Vísir - 16.11.1938, Page 2

V í S 1 R
PftkÉnd lær ipltnlir og liiHq hriefni
. ir lœr. sa nm iðiovamr-
r»rn
á noiii, iá frain é ganga.
EINKASKEYTI TIJL YÍSIS.
iSi
c::-;,&■ M oL M.
London í morgun.
fl in fyrirhugaða för Pirov, landvarnaráðherra Suður-
Afríku, vekur meiri og meiri athygli, en hann leggur
af stað til Berlín'ár á morgun og taka Hitler og æðstu
menn Þýskalands á móti honum. Það hefir lítið verið látið upp-
skátt um tilganginn með þessari för Pirovs, en hann er nú að
koma í Ijós. Að því er Daily Mail segir í morgun fer Pirov til
Berlínar til þess að ræða við þýsku stjórnina tillögur, sem ganga
út á það, að Þjóðverjar fái nýlendur í Afríku og mjög aukin
viðskiftaleg hlunnindi í nýlendum Afríku yfirleitt.
Að því er Daily Mail segir er ekki í ráði að láta Þýskaland
fá aftur gömlu nýlendurnar, heldur leggur Pirov til, að
þeir fái hluta af Kamerun, Angola og Kongo.
Ennfremur yrði gert samkomulag um það, að Þýska-
land fengi hráefni frsá nýlendunum yfirleitt. Yrði stofnað
alþjóðaráð sem hefði með höndum mál, sem varða fram-
leiðslu nýlendnanna, og sæi það um, að Þýskaland fengi
hráefni í hlutfalli við áðrar þjóðir og þarfir sínar.
Ekki er kunnugt hvort breska stjórnin stendur hér á bak við,
en Cliamberlain sagði í. neðri málstofunni nýlega, að hann
hefði ekki lofað Þýskalandi neinu um að skila aflur fyrri ný-
lendum þeirra.
Pirov fór, sem menn muna, til Portúgal, á leið sinni til Lon-
don, en því var neitað, að hann hefði rætt við portúgölsku
stjórnina um nýlendukröfur Þjóðverja. Ennfremur hefir Pirov
neitað því, að hann hafi komið vegna þessa máls til London.
En það virðist nú komið í Ijós, að það hafi verið höfuð tilgang-
urinn með ferðalagi hans, til þess að skapa frið um Afríku.
En þessi friður kostar tilslakanir, sem bitna á þeim þjóðum,
sem ráða yfir Kamerun, Angola og Kongo. í breskum nýlend-
um í Afríku hafa komið fram svo strengileg mótmæli gegn
því, að Þýskaland fái nýlendur sínar aftur, að hver mótmælin
gegn því á fætur öðrum hafa borist bresku stjórninni.
United Press.
Kamerun-nýlendurnar í Vestur-Afríku eru tvær og heyra
undir Breta og Frakka. Franska Kamerun er 166.500 ferlnn.
enskar með 1.880.000 íbúum. Höfuðborg Yude. Breska Kam-
erun er 34.000 fhm enskar með 700.000 íbúum. Höfðuborg
Buea, Angola í Vestur-Afriku er 485.000 fhm. Ibúatala 3.000.000.
Höfðuborg Huombo, nú kölluð Nýja Lissabon. (þm Kongo birt-
ist nýlega ítarleg grein í Sunnudagsblaði Vísis).
Franeo einrádup á liægra
bakka Ebpó,
EINKASKEYTI TIL YÍSIS.
London, í morogun.
Skeyti frá Gandesa herma, að Franco sé nú ein-
ráður á hægra bakka Ebrófljóts, hafi í gær-
kveldi tekið þau þrjú þorp, sem enn þá voru í
höndum rauðliða þeim megin fljótsins. Heita þessi þorp
Aseo, Fix og Ribaroja.
Rauðliðar hófu sókn á þessu svæði — fyrir norðan
og vestan Tortosa — hinn 25. júlí og tókst að hrekja
Franco all-langt frá fljótinu á nokkuru svæði. Hafa bar-
dagarnir á Spáni síðan verið harðastir þarna undan-
farið.
Má nú búast við því, að heldur fari að verða hljótt um
ófriðinn þarna suðurfrá, því að veturinn er genginn í
garð og orðið erfiðara um allar hernaðaraðgerðir. —
, United Press.
Gydingar útilokaðir frá
þýskn viðskiftalifi.
Ofsóknirnar gegn geim mælast
allstadar illa fyrir.
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
London , í morgun.
Mr. Walter Funk, fjármálaráðherra Þjóðverja, gaf út þá
yfirlýsingu i gær, að Gyðingar myndi gersamlega úti-
lokaðir frá allri verslun og viðskiftum í Þýskalandi
framvegis. Þeir myndi þó ekki sviftir eignum sínum, því að i
stað þeirra yrði þeirn afhent þýsk ríkisskuldabréf.
Sagði dr. Funk, að menn af ariskum kynstofni hefði þegar
tekið við Gyðingaeignum, er næmi 2 miljörðum marka, en alls
næmi eignir þeirra í verslunarfyrirtækjum sjö miljörðum
marka.
United Press.
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgcfandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson.
Skrifstofa: Hverfisgötu 12.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
S í m a r :
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
Verð 2 krónur á mánuði.
Lausasala 10 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Utanríkismál
og viðskifti.
C INS og sakir standa, eru ut-
“ anríkismál og viðskifti hér
á landi háð þremur stjórnar-
deildum. Allir ráðherrarnir
hafa einhver afskifti þessara
mála. Sú lausung, sem frain
kemur í meðferð málanna, sýn-
ir vanþroskað stjórnarfar. Þess
er heldur ekki að dyljast, að
ýmsar ráðstafanir í utanríkis-
málum og viðskiftum, bera
keim af sundrung, vanþekking
og þroskaleysi.
Þrátt fyrir miklar umræður á
Alþingi og 1 blöðum um nauð-
syn þess, að íslendingar séu
\andir við að sinna utanríkis-
störfum, er furðu lítið gert til
þess að fá hæfa menn til að taka
að sér slík störf að nokkrum
árum liðnum. Hér hefir að vísu
verið stofnuð utanríkismála-
deild, með sérstökum skrif-
stofustjóra og er það skref í átt-
ina til sjálfstæðis í utanríkis-
málunum. En hér þarf að taka
miklu dýpra i árinni ef duga
skal.
Aðal utanríkismál vor Islend-
inga eru viðskifti. Þótt það sé
hverri smáþjóð kappsmál, að
sýna sjálfstæðí sití með eigin
sendimönnum út á við, er þó
hitt meira um vert, að geta á
eigin spýtur séð um viðskifta-
hagsmuni sína erlendis. Sjálfs
er höndin liollust. Utanríkis-
máladeildin, sem lýtur forsætis-
ráðherra, hefir þvi að aðal-
verkefni viðskifti Islands við
aðrar þjóðir. En yfirstjórn
sjálfrar utanríkisverslunarinnar
er í liöndum atvinnumálaráð-
lierra að því er útflutninginn
snertir, en fjármálaráðherra
hefir með höndum innflutning-
inn. Þessi þrískifting hinna er-
lendu viðskiftamála er næsta ó-
liyggileg. Meðal stærri þjóða er
þessum málum skift í tvent, og
fylgir ráðherraemhætti hvoru
um sig, enda er um víðfeðm
verksvið að ræða. Hér gegnir
mjög öðru máli. Hér eru utan-
ríkismálin að miklu leyti að
eins utanrikisviðskifti og virðist
því full ástæða til að yfirstjórn
þessara mála væri hér á einni
liendi.
Hér ætti að mynda sérstakt
ráðuneyti, sem liefði að eins
með höndum utanríkismál og
verslun. Þcssi mál eru nú svo
mikilvæg þjóðinni og þarfnast
slíkrar einbeitingar, að eðlileg-
ast væri að mynda sérstakt
ráðherraembætti fyrir þessi
mál. Rikisstjórnin er þar að
auki orðin svo umfangsmikið
starf, að litill vafi leikur á, að
það sé verk fyrir fimm menn,
í stað þriggja, sem nú eru, ef
stjói’narstörfin eiga að vera vel
af hendi leyst. Það getur varla
leikið vafi á þvi, að sameining
þessara mála undir sérstakt ráð-
herraembætti mundi hafa
marga kosti í för með sér. Nú
,eru þau í höndum manna, sem
hafa mörgum öðrum störfum
að gegna og geta því ekki kynt
sér þessi mál til neinnar hlýtar.
Yerslunarmálin eru nú svo
mikið vandamál og svo mikils
varðandi fyrir þjóðina, að það
er skylda að skifta þeim svo,
sem gagnlegast má verða.
Hin opinbera yfirstjórn
verslunarmálantia er nú á reiki
og gætir mjög ósamræmis, van-
þekkingar og mistaka í þessum
efnum. Úr þessu mætli mikið
bæta með því að sameina fram-
kvæmdina í höndum manns,
sem hefði til að hera reynslu,
drengskáp og réttsýni.
Stefanolslandi
ráðiDH til amerísks
útvarpsfélagf.
Sendiberrafregn í gær lierm-
ir, að Stefano Islandi hefi tekið
boði „Columbia Broadcasting
Co.“ um að fara vestur um haf
og syngja þar á vegum félags-
ins. Er Stefano Islandi ráðinn
frá 17. júní næsta ár, þar til í
nóvemberlok sama ár.
Karlakór Reykjavíkur er ráð-
inn lil þess að syngja á vegum
sama félags næsta ár. Fer Stef-
ano að líkindum með kórnum
vestur.
Stefano Islandi er gestleikandi
Kgl. leikliússins þar til í janúar
í vetur, að samningar þar að
lútandi eru út runnir.
lslenskur heimilis-
iSnaður á sýoing-
unni f Nnw York.
Blaðinu hefir borist bréf, er
Framkvæmdast j órn íslands-
sýningar í New York 1939 liefir
skrifað frú Önnu Ásmunds-
dótiuf.
Bréfið er svohljóðandi:
„Samkvæmt umtali við yður
leyfum vér oss að fara þess á
leit, að þér veljið þá muni, á
væntanlegri Prjónlessýningu
hér í Reykjavík, sém þér teljið
hæfasia sem sýnishorn íslensks
heimilisiðnaðar iá Heimssýning-
unni í New York, 30. apríl—30.
október 1939 og látið oss muni
þessa í té til sendingar vestur og
ráðstöfunar á sýningunni. Mun-
ir þessir eiga að vera úr ísl. ull,
ofnir munir og prjónaðir, og
verða þeir að sjálfsögðu i á-'
byrgð f ramkvæmdars t jórnar-
innar frá því þeir koma í vorar
hendur og þar til þeim er skilað
aftur eða ráðstafað á annan hátt
í samráði við yður.
Ef þér viljið verða við þessum
tilmælum vorum, munum vér
síðar ræða um það, er lýtur að
móttöku, skrásetningu og af-
liendingu munanna. Vér vænt-
um þess að fá svar við fyrstu
henlugleika yðar.“ .
Samkvæmt þessu vill Prjón-
lessýningarnefndin beina því til
þeirra, er muni vilja senda á
Prjónlessýninguna, sem baldin
verður í fyrri hluta næsta mán-
aðar, að líka verður lekið á móti
ofnum munum, úr ísl. ull, ásýn-
ingu þessa. Þó skal telcið fram,
að þeir sem vilja koma munum
á íslandssýninguna og geta ekki
lokið þeim áður en Prjónlcssýn-
ingin hefst, mega senda þá, í
síðasta lagi í lok febrúármánað-
ar næstkomandi, til frú Önnu
Ásmundsdóttnr, Suðurgötu 22.
Sjá að öðru leyti útboð Prjón-
Iessýningarinnar frá september
í haust.
Af veiðum.
Baldur kom af veiðum i gær með
ióoo körfur og Geir með 1800. í
nótý kom Kári og Karlsefui. Öll
skipm fara til Englands og selja
Útvegsbanki íslands h4.
sótti um leyfi á fundi bygging-
arnefndar síðastl. fimtudag, til að
byggja fiskþurkhús úr 'timbri á
Kirkjusandi við Laugarnesveg. -—-
Stærðin verður 358.14 ferm.
London, 16. nóv. FÚ.
Roosevelt Bandarikjaforseli
skýrði blaðamönnum svo frá í
gær, að freginir frá Þýskalandi
síðustu tlaga liefðu komið afar
illa við almenningsálitið í
Bandaríkjunum og sjálfur ætti
liann erfitt með að trúa, að slik-
ir atburðir gætu átt sér- stað á
20. öldinni. Hann sagði að
Bandarikjastjórn liefði ennþá
tkki lagt fram nein mótmæli i
Berlín, hvorki viðvíkjandi með-
ferðinni á Gyðingum í Þýska-
landi, eða skemdpm á eignum
ameriskra þegna. Þá skýrði
bann frá því, að sendiherra
Bandaríkjanna í London, Mr.
Kennedy, legði mikla áhei*slu á.
það, að Bandarílcin og Bretland
tækju höndum saman um' að
koma Gyðingum til hjálpar. Þá
kvað hann það hafa verið sín
ráð, að sendilierra Bandaríltj-
anna í Berlín hefði verið kvadd-
ur lieim lil viðtals.
Cordell Hull, utanríkismála-
ráðlierra Bandaríkjanna, tjáði
sendiherra Þýzkalands í Wash-
ington í gær að seinustu atburð-
ir í Þýskalandi settu sambandið
milli Þýskalands og Bandarilcj-
anna í mjög alvarlega hættu.
Fulltrúi lögreglustj órnarinnar
í New York skýrði frá því, að
lögregluverndar hefði verið beð-
ið fyrir þýsk sldp, sem voru í
liöfn í .New York og fyrir þýska
ræðismannabústaðinn þar i
borginni.
Fregn frá Metz við frönsku
landamærin segir að þúsundir
Gyðinga beiðist þess, að mega
fara inn í Frakkland; aðeins 166
hefir verið hleypt inn í landið.
Mjenn hafa meira að segja reynt
að komast inn í Frakldand með
þvi, að grafa jarðgöng undir
landamæragirðinguna, en þetta
komst upp og hefir landamæra-
vörðum verið fjölgað.
Slórbanki einn í Munchen,
sem var eign tveggja Gyðinga-
bræðra og þriðja manns, liefir
verið tekinn og á nú að byrja
slarfsemi sina sem þýskur
banki. Annar Gyðingabróðirinn
var breskur þegn og var honum
ekkert mein gert, en lvinn var
settur í fangaherbúðir og aðeins
sóttur þangað til að undirskrifa
afsal fyrir bankanum. Þriðji
eigandinn og kona hans frömSu
sjálfsmorð á fimtudaginn var.
Ilertz, yfin-aljbi í London,
hefir farið þess á leit við allar
kirkjudeildir í Englandi, að al-
mennar bænir fari fram í kirkj-
um n. k. sunnudag, fyrir Gyð-
ingum í Þýskalandi.
þar.
Mynd þessi- var tekin. er Pólverjar tóku við þeim landamæraliéi-uðum Tékkóslóvakíu, er
þeir liöfðu hótað að taka með hervaldi, ef þau væri ekki látin af hendi mólspyrnulaust.
Hér sjást pólskir líerforingjar í broddi fylkingar í Olza, í Teszliep-héraði, Fremstir ganga
Grazinoki majór. Rydz-Smigly hershöfðingi og Bortnowski hershöfðingi.