Vísir - 17.02.1939, Page 7

^•'Pöatndagitm 17. ffebrúar 1939. ' .«• ■ •» • .* VI SIR ''"■'vl,JvV t 7
. --------——I — -----.. , I... :— ------------------------------------------------------------------
Hver er réttur verkamanna
innan stéttarfélaga sinna?
í Hafnarfipöi er deilt um það, livort
verkamenn eigi sjáífir að ráöa stétt-
arfélags sínu.
, Fátt er að frétta frá Hafnarfirði og er þar alt með kyrrum
kjörum. Verkamenn halda vörð á bryggjunni og hafast að öðru
leyti við í verkalýðsskýlinu eins og í gær, en Héðinn Valdi-
marsson, Jón Rafnsson og aðrir slíkir menn troða sér inn í hóp
verkamanna og hvetja þá til stórra verka til þess eins að reyna
að afla sér og sínum flokki pólitísks fylgis.
Tíðindamaður Vísis brá sér suður í Hafnarfjörð og átti tal
við einn af félögunum í Hlíf og skýrði hann svo frá tildrögum
deilu þeirrar sem nú er upp komin.
Hörð átök liafa verið um það
innan verkamannafél. Hlíf-
ar, livort félagið ætti að vera
ópólitískt stéttarfélag eða bund-
ið Alþýðusambandinu og þola
þami órétt, að engir aðrir en yf-
irlýstir jafnaðarmenn befðu
réttindi til þess að mæta á fund-
um þess og félagið væri notað,
sem verkfæri ákveðins stjórn-
málaflokks.
í vetur fór fram atlcvæða-
greiðsla um það í félaginu,
hvort það ætti að segja sig úr
Alþýðusambandinu. Þessi fund-
ur var mjög fjölsóttur og höfðu
jafnaðarmenn baft mikinn við-
búnað til þess að safna liði á
fundinn. Sjálfir voru foringj-
arnir mættn* á fundinum og
þeir kennarar í bænum, sem
fylgja jafnaðarmönnum, enn-
fremur Valdemar Long, kaup-
maður og Ásgeir Stefánsson
f orst j óri Bæj arútgerðarinnar.
Fundarstjóri á þessum fundi
var þáverandi formaður Illífar,
Þórðm* Þórðarson. Samkv. skip-
un foringjanna bafði liann á
þessum fundi opinbera atkvæða-
gréiðslu um úrsagnartilíöguna.
Ásgeir. Stefánsson, sem ræður
y*fir mikilli atvinnu í bænum,
stökk upp á bekk inst í búsinu
og horfði eins og fálki í viga-
bug á verkámennina greiða' at-
kvæði um tillöguna með handa-
uppr.éttingu. Brá þá svo undar-
lega við, að næstiun allir verka-
mennirnir gi*éiddu atkvæði
gegn þvi, að félagið yrði ópóli-
tískt stéttarfélag. Kröfðust þá
nokkrir verkainenn þess, að
skriflég atkvæðagreiðsla færi
fram og fékst því framgengt,
þvi að foringjarnir töldu sig ör-
ugga um að hafa yfirgnæfandi
meiri hluta atkvæða, samkvæmt
liinni opinberu atkvæðagroiðslu.
En þegar hiri leynilega atkvæða-
greiðsla var viðböfð, kom í ljós,
að um helmingur fundarmanna
vildi úrsögn úr Alþýðusamband-
inu. Voru 139 atkvæði með úr-
sögn, en 143 á móti og eru þar í
taldir útgerðarmenn, kaupmenn
og kennarar. Foringjunum tókst
þannig að vinna Pyrrusar-sigur
í þetta siíiri.
Næstu átök innan félagsins
voru á aðalfundi þess um s.l.
mánaðamót. Iiöfðu foringjarnir
látið f jölda manns ganga í félag-
ið til þess að greiða atkvæði á
þessum fundi og liaft hinn
rnesta liðsafnað. Stjórnarkosn-
ingin snérist fyrst og fremst um'
það, bvorl félagið skyldi balda
áfram að vera í Alþýðusam-
bandinu eða ekki. ,Úrslit úrðu
þau, að foringjarnir töpuðu
kosningunni, þrátt fyrir liðsafn-
Frh. af 2. síðu, 6. dálki.
áræðni tekist að lyfta björgum
á sviði sldðamálanna. Munu
bæjarbúar kunna félaginu
mikla þökk fyrir framtakssemí
þess og fjölmenna á hin vænt-
anlegu skíðanámskeið.
að sinn. Strax og atkvæði liöfðu
verið talin ruku flestir lcrata-
broddarnir af fundi og böfðu
sumir þeirra í beitingum við fé-
lagsmenn.
Nú vildu verkamenn í Hafn-
arfirði ekki una því lengur, að
þeir þyrftu að standa fyrir fram-
an ýmsa belstu atvinnurekend-
ur í bænum, er verkamenn
greiddu atkvæði um hagsmuna-
mál sín og atvinnurekendurnir
tækju þátt í þeirri atkvæða-
greiðslu. Ákváðu verkamenn því
að vísa öllum atvinnurekendum
úr félaginu og var þessi ákvörð-
un samþykt á félagsfundi með
yfirgnæfandi meiri hluta.
Atvinnurekendurnir, sem
reknir liöfuð verið úr verka-
mannafélaginu, ákváðu þá að
stofna nýtt verkamannafélag ut-
an urn sjálfa sig og létu þeir
verkamenn, sem þeim voru báðj
•ir, ganga í félagið og jafnframt
segja sig úr verkamannafélag--
inu Illif. Auk þess smöluðu at-
vinnurekendur jafnaðarmanna
sínu venjulega fylgiliði meðal
kennara, kaupmanna og svo-
kallaðra „velunnara verkalýðs-
ins“ í hið .nýja félag sitt.
Verkamönnum var sagt, að ef
þeir gengu í bið nýja félag,
mundu þeir sitja fyrir allri
vinnu, sém stofnendur félagsins
befðu yfir að ráða, en það er
Bæjarútgerð Ilafnai’fjarðar, li.f.
Hrafna-Flóki, li.f. Rán og enn-
fremur öll bæjarvinna og vinna
í Krísuvíkurvegi. Það var eng-
inn vandi að fá verkamenn til
þess að trúa því, að valið yrði í
vinnúna lijá þessum fyrirtækj-
um eftir þvi hve verkamennirn-
ir yrðu forstöðumönnunum
þægir í binu pólitíska valda-
brölti þeirra. Studdust þeir þar
við gamla reyn^lu, því að strax
og jafnaðarmenn hófu Bæjar-
útgerðina í Hafnarfirði, völdu
þeir verkamenn eingöngu eftir
stjórnmálaskoðunum, en það
bafði ekki þekst áður i Hafnar-
firði.
Hin nýkjÖrna stjórn verka-
mannafélagsíris Hlífar bauð at-
vinnurekendum upp á að gera
kaupgjaldssamning fyrir yfir-
standandi ár með sömu kjörum
og giltu s.l. ár Hafa allir at-
vinnril-ekendur þáð þetta boð,
nemá Bæjarútgerðin, Hrafna-
Flöki og Rán, en þessi fyrirtæki
öll eru undir stjórn Ásgeirs
Stefánssonar. Ennfremur mun
Akurgerði ekki liafa skrifað
undir samninginn ennþá. Ásgeir
Stefánsson hefir neitað f. li. fyr-
irtælcja þeirra, sem liann veitir
foi*stöðu, að viðurkenna verka-
mannafélagið Illíf sem samn-
ingsaðila, en enginn ágreiningur
er um kaupgjaldið sjálft.Verka-
mannafélagið Hlif befir svarað
þessari neitun með því að lýsa
yfir vinnustöðvun hjá þeim at-
vinnurekendum, sem ekld vilja
viðurkenna félagið.
Átökin í Hafnarfirði standa
því á milli verkamannafélagsins
Hlífar annai*svegar og krata-
broddanna hinsvegar, sem svif-
ast nú einskis til þess að reyna
að brjóta bið gamla verkalýðs-
félag á bak aftur, er það vill
ekki lengur bbta forsjá þeirra.
Þannig hljóðar þá frásögnin
í meginatriðum, og ber liún vott
um live herfilega foringjar so-
cialista og kommúnista misnota
aðstöðu sína innan verkalýðs-
félaganna, en þegar liagsmunir
forráðamanna þessara tveggja
flokka rekast á vilja bvorir reka
aðra úr öllum verkalýðsfélags-
skap.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
frá öndverðu bent á það ó-
beilbrigða ástand, sem ríkjandi
væri innan verkalýðsfélaganna,
að þar væri rekin liin ósvífnasta
skoðanakúgun af pólitískum
spekulönlum, sem létu verka-
menn bera sig upp í virðingar-
stöður til þess eins að þeir gætu
síðar orðið böðlar verkalýðsins.
Allir réttsýnir menn hljóta
að viðurkenna að atvinnurek-
endur eiga ekki heima í verka-
lýðsfélagsskap og skiftir þar
engu máli hvort maðurinn beit-
ir Ásgeir Stefánsson eða Héðinn
Valdemarsson.
Hæstaréttardómur:
Nafta vinnar skaðaMta-
mál að nokkrn lejti
Hæstiréttur kvað í morgun
upp dóm í skaðábótamáli því,
sem Nafta, höfðaÓi á slnum
tíma gegn Sig. Þ. Skjaldberg,
vegna þess að skip, sem S. Þ. S.
hafði tékið á'Ieigu flutti ekki
svo miklar bjrgðir til Jýafta sem
til var ætlast.
Krafðiat' Nafta þess að S. Þ. S.
greiddi sér kr. 2537.00 í skaða-
bætur. eða lægri upphæð eftir
mati dómsins, með 5% ársvöxt-
um frá 21. apríl 1936tilgreiðslu-
dags og greiði allan málskostn-
að, bæði í héraði og fyrir Hæsta-
rétti.
Mlálavextir eru á þá leið, að
í mars 1936 samdist svo milli
S. Þ. S. og Nafta, að bann flytti
um 100 smál. af bensíni og
smurningsolíu frá Danzig til
Reykjavikur með e.s. Nurgis,
sem S. Þ. S. liafði tekið á leigu.
Flutningsgjald skyldi vera 35
shill. á smál. og uppskipun
innifalin.
Þegar þessar vörur — 100214
kg. voru komnar á bryggju í
Danzig og átti að fara að skipa
þeim um borð, neitaði skipstjóri
að taka meira en 60184 kg. —
kvað ekki rúm fyrir nieira.
Nurgis kom til Reykjavíkur 30.
mars, en það sem eftir hafði
verið skilið af vörunum —
31196 kg. af bensíni og 7734 kg.
af smurningsolíu — kom ekki
bingað fyrr en 22. apríl og þá
með m.s. Dr. Alexandrine.
Flutningsgjald á D. A. var kr.
75.00 fyrir smál. af bensíni, en
kr. 60.00 af olíu.
Telur Nafta sig bafa skaðast
við þetta um 2537 kr. og er þar
mismunur á flutningsgjaldi
stærsti liðurinn eða kr. 1320.20.
Undirréttur sýknaði Sig. Þ.
Skjaldberg í málinu en Nafta
áfrýjaði.
Dómur Hæstaréttar var á þá
leið, að stefndi, Sig. Þ. Skjald-
berg, greiði Nafta kr. 1422.34
Hneyksli í
verkalýös-
felagi.
í 31. tbl. „Þjóðviljans“ þ. á.
birtist smá klausa með þessari
yfirskrift. Eftir að liafa lesið
klausu þessa, verðum við, sem
greiddum atkv. með upplausn
a tvin nulej*siss tyrktarsj óðsins að
lýsa því yfir, að slík skrif eru
lineyksli, enda runnin undan
rifjum Sæm. Sigurðssonar, sem
með þessu er að reyna að rétta
lilut sinn, ef bann gæti, í við-
skiftum við Ásbj. Ól. Jónsson,
enda engin meðul til spöruð, og
mun síst af veita. Trúlegast þyk-
ir okkur, að ef Sæm. liefði þótt
þetta virkilega vera mál, sem
varðaði almenning, þá hefði
liann ekki dregið á þriðju viku
að gera það lýðum Ijóst, eins
og raun er á orðin, þar sem
bann birtir þetta fyrst 7. þ. m.,
bálfri þriðju viku eftir aðal-
fund, enda er tilgangurinn ekki'
sá, heldur finst honuin að hann
Iiafi nú ekkert haldbetra til þess
að slá sér upp á i brakfÖrum
sínum við Ásbjörn en einmitt
þetta. Hann reynir þai*na sem
fyr að gera sem mest úr sér og
sínum verkum, þylcist hafa bar-
ist drengilega gegn upplausn
sjóðsins, en gleymir i öllu mont-
inu eins og vant er þeim mann-
inum, sem það gerði þó best og
markverðast, sem sé fyrverandi
formanni sjóðsins, Gunnari Loó
Þorsteinssyni, sem varð þess
valdandi, að færri greiddu því
alkvæði en annars liefði orðið.
Nei, sannleikurinn er sá, að ef
Sæm. befði meint eittbvað með
því, að lialda virkilegá' i at-
vinnuleysisstyrktarsjóð félags-
ins, þá liefði hann séð sóma sinn
i, að leggja aldrei fram tillög-
una, seiri varð orsökin í allri
þessari panik fundarmanna, en
bún fól í sér þá breytingu á
stjórn sjóðsmálanna, að Sæm.~.
liefði fengið lalsvert mikil itök
um stjórn lians, ef bún hefði
náð fram að ganga. Hann liefði
átt að liafa vit á að taka aftur
þella óbermi sitt (till.), ef hon-
um liefði verið verulegt áhuga-
mál að varðveita sjóðinn frá
glötun. Sæm. á einn sökina á
livernig komið er, og við, sem
björguðum sjóðnum úr klóm
bans, álítum síður en svo að
það geti kallast hneyksli, þó
honum sé ekki trúað fyrir stór-
um fjárupphæðum. Og það er
alveg eftir bans máta, þegar
liann talar um félaga síria sem
menningarsnauða o. s. frv., þeg-
ar augu manna opnast fyrir af-
glöpum hans sjálfs, þá leyfir
liann sér að svala sér eins og
götustrákur.
Við álítum að klausa þessi sé
alveg mislukkaður uppsláttur,
bæði fyrir bann sjálfan og
sömuleiðis vesalings „Þjóðvilj-
ann“, ef liann í alvöru beldur
að Sæm. geti nokkurntima orð-
ið sér og sínum málum til fram-
dráttar.
Aftur á móti höldum við að
það séu einmitt þeir þroskuð-
ustu, sem þarna tóku til sinna
ráða. Við getum líka gjarnan
lieitið „Skjaldborgarar“, eða
bvað sem Sæm. þóknast, ef lion-
um skyldi vera að þvi einhver
raunabót. Nokkrir félagar.
með 5% ársvöxtum frá 4. des.
1936 til greiðsludags.
Málskostnaður fyrir báðum
réttum falli niður.
Sækjandi var Sveinbjörn
Jónsson, en verjandi Stefián
Jóh. Stefánsson.
Á bæjarstjórnarfundi
í gær voru tveir menn kosnir í
stjórn VinnumiðlunarskrifstQfunn-
ar, þeir: Ragnar Lárusson, fá-
tækrafulltrúi og Jón Bach; en til
vara Soffia M. Ólafsdóttir og Hall-
björn Halldórsson.
Þýskaland og
Dýlendornar.
Niðurl.
Sérstaða Tanganyika.
Þessir Indverjar liafa flestir
gerst smásölukaupmenn. Þeir
hafa smátt og smátt náð mikl-
um liluta slíkrar yprslunar í
sínar hendur viða í Tanganyika.
Búðir þeirra (buklias) fyrir-
finnast nú ekki einvörðungu i
borgum og bæjum heldur við
vegamót og hingað og þangað
um lítt bygð héruð, þar sem
sumstaðar er mjög erfitt um
flutninga. Þá liafa þeir einnig
liáð í sínar hendur yfirráðum
yfir flestum veðlánastofnunum i
Tanganyika, en þær eru marg-
ar. I landi eins og Tangayika
þprfa snauðir menn títt að leita
fíl slikra stofnana. En auk þessa
liafa framsýnir og dugandi Ind-
verjar komið sér upp allvoldug-
um heildsöluverslunum i Dar-
es-Salaam og fleiri liafnar-
borgum.
Allir Indverjarnir, sem flutst
bafa til Tanganyika, gera sér
fyllilega ljóst hversu fara muni
fyrir þeim, ef Þýskaland fær
aftur yfirráð yfir Tanganyika.
Þeir yrði flæmdir frá viðskift-
um sínum og kannske úr landi.
Þeir mundu alls ekki geta þrif-
ist þar í landi, ef Þjóðverjar
stofnuðu þar til landnáms i
stórum stíl eins og þeir áforma,
ef þeir fá nýlenduna aftur. Þá
mundu Þjóðverjai* leggja
áberslu á, að þýskir menn liefði
með böndum alla verslun í
landinu. Hvórt sem réttmætt er
eða ekki óttast Indv., að þeirra
biði eins dapurlegt lilutskifti og
orðið befir Gyðinga i Þýska-
landi.
Að þvi er Indverja í Tangany-
ika snertir er það að segja, að
þeir — hverjar sem trúar- eða
stjórnmálaskoðanir þeirra voru
áður en þeir fóru frá Indlandi
og afstaða þeirra til Breta —
eru nú orðnir æstir Bretavinir.
En það verður ekki sagt um
Tndverja yfirleitt.
Eg liygg, að það mundi verða
löng leit að indversku beimili i
Tanganyika þar sem ekki er
gólfábreiða eða veggteppi «með
íofnum orðunum; God save the
King. (Guð varðveiti konung-
inn).
k
Það liefir áður verið vikið að
þvi i þáttum þessum, að óvissan
um framtíð umboðsstjómar-
landanna liafi haft þau áhrif,
að framfarir liafa ekki orðið
þar eins miklar og ella myndi.
Þetta hefir komið bvað greini-
legast í ljós i Tanganyika.
Vafalaust væri heppilegast,
ef náin viðskiftaleg og fjár-
hagsleg samvinna væri inilli
Tanganyika og Kenya og Ug-
anda. Þessi lönd eru nokkurn
veginn samstæð viðskiftaleg
lieild, sem myndi bafa stór-
kostlegan hagnað af náirini
samvinnu. Þessi lönd Iiafa sam-
eiginleg frímerki. Það er alt og
sumt. Það er umboðsstjórnar-
fyrirkomulagið í Tanganyika,
sem hér stendur í vegi, og befir
meðal annars þau áhrif, að íbú-
arnir hafa ekki orðið sömu al-
rikislegra lilunninda aðnjótandi
(Imperial preference) og aðrir
hlutar Bretaveldis.
En ekkert af því, sem hér lief-
ir verið drepið á, mun draga úr
áhuga Þjóðverja fyrir því, að
fá aftur yfirráð þessa lands —
og Suðvestur-Afríku. Þessi lönd
eru stærstu og auðugustu lönd-
in af þeim, sem þeir áttu fyrir
heimsstyrjöldina. Og í augum
flestra Þjóðverja eru þau tákn
bins gamla nýlenduveldis
þeirra. Þýska Suðvestur-Afrika
var fyrsta nýlendan, þar senn
I þýski fáninn blakti, og áður hef-
1 ir verið vikið að þvi, hver áhrit'
hin frækilega vörn von Lettow-
Vorbecks ofursta hefir haft og
hefir enn á skoðanir Þjóðverja
í þessum efnum. Vörn Þjóð-
verja í Tanganyika er í augom
þýsku þjóðarinnar glæsilegur
kafli i hernaðarsögu Iiennar.
En Þjóðverjar vita vel hverj-
ir erfiðleikar em á því, að þeiir
fái kröfum sinum framgengt,
Það þárf fyrst og fremst að
koma því til leiðar, að skoðanir
þær, sem alment eru rikjandi i
öðrum löndum, breytist, þær
skoðanir, sem rikjandi eru om
Þjóðverja sem nýlendustjóm-
ara, en það er stöðugt verið að
koma með ásakanir á þá til
þess að sanna, að þeir séu ekki
til þess færir að ráða yfir hin-
um innfæddu þjóðflokkum
Afríku. Og Gyðingaofsóknimar,
eftir morðið á von Rath sendi-
sveitarráð hafa gefið þeim, sem
ásaka Þjóðverja i þessu efni
nýtt tilefni til þess að Iiamra á
því, að ekki megi fela þeim
stjórn þjóðflokka, sem þeir telja
langt fyrir neðan sig„
Lik rekur.
I gær fanst lik rekið skamt
frá Brautarholti. Var það all-
skaddað, og óþekkjanlegt. Það
var i ullarpeysu og uppháum
gúmmístígvélum, með skot-
liylkjabelti um mittið.
Talið er að þetta sé lík ann-
arshvors jjeirra Alberts Ólafs-
sonar eða Sigþórs Guðmunds-
sonar, sem fórust skamt frá
Andríðsey í haust.
Frá Alþingf
I SAMEINUÐU ÞINGF.
Þar voru kosnar eftirtaldar
þrjár nefndir:
Fjárveitinganefnd: Pétur
Ottesen, Þorsleinn Þorsteinsson,
Jón Pálmason. Jakob Möller,
Jónas Jónsson, Helgi Jónasson,
Bernharð Stefánsson, Bjami
Bjarnason og Haraldur Guð-
mundsson.
Utanríkismáíanefnd: Ólafur
Tliors, Jóhann .Tösefsson, Garð-
ar Þorsteinsson, Jónas Jónsson,
Bjarrii Ásgeirsson, Ásgeir Ás-
geirsson, Bergm* Jónsson.
Varamenn; Magnús Jónsson,
Thor Tliors, Bjami Snæbjörns-
son, Páll Zophóníasson, Gísli
Guðmundsson, Haraldur Guð-
mundsson, Pálmi Hamnesson.
Allsherjarnefnd: TTior Thors,
Þorsteinn Briem, Magnús Jóns-
son, Einar Ámason, Jörandur
Brynjólfsson, Fihmnr Jónsson,,
Páll Zophóriiassoir..
I DEILDUM.
Neðri deild).
Fjárhagsnefnd: Ólaf ur Thors,
Stefán Stefánsson, Sveinbjöm
Högnason, Steingrimur Stein-
þórsson, Ásgeir Ásgeirsson.
Samgöngumálanefnd: GisK
Sveinsson, Eiríkur Einarsson,
Þorbergur Þorleifsson, Helgi
Jónasson, Vilniundin* Jönsson.
Landbúnaðamefndr Jón
Pálmason, Pétur Ottesen, Bjami
Ásgeirsson, Steingrimur Stein-
þórsson, Emil Jónsson.
Sjávarútvegsnefndr Sigurður
Kristjánsson, Sigurður Hlíðar,
Bergur Jónsson, Gísli Guð-
mundsson, Finnur Jónsson.
Iðnaðarnefnd: Sigurður Krisf-
jánsson, Jóh. G. MöIIer, Bjarni
Ásgeirsson, Pálmi Hannesson,
Emil Jónsson.
Mentamálanefnd: Gislf
Sveinsson, Jóh. G. MöIIer.
Bjarni Bjarnason, Pálmi Hann-
esson, Ásgeir Ásgeirsson.
AHsherjarnefnd: Thor Thors,,