Vísir - 23.08.1938, Blaðsíða 3

VISIR
HVAÐ BER
^GÖMA
Eftirlit með
fasteignasölum.
r
a
JSrðin EiBi er í jfirvofanfli hættn vegna
sjávargangs, og ber nanðsjn tii að full-
nægjandi varúðarráðstafanir verði gerðar
nn þegar.
Blöðin liafa rætt um það af
liinu mesta kappi oft undanfar-
ið, hvað gera þyrfti til að fegra
höfuðstaðinn og prýða, og livað
gera bæri nú þegar til að ráða
bót á ýmsum annmörkum áytra
útliti bæj'arins, að svo miklu
leyti, sem skjótrar úrlausnar
væri von. Mörg af þessum úr-
lausnarefnum liafa þegar kom-
ist í framkvæmd, en önnur bíða
úrlausnar, en stöðugt breytir
bærinn um svip.
Sama máli gegnir um bæjar-
landið. Þar sem áður voru urð-
ir og óræktar móar teygist
grasvörðurinn um leiti og
lægðir og landið tekur nýjan
svip.
En þótt nokkuð hafi þannig
miðað á leið fyrir mannanna
verk, hefir nokkuð miðað í
eyðileggingarátlina vegna ham-
fara náttúrunnar, og verður
ekki annað séð, en að tjónið á
bæjarlandinu geti orðið miklum
mun meira, ef ekki er að gert
í tíma.
Flestir Reykvíkingar munu
kannast við Eiði á Seltjarnar-
nesi, en þá jörð á Reykjavikur-
hær, en hefir selt hana á erfða-
festu, og er nú ábúandi þar
Meyvant Sigurðsson bifreiða-
stjóri.
Allir þeir, sem kunnugir eru
i Vesturbænum og hafa gengið
EiðLsgrandann út á nesið, — yf-
ir öskuliaugana og allar torfær-
urnar, — hafa eflaust veitt þvi
eftirtekt, að á ári hverju brýt-
ur sjórinn landið og étur sig
smátt og smátt inn á mýrarnar
norðaustan við Seltjarnarnes-
veginn, og verður ekki annað
séð, ef þessu lieldur áfram, en
að hann leggi þarna landið und-
ir sig með öllu. Frá Grandan-
um milli Eiðistjarnar og sævar
liggja gamlir og grónir ösku-
haugar, alt út undir íbúðarhús-
ið á Eiði, en meðfram. fjörunni
liefir verið hlaðinn grjótgarður
fyr á árum-
Fyrir röskiuii 40 árum voru
sléttir melar sjávar megin við
grjótgarðinn og muna það ýms-
ir góðir og gamlir Reykvíking-
ar, er þeir hleyptu gæðingum
sínum fram melana og út á nes-
ið. Nú hefir særinn étið alla
þessa mela, og grjótgarðurinn
umhverfis túnið, — sem einnig
hefir verið varnargarður gegn
sandburði og sjávargangi, —
er víða hruninn, en grjót og
sandur hefir borist inn yfir tún-
ið að Eiði.
Fiskreitir voru einnig utan
við túngarðinn, en þeir eru allir
brotnir og á brottu, en landið
innan við garðinn mun víða
vera einum metra lægra en
grjótgarðurinn og því í yfirvof-
andi hættu, ef verulegan sjáv-
argang gerir. í túninu á Eiði j
stóðu þrjár þurrabúðir. Stóð
Káravík veslast á mörkum Páls-
bæjar og Eiðis, þá Skaftaholt,
sem löngu er lagt niður og
Brekka, sem enn stendur uppi,
en heyrir undir Seltjarnarnes-
hrepp.
Iíáravík mun liafa lagst i eyði
um aldamótin síðustu, en bær-
inn stóð rétt við sjóinn. Nú er
svo komið að þar sést annar
bæjargaflinn uppistandandi, en
liitt hefir sjórinn tekið.
Þá má geta þess, að Eiðis-
grandinn hefir sjálfur færst all-
verulega yfir í Eiðistjörn, þann-
ig að hólmi sá, sem var fyrir
nokkrum árum í tjörninni
miðri, er nú orðinn landfastur,
með þvi að sjórinn gengur yfir
grandann og ber inn yfir liann
sand og möl, en brýtur liann að
utan.
Mest spjöll urðu af sjávar-
ganginum í óviðrinu mikla, er
„Pourquoi Pas?“ fórst. Brotn-
aði landið þá gífurlega og stór
skörð braut í varnargarðinn,
enda flaut bátur úr naust upp
að íbúðarliúsinu að Eiði, og má
nokkuð marka sjávarganginn
af slíku. Skæðust eru norðvest-
anveðrin, með þvi að þá stend-
ur veðraliamurinn beint upp í
vílcina, en opið haf liggur úti
fyrir. Slíkir norðangarðar eru
tíðir á vetrum, og þótt magn
þeirra sé misjafnt valda þeir á-
valt einhverju tjóni og eyðist
l>á af er tekið, þannig að óvist
er hve liinn gljúpi jarðvegur
hamlar sænum lengi, þótt enn
standi hann nokkuð i vegi.
Ábúandinn að Eiði fullyrðir,
að á ári hverju valdi sjórinn
verulegu landbroti og skemmi
túnið til mikilla muna með
grjótburði. Hinsvegar eru lík-
indi til að þeim mun erfiðara
verði að ráða bót á þessum
vandræðum sem lengra líður,
Einum manni er ofvaxið að
gera það, sem gera þarf til úr-
lausnar, og ætti bærinn þvi að
hlutast til um, að varnargarður
verði hlaðinn á þeim stöðum,
sem landbrotið er mest og hætt-
an nálægust á þvi, að sjórinn
brjótist inn yfir hið lága land,
sem að innanverðu liggur. Mik-
ið mun ekki þurfa til þess að
ráða bót á þessu til bráðabirgða,
en það ætti hafnarnefnd, sem
væntanlega fjallar um málið, að
kynna sér rækilega, sem og
hvort lientugra er að ráða bót á
þessu til bráðabirgða eða lang-
frama, miðað við þann kostnað,
sem af þessu Ieiðir.
Verði það ráð tekið í tima,
má afstýra miklum vandræð-
'um, —- jafnvel mildu meiri, en
menn gera sér ljóst að litt rann-
sökuðu máli.
Skriftarnámskeið.
Frú Guðrún Geirsdóttir efnir
til skriftarnámskeiðs innan
skannns, og verður því lokið 1.
okt. Er það þvi hentugt skóla-
fólki. Frúin hefir sem kunnugt
er stundað skriftarkenslu um
langt árabil liér í bæ. Hefir hun
þvi langa rejnslu sem skriftar-
kennari.
Sonðmðt Norðlend-
ingafjðrðnngs.
Besta afrekið vinnur 13
ára stúlka, er setti nýtt ís-
landsmet í 200 m. bringu-
sundi.
Eins og gelið hefir verið um
hér i hlaðinu liófst sundmót
Norðlendingafjórðungs laugar-
daginn 13. ágúst s.l., en tvö fé-
lög tók'u þátt í mótinu: Sundfé-
lagið Grettir og íþróttafélagið
Þór.
Fréttaritari Vísis á Akureyri
skýrir svo frá, að sundmótinu
hafi lokið í fyrradag og hafi
þessir þátttakendur orðið fyrst-
ir, hver í sínum flokki:
í hundrað metra sundi kvenna,
frjálsri aðferð, varð sigurvegar-
inn Steinunn Jóhannesdóttir úr
Iþróttafélaginu Þór, á 1 mín.
40.4 selc.
I 400 metra bringusundi karla
varð Kári Sigurjónssn, úr í-
þróttafélaginu Þór, fyrstur á 7
mín. 5.2 selc.
I 50 melra sundi kvenna,
frjálsri aðferð, varð Gunnhildur
Snorradóttir fjæst að marki á
39.6 sek., en hún er i sundfé-
laginu Gretti.
I 400 metra sundi karla,
frjálsri aðferð, varð Jónas Ein-
arsson úr Gretti fyrstur á 6 mín.
40.8 sek.
Besta afrek sundmótsins var
met það í 200 metra bringu-
sundi kvenna, sem Steinunn Jó-
hannesdóttir (Þór) setti, en hún
cr að eins 13 ára gömul og tólc
ein þátt í sundinu. Sjrnt hún
vegalengdina á 3 mín. 33.4 sek.
og setti nýtt íslandsmet, en eldra
metið átti Jóhanna Erlingsdótt-
ir úr sundfél. Ægi í Reykjavík,
en það var 3 mín. 34.8 sek. Þar
sem Steinunn hafði engan til að
keppa við, má gera ráð fyrir að
hún geti bætt met sitt enn frek-
ar, og vonandi gefst henni kost-
ur á að reyna getu sína hér í
Sundhöllinni við tækifæri, og
keppa þar við hinar sunnlensku
slallsystur sinar.
Valsmenn.
Stjórn Vals hefir beðið Vísi aÖ
geta þess, að nú séu merki (nælur)
félagsins komin aftur, og eru seld í
Versl. Varmá, Hverfisgötu 84.
Listasafn Einars Jónssonar
er opið daglega kl. 1—3.
„Y“ skrifar blaðinu smá at-
Iiugasemdir um fasteignasala
hér í bænum. Hann er bersýni-
lega ekkert ákaflega hrifinn af
sumum þeim mönnum, sem til
þessa starfs liafa valist og telur
nauðsyn bera til þess, að opin-
bert eftirlit sé haft með því, að
einungis heiðarlegir og sam-
viskusamir menn fáist við fast-
eignasölu. „Oft liafa þeir,“ segir
bréfritari, „milli lianda sinna
aleigu manna, sem tekist hefir
að safna nokkrum fjármunum
saman. Kaupandinn hefir oft ó-
verulega þelckingu á húsum, og
öðru því, er að liúsakaupum
lýtur. Ef einhver ósvifinn brask-
ari sest niður sem fasteignasali,
getur liann með einni einustu
sölu gert að engu allar fjárreið-
ur kaupandans, og komið lion-
um að auki i óbærilegar skuldir.
Síðan nefnir bréfritari dæmi
þess, að slíkir hlutir eigi að hafa
gerst hér í bænum.
Það verður ekki um það deilt,
að mikið er rétt í þessum at-
hugasemdum. Nauðsynin um
eftirlit með fasteignasölum
verður ekki dregin í efa. Hins
ber og að geta, að reyndir og
samviskusamir fasteignasalar
sjá heiðri sínum best borgiðmeð
því, að gæta sem best liagsmuna
kaupandans jafnt sem seljand-
ans, koma oft í veg fyrir að ó-
reyndir menn geri stórar skyss-
ur í þessum málum.
En hvers þarf kaupandinn að
gæta, þegar liann kaupir sér
liús. Blaðið snéri sér til fast-
eignasala nokkurs, og gefur
hann þvi eftirfarandi leiðbein-
ingar:
Það fyrsta, sem kaupandan-
um ber að athuga, er húsið
sjálft. Skiptir þá miklu máli
hvar húsið er í bænuni. Húsa-
leiga og verð húsa fer mjög eft-
ir þvi. Þá er annað: Er það
sennilegt að umhverfið breytist?
Það má vera, að leggja eigi götu
þar, sem húsið stendur nú, að
taka eigi nokkurn hluta lóðar-
innar undir götu, að sýnilega
verði i framtiðinni bygt þannig
fyrir liúsið, að umhverfið stór
skennnist, eða taki að meira eða
minna leyti fyrir sól, o. s. frv. f
þessu efni er það mjög bagaIegS„
að ekki skuli vera til ákveðinn
skipulagsuppdráttur af bænum,
því viða er það svo, að alt er á
reiki með framtíðarskipulagið.
Það er auðvitað mál, að kaup-
andinn ætti að ómaka sig til
þess að athuga hiisið sjálft, hve
gamalt það er, hversu því er
haldið við, hvernig það er bygt,
herbergjaskipun o. s. frv. Ef
kaupandinn hefir ekki vit á
þessu sjálfur, á hann að fá sér-
fróðan mann til að athuga það.
Ef gömul hús eru keypt, þarf oft
að gera á þeim breytingar, og
verða slíkar aðgerðir oftast dýr-
ari en ráð er fyrir gert í upphafL
Þá kemur að verði húsanna.
í þvi efni ber ekki einungis aS
taka tillit til skráðs kaupverðs,
lieldur einnig til þess hve kjör
eru á lánum þeim, sem á húsinu
hvíla, það hefir t. d. mikla þýð-
ingu á stórum lánum, hvort
vextimir eru 1% hærri eða
lægri en venjulegt er. Annað
atriði er það, hvort Ióðin er
leigulóð eða eignarlóð. Margir
kaupendur virðast ekki gefa þvi
atriði mikinn gaum, enda þótt
það inuni allverulegu á árlegam
útgjöldum húseigandans.
Og svo er að lokum eitt, sem
ótrúlega fáir kaupendur gera
sér fyllilega ljóst: Hefir kaup-
Eins og kunnugt er, var lialdin ráðstefna í sumar í Evian í
Frakklandi, til þess að ræða um vandamál þau, sem við er að
stríða, af þeim sökum, að fjöldi manna í ýmsum löndum á við
ofsóknir að búa eða aðrar þrengingar, og eiga i rauninni ekki
lengur neitt föðurland. Margt af þessu fólki hefir þegar flúið
sin fyrri heimkynni — eða verið rekið þaðan harðri liendi —
og liefir ekki fengið neinn varanlegan samastað. Aðrir liafa
verið sviftir atvinnu eða verið fluttir í „flóttamannabúðir“ eða
fangelsi. En að greiða götu þessa fólks er eitthvert hið mesla
vandamál nútímans mannúðlegs eðlis. Og það var markmið með
Evian-ráðstefnunni, að reyna að finna leið til þess, að koma á
laggirnar varanlegri leiðbeiningar- og hjálparstarfsemi í þessu
skyni. Varð það að ráði, að fastanefnd, sem skipuð var fulltrú-
um ýmissa þjóða, hefði aðalsetur í London, og er nefndin nú
tekin til slarfa.
Þörfin á þvi, að undinn væri
bráður bugur að því, a'ð hafist
væri handa um auknar aðgerðir
til hjálpar pólitískum flótta-
mönnum og öðrum, sem eiga
„einhverrn veginn — ekkert
föðurland“, varð brýnni en
nokkuru sinni, er það bættist
ofan á alt annað, að hjálpa varð
fjölda fólks, sem heima átti í
Austurríki, en gat þar ekki
lengur verið.
• En I rauninni er hér um að
ræða framhald á hjálparstarf-
semi, sem unnið hefir verið að í
tvo tugi ára, eða alt fná því er
sú varð afleiðing rússnesku
stjórnarbyltingarinnar, að fólk
varð að flýja land í stórhópum.
Frjálslyndar ríkisstjórnir og fé-
lög víða um heim, sem hafa
mannúðarmál á stefnuskrá
sinni hafa unnið miklð verk til
hjálpar pólitískum flóttamönn-
um. En það var ekki að eins
flóttafólki frá Rússlandi, sem
aðstoða þurfti, heldur fólki í
ýmsum öðrum löndum, sem bjó
við ofsóknir valdhafanna, en
eins og kunnugt er, eru það
einkum Gyðingar, sem mestar
ofsóknir hafa átt við að búa, í
Póllandi, Þýskalandi, Austur-
ríki og fleiri Iöndum. Það eru
ekki neinir smáliópar, sem um
er að ræða, því að svo segja
þeir, sem gerst vita, að tala
hinna ofsóttu undangengna tvo
áratugi, nemi miljónum.- 9
í ýmsum löndum liefir ríkis-
stjórnirnar algerlega skort um-
burðarlyndi í garð þessa fólks.
Stjórnarbyltingar og borgara-
styrjaldir hafa leitt til þess, að
til valda komu menn sein gerðu
þjóðernisminnihlutum sem erf-
iðast fyrir í hvívetna og þrengdu
kosti þeirra á alla lund. Ofsókn-
irnar liafa víða gengið svo langt,
að menn hafa verið sviftir
borgararétti, atvinnu og eign-
um, fyi-ir það eitt að liafa staðið
á öndverðum meið við valdhaf-
ana, eða af því að þeir voru
brennimerktir sem óæðri þjóð
er einskis réttar ætti að njóta.
Mannúðarfélög liafa lagt
fram stórfé í þessu skyni, en
þau hafa ekki aðstöðu til þess
að veita pólitiskum flóttamönn-
um nauðsynlega vernd, útvega
þeim vegabréf og dvalarleyfi
um stundarsakir, meðan verið
er að ráða fram úr málum
þeirra o. s. frv. Engin alþjóða-
stofnun hefir verið til, sem hefir
getað tekið að sér alla yfirstjórn
þessra mála, en Þjóðabandal.
hefir þó talsvert gert í þessum
málum. Það kom á fót tvenns-
konar hjálparstarfsemi í þessu
skyni. Önnur þessi stofnun er
Nansen-stofnunin svo nefnda,
sem lióf starfsemi sina 1921, en
hún hefir útvegað tveimur
miljónum manna ný heim-
kynni og auk þess hjélpað mikl-
um fjölda manna á annan liátt.
En starfsemi þessarar stofnun-
ar, sem ráðgert var að liætti í
lok yfirstandandi árs, nema
aðrar ráðstafanir væri gerðar,
var bundin við flóttamenn frá
Rússlandi, Armeniu, Saar-hér-
aði og nokkurum öðrum lönd-
um og landshlutum. Hún hefir
ekki haft með höndum að
greiða fyrir flóttamönnum frá
Þýskalandi, Austurríki og
Spáni. Eftir að Riissar gengu í
Þjóðabandalagið 1934 unnu
þeir á móti þvi, að Nansenstofn-
un færði út kvíarnar. Þeir vilja
ekki stuðla að framhaldsrekstri
stofnunar, sem verndar flótta-
menn frá Rússlandi, sem þeir
líta á sem fjandmenn sovéf-
rikjanna. En 1936 var komið á
laggirnar hjálparstarfsemi til
handa flóttamönnum frá Þýska-
landi. Bretar liafa verið því
lilyntir, að þessi stofnun hefði
einnig með höndum að greiða
fyrir fló.ttamönnum frá Austur-
ríki. Flestir flóttamenn frá
Þýskalandi og Austurríki eru
Gyðingar. En meðal Austurrik-
ismanna, sem útvega þarf ný
heimkynni, eru og margir aðr-
ir, stuðningsmenn fyrrverandi
rikisstjórna, þeir, sem unnu að
því að Habsborgaraættin kæm-
ist aftur að völdum, og and-
stæðingar nazismans.
Nýjustu skýrslur herma, að
Gyðingar í Austurriki sé 350.-
000 talsins, en í Þýskalandi
550.000, og eru þá taldir að eins
þeir sem eru hreinir Gyðingar.
En ýms lög í Þýskalandi, sem
bitna á Gyðingum, niá einnig til
fjölda annara, sem Gyðingablóð
rennur í æðuin. Það er litlum
efa undirorpið, að valdhafarnir í
Þýskalandi, Póllandi og fleiri
löndum, vilja, ef unt værl
koma öllum Gyðingum úr
landi.
Ei-fiðleikarnir eru stórkosf—
Iegir, ekki sist að því er það
snertir, að ú tvega landflótta
Gyðingum varanlegan sama-
stað. Allír vita hver árangur
hefir orðið af þvi, að stofna
Gyðingaheimili i Palestina.
Fjöldi Gyðinga Iiefir flutsl
jiangað og þeir hafa komið sér
vel áfram, en landnám þeirra
hefir kveikl þann eld hafurs og-
hermdarverka i Landinu helga„
að Bretar verða að Iiafa þar
mikinn hernaðarlegan viðbúnaS
til þess að koma í veg fjæir
styrjöld milli Gyðinga og Araba
og þrátt fyrir alt, sem gert hef-
ir verið, líður ekki svo einn dag-
ur, að fleiri eða færri liermdar-
verk sé unnin.
Hinnar nýju alþjóðastofn-
unar í London biður mikið og
vandasamt verk. Menn gera sér
vonir um, að af þvi muni margf
gott leiða, þótt augljóst sé, a?S
þar til andi lýðræðis og bræðra-
lags verður ríkjandi með þjóð-
unum alment, nnini miljönir
manna eiga við ofsóknir og
margskonar þrengingar að Ima.