Vísir - 03.02.1939, Blaðsíða 7

Föstudaginn 3. febrúar 1939.
VlSIR
7
Frumsýning Leikfélagsins á leikriti Valentin Katajev:
Fléttuð reipi úr sandi.
Leikfélag Reykjavikur liafði
frumsýningu á rússnesku leik-
riti í gærkveldi. Höfundurinn
lieitir Valentin Katajev, vinsælt
leikritaskáld í sínu föðurlandi.
Ólafur Halldói’sson caiíd. phil.
hefir þýtt leikinn og nefnt hann
í þýðingunni „Fléttuð reipi úr
sandi“, seni er sannnefni eins
og leikurinn kom fyrir sjónir í
gærkveldi í ISnó. í ensku þýð-
ingunni heitir leikurinn „Squar-
ing the circle“, en Danir hafa
nefnt hann „Cirklens Kvadra-
tur“. Rússneskt nafn á honum
kann eg ekki, en mér er grun-
ur á að það sé stærðfræðilegs
eðlis.
Gangur leiksins gefur tilefni
til að álila, að hjónabandsmál-
efni kommúnista-æskunnar í
Rússlandi í lok N.E.P.-tímabils-
ins 1927—28 hafi verið álíka
ólej’sanleg og stærðfræðileg
fjórskifthig hringsins. Það er
skiljanlegt að leikurinn hafi
verið meira og minna rétttrúuð-
um kommúnistum hlátursefni
i sínu heimalandi, því ádeilan
á hjónabandsmálefni liins nýja
ríkis er jafn meinlaus og góð-
látlegt bros yfir þvi að ekki
skuli vera hægt að framkvæma
jafn auðveldan hlut og þann, að
skifta hring í fjóra jafna parta
-—- stærðfræðilega!
En nú skeðflr hið merkilega,
að leikurinn vekur ósvikinn
hlátur góðra og gildra horgara
í Reykjavik, sem ekkert liafa
liaft af „rússneskri hjónabands-
sælu“ að segja. Fyrir þeim var
svo sannarlega verið að „flétta
reipi úr sandi“ á leiksviðinu i
Iðnó, en ekki verið að glima
við stærðfræðileg liugtök. Til að
segja það greinilega og afdrátt-
arlaust: á leiðinni frá M.K.A.T.
í Moskva til okkar góðu og
gömlu Iðnó hefir leikurinn snú-
ist upp í „púra grín“ um komm-
únista, allar þeirra kennisetn-
ingar og alt þeirra athæfi — og
þannig breyttur er ekkert því
til fyrirstöðu, að hann verði
langlífur á leiksviðinu hér rétt
eins og í Rússlandi.
En hvernig stendur á þessari
breytingu? Þýðingin virðist
vera vel af hendi leyst. Leskafl-
ar úr fræðihókum kommúnista
virðast vera samviskusamlega
útlagðir. Það vantaði ekki. En
leikararnir? Það er hnúturinn.
Hér um árið skeði það i Iðnó,
þegar sýndur var enskur sjón-
leikur, að áliorfendur sprungu
af hlátri yfir jafn hversdagsleg-
um leilcsviðsviðburði og þeim,
að innkoma nokkurra lávarða
var boðuð með svofeldum orð-
um: Látið lávarðana korna inn.
í djTunum birtust nokkrir vel-
metnir borgarar, dálítið málað-
ir og í dálitið ankanalegum hún-
ingum, en reýkvískir borgarar
alt að einu. — Ef nú rússnesk-
ur kommúnisti, áhorfandi frá
M.K.A.-leikhúsinu í Moskva,
hefði litið inn i Iðnó í gærkveldi
og honum hefði verið sagt að
nú kæmu kommúnistarnir inn,
t. d. i hópsýningunni í 2. þætti,
ætli hann liefði ekki sprungið
úr hlátri? Skyldi hann hafa vilj-
að viðurkenna „lávarðana“?
En svona eru allir hlutir
,,relativir“, það má lika hlægja
að ranghverfu hlutanna. ís-
lenskum leikurum hentar ekki
að sýna enska lávarða, frekar
en þeim hentar að sýna rúss-
neska kommúnista. Ef vér vilj-
um fyrir livern mun kynnast
þessum manntegundum, þá
skulum vér fara i híó og sjá
enskar, ameriskar og rússnesk-
ar kvikmyndir. Islenskt leikhús
getur aldrei tekið upp samkepn-
ina við kvikmyndaliúsin nema
á sviði þjóðlegrar listar. Hitt
verður aldrei annað en meira
eða minna ósjálfstæður eftir-
hermuskapur — og trú mér til,
kvikmyndaleikararnir liafa jxið!
Út frá hugmyndum um
„sannan“ leik, verður því ekki
dæmt um meðferð leikara vorra
á „Fléttuð reipi úr sandi“. Auk
þess brestur mig allar forsend-
ur til þess, þar sem eg hefi ald-
rei til Rússlands komið, kann
ekki rússnesku — og er eklci
einu sinni kommúnisti! En út
frá hinu sjónarmiðinu, þvi sem
tekur til getu og skilnings leik-
ara vorra á þjóðlega vísu, má
mjög vel dæma leikinn. Út frá
þvi sjónarmiði verður ekki ann-
að en gott eitt sagt um frammi-
stöðu þeirra — dálítið misjafn-
lega gott eins og gengur.
Indriði Waage liefir i leik-
stjórn sinni mjög nákvæmlega
lagt áliersluna á hið gamansama
í leiknum, og vandlega forðast
að gefa liinum „siðferðilega
Sovét-eftirlitsmanni“ tækifæri
til að boða álit sitt (og Sovéts)
á stofnun og slitum hjónabands.
Leikarinn, sem fer með þetta
hlutverk, Valur Gíslason, tekur
lika varfærnislega á hlutunum,
og fer ávarp lians til góðra á-
liorfenda i salnum (kommún-
ista) fyrir ofan garð og neðan.
Valur er i örum vexti sem leik-
ari, og hann hefir ekki rýrt álit
sitt með „félaga Flaviusi“,
hvorki livað gervi né fram-
komu snerti, en skilningur hans
lýsir virðingarverðri varúð.
Leikur Indriða sem Abram var
nokkuð misjafn. Á köflum þótti
manni leikarinn gera hlutverk-
ið full-ankanalegt — og er því
þó enganveginn að neita, að
þessi „ung-kommúnisti“ er sam-
fcland af grammófónplötu og
heigli, sem þar að auki er þýf-
inn og alt annað en sannsögull.
Dálagleg æska það! En á köfl-
um náði Indriði fullkomlega
tökum á áhorfendum og sýndi
þenna rússneska æskumann
með ósvikinni, þjóðlegri gam-
ansemi. Nýr á leiksviðinu var
Árni Jónsson i lilutverki Vasya,
sem er mannlegri en félagi hans
Abram (samúð höfundarins!).
Það er óhætt um það, að þar
hefir leiksviði voru bætst nýti-
legt leikaraefni. Vöxtur og fas
er í besta lagi, og röddin með
sérkemýilegum hreim, nokkuð
sárum en viðfeldnum, ef leik-
arinn lærir að heita röddinni i
lágu tali og draga úr raddsveifl-
um í geðshræringu. Árni Jóns-
son skilaði íilutverkinu þoklca-
lega, liafði fulla samúð áhorf-
enda og ngut sín að öllu vel á
leiksviðinu, nema hvað lionum
hættir við óeðlilegum geyplum
i kringum munninn. Að þar sé
leikari á ferð, er ekki að efa.
Regína Þórðardóttir hafði líkt
og Indriði heldur óásjálegt
hlutverk og hún skilaði þvi
heldur ekki heilsteyptu. Leik-
konunni hættir oft við tilgerð á
leiksviðinu, leikur liennar verð-
ur innantómur og hreyfingar
fálmandi. Áliorfandinn er aldrei
oruggur livar hún muni bera
niður næst, á hvaða strengi leik-
ið er. Þetta kom fram í leik
hennar í Ludmillu að óþörfu.
Ludmilla er að vísu tepruleg, en
liún er fædd húsmóðir og i öllu,
sem að húsmóðurstörfum lýt-
ur, á að vera öryggi og festa
lijá lienni. — Hjá Þóru Rorg, i
hlutverki liinnar sílesandi (og
metorðagjörnu) Tonyu kom
fram öryggi og festu. Þetta rask-
aði hlutfallinu á milli stúlkn-
anna og kann að liafa komið
óþarflega hart niður á frú Reg-
ínu. En alt fyrir það var leikur
frk. Þóru ánægjulegur og með
ágætum framan af — síðri í ást-
aratriðunum í síðasta þætti.
En þyngsta lilassinu veltir
Har. Á. Sigurðsson, í hlutverki
öreigaskáldsins. Öreiga slcáld
hans er svo blankt að andlegum
og veraldlegum auði, að ekki
verður til jafnað nema frægustu
fyrirmynda úr „skálda“-stétt
— en ekki rúsSneskra skálda,
fyrir alla muni! Kómik Har. Á.
Sigurðssonar er svo rótgróin,
að lionum munar ekkert um að
vaða inn í kommúnistiskan leik
og velta öllu um koll í óstöðv-
anlegum, heilbrigðum hlátri, og
Emilian öreigaskáld getur bar-
ið sér á brjóst og sýnt kraftana
í fullu trausti þess, að það er
hann, sem her á sínum traustu
herðum sand-kommúnistiskan
reipa-flétting og' gefur ekki
baun fyrir rússneskan sovét-út-
reikning í hjónabandssökum.
Lárus Ingólfsson og Elly Þor-
láksson sýndu rússneskan dans
i 2. þætti af miklu fjöri, en á-
nægjan af dansinum var minni
en skyldi, vegna þess hve fólkið
í liópsýningunni var sundurleitt
og sumt alveg framúrskarandi
bjálfalegt.
Og svo má ekki gleyma hjól-
hestinum. Hann var hið eina
„rússneska“ í þessu leikriti.
Stóð altaf í gangveginum öllum
til ama — en engum datt i hug
að færa hann úr stað.
L. S.
Balzac.
Háskfilafyrlrlestnr
Jean Hanpt.
Fyrsti háskólafyrirlestur M.
Jean Haupt eftir jólafríið er i
kvöld kl. 8 og er efni fyrirlest-
ursins „Balzac, líf hans og
verk“.
Balzac var franskur skáld-
sagnahöfundur, f. 20. mai 1799
í Tours, en mentun hlaut hann
í Vendome og París. Hann var
um tíma á löðfræðingaskrif-
stofu, en hafði allan hug á að
verða rithöfundur og sneri sér
brátt að þvi, en hafði ekki hepn-
ina með í byrjun, én brátt fór
honum að ganga betur og varð
liann víðfrægur rithöfundur. —
Hann skrifaði nálega að stað-
aldri í 20 ár, vár á ýmsum stöð-
um og kyntist fólki af öllum
stéttum og skrifaði um það. —
Balzac svipar í ýmsu til Charles
Dickens. —- Ýms af verk-
um Balzac’s hafa verið þýdd
á ensku. — Það verður án
efa fróðlegt og skemtilegt að
lilusta á fyrirlestur M. Jean
Haupt um Balzac. — M. Haupt
hefir sýnt það í fyrirlestrum sín-
um hér, að liaun fer skemtilega
með öll viðfangsefni sín, enda
er aðsókn að fyrirlestrum hans
mikil og her einnig vitni vax-
andi áhuga fyrir frönsku og
frönskum bókmentum.
Farsóttir og manndauði,
vikuna 15—21. janúar (í svigum
tölur næstu viku á undan) : Háls-
bólga 62 (56). Kvefsótt 182 (202).
Gigtsótt 1 (o). I'ðrakvef 12 (12).
Kveflungnabólga 3 (9). Taksótt 3
(1). Munnangur o (1). Ristill 0
(1). — Mannsját 1 (9).
Ein syndin - býðor
annari heim,
Það hefir nú alveg komið
greinilega á daginn, að það var
ekki að ástæðulausu, er flestar
húsmæðurnar 1 Reykjavík
reyndu til að sporna við nýja
mjólkursölufyrirkomulaginu. -
Því þeir er létu það mál af-
skiftalaust og jafnvel þeir er
voru hlyntir þvi, treysta sér nú
ekki lengur til að vera liljóðir
um það, því svo að segja dag-
lega hafa þeir þreifað á hvers-
lconar kvillum er standa í sam-
handi við notkun mjólkurinnar
síðan.
Þuríður Bárðardóttir ljós-
móðir skýrði frá þvi i fyrra i
„Vísi“, í sambandi við unghörn-
in, að dauðsföllum hefði fjölgað
meðal ungbarna síðustu árin, og
þann vágest mætti rekja til
Samsölunnar. Þessu var enginn
gaumur gefinn af þeim er hlut
áttu að máli, þvi engin tilraun
var gerð til að liafa mjólkina
betri.
Það gat hver maður sagt sér
það sjálfur fyrirfram að það
myndi ekki auka á vinsældir og
hollustu mjólkurinnar, að kippa
fótunum undan þeim, er bestu
skilyrðin höfðu til að framleiða
heilnæmustu mjóllcina handa
okkur, og hlyti að hefna sin.
Að það gat lieldur ekki verið
farsælt að ala á ríg milli bænda
sunnan og austan fjalls, því
sameinaðir stöndum vér.
Ekki hafa bændur austan
f jalls heldur grætt á nýja mjólk-
ursölufyrirkomulaginu, því fyr-
ir nú ulan þau mörgu víxlspor
er voru þá stigin í sambandi við
það, svo sem liandvagnaakstur-
inn, á þessari bílaöld; að hoði
bakaranna var hafnað, að selja
mjólkurlítirinn með 2 aura á-
lagningu, er gat sparað mikið fé
fyrir hændur; að alið var á úlf-
úð milli okkar og þeirra, því
salan á mjólkinni varð auðvitað
minni fvrir þá aðferð; að þeir
voru gerðir ófrjálsir menn
gagnvart framleiðslu sinni og
múlbundnir að einokunarliætti,
, er aldrei getur blessast fyrir
framleiðsluna.
Það lá einnig strax í augum
uppi, að við, bestu viðskiftavin-
ir Mjólkursamsölunnar, hús-
mæðurnar í Reykjavík, mynd-
um ekki gera okkur ánægðar
með að borga það sein að okk-
11 r væri rétt í þeim efnum án
tillits til gæðanna. Að öfug leið
var valin í verslunarháttum, er
við vorum lögsóttar fyrir rétt-
mælar aðfinslur og sá dómur
er fallinn, en réttvísin okkar
megin, því reynslari er ólýgnust,
og hún er búin að sanna okkur
]iað, að við fórum þar með rétt
mál.
Allflestar húsmæður i Rvik
telja foreldra sína til sveitanna
og oklcur er því mjög kært að
bændur fái sem mest fyrir sitt,
enda er það þjóðinni allri til
góðs. Á sama liátt er það lífs-
spursmál fyrir bændurna að vér
i Reykjavik séum aflögufær og
áuægð með viðskiftin, því mest-
öll þeirra framleiðsla stendur
og fellur með þvi, og þjóðinni
í heild vegnar betur.
Soffía M. Ólafsd.
Hjúkrunarkvennamót Norðurlanda,
sem haldiÖ verÖur á Islandi dag-
ana 22.—24. júlí er gert að umtals-
efni i norska blaðinu ,,Nationen“.
Lagt verður af stað frá Oslo á
„Stavangerfjord" 19. júlí (miðviku-
dag) og komið til Reykjavíkur
næsta laugardag. Guðsþjónusta
verður i dómkirkjunni í Revkjavik
og prédikar biskup Islands, en ]iar
næst verður mótið sett og á þeim
fundi býður borgarstjóri Reykja-
víkur gesti velkomna, en fulltrúar
allra Norðurlandanna halda ræður.
Bílferðir eru ráðgerðar til Geysis
og Akureyrar. (FB.).
Hin dönsku
áhpif.
Grétar Fells mótmælir því í
„Vísi“ í kvöld (15. 1.) að eg
hafi rétt fyrir livað hin svo-
nefnda íhugun (meditation)
guðspekinema sé. I>að sem G. F.
sagði um það hvernig hugsan-
irnar færu að koma er menn
iðkuðu þá æfingu, bendir ]ió
mjög í þá átt að skýring mín
sé rétt. En þrátt fyrir það
kemur mér ekki til liugar að
neita því, að stundum, og fyrir
sumum, kunni æfing þessi sem
þeir nefna ihugun að vera sama
sem rækileg umliugsun eða
liugleiðing. Að þvi er framburð
G. F. á orðinu „líf“ snertir,
hygg eg að liver sem vit hefir á
hljóti að vera mér sammála. Eg
átti vitanlega ekki við það að
„f“ væri borið fram sem „v“.
— Hin dönsku áhrif á íslenskt
mál eru um þessar mundir svo
sterk, að enginn sem er ekki
alveg áliugalaus um þau efni,
getur komist hjá því að taka
eftir þeim. Það er jafnvel eins
og sumir séu alveg að gefast
upp. við að rita islenskt mál
eða þyki beinlínis gaman að því
að rita sem óíslenskulegast. En
það er vist, að íslensk menning
getur ekki átt glæsilega framtið
í vændum ef málinu verður lát-
ið liraka líkt og varð á 17. og 18.
öld, eða jafnvel ennþá ver. Mátt-
ur norrænnar tungu er írtikilL
svo mikill, að eg tel vísl að hag-
ur Norðurlanda mundi nra
standa með meiri blóma, og:
áhrif þeirra á gang heámsvið-
burðanna væru meirí og heilla-
vænlegri, ef ekki liefðu útlend
áhrif náð að spilla máli Norður-
landaþjóðanna eins og rauir
varð á, heldur gengi, eíns og
endur fyrir löngu, hið sama
mál yfir öll Norðurlönd, eða
með ekki nieiri afbrígðum eia
það, að hver þjóðín skildi auð-
veldlega aðra. En þvi fer fjarrí
að svo sé nú. og erfiðleíkarnir
i þeim efnum virðast fara vax-
andi.
Helgi Pjeturs„
Kjarval
liefir málverkasýningu i Mark-
aðsskálanum yið Ingólfsstræti
þessa dagana, en nú er orðið
langt síðan þessi ágæti listamað-
ur og uppáhald Reykvíkinga
Iiefir lialdið sýningu á verkuns
sínum. Má vænta þess, að inenn
láti ekki tækifærið ónotað, ers
streymi á sýninguna, til þess aö
gleðja augað og auðga andann.
í samfélagi við listamanninn. Á
sýningunni eru aðallega ný
listaverk, sumpart landlags-
myndir, en sumpart hugarflug
listamannsins sjálfs. — Sýning*
in er opin daglega kl. 10—10.
Giitermann’s saumsilki er ekta silki, en ekki gljáður
baðmullarþráður eins og margar eftirlíkingar eru.
Giitermann’s silkið er afar sterkt og teyg.jan.legt og
fúnar ekki.
Vandvirkni borgar sig hest. Notið því Giitermann’s
sáumsilki svo saumarnir bili ekki.
Útvegum beint frá verksmiðjunni allskonar tegundir
til heimilisnotkunar og iðnaðar og spörum erleud-
an milliliðakostnað.
Jóh. Ólafsson & Co.
Reykjavík.
Heildsöluumboð fyrir
Gútepmann ðz Co.
Gutach-Breisgau.