Vísir - 09.08.1938, Blaðsíða 3

VISIR
Knútur Arngrímsson:
Þaö brakar í fúnum
greinum.
FypÍFlestrar um rafmagns«
notkun til leiðbelningas?
Fyrii* aimenning.
Eg sé að ræða mín á Eiði 1.
ágúst hefir farið sem snöggur
bylur uni garða liinna makráðu
valdhafa. Það brakar í fúnum
greinum.
Pennar Alþýðulilaðsins og
Nýja Dagblaðsins eru settir á
hreyfingu. Blekið lekur. Stórar
fyrirsagnir fæðast. Langir dálk-
ar birtast, en vitið og rökin eru
víst i sumarfrii. — Útúrsúning-
ar, glamuryrði og gaspur. Það
er gamla sagan hjá þeim herr-
um,
En mér þykir vænt um, að
stutt og ófullkomin ræða mín
verður þeim að umræðuefni.
Útiræður í kalsatíð verða að
vera stuttar, og sjálfum fanst
mér eg ekki hafa sagt nema ör-
lítið brot af því, sem þurft liefði
að segja og mér væri ef til vill
skylt að segja, því það veit hver
viti borinn maður í þessu landi,
að valdhafarnir eru löngu bún-
ir að fylla þann mæli, sem siðuð
þjóð getur látið bjóða sér af ó-
frelsi, hlutdrægni, fávitalegum
leik með sjálfstæði Iandsins, í
fáum orðum sagt: Stjórnarfari,
sem er voði vorri fátæku þjóð.
Það væri að eyða að þarf-
lausu rúmi ágæts blaðs að elt-
ast hér við þann vaðal, sem
skriffinnar valdablaðanna bera
á borð fyi’ir lesendur sína í til-
efni af minni stuttu ræðu. Þó
skal eg drepa hér á nokkur
dæmi vegna þeirra, sem að von-
um telja tíma sínum betur var-
ið í annað en að lesa þessi ó-
vönduðu blöð.
Nazistanafnbótin.
Alþýðublaðið, sem eins og
kunnugt er, hnoðar jafnan í
fyrirsagnir sínar því, sem því
sjiálfu finst mest um vert, nefn-
ir mig tvítekið í fyrirsögninni
„nazista“.
Það á vist að vera eitthvert
tromp.
Heldur blaðið, að það geti
unnið mér einhvern miska með
því að litla mig þessum danska
útúrsnúningi úr þýska orðinu
National-sozialist, sem heitir
þjóðernisjafnaðarmaður á ís-
Iensku ?
Þjóðernisjafnaðarmenn geta
Þjóðverjar einir verið, svo þetta
er vindhögg. En ef hlaðið mein-
ar það með notkun orðsins, að
éitthvað sé líkt með mér og
þessum þýska stjórnmálaflokki,
]iá sýnir það mér meiri sæmd,
en það liefir ætlað sér, því, ef
liægt er að segja um mig, að eg
eigi þann fórnarvilja fyrir ætt-
jörð mina, sem hver venjulegur
þýskur þjóðernisj afnaðarmaður
sýnir fyrir sína ættjörð, þá er
vel. Og ef hægt er að segja um
mig, að mér sé treystandi til að
eiga þátt í álíka viðreísriarstarfi
hér á íslandi og þjóðernisjafn-
aðarmenn hafa unnið í Þýska-
landi, þá má eg sannarlega vel
við una. En hitt er víst, að
burgeisarnir í Alþýðuflokknum
myndu taka sig skrítilega út
undir þessum titli, þeir, sem
altaf fórna þjóðinni fyrir sig en
aldrei sjálfum sér fyrir þjóðina,
og eru orðnír auðugir af því að
teyma fátæka verkamenn út í
fásinnu.
Annars er það lengj búin að
vera málvenja stjórnarblað-
anna hérna að kalla andstæð-
inga sína nazista, þegar þeir eru
þeim þyngstir í skauti, og liygg
eg fáir verðí uppnæmir af þvi.
Hitt gæti eg betur skilið, að góð-
um og gegnum sjálfstæðis-
mönnum þætti leiðinlegt, ef
farið yrði að kalla þá framsókn-
armenn, sósialista eða komm-
únista. Þau nöfn eru okkur að
illu einu kunn.
Þeir ættu ekki að nefna
lýðræði.
Nýja dagblaðið segir, að eg
sé „manna þektastur fyrir að
hafa nítt og rógborið lýðræðið“.
Þetta væri vel mælt hjá blað-
inu, ef eltki væri ofmælt. Lýð-
ræði á máli Nýja dagblaðsins
merkir það rotna þjóðfélags-
ástand, sem heldur klíku þess
við völd. Lýðræði í munni
Framsóknarmanns merkir:
ranglát kosningalög, misnotkun
kaupfélaganna í pólitískum til-
gangi, hlutdrægni í embætta-
veitingum, ofsóknir gegn ein-
stökum mönnum og fyrirtækj-
um, misnotkun valdaaðstöð-
unnar á öllum sviðum. Að eg sé
manna þektastur fyrir að deila
á þetta ástand er of mikið hól
um mig. Þar eiga menn sem
mælt hafa fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn á Alþingi eða mest rit-
að um stjórnmál í blöð lians
fyrst og fremst heiðurinn. Hitt
þykir mér vænt um að sjá, ef
framsóknarmönnum liefir svið-
ið undan einhverju sem eg liefi
lagt til þeirra mála. Það er mér
sönnun þess, að viðleilni mín
hefir miðað í rétta átt.
Lýðræði ættu framsóknar-
menn og liinir rauðu flokkarnir
helst ekki að nefna. Væri lýð-
ræði i réttri merkingu þess orðs
ríkjandi hér á landi, þá myndi
ekki liátt risið á forkólfum
þeirra flokka, Hefðum við sjálf-
stæðismenn haft jöfn skilyrði
lil að berjast fyrir málstað okk-
ar á við andstæðinga okkarund-
anfarinn áratug, þá myndi það
hafa sýnt sig, að við hefðum
sigrað fyrir löngu, og þá væri
hér öðru vísi um að litast. Þeir
vita það sjálfir þessir valda-
menn, að þeir liafa beitt skoð-
anakúgun í þessu landi alla tið
síðan þeir hrutust til valda
1927. Og það er ekki þeirra dygð
að þakka, að ekki liafa fleiri
gugnað fjTÍr þeim þvingunar-
ráðstöfunum, sem hér hefir vei’-
ið beitt, til þess að fá menn til
að láta að minnsta kosti af-
skiftalaust það ófremdarástand
sem hér er orðið ríkjandi. —
Nei, lýðræði ættu þeir ekki að
nefna, því sannast að segja er
misnotkun þessa orðs í munni
svona manna farin að rugla
öllum réttum hugmjmdum um
stjórnarform.
Takmarkalaus vanþekking.
Þá ræðir Alþýðublaðið um
það, undir fyrirsögninni „Tak-
markalaus vanþekking“ að eg
skuli kenna rikjandi stjórnar-
stefnu um vandræði íslenskrar
verslunarstéttar. Og svo fer
blaðið að fræða lesendur sína:
Vandræðin eru Þjóðverjum og
ítölum að kenna. Krafa þessara
þjóða um vöruskiftaverslun er
orsök þeirra þrenginga, sem ís-
lensk verslunarstétt hefir orðið
að ganga í gegnum síðustu ára-
tugina. Já, voldugar þjóðir eru
Þjóðverjar og Italir orðnar, um
það þarf eg ekkert að spyrja AI-
þýðublaðið. En var það að und-
írlagi Þjóðverja og ítala, að
framsóknar- og Alþýðuflokks-
broddarnir tóku þegar upp úr
heimsstyrjöldinni að rægja og
ofsækja íslenska verslunar-
menn ? Var það að undirlagi of-
angreindra stórvelda, að lirúgað
var hér upp ríkiseinkasölum,
sem verlcað hafa sem stiflur í
viðskif tastraumum þ j óðarinn-
ar? Er það að undirlagi sömu
þjóða, að lilutdrægni er beitt í
veitingu gjaldeyi'is- og innflutn-
ingsleyfa? Er það þá einnig
þessum þjóðum að kenna, að
tollafargið, sem á vörurnar er
lagt gerir þær svo dýrar, að
fólkið sekkur dýpra og dýpra i
skuldir og basl?
Mér er spurn: Fyrir hverja
er blaðið að skrifa þetta? Er
liægt að hugsa sér svo „tak-
markalausa vanþekkingu“ lijá
nokkurum læsum íslending, að
hann viti ekki að framsóknar-
menn og aðrir ólánsflokkar
rægðu og rægja verslunarstétt-
ina af pólitískum ástæðum, ogj
að þessir flokkar ofsækja þá
stétt með löggjöfinni einnig af
pólitískum ástæðum og að hlut-
drægni sem beitt er í verslunar-
málunum er í því skyni gerð, að
hlaða undir fylgismenn vald-
hafanna en troða skóinn ofan
af hinum, og að tollafargið er
fjárplógsaðferð óliófssamra og
fákunnandi valdliafa á kostnað
fátæks almennings í landinu.
Hræðslan ber vott um vonda
samvisku.
Þá verður Alþýðuhlaðinu í
meira lagi misdægurt af því, að
eg skuli á einum stað í áður-
nefndri ræðu nefna orðið of-
stæki í góðri merkingu.
Eg nota líka orðið ástríða og
einnig í góðri merkingu. Eg
skal láta leigupenna Alþýðu-
flokksins vita, að eg liefi mætur
á mönnum sem elska góðan
málstað og fylgja honum fram
af hita og kappi. Slíka menn
kallar Alþýðublaðið „ofstækis-
menn“ í vondri merkingu, því
slíka menn óttast fylgismenn
vonds málsstaðar mest. Að vísu
er alt kapp best með forsjá, en
Alþýðublaðið má vita, að
frelsis- og endurreisnarhugsjón
Sjálfstæðisflokksins á marga
heita og kappsama fylgjendur,
og eg óska að þeim fari fjölg-
andi, og eg óska, að þeir óláns-
sömu menn, sem binda liags-
munavonir sínar við áfram-
haldandi kúgun í þessu landi,
fái að sjá það, að sjálfstæðis-
menn elska málsstað sinn og
munu fylgja honum fram með
festu og þrautseigju, hversulúa-
legum ráðum sem þeir kunna
að verða beittir.
Þessa fullyrðingu mma nefna
svo valdliafarnir „hvatningu til
ofbeIdis“. Það er svo sem eftir
öðru. Það á nú vist að lieita svo,
að þessir valdhafar hafi ekki
enn þá beitt andstæðinga sína
líkamlegu ofbeldi. En ef svo er,
þá er það víst liið eina, sem þeir
eiga enn ógert af ráðstöfunum
kúgunarstjórna. En slæm má
samviska þeirra vera, því livert
sinn er hvast er mælt í þeirra
garð úr lierbúðum okkar sjálf-
stæðismanna, þá lirópa þeir
æfinlega: Ofbeldi, ofbeldi!
Getur noldair láð mér þótt eg
segi: Það er margt sem bendir
á, að þessir menn láti helst
stjórnast af hræðslu.
Yið látum ekki gjálfuryrði á
okkur fá.
Sjálfstæðismenn! Undirtektir
stjórnarhlaðanna undir ræðu
mína á Eiðí eru okkur enn ný
sönnun þess, að eg mælti þar
síst um of.
Hér fara lítilsigldir liégóma-
menn með völd, sem ekld hafa
annað en margtuggið orðagjálf-
ur að færa sér til varnar. Þeir
halda, að þeir geti slegið okkur
út af laginu með því að titla
oklcur nazista, ef við segjum
þeim lireinskilnislega til synd-
anna. Þeir halda, að þeir geti
breitt yfir kúgunarstefnu sína
með þvi að þykjast vera vinir
lýðræðis, þess stjórnarforms,
sem væri þeirra banabiti. Þeir
kenna öðrum þjóðuin um af-
leiðingar skemdarverka, sem
þeir liafa sjálfir verið að vinna
svo áratugum skiftir. Þeir kalla
okkur „brjálaða ofstækis-
menn“, þegar við játum djarf-
lega trú á málstað okkar. Þeir
verða liræddir og hrópa ofbeldi,
ofbeldi, er þeir heyra okkur
hvetja hver annan til samtaka
og einhuga baráttu fyrir frelsi
og lífi þessarar þjóðar. En við
látum gjálfuryrði þeirra eins og
vind um eyru þjóta.
Við vitum, og það er þeim
verst við, að barátta okkar er
hvorki stéttarbarátta né klíku-
barálta, eins og þeirra hefir alt-
af verið. Heldur safnast undir
merki okkar allar stéttir þessa
lands og einkum þeirra bestu
kraftar, því í frelsisbaráttu
þjóðar sinnar gegn kúgun og á-
þján vilja allir ósviknir íslend-
ingar taka þátt.
Og mig skal ekkert furða, þótt
þeir menn, sem róa nú þóftu-
bundnir á galeiðum stjórnar-
flokkanna, öfundi okkur af þvi
að eiga þennan málstað og geta
barist fyrir honum, því okkar
málstaður er málstaður fram-
tiðarinnar og hann mun sigra.
Kiattspyrmimót Keykja-
víkur lieist á mánuilao.
Valup og Fram
keppa.
K nattspyrnumót Reykj avíkui
hefst næstkomandi mánudag og
taka þátt í mótinu öll hin sömu
félög og í íslandsmótinu: K. R.,
Yalur, Víkingur og Fram. Kept
er um lieitið besta knattspyi’nu-
félag Reykjavíkur og ber nú K.
R. þann titil frá þvi i fyrra. Á
íslandsmótmu í vor varð Valur
sigurvegarinn og var vel að
þeim sigri kominn, þótt óliætt
sé að fullyrða, að öll félögin
liafi verið óvenju jöfn. Félögin
hafa öll æft af hinu mesta kappi
i sumar' og verður því, engu um
það spáð, hvaða félag muni
ganga með sigur af hólmi að
þessu sinni.
t gærkveldi var dregið lijá
Knattspyrnuráði Reykjavikur
um livaða félög skyldu byrja,
og varð; ]xið hlutskifti Fram og
Vals, að keppa á mánudag og
K. R. og Víkings á þríðjudag.
Kappleikirnir hefjast allir kl.
8 síðdegis.
Simastödvar
opnar allan
s ólarhringfin n.
Landssíminn álcvað fyrh- helg-
ina, samkvæmt, tillögu frá aðal-
fundi síldarútvegsnefndar, að
hafa símaim opinn alla nótthia
á ýmsum síldarsöltmiarstöðv-
um úti á landi. Verða þvi þessar
stöðvar opnar framvegis: Borð-
eyri, Djúpavík, Hjalteyri, Húsa-
vik, Raúfarhöfn og Siglufjörð-
ur. —
Er þetta til mikilla þæginda
og liægðarauka fyrir sildarút-
vegsmenn og aðra, sem geta nú
haft lal af viðskiftamönnum
sínum og öðrum á hverjum
tíma sólarlu’ingsins, sem er.
Um miðjan þennan mán. mun
K.Ewertz, vcrkfræðingur, flytja
nokkra fyrirlestra hér, á veg-
um Rafmagnsveitu Reykjavik-
ur, mn rafljósanotkim á ýnisum
sviðum. Er gert ráð fyrir, að
fyrirlestrarnir verði samfeld
„seria“, en efni þeirra verður i
stuttu máli þetta:
1. Nútíma Ijósgjafar
Ojg eðli þeirra.
Fjallar um þróun glólampans,
núverandi gerð hans og notkun.
Þá verður minst á Linestra—
ljósrör. Ennfremur talað um
Natrium- og kvikasilfurs-gufu-
lampa og þeir sýndir, svo og
blönduð ljós.
Þessi fyrirlestur er almenns
eðlis og á erhidi til þeirra, sem
liafa áliuga fjnrir þessum fræð-
um,en einkum þó til þeirra,sem
stai’fa við notkun rafljósa á
ýmsurn stöðum, en það eru
einkum húsameistarar, bygg-
i ngameis tai’ar, verkf ræðingar,
rafvirkjar.
2. Almenn skilyrði
fyrir góðri lýsingu.
í þessu erindi verður talað um
augað og starfsliætti þess og hin
eðlisfræðilegu grundvallarat-
riði sjónarinnai’ og þýðingu raf-
Ijósa fyrir sjónina, ef til vill í
sambandi við sýningu á lömp-
um og ljóstilhögun.
Þessi fyrirlestur á erindi til
hinna sömu og 1. fyrirlestur, en
auk þess má einkum telja hér
lækna og þá menn, sem að bætt-
um heilbrigðismálum starfa.
3. Vinnulýsing’.
Verður talað um aðferðir til
að ná góðu ljósi, almenna lýs-
ingu eingöngu og almenna lýs-
ingu með sérlýsingu. Verða
sýndar töflur yfir þær grund-
vallarreglur, sem farið er eftir
í hinum ýmsu löndum. Enn-
fremur verða sýnd dæmi upp á
góða vinnulýshigu, bæði með
glólömpum og gufulömpum.
Á þessi fyrirleslur einkrim er-
indi til þeirra, er reka vinnu-
stofur eða stunda vinnu inni við,
við, verkstæði, verksmiðjur,
saumastofur, smiðjur, einnig
ski'ifstofur, skólastofur o. s. frv.
Hefir það verið margrcwit, að
góð lýsing við vinnu eykur af-
kastið svo að miklu meira nem-
ur oft á tiðum en þvi, sem nem-
uraukinni rafmagnsnotkun.'
4. Sýningargluggar og
auglýsingaljós.
1 þessu erindi verður talað um
öll mistök er sjást i glugga-
lýsingu verslana, og bent á að-
alatriðin í skilyrðum fyrir góðri
gluggalýsingu. Ennfremur verð-
ur talað um lýsingu i sérstæð-
um gluggum, svo sem liorn-
gluggum o. s. frv.
Síðan verður talað um liin
almennu skilyrði sem Ijósaaug-
lýsingar þurfa að uppfylla, og
verða sýndar myndir af auglýs-
ingaljósum með mismunandi
Ijósgjafa.
Á þessi fyrirlestur einkum er-
indi til þeirra sem nota vilja
raflýsingu til auglýsinga, svo
sem kaupmanna, samkomu-
húsarekenda o. fl., og hefir
reynslan orðið sú, að sé raflýs-
ingin rétt notuð á þennan liátt,
svarar hún einnig margfaldlega
kostnaði.
5. Heimilislýsing’.
Lýsing og’ bygglngarlist.
Verður hér talað urii fvrir-
komulag ljósa á heiniilum, og
tekin liver stofa fyrir sig.
I sambandi við ]>elta verðuir
talað um lýsingu og byggingar-
list, og sýndar myndir af at-
liyglisverðum ljóslögnum, þar a
meðal Linestraljósrör.
Þessi fyrirlestur á eríndi tiB
allra er áhuga hafa fyrir góðuna
og bættum húsakynnum, en
einkum til þeii ra sem eru meS
i ráðum um hvernig nýbygging-
ar eiga að vera, svo sem húsa-
meistarar, Iiyggin garmcistarar,
verkfræðingar, rafvirkjar o. fL
Gert er ráð fyrir að aðgangur
verði ókeypis að fyri rlestrunum^,
og mun Rafmagnsveitan bjóða
þeim sem liún nær til, en ann-
ars geta þeir sem óska snúið sér
til Rafmagnsveitunnar og feng-
ið aðgöngumiða.
Siðastl. laugard. varð árekst-
ur milli reiðhjóls og fólksflutn-
ingabíls á mótum Vitastígs og
Hverfisgötu. Tiu ára drcngur,
sem á reiðhjólinu var, fóf-
brotnaði. Hann heitir Ingi-
mundur Pétursson og á heima
á Hringbraut 176.
Árekstur varð einnig sama
dag milli tveggja bíla, á Bar-
ónsstig. Stúlka, sem var far-
þegi i annari bifreiðinni, kast-
aðist til og meíddist í andlitL
Talsverðar skemdir urðu á bi£-
reiðunum
Veðrið í morgun.
1 Reykjavík 12 st., mestur hítf
í gær 17, minstur í nótt 9 st. Úr-
koma í gær og nótt 0.1 mnt Sól-
skin i gær 0.2 st. Heitast á landimz
í morgun 18 st., Akureýri og Fagra-
dal (Vopnaf.), kaldast 10 st., Pap-
ey, Eyjum, Kvigindisdal. — Yfir-
lit: Grunn lægð fyrir norðan og
norðvestan Island, og önnur urra
1200 km. suðvestur af Reykjanesi
á hægri hreyfingu i norðaustur. —
Horfur: Suðvesturland : Hæg simnt-
anátt í dag, en vaxandi með nótt-
unni. Dálítil rigning. NorðurlandJ
Vestan og suðvestan gola. Bjart-
viðri.
Skipafregnir. '
Gullfoss var á Siglufirði í morg-
un: Goðafoss er á leið til Leith frá.
Vestmannaeyjum. Brúarfoss fór frá.
Kaupmannahöfn x morgun. Ðétti—
foss kom hingað kl. 2 í dag. Lag—
arfoss er í Höín. Selfoss var i:
Vestmannaeyjum i morgun, á leitS
híngað..
Útvarpsstjóramálið.
Með þvi að Nýja dagblaðið í dag.
er haldið lömunarveiki í réttarfars-
málum, birtir Vísir á moi’gun gr.etrE:
um lagalegar og siðferðilegar skyld-
ur dómsmálaráðherra í útvarps-
stjóramálinu.
Höfnin.
Nóva fór í gær vestur og norð-
ur um land til Noregs. Súðin fer
í kveld í strandferð vestur og norð-
ur um land.
Happdrættið.
Sjötti dráttur í Happdrætti Há-
skólans fer fram á moi’gun. A«5
þessu sinni verða dregnir út 350»
vinningar, samtals að upphæð 71-
600 kr. Hæstí vinningur er 15 þús.,
einn á 5 þús., 332 þús., 3 á I
þús., 11 á 500 kr., 40 á 200 og
291 á IOO kr.
Smásalar
sigruðu í gær i knattspyrnukepn-
inni við starfsmenn heildsala, xne@
2 :o. Um hálfleik stóðu leikar svo,
að hvorugur, hafði sett mark, en á
síðari hálfleik sóttu smásalastarfs-
menn í sig veðrið og gerðu 2 mörk.