með sér bandalag
um kosninguna til hennar, og
hliðruðu framsóknamennirnir
svo til, að socialistar sluppu með
að leggja tvo menn til i þá deild,
verða þeir þannig 6 í neðri deild
og gela hjálparlaust komið þar
einum manni í liverja nefnd. En
í efri deild ber minna á því, þó
að þeir þurfi aðstoðar við.
Og yfirleilt er engin ástæða
til að ætla það, að nýbreytni sú,
sem tekin hefir verið upp um
skipun forsætis þingsins, hafi
nokkurn boðskap að flytja um
það, að nokkur breyting sé
væntanleg á valdaaðstöðu þing-
flokkanna, svo að socialislar
þurfi fyrir þá sök að bera kvíð-
hoga fyrir því, að stjórnarsam-
vinnu þeirra við Framsóknar-
flokkinn sé af því hætta búin.
Og ættu þeir raunar sjálfir best
um það að vita.
ERLENÐ VlÐSJÁ:
Jurtasafi, er ver kjöt
skemdum
MaSur einn, Martimer Sheppard
a'ö nafni, þykist hafa fundiö í M,-
Ameríku jurt, er hafi þann eigin-
leika, aö safi hennar ver kjöt
skemdum, og aöra, er eyöi ryöi.
Sheppard hefir farið ýmsar rann-
sóknarferöir til S.-Ameriku fyrir
félagiö Pan-American Society of
Tropical Research. Þessar tvær áð-
urnefndu jurtir er hann nú að
reyna að rækta á búgarði einum
í Mississippi-fylki í Bandaríkjun-
um. Var þetta sjötta för hans til
M.-AmeríkU, og kom hann heim
með bæði dýr og jurtir handa ýms-
um háskólum.
Innfæddir menn í S.-Ameríku
kalla jurtina, er ver kjöt skemdum,
planta de la came (kjötjurtina).
Sheppard sá hana, þ. e. a. s. safa
hennar, fyrst notaðan í nágrenni
Orinoco-fljóts fyrir nokkurum, ár-
um, en enginn vildi segja honum
úr hvaða, jurt hann væri. En siðar
í M.-Ameríku komst hann að því,
hver jurtin myndi vera, og tókst
að flytja nokkur eintök með sér
norður til Bandaríkjanna.
Þegar stillcarnir og blöðin eru
möluð, verður úr þeim vökvi, er
drepur allar rotnunarbakteríur, er
lifna í kjötinu, en ekkert bragð
kemur þó á kjötið úr vökvanum.
Það getur í hitabeltislöndunum
varið kjöt skemdum í 4—6 vikur.
Á sama stað og hann fann „kjöt-
jurtiná", sýndu Indíánar honum
vafningsvið, en safi hans hafði
þau áhrif á ryðgað stál, sem hon-
um var strokið á, að eins einu
sinni, að ryðið hvarf alveg.
Sananírepar fréttir
Níuvelda-ráðstefnan um Kína-
málin verður að öllum líkind-
um í Brussel ef stjórnin í Belg-
íu leyfir, eftir því sem Reuters-
fréttastofan í London skýrir
frá. Hafa allir aðilar bent á
Briissel sem hklegasta fundar-
stað. Fulltrúi japanska utan-
ríkismálaráðuneytisins hefir
látið í ljós, að japanska stjórn-
in myndi taka fullnaðarafstöðu
til þess, hvort hún tæki þátt í
ráðstefnunni þegar henni hefði
borist formlegt boð þar að lút-
andi. — (FÚ.).
Leiðangursskútan Isbjörn frá
Tromsö er komin heim eftir
fjögurra mánaða leiðangur til
Grænlands og norðurstranda
Kanada. Enskir vísindamenn
leigðu skúluna til þessarar í'ar-
ar og var maður að nafni We-
drie leiðangursstjóri. Bergersen
skipstjóri segir, að leiðangurs-
menn hafi fundið fornar húsa-
rústir og uppdrættir liafi verið
gerðir af sex fjörðum, sem eigi
var áður kunnugt um. Komið
var til Framliavn, þar sem
Sverdrup liafði vetursetu 1898
og 1899. Ilúsin voru að falli
komin, en það, sem i þeim var
óskemt. — NRP. - FB.
Danska kenslumálaróðuneyt-
ið hefir keypt málverk GuS-
mundar Einarssonar, er hann
nefnir „ísabrot“, en málverkið
er til sýnis meðal annara lista-
verka í íslensku deildinni á
listasýningunni í Charlotten-
borg. Ætlar kenslumálaráðu-
neytið að láta hengja málverkið
upp í hátíðasal skóla eins í
Kaupmannahöfn. Þá hefir mynd
Ásgrím Jónssonar af Flosagjá
verið keypt í einkasafn. Fjöldi
gesta kemur á íslensku sýning-
ardeildina. — FÚ.
f gær lagði 5,700 manna lið
af stað frá Neapel í ítölskum
lierflutningaskipum, og er ferð
þeirra heitið til Tripolis. Hafa
24.000 hermenn verið sendir til
Tripolis á síðastliðnum tveimur
vikum. — FÚ.
Frá London er símað, að svar
ítölsku stjórnarinnar við hinni
sameiginlegu orðsendingu Breta
og Frakka viðvikjandi hrott-
flutningi erlendra sjiálfhoðaliða
fná Spáni, sé svo vinsamlega
orðað, enda þótt hafnað sé boð-
inu um að taka þátt í þrívelda-
ráðstefnu um málið, að von sé
um vinsamlegar framhalds
samkomulagsumleitanir. Le
Temps segir, að „dyrunum sé
lialdið opnum“ til þess að bera
fram nýjar tillögur til þess að
finna viðunandi lausn á málinu.
— NRP. - FB.
aAeins luoftup.
Farþegasklpi sOkt.
Uppreistarmenn halda því
fram, að í spanska línuskipinu
sem þeir söktu í gær, hafi verið
18 þúsund smálestir af lier-
gögnum og þar að auki nokkrar
flugvélar frá Sovét-Rússlandi.
Skipið var eitt af stærstu skip-
um Valencia-stjórnarinnar, en
á það réðust tveir litlir torpedo-
hátar. Fiskimenn frá Algier sem
sáu viðureignina skýra svo frá,
að kaupfarið hafi verið vopnað
tveimur fallbyssum og svarað
skothríð árásarskipanna, en
þau hafi hitt það þegar í stað,
og liafi þá vörninni verið lokið.
(FÚ.). -
Roostvtll fltlli
né 1 m,
sem vakti heims-
atkygli.
London í dag. FÚ.
oosevelt Bandaríkjaforseti
hélt ræðu í gær, sem útvarp-
að var um öll Bandaríkin og
hefir vakið mikla athygli, engu
síður en ræða sú, sem hann hélt
á dögunum. Hann sagði, að í-
húar Bandarikjanna væri ein-
ráðnir í því, að lialda uppi þeirri
liugsjón mannfélagsskapar, sem
setti samvisku og réttlæti ofar
en afl og ofbeldi, því að ef það
eitt fengi að ráða, þá mundu
lögleysumar verða hið ríkjandi
vald í heimi stjórnmálanna.
11. okt. FÚ.
Bílfært yfir Breiðdalsheiði.
Bíll frá Flateyri komst yfir
Breiðdalsheiði í gær. —- Sjálf-
boðaliðar frá Flateyri molcuðu
snjó af 600—700 metra leið og
opnuðu þar með leiðin til Isa-
fjarðar. Líkindi þykja til, að
leiðin verði fær nokkra daga.
Áætlunarferðir liófust að nýju
í dag. Bílar frá Isafirði fóru
einnig vestur yfir heiðina í dag
og leiðin er opin þaðan alla leið
til Dýrafjarðar.
Hertoglm tf WMstr
fer til Ameriku I næsta
mánðl.
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
London í morgun.
Frá Berlín er símað, að
þar sé fullyrt af
mönnum er til eiga
að þekkja, að Windsorhjón-
in muni fara til Bandarikj-
anna í nóvemberbyrjun og
muni dvelja þar fyrst um
fjórar til sex vikur. Vinir
þeirra segja þó, að litið
muni verða á för þeirra
þangað, sem skemtiför, en
ekki í viðskiftaaugnamiði,
enda þótt alt sé þegar á-
kveðið hvar þau komi og
hverja þau heimsæki.
(United Press).
BRESKU KONUNGSHJÓNIN
FLYTJA ÚR SUMARHÖLL
SINNI.
London í morgun.
Eden tok a moti Georgi kon-
ungi, Elisahetliu drotn-
ingu og liertogafrúnni af
GIo uces ter iá,Eas lon j árnbra u tar-
stöðinni kl. 7,58 í morgun. Þau
komu með sérstakri Iest frá
Ballater, eftir að hafa verið í
tiu vikur í Balmoralliöll.
(United Press).
VERÐFALL Á HVEITI.
London í morgun. FÚ.
Landbúnaðarráðuneyti Banda-
ríkjanna tilkynnir, að hveitiupp-
skera þar í landi muni verða
óvenjulega mikil í haust og er
hveitið þegar tekið að fallá* á
kaupliöllinni í Cliicago. Hveiti
er einnig byrjað að falla í Liver-
pool.
'J
ÚTLIT í ALÞJÓÐASTJÓRN- ’
MÁLUM VELDUR VERÐ-
FALLI.
London i morgun. FÚ.
Á kauphöllinni í London
varð í gær mjög óvenjulegt
verðfall á ýmsum hlutabréfum
og það meira að segja á ýmsum
hlutabréfum, sem staðið hafa
í föstu verði undanfarið. F.kki
virtist þetta stafa af því, að
framhoð væri óvenju mikið, að
minsta kosti um sumar tegund-
ir hlutabréfa. Það er talið, að
útlitið í alþjóðastjórnmálum
muni eiga orsök á þessu óvenju-
lega varðfalli.
Vinninga
í happdrættinu, er var í sam-
bandi við haustmarkað K. F. U.
M. og K., hlutu þessi númer: 1.
vinningur féll á nr. 933, annar á
2375> þriSji á 1667, fjórSi á 825,
fimti á, 1360, sjötti á 1688, sjöundi
á 224, áttundi á 140, níundi á 2076
og tíundi vinningur á nr. 1575.
Vinninganna sé vitjaiS sem fyrst í
Versl. Vísi, Laugaveg 1.
Hæsti vinningur Happdrættisins
í gær, 20 þús. kr., féll á kvart-
miiSa í umboíSum Stefáns A. Páls-
sonar & Ármans og Önnu Ás-
mundsdóttur 0g GuSrúnar Björns-
dóttur. Næst hæsti vinningur, 5000
krónur, féll einnig á Ví miiSa og
kom upp í umbotSi Stefáns A. Páls-
sonar og Ármann.
V innndeilan
á AkF&nesi
leyst.
Sættir hafa tekist í vinnu-
deilunni á Akranesi, fyrir
milligöngu sáttasemjara, og
voru samningar undirskrif-
aðir í gær.
Kaup verkamanna í dagvinnu
verður kr. 1,27 á klst., en at-
vinnurekendur höfðu boðið kr,
1,25. Annað kaup liækkar hlut-
fallslega. Kaup í eftirvinnu og
næturvinnu verður kr. 1,75 og
kr. 2,50 á klst. Sér ákvæði er
um kaup við fiskþurkun (kr.
1,75 á klst.).
Verldýðsfélagið á Akranesi
samþykti tillögur sáttasemjara
á fundi í fyrradag, en áður
höfðu samninganefndir at-
vinnurekenda og verkamanna
fallist á þær.
Leikhúsið.
„Þorlákur þreytti“, eftir
Neal og Farmer í stað-
færslu Emils Thorodd-
sens. Leikstjóri Indriði
Waage. —
Leikfélag Reylcjavikur hefir
að þessu sinni liafið vetrarstarf
sitt með enskum gleðileik eftir
Neal og Farmer. Þýðing og
staðfærsla er eftir Emil Thor-
oddsen, lieimfært á reykvíska
staðháttu og þýtt á reykvísku,
en Indriði Waage hafir liaft
leikstjórn á liendi og tekist vel.
Leikurinn er hráðskemtilegur,
enda varla ætlaður til aniiars af
höfundum, en að koma fólki í
gleðiskap, þvi að hvergi hregð-
ur fyrir alvöru í honum. Efni
hans er skylt því, sem einna
algengast er í skopleikum, hver
misskilningurinn á fætur öðr-
um.
Aðalhlutverlcið, Þorták Dorm-
ar, húseiganda, leikur Ilaraldur
Á. Sigurðsson ágætlega. Sýnir
hann vel hinn kúgaða eigin-
mann, sem reynir þó eftir
mætli að fara á hak við konu
sína en tekst misjafnlega. Har-
aldur er óskabarn áliorfend-
anna — og þvílíkt harn. Var
óslitinn hlátur meðal áhorfenda
meðan Haraldur var á leik-
sviðinu.
Konu hans, Ágústu, leikur
Marta Indriðadóttir, og skilar
því lilutverlö með prýði. Nýtur
hún sín hest þegar hún leikur
hina skapstóru og dygðugu eig-
inkonu, sem heldur nákvæma
hók yfir allar gerðir manns
síns, gjöld hans og tekjur.
Pétur A. Jónsson leikur Vig-
fús Jónsson, stórkaupmann.
Háði það Pétri augsýnilega, að
liann mátti ekki syngja í hlut-
verkinu, svo að liann kunni
ekki eins vel við sig á sviðinu.
Son Vigfúsar, Jón Fúss tón-
skáld, leikur Indriði Waage.
Sýndi hann skemtilega hinn
unga innblásna listamann, sem
ekki hugsar nema í nótum og
tónum. Eru mörg fáránleg og
lilægileg atvik í leik lians, sem
njóta sín prýðilega.
Jósef Hríseying, kennara,
leikur Valur Gíslason mjög vel.
Er leilcur hans látlaus, og
spaugilegur. Valur lætur eklö
mikið yfir sér á leiksviðinu, en
er ágætur leikari eigi að síður.
Ingibjörg Steinsdóttir var
falleg i lilutverki Stephanie
d’Islande, en leikur hennar var
ekki vel eðlilegur. Var augljóst
að liún var „að leika“.
önnur lilutverk leika Helga
og Hildur Kalman, Jón
Aðils, Brynjólfur Jóhannesson,
Magnea Sigurðsson, Gestur
Pálsson, Sigfús Halldórsson.