Vísir - 03.03.1939, Blaðsíða 3

Föstudaginn 3, mars 1939.
V I S 1 R
3
Sjö hundruð ára dánar-
Snorra
Rækíarsemi fpænda vorra,
Nopðmanna.
Sturlusonar
minning
Motto:
„Man engi nú Snorra
Sturluson.“
Kolbeinn grön.
Eftir rúm tvö ár, eða í sept-
ember 1941, eru liðin 700 ár frá
dauða Snorra Sturlusonar, fræg-
asta og ógleymanlegasta íslend-
ingsins, sem lifað hefir á landi
hér.
í tilefni af þessum tímamót-
um hefir frændþjóð vor, Norð-
menn, ákveðið að heiðra minn-
ingu Snorra með þvi, að reisa
honum minnismerki að óðali
hans, Reykliolti í Borgarfirði.
Áður hafa Norðmenn heiðrað
minningu Snorra með stofnun
Snorrasjóðs. Verður Norðmönn-
um ekki nógsamlega ]>akkað-
ur sá sómi, sem þeir hafa sýnt
Snorra á seinni tímum, enda
má segja, að ]>eim sé það skylt,
þar sem Snorri var myrtur að
undirlagi Norðmanna-konungs.
E41 — hvað gerum vér Islend-
ingar, þjóðbræður Snorra, til að
sýna honum sóma við þetta
tækifæri? Vita ekki íslendingar
hvers virði það er fyrir þá, að
Snorri er Islendingur? Jú, það
vantar ekki, að vér erum nógu
grobbnir yfir þvi, að eiga
Snorra, og þegar vér komum
til annara landa, þá erum vér
stoltir af því, að vera samland-
ar lians frá „Sögueyjunni“. En
það er eins og oss finnist að
erlendum þjóðum einum beri
að heiðra minningu Snorra, en
að vér þurfum sjálfir ekkert um
liana að liirða. Þetta er ófyrir-
gefanlegt tómlæti, sem verður
oss til minnkunar sem menn-
ingarþjóð, ef vér látum aðrar
þjóðir verða þess varar. Það er
elcki nóg, að guma af frægum
feðrum, en vera svo í flestu
verrfeðrungar, sem látum
menningu þjóðarinnar drukna í
illdeilum og erlendum öfga-
stefnum. Það þarf að liugsa um
fleira en munn og maga, pólitík
og peninga, þótt það sé golt með
öðru góðu.
Mér detlur í hug í þessu sam-
bandi, dálitið atvik, sem kom
fyrir mig rétt fyrir jólin síðustu.
Eg fór í bókabúðir og ætlaði að
kaupa Heimskringlu Snorra til
að lesa liana enn einu sinni, mér
til gamans um jólin. Þá mætti
eg einum kunningja mínum,
sem einnig var að leita að sömu
bók. En livað skeður? Heims-
kringla Snorra Sturlusonar var
ófáanleg í bókabúðum í höfuð-
borg „Sögueyjunnar“, á því
Herrans ári 1938. Hinsvegar
fékst þar nóg af kiljönskum
bókmentum og öðru álíka and-
legu góðgæti. Á 700 ára dánar-
afmæli Snorra munu margir
útlendir mentamenn heimsækja
ísland, og margir þeirra munu
telja það heilaga slcyldu sína, að
kaupa rit Snorra á frummálinu
við það tækifæri, ef þeir eiga
þau ekki áður. Það væri því
meira en meðal-skömm — já,
það væri liöfuð-skömm — ef
Snorra-Edda og Heimskringla
Snorra yrðu ófáanlegar í bóka-
búðum hér á þvi Herrans árl
1941. Það er auðvelt að geta sér
þess til, hvaða álit liinn mentaði
heimur fengi á „Söguþjóðinni“
eftir slíka frammistöðu. Það er
rétt, að vér erum fáir og fá-
tækir, en eitthvað verðum vér
að gera til að lieiðra minningu
Snorra. Vér liöfum ekki efni á
því, að verða oss opinberlega til
minnkunar frammi fvrir al-
lieimi á 700 ára dánarafmæli
iSnorra. Þess vegna verður að
liefjast lianda. Það minsta, sem
eg lield að vér getum gert fyrir
minningu Snorra við það tæki-
færi, er það, að gefa út vandaða,
vísindalega liátíðaútgáfu af rit-
um Snorra, Heimskringlu og
Snorra-Eddu. Útgáfu, sem sér-
staklega sé tileinkuð tækifær-
inu, og svo vönduð að öllum
frágangi, sem frekast er kostur
á. Islensk bókagerð er komin á
svo liátt stig, að eg er viss um
að slík útgáfa af ritum Snorra
gæti orðið Islendingum til mik-
ils sóma, ef vel væri til hennar
vandað. Ef Fornritaútgáfuna
vantar fé til að gefa bækur
Snorra út fyrir 700 ára dánar-
afmælið, þá verður Alþingi það,
er nú situr, þegar í stað að veita
nægilegt fé til þess að hægt sé
að liefjast handa um undirbún-
1800 FJÖLSKYLDUR.
FJÖRTÁN EIMSKIP.
Það voru 1800 landnemafjöl-
skyldur, sem fluttar voru til Li-
byu frá Neapel og Genúa undir
yfirstjórn Balbo landstjóra, í
Libyu, sem nú er ekki lengur
nýlenda, lieldur liluti hins
ítalska keisaraveldis, og er land-
inu skift í fjögur fylki. Land-
nemarnir liöfðu að eins nauð-
synlegasta fatnað með sér,
nokkura muni, aðallega minja-
gripi o. s. frv. Þeir liöfðu selt
alt, sem þeir gátu við sig losað,
áður en þeir fóru. Á leiðinni til
Libyu var séð fyrir þeim að
öllu leyti af ríkisstjórninni, alt
frá því þeir stigu upp í járn-
brautarlestina til Neapel eða
Genúa og þar til þeir voru
komnir til síns nýja heimkynn-
is í Libyu, þar sem alt var til-
búið og Balbo sjálfur i eigin
persónu afhenti þeim lyklana,
að íveru- og peningshúsum. Alt
fór þetta fram með miklum há-
tíðleilc. Þetta er nútimaland-
nám undirbúið og skipulagt af
liinu opinbera. Landið er brotið,
]>urkað eða vatni veitt á það,
hús reist, gripir keyptir o. s.
frv., svo landneminn og fólk
hans getur þegar tekið til við
ræktun landsins. Landnemarnir
eru undir verndarvæng ríkisins
og verða. Á þessu landnámi er
því alt annar braguræn á land-
námi fyrri tíma, er landnem-
inn og fólk lians varð að gera
alt sjálft frá rótum, grafa
brunna, reisa hús o. s. frv.
UNDIRBÚNIN GSST ARFIÐ.
— ÞAÐ ÞURFTI AÐ YINNA
TRAUST ARABA.
Undirbúningsstarfið var mik-
ið og erfitt. Libya —- mestur
hlutinn — er sandauðn. Það
þurfti að veita vatni á landið og
ing útgáfunnar þegar á næsta
vori. Það má segja þeim það til
hugarléttis, sem kunna að liorfa
í kostnaðinn, að þeir peningar
munu koma aftur með vöxtum,
og meira að segja að miklu leyti
í erlendum gjaldeyri. Því ef
þess liátiðaútgáfa verður veru-
lega vönduð og myndum prýdd,
sem liún má til að vera, og seld
við lióflegu verði, þá munu út-
lendir hátíðagestir kosta kapps
um að eignast liana til minning-
ar um íslendinginn, sem gnæfir
eins og fjall upp yfir alla nor-
ræna rithöfunda fyrr og síðar,
að þeim þó öllum ólöstuðum.
Sennilega mun líka rnargur Is-
lendingur vilja eignast slíka út-
gáfu, því enn eru margir Islend-
ingar með þjóðlega liugsun, þó
margt sé gert til að uppræta
hana úr þjóðarsálinni. Það
mundi því sennilega frekar
verða peningalegur hagur en
lialli á útgáfunni.
Islendingar! Snorri Sturluson
á það margfaldlega skilið, að
þetta, og helst fleira, sé gert til
að heiðra minningu lians.
Á sprengikvöld 1939.
Jón N. Jónasson.
undirbúa það til ræktunar og
fyrst og fremst þurfti að friða
landið — sannfæra Araba, hina
innfæddu þjóð, um það, að það
væri ekki verið að ganga á rétt
hennar. Það var erfiðleilcum
bundið, en það er talið liafa tek-
ist — en þó reynir ekki á þetta
fyrr en landnemunum fer að
fjölga. En væntanlega verður
ekki sömu sögu að segja og i
Egiptalandi. Þetta var átta ára
starf. Það var barátta við sand-
auðnina og erfitt Ioftslag, ara-
biska ræningjaflokka, trúar-
bragðaflokka, sem eru ofstækis-
fullir mjög og vopnasmygla,
sem voru vanir að leggja leið
sína um Libyu að vild. — Akrar
í Libyu þurfa stöðugrar að-
gæslu og liirðu. Ef þeir eru van-
ræktir leggja miskunarlausir
eyðimerlcurvindarnir alt í auðn
á nokkurum vikum. Jafnvel
heilar borgir verpast sandi.
Einhver besti vinur landnem-
ans ítalska er „sparto-jurtin“,
sem bindur hinn sendna jarð-
veg og kemur í veg fyrir upp~
blástur. En svo var einnig farið
að gróðursetja „Eucalyptus“ og
olífu-jurtir og i reitum milli
þeirra vaxa nú vínviðir, maize,
korn og grænmeti.
5000 ÍTALSKIR VERKAMENN
SENDIR TIL LIBYU.
Alt fyrirkomulag um land-
námið liafði verið ákveðið til
fullnustu í mars 1938 og voru þá
gögn öll lögð fyrir Mussolini.
Hann samþykti tillögurnar. Var
svo hafist handa um fram-
kvæmdir og enginn seinagang-
ur á hlutunum, sem sjá miá af
því hve margar fjölskyldur eru
þegar komnar til Libyu. Það
var óhemju starf, sem unnið var
til undirbúnings þessum fyrir-
ætlunum. Það var stuðst við
eldri revnslu af landnámi i Li-
byu, sem ekki hafði gengið vel.
Þá var landinu skift í stórar
spildur og leigl út, án þess að
landneminn fengi tækifæri til
þess að eignast býli sjálfur.
Einn höfuðgrundvöllur land-
námsins nú er sá, að landnem-
inn eignast býlið sitt á samn-
ingslega tilteknu tímabili. Til
þess að geta komið landnám-
inu á traustan grundvöll þurfti
að ráða fram úr fjölda mörgum
tekniskum, félag'slegum og fjár-
liagslegum vandamálum. Og
það var stór liópur ítalskra sgr-
fræðinga, sem að þessu vann.
Og 5000 italskir verkamenn
voru sendir til Libyu, alt menn
vanir vegalagningum, steypu-
vinnu o. s. frv. Þeir unnu að
vegagerð, að því að steypa
brunna o. m. fl. Fjöldi inn-
fæddra verkamanna vann með
þeim og Italir, sem fyrir voru,
m. a. við að reisa átta nýja
landnemabæi og stækka þá sjö,
sem fyrir voru. Allir þessir
landnemabæir eru í nánd við
strendur Miðjarðarhafs, i Tri-
polis og Cyrenaica.
EKKI DEIGUR DROPI
ÚR LOFTI.
Það er þurrviðrasamt i Li-
byu. Það kemur ekki deigur
dropi úr lofti dögum, vikum
saman. Vatnsæðar eru ekki
grynnra en 15—40 metra og það
verður að nota rafmagnshreyfla
til þess að dæla vatninu upp i
brunna, gegnum mörg síunar-
lög, en annarstaðar verður að
veita vatni langar leiðir eftir
skurðum, sumstaðar alt að 30
km. löngum, frá stöðum, þar
sem vatn fæst í jörð. Ein slik
vatnsmiðstöð er „Crispi“. Þar
eru 16 brunnar, sem voru grafn-
ir með vélborum, i alt að
400 metra dýpt, en vatninu er
svo dælt í leiðslur, sem það
rennur eftir til næstu bygðar-
laga. Vatnsleiðslurnar eru alls
um 1000 km. (þ. e. frá Crispi).
STÓRGRÝTI OG SANDUR.
Víða þar sem nú vex hinn
dökldaufga vínviður og ýmis
aldini var stórgrýti og sandur.
Stórgrýtið var notað í undirlÖg
veganna sem liggja um landið
þvert og endilangt. Alt þetta
mikla undirbúningsstarf var
unnið undir yfirstjórn Italo
Balbo, fyrrverandi flugmálaráð-
herra ítalíu, sem kom hingað til
íslands með flugvélaflokk fyrir
nokkurum árum, eins og öllum
mun i fersku minni.
HVERT BtLI KOSTAR
165.000 lírur.
Alls hefir verið mælt og und-
irbúið til ræklunar 53.700 hekt-
arar lands og' er metið á 5500
lirur liektarinn. Ríkið greiðir
30% af landverði og liúsa, liitt
landneminn. Á lágsléttunum
þar sem úrkomur eru litlar lief-
ir hvert býli 15 ha. akurlendis.
Þar er jörðin frjóvuð og vökvuð
með aðfluttu vatni og ræktað
korn, grænmeti, ávextir, gi’as,
lucernur og baðmull. I liæðun-
um þar sem úrkomur eru tiðari
eru akrarnir 25—30 lia. að flat-
armáli. Þar eru ræktaðar olífur,
möndlur, ávextir o. fl.
Á þeim 1800 býlum sem nú
hafa verið tekin í notkun og
ræktun er hibýlaskipun hvar-
vetna liin sama. I iveruhúsinu
eru 3 herbergi og eldlnis og
bökunarofn, en útihús: Hest-
liús og fjós, hlaða, svinastía,
verkfæraskúr, hænsnahús og
haughús.
ALT TILBÚIÐ ER LANDNEM-
ARNIR KOMA. —
ELDSPÝTN ASTOKKURINN
Á ELDHÚSBORÐINU.
Þegar landnemarnir komu
er „alt til reiðu“. Húsið með
Landnám Itala í Libyu
Herbert Falkow framkvæmdarstjóri, danskur maður, búsett-
ur í Milano, sendi einu Kaupmannahafnarblaðinu ítarlega frá-
sögn um landnám Itala í Libyu, og birtist hér útdráttur úr
greininni. 1 Falkow var eini Norðurlandabúinn, sem tók þátt í
hinum mikla leiðangri, nokkuru fyrir síðustu áramót, með
ítalskar landnemafjölskyldur, til Libyu, og er fróðlegt að heyra
hverjum augum hann lítur á áform þessi.
FRANCO GEFUR FYRIRSKIPANIR.
Mynd þessi var tekin á vígstöðvunum í Kataloniu skömmu
l'yrir fall Barcelona og sýnir, er Franco er að gefa einum her-
foringja sínum fyrirskipun. Eins og liermt er i skeyti, sem
birt er hér fyrir neðan er Franco nú í þann veginn að hefja úr-
slitasóknina, nema lýðveldissinnar sjiái sitt ráð vænst að biðja
um vopnalilé. —
Franeo boöai? úpslitasókn á
hendnr lýðveldissinnum*
ÞeiP hafa fengið <48 klst. frest til að
ákveða, livort þeir semja um vopna-
hlé eða berjast til þrautar. — Franco
vill losna við ítðlsku sjálfboðaliðana.
Oslo, 2. mars.
Franco hefir tilkynt, að úrslitasóknin af hálfu þjóðernissinna
verði hafin næstkomandi laugardag og hefir lýðveldisstjómin
fengið tveggja sólarhringa frest til þess að taka ákvörðun um
hvort hún vill semja um vopnahlé og frið eða halda stríðinu
áfram. — Undirbúningi sóknarinnar er lokið og verður aðal-
lega sótt fram á tveimur stöðum, í þeim tilgangi að rjúfa sam-
bandið milli Madrid og Valencia, í þeim tilgangi að umkringja
Madrid algerlega og knýja þannig fram uppgjöf höfuðborgar-
innar, en Franco vill nú forðast að valda þar meiri eyðilegg-
ingu, ef hjá því verður komist.
Franco hefir snúið sér til yfirhershöfðingja ítala á Spáni,
Gambara hershöfðingja, og borið fram kröfur um, að allir
ítalskir sjálfboðaliðar á Spáni verði kailaðir heim nú þegar. —
Gambara er lagður af stað til Ítalíu loftleiðis til þess að ráðgast
við Mussolini um þessar kröfur Franco. —- NRP. — FB.
öllum liúsgögnum og áhöldum,
útihús, verkfæri, stórgripir,
hænsni o. s. frv. Ennfremur
matvæli, til þess að landneminn
og fólk hans liefði nóg, uns þau
sjálf væri komin af slaö með
öflun slíks og var í hverju býli
hveitipoki, kartöflur, kassi með
„makkaroni“ (hveitistöngum,
einn af þjóðarréttum Itala),
hrísgrjón, matarolía, dósamat-
ur, nokkurar vínflöskur, dósa-
mjólk, bi’enni, steinolía — og
eldspýtustokkur á eldliúsborð-
inu.
LAUN I BYRJUN.
AFGJÖLD. AFBORGUN.
Fyrsta sprettinn, þar til fyrsta
uppskera er komin í garð fær
landneminn kaup. Því næst
leggur liann fram lielming af-
urða sinna í fimm ár, sem af-
gjald. Þessi fimm ár nefnast
landnámstímabilið. Þá verður
landneminn að ákveða hvort
hann vill vera kyr og taka við
býlinu, verða sjálfeignarbóndi
og greiða andvirðið á 25—30 ár-
um.
LANDNEMARNIR
ÚRVALSFÓLK.
Landnámsnefndin velur land-
nemana, í samráði við land-
búnaðarfélögin og mæðra- og
barnaverndarstofnanirnar, og
er farið eftir þar til settum
reglum við valið. Eitt höfuðskil-
yrði er að landnemarnir sé af
bændaættum, að í f jölskyld-
unni sé 5—8 manns a. m. k., að
bæði hjónin og börn þeirra sé
hraust og efu allir landnemarn-
ir og börn þeirra skoðaðir af
læknum þrisvar sinnum, áður
en fullnaðarákvörðun er tekin
um umsókn þeirra. Sérstakar
ráðstafanir eru gerðar til þess,
að enginn lialdinn berklaveiki
flytjist til Libyu. Loks eiga land-
nemarnir að liafa siðferðilega
hreinan skjöld og svo sem að
líkum lætur vera i liinum fasc-
istiska félagsskap og hafa unnið
að landbúnaðarstörfum frá
blautu barnsbeini.
EFTIRLIT OG TILSÖGN *
SÉRFRÆÐINGA.
Landnámstímabilið njóta
landnemarnir stöðugt leiðbein-
inga sérfróðra manna, búfræð-
inga og landbúnaðarkandidata,
en búfræðilegar tilraunastöðvar
eru á hveru landnámssvæði, en
þar eru einnig reistar kirkjur
og skólar fyrir landnemana og
börn þeirra — fundahús, póst-
og símastöð, skrifstofubygging
landnámsstj órnarinnar, læknis-
og ljósmóðurbústaður o. s. frv.
— Það er landnám með liku
fyrirkomulagi sem þessu, er
Þjóðverjar hafa í liuga, er þeir
fá — eða ef þeir fá — nýlendur
sinar aftur.
a.