Vísir - 03.01.1938, Blaðsíða 2

VÍSIR
7ÍSIR
DAGBLAÐ
Útgcfandi:
BLAÐAÚTGÁFAN
VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Páll Steingrímsson.
Skrifstofa
og afgreiðsla
Austurstræti 12.
S í m a r:
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
Prentsmiðjan 4578
Verð 2 krónur á mánuði.
Lausasala 10 aurar.
Félagsprentsmiðjan.
Stjórnmála-
viðhorfið.
I stjórnmálasögu síðasta árs
eru það aðallega tvö atriði
eða fyrirbrigði, sem staldrað
verður við, af því að liklegt
mætti þykja, að þau ættu sér
rök, sem einnig mundu hafa á-
hrif á stjórnmálasögu komandi
líma. Þessi tvö atríði eru þing-
rofið, í aprílmánuði síðastliðn-
um, og svo þetta fyrirhrigði,
sem lcallað hefir verið „hægra
bros“ Framsóknarflokksins.
Þing hefir verið rofið tvisv-
ar, hin síðustu ár, eða siðan
núverandi stjómarflokkar kom-
ust í meiri liluta á Alþingi, fyrir
þá sök, að ágreiningur hefir ris-
ið milli stuðningsfloklca ríkis-
sljórnarinnar. í bæði skiftin
liefir það verið af völdum AI-
þýðuflokksins, að talið er. Árið
1931 var þing rofið út af ágrein-
ingi mn kjördæmaskipunina
eða kosningafyrirkomulagið.
Hafði Alþýðuflokkurinn þá
bundist samtökum við Sjálf-
stæðisflokkinn um lausn þess
máls í gagngerðri andstöðu við
Framsóknarflokkinn. En s.I. ár
er talið, að þingið hafi verið rof-
ið út af ágreiningi um stefnu-
mál Alþýðuflokksins eða kröf-
ur hans um framkvæmd þeirra.
Deilt hefir verið um það,
hvort þingrofið 1931 hafi farið
löglega fram. Um hitt eru allir
sammála, að atvik þau, er til
þess leiddu, hafi gefið nægilegt
tilefni til þingrofs, samkvæmt
þrengstu þingræðisreglum. Á-
greiningurinn milli stjórnar-
flokkanna var raunverulegur og
tvimælalaus, enda háðu þeir
kosningabaráttuna sem á eftir
þingrofinu fór í fullkominni
andstöðu livor við annan. Úrslit
kosninganna urðu þau, i skjóli
hinnar ranglátu kjördæmaskip-
unar, að Framsóknarflokkur-
inn hrepti meiri hluta þingsæta.
Ilefði liann þannig einn getað
ráðið öllu á þinginu eftir kosn-
ingarnar, ef ekki hefði þá notið
við landkjörnu þingmannanna i
efri deild, og hafði hann þó að-
eins hlotið tæpan þriðjung at-
kvæða á öllu landinu í kosning-
unum. Engin samvinna tókst
þó að afstöðnum kosningunum
milli Alþýðuflokksins og Fram-
sóknarflokksins. í sameiningu
tókst Sjálfstæðisflokknum og
Alþýðuflokknum að knýja
Framsóknarflokkinn til sam-
komulags um viðunandi lausn
ó kjördæmamálinu, en til þess
að binda enda á það mál, varð
að mynda samsteypustjórn
framsóknarmanna og sjálfstæð-
ismanna og það er ekki fyrr en
það mál er komið í höfn, eftir
þrennar kosningar, að sam-
vinna tekst aftur milli Alþýðu-
í lokksins og Framsóknarflokks-
ins.
Gjörólík þessu er saga síðasta
þingrofs. Alþýðuflokkurinn
hafði „sagt slitið“ stjórnarsam-
vinnu við Framsóknarflokkinn.
Það liafði hann hinsvegar einn-
ig gert á þinginu 1931, áður en
ágrciningurinn um kjördæma-
málið var risinn upp: En það
vissu allir, að jjau samvinnuslit
voru aðeins til málamynda, eða
lierbragð af liálfu Alþýðu-
flokksins. Kjörtímabilið var þá
á enda og kosningar fyrir dyr-
um hvort eð var, en flokkurinn
kaus lieldur að vera „laus allra
mála“ við Framsóknarflokkinn
þegar þar að kæmi. Nú var að
vísu eitt ár eftir af lögmæltu
kjörtímbili, þegar þingið var
rofið í vor. En Alþýðuflokkur-
inn hafði engu komið fram, af
því, sem liann liafði lofað fyrir
síðustu kosningar. Hann hafði
hinsvegar léð lið sitt til stór-
feldrar hæklcunar á öllum
sköttum og tollum og auk þess
íþyngt kjósendum sínum í
kaupstöðum og sjávarþorpum
með því að hækka verðlag á
landbúnaðarafurðum á inn-
lendum markaði. En þar við
bættist, að ef stjórnarsamviim-
unni átti að halda áfram eitt ár-
ið enn, var óhjákvæmilegt að
hækka alla skatta og tolla á
nýjan leik, eða þá að „skera nið-
ur“ útgjöldin. Upp á þessar
spýtur gat Alþýðuflokkurinn
ekki haldið áfram stjórnarsam-
vinnu við Framsóknarflokkinn
eitt ár í viðbót, áður en kosn-
ingar færu fram, svo að það
væri ekki sama sem að „ganga
út í opinn dauðann“. Hann átti
ekki nema um tvent að velja,
kosningar eða dauðann. Hann
varð því til málamynda að gera
miklar kröfur og leggja þær
undir „dóm kjósendanna“. Ef
það liefði verið ætlun hans að
knýja þessar kröfur sínar fram,
þá liefði hann að sjálfsögðu
íylgt þeirn fram með svipuðum
hætti og i kosningunum 1931.
Þá var honum alvara um kröf-
ur sínar og hann fylgdi þeim
fram með oddi og egg. Nú var
ekki einu sinni látið til skarar
skriða um að slíta stjórnarsam-
vinnunni á ysta yfirborðinu.
Ráðherra flokksins sat kyrr í
ráðuneyti Framsóknarflokks-
ins. Alþýðuflokkurinn studdi
framhjóðendur Framsóknar-
flokksins allstaðar þar sem þess
þurfti með, og því var jafnvel
lýst yfir að stjórnarsamvinn-
unni yrði haldið áfram eftir
kosningarnar hvernig sem alt
veltist!
Svo augljós slcollaleikur hefir
aldrei verið leikinn i stjórnmál-
um nokkurs lands, og Alþýðu-
flokkurinn „saup af því seyðið“
í kosningunum. Og af þessu er
þáð líka ljóst, að ágreiningur-
inn milli stjórnarflokkanna,
sem olli þingrofinu, var mark-
leysa og þingrofið ekkert ann-
að en loddarabragð, og gersam-
lega þýðingarlaus viðburður.
„Hægra bros“ Framsóknar-
flokksins kemur nú ekki tíl
sögunnar fyrr en að afstöðnum
kosningum, þegar öllum má
vera ljóst orðið hversu lítið Al-
þýðuflokkurinn á undir sér.
Það virðist þvi varla geta átt
rót sína að relcja til nokkurs
ótta um það, að hann muni ger-
ast svo kröfðuharður í niður-
lægingu sinni, um fríðindi sér
til handa, eða tillátssemi af
hálfu Framsóknarflokksins í
sinn garð, að það mundi koma
Framsóknarflokknum í full-
komna ónáð hjá kjósendum
hans í sveitum landsins, eftir
margra ára sambúð flokkanna,
að verða við þeim. Hinsvegar er
það kunnara en frá þurfi að
segja að þröngt er orðið um
fjárliaginn á ríkisbúinu og
mikil nauðsyn að spara sem
mest allan óþarfan tilkostnað.
Og eins og samvinnufélögin
„skamta smátt“ þjónum sínum
í verksmiðjunum fyrir norðan,
svo má einnig gera ráð fyrir að
Framsóknarflokkurinn kjósi að
geta skamtað Alþýðuflokknum.
Ummæli framsóknarmanna um
það, hvernig þeir séu „alltaf að
kaupa socialista“ og verði að
gera það, eru löngu landfleyg
orðin. En það munu menn láta
sér skiljast, að verði þeir að
kaupa þá, þá muni þeir þó helst
kjósa að fá þá sem ódýrasta.
Og til þess að „þrykkja niður“
verðinu, virðist Framsóknar-
mönnum liafa gefist það furðu
vel, að láta svo sem „altaf sé
til annað skip og annað föru-
neyti“. Og socialistar vilja ber-
sýnilega eklcert eiga á liættu um
það. Þeir kjósa heldur þann
koslinn, að selja sig ódýrt, held-
ur en að reyna noklcuð á það,
hvern árangur „liægra bros“
framsóknarmanna kynni að
bera, ef á reyndi.
Viðreisnaráform
Pólverja.
Eitt af höf uö vi'ö f angsef num
þeirn, sem Pólverjar tóku sér, a'ð
fengnu sjálfstæði, upp úr heims-
styrjöldinni, var að koma sér upp
stórum kaupskipaflota, og því
takmarki hefir veriS náð. Pólverj-
ar eiga nú mörg farþega- og vöru-
flutningaskip, og þeir hafa komið
sér upp hafnarborg, Gdynia, en
Pólverjar sáu þegar, að um leið
og þeir gerðust siglingaþjóð yrði
þeir að hafa sínar eigin hafnar-
borgir. Viðreisnin í Póllandi hefir
verið á ýmsum öðrum sviðum og
víðast orðið mikið ágengt, en sem
stendur er það aðallega iðnaðar-
viðreisnin, sem unnið er að, og er
það varaforsætisráðherrann, Eu-
gene Kwiatowski, sem hefir for-
ystuna. Fyrir forgöngu hans var
lögð fjögurra ára áætlun til þess
að reisa við iðnaðinn í landinu, en
höfuðsetur hans er borgin Rzes-
zow, sem til skamms tíma hefir
verið í allmikilli niðurlægingu.
Fyrr á tímum var velgengni mikil
í borg þessari, en smám saman
hrakaði þar öllu og hefir verið þar
mikil eymd og fátækt. Þegar ríkis-
stjórnin tók iðnaðarmálin til íhug-
unar og viðreisn þeirra sannfærð-
ist hún um, að þessi borg, vegna
legu hennar, væri best til þess fall-
in allra borga Póllands, að verða
aöalsetur iðnaðarins í landinu.
Hefir að undanförnu verið unnið
þar mikið að endurskipulagningu.
Nýjar verksmiöjur hafa verið
reistar þar og gamlar opnaðar að
nýju. Framleiðsla og viðskifti er í
örum vexti og erlendir fjármála-
menn hafa fengið áhuga fyrir að
leggja fé í fyrirtæki þar. Járnnám-
ur eru í nágrenni borgarinnar.
Aukin vinsla í þeim er ráðgerð.
Þá er í ráði aS grafa skipaskurSi
til þess að koma þessari borg í
siglingasamband við aSrar borgir
landsins. Skipaskurð á að grafa
frá Krakow til Eystrasalts og ann-
an skipaskurS milli fljótanna Vis-
tula og Djnestr. Allar þessar
framkvæmdir spá góSu um fram-
tíð Póllands, einkanlega miðhér-
aða landsins, sem orSið hafa út
undan til þessa að miklu leyti.
aðeins Loftup.
Versnandi sambúð
ítala og Breta.
Bretar ætla að útvarpa
á itölsku sannri lýs-
ingu á ástandinu á
Ítalíu.
EINIíASKEYTI TIL VÍSIS. g
London, í morgun.
Alt virðist benda til þess, að sambúð Breta og It-
ala muni fara mjög versnandi í nánustu fram-
tíð. Stjórnmálaritstjóri Daily Express skrifar
um þetta mál, og segir m. a., að breska stjórnin hafi í
hyggju, að láta breskar útvarpsstöðvar útvarpa á ít-
alskri tungu lýsingu á f járhagsástandinu á Italíu og
á fleiri sviðum, sem ítölskum blöðunum er bannað að
birta. Segir ritstjórinn, að þessi starfsemi verði hafin
þegar í stað, ef ítalir hætti ekki undir eins öllum undir-
róðri og álygum á Breta. Þá hefir breska stjórnin í
hyggju, að stofna sérstaka stjórnarnefnd undir for-
sæti Sir Kingsley Wood, heilbrigðismálaráðherra. Þessi
nefnd á að taka til athugunar, hvaða ráðstafanir séu
heppilegastar og komi að bestum notum til að kveða
niður baráttuna gegn Bretum. Það, sem m. a. á að gera
fyrst og fremst, er að bæta fréttaf lutning erlendra blaða
um breska viðburði. í öðru lagi ætla Bretar að senda
sérstaka umboðsmenn sína til þeirra staða, þar sem
undirróðurinn er mestur til að berjast gegn honum.
Fyrsta útvarpssendingin á arabisku fer fram í kveld,
eins og ákveðið haf ði verið.
Virðast Bretar nú ætla að láta til skarar skríða gegn
yfirgangi ítala og undirróðri þeirra gegn yfirráðum
Breta yfir Múhameðstrúarmönnum. Mega menn búast
við stórtíðindum af þessari valdastreitu, því að það er
síðasti áfangi Mússólínis að því marki, að gera Miðjarð-
arhaf að ítölsku hafi. Geti þeir bolað Bretum á brott
úr Gyðingalandi, er stutt orðið til Suezskurðarins, og
þá er sjóleiðin til Indlands að heita má lokuð Englend-
ingum. — United Press.
Tveip blaðamenn, annap
bpeskur, liinn ameriskup,
bíða bana vid Tepuel.
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
London í morgun.
Tveir blaðamenn heimskunnra stofnana, annar amerískur
hinn breskur, biðu bana við Teruel á Spáni, er sprengi-
kúla frá uppreistarmönnum hæfði bíl þeirra. Þriðji
blaðamaðurinn er í bílnum var særðist hættulega, en sá f jórði
misti meðvitund, en slapp ómeiddur. Þetta vildi til í nánd við
vígstöðvarnar, þar sem heiftarlegast var barist um þetta leyti.
Breski blaðamaðurinn, sem beið bana, var E. R. Sheepshanks,
fréttaritari Reutersfréttastofunnar heimskunnu, en ameríski
blaðamaðurinn hét Braddish Johnson, og var fulltrúi tveggja
kunnra amerískra blaða. Edward Neil, fréttaritari Associated
Press, særðist alvarlega, en Philby, fréttaritari The Times misti
meðvitund.
United Press.
London í gær.
HER UPPREISTARMANNA TEKUR MUELA YIÐ TERUEL.
Samkvæmt útvarpsskeytum stjórnarinnar iá Spáni er það
viðurkent, að stjórnarlierinn hafi mist Muela við Teruel og
hafi lier stjómarinnar hörfað undan fyrir vestan horgina. Upp-
reistarmenn hafa dregið að sér mikið lið á Teruelvígstöðvun-
um, samkvæmt sumum fregnum um 60.000 manna lið, og er
barist grimmilega um horgina. Hafa uppreistarmenn vcrið i
sókn, cn fregnum her eklci saman um hve mikið þcim liafi
orðið ágengt. Þeir segjast liafa náð nokkurum úthverfum á
United Press.
sitt vald.
London 31. des. FÚ.
I fréttaslceytum, sem ber-
ast frá Spáni, verður
ekki ráðið, livort Teruel er enn
á valdi stjórnarinnar, eða hvort
uppreistarmönnum hefir tekist
að ná þar fótfeslu. I frétt frá
Salamanca er sagt, að hjúkrun-
arsveitir uppreistarmanna hafi
gengið inn í borgina á eftir
hernum, en í öðrum fréttum,
sem einnig eru frá uppreistar-
mönnum, er talað um orustur,
sem eigi sér stað utan við borg-
ina. Stjórnin viðurlcennir, að
uppreistarmenn hafi náð ein-
staka stöðvum í úthverfum
borgarinnar.
LOFTÁRS Á BARCELONA.
Seint á laugardagskvöld
gerðu flugvélar árás á Barce-
lona. Komu þær úr áttinni frá
Majorca. Fjörutíu og níu menn
hiðu bana en um fimtíu særð-
ust.
Skipafregnir.
Gullfoss fer til útlanda kl. 8 i
kveld. GoÖafoss er í Ilamborg,
Brúarfoss i Kaupmannahöfn, Detti-
JAPÖNSKU FARÞEGA-
SKIPI HVOLFIR.
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
London í morgun.
OKYO-fregnir herma, að
eimskipið Midori Maru
hafi farist í morgun í stórsjó
og hríð nálægt Ujima. Minsta
kosti ellefu farþegar hafa
druknað, en aulc þeirra er 16
saknað, og eru þeir taldir af.
Farþegarnir með skipinu
voru allir á leið heim úr jóla-
leyfum. Vcgna þess live veð-
ur var ilt, var afar erfitt um
alla björgun. Midori Maru er
5827 smálestir að stærð.
United Press.
Óeipðip í Egipta—
landi.
EINKASKEYTI TIL VlSIS.
London í morgun.
ppþot varð í þorpinti
Tana á Egiptalandi í
gærkveldi. I óeirð-
unum voru tveir menn
drepnir en fjörutíu særð-
ust, einn þeirra hættulega.
50 menn voru handteknir.
Þorpsskólinn og eignir
hans voru eyðilagðar, svo
og voru rifin upp með rót-
um flest tré þau, sem menn
höf ðu gróðursett umhverf is
hús sín.
United Press.
Stórkostlegar Gyðinga-
ofsóknir jfirvofanði i
Rómenin.
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
London í gær.
Búkarest-fregn hermir, að
Goga-stjórnin áformi víðtækar
ráðstafanir, sem beitt verði
gegn Gyðingum. M. a. verði
Gyðingar — um 800.000 talsins
— sviftir þe|gnréttindum í Rú-
meníu, löghald lagt á eignir
þeirra o. s. frv. Ennfremur
verði Gyðingum bannað að. hafa
ritstjórn blaða á hendi. — Er
það blað Goga, Porunca Vremi,
sem boðar þessar ráðstafanir.
United Press.
NJÓSNARI NAPOLEONS.
Ný saga liefst í blaðinu í
dag eftir hinn heimsfræga
skáldsagnahöfund Orczy bar-
ónsfrú, er nefnist „Njósnari
Napóleons“. Sagan gerist ú
öldinni sem leið í Fraklc-
landi og víðar og fjallar um
ástir og stjórnmál. Efni henn-
ar og öll fnásögn er svo
„spennandi“ að engi bók
þessa vinsæla og fræga höf-
undar mun talca þessari
slcáldsögu fram. Þeir sem
nokkuð þekkja bækur Orczy
þarónessu vita því livers þeir
mega vænla. Fylgist með
sögunni frá byrjun. Enginn
mun verða vonsvikinn á því.
foss í Hamborg, Lagarfoss í Kaup-
mannahöfn, Selfoss i Reykjavík,