Vísir - 12.05.1939, Blaðsíða 5

Föstudaginn 12. maí 1939.
VISI R
&
Dr. Jón Dúason:
Norðurhatslðndin eru
hagfræðileg eining.
Norðurhafslöndin eru Fær-
eyjar með ca. 30 þús. íbúa, ís-
land með ca. 120 þús. ibúa og
Grænland með ca. 20 þús. íbúa.
í Norðm-bafslöndunum búa því
ca. 170 þús. manna samanlagt.
Að flatarniiáli eru þessi lönd ca.
3—4 sixinum stærri en öll Norð-
urlönd til samans. Þau eru mjög
vogskorin, svo strandlengja
þeirra er geysilega mikil. Lofts-
lagið er að visu eyjaloft í kald-
ara lagi. En hafnir leggur þó
ekki á vesturströnd Grænlands
norður að beimskautsbaug, og
enn miklu siður á slíkt sér stað
um hafnir á íslandi og Færeyj-
um.
Árvissa kornrækt er sem
stendur ekki hægt að reka í
þessum löndum. Vel má vera,
að tæknin bæti úr því síðar, þvi
erfiðleikariiir á kornrækt eru
ekki þeir, að kornið ekki þrosk-
ist, heldur hinir, að það fæst
varla þurt í hús að haustinu.
En menn skyldu halda, að auka-
kostnaðurinn við að þurka
kornið í þurkhúsum yrði lægri
nú Futabayama, sem befir
aldrei beðið ósigur á Hon-basho
(stórmóti). Hann er27 ára gam-
all, 176 sm. á liæð og vegur
venjulega um 260 pund. (F.
berst nú með japanska hernum
í Kina).
Glímt er alt árið um kring,
en þau mót, sem ákveða i hvaða
flokki glímumennirnir skuli
teljast, eru haldin tvisvar á ári
í Tokyo í 13 daga i hvort sinn
— í janúar og maí. Þau mót
heita Hon-basho.
Japanski ghmumaðurinn virð-
ist ekkert vera annað en ístran
og fitan, en liann er geysisterk-
ur.Á æfingum stendur liann upp
við vegg og styrkir vöðvana
með því að láta 10—15 aðstoð-
armenn stanga sig í kviðinn.
Þegar höggið skellur á kviðnum,
stæla þeir vöðvana, svo að að-
stoðarmennirnir hrökkva aftur
á bak.
En það er kostm- að hafa
ístru, segja japönsku glímu-
mennirnir, þá er erfiðara að ná
utan um mann.
Glimumennirnir eta ekki eins
mikið og alment er álitið. Á
morgnana æfa þeir í klukku-
tíma á fastandi maga, borða sið-
an o-kayn (mauksoðin hrís-
grjón) og sofa þvi næst í 3—4
tíma. Að þvi loknu ela þeir sér-
stakan rétt, sem nefnist „Chan-
ho-ryori“. Þann rétt matreiða
glímumennirnir sjálfir.
Allir glímumennirnir fá um
£7 i föst laun mánaðarlega, en
árstekjur geta verið 2000—5000
stpd., eftir vinsældum hvers
manns. Auk þess fá þeir hluta
af iimgangseyrinum af mótun-
um tveim í Tokyo og ákveðna
uppliæð fyrir hvern unninn bar-
daga.
En þótt launin sé há, þá þurfa
glímumennirnir líka $ð eyða
miklu. Þeir hafa lióp deshi, sem
þeir þurfa að gefa að horða og
vasapeninga. Tamanishiki hefir
t. d. 80 deshi.
Þegar glímumennirnir hætta
„störfum“ fá þeir árlega 200—
500 stpd. í eftirlaun. Sumir lifa
á þeim einum, aðrir kaupa sig
inn í fyrirtæki og enn aðrir ger-
ast Toshiyori, þ. e. formenn
glímumannaflokks.
en flutningskostnaðurinn á
korni frá öðrum löndum.
En eigi Norðurhafslöndin
mikla framtíð fyrir sér, verður
hún ekki reist nema að litlu
leyti á auðæfum moldarinnar.
Eitt augnakast sýnir, hvar henn-
ar er að vænta. íslausar hafnir,
viðáttumikil og geysiauðug
fiskimið benda á hafið. Á
ströndum þessara sæva situr
fyrsta liafsiglingaþjóð Norður-
álfunnar — sú, þjóð heimsins
sem næst eftir Malaja, sigldi
fyrst óttalaus um opin heims-
höfin. Sá heiður verður aldrei
af Islendingum tekin. Önnur
stórfeld auðæfi þessara landa er
fossafl íslands og málmar
Grænlands, ef þetta tvent næði
að sameinast.
í febrúar leitar sannarlegt ó-
grynni af fiski inn á miðin út
af suður- og vesturströnd ís-
lands. Það er trauðla ofmælt, að
frá þvi í febrúar og fram í
byrjun júni séu á þessum mið-
um meira ógrynni fiskjar, en
nokkurstaðar annarstaðar í
víðri veröld á þessum tíma árs.
Er komið er fram i byrjun júni,
dreifist fiskurinn, og úr því er
litið um afla við Island árið út,
að fná skildri síldveiðinni við
Norðurland í júlí—ágúst.
Fiskimiðin við Færeyjar eru
nú eyðilögð af erlendum botn-
vörpungum, og liafa sennilega
aldrei verið aflamikil.
Færeyingar verða þvi að
senda skip sin á vetrarvertíðina
við ísland. Er komið er fram í
maí—júní, senda þeir það, sem
sjófærast er af flota sínum, til
Grænlands, og stundar sá floli
veiðar við vesturströnd Græn-
lands fram í september. Smærri
og lakari skipin lialda veiði
sinni áfram við ísland, þótt lítið
sé að fá í aðra hönd.
Færeyingar geta þannig ekki
lifað án fiskimiðanna við Is-
land og Grænland. Það er lík-
legt, að Færeyingar fái % af
afla sínum við ísland og % við
Grænland.
Við Grænland eru nú áhtin
vera einhver bestu sumarmið
heimsins. Fiskurinn við ísland
og Grænland er einn og sami
kynstofn, er gengur tálmunar-
laust á milli Iandanna. Samt
hrygnir þorskurinn við Vestur-
Grænland að sumrinu, svo veið-
in er þar árviss á þeim tíma eins
og á vetrarvertíðinni við Suður-
land.
Lengi var það svo, að Danir
fyrirmunuðu Grænlendingum
að stunda neina aðra atvinnu
ert sela- og dýraveiðar. En nú er
jiessi hindrun rofin. Grænlend-
ingar eru nú að koma sér upp
flota af hreyfibátum. Þeir eiga
nú líklega 100—200 háta með
hreyfi og hafa skipasmíðastöð í
Iiolsteinsborg norður í Greip-
um. Grænlendingar eru góðir
sjómenn. Vinnulaunum og verð-
lagi á öllum Grænlenskum af-
urðum hefir einokunin haldið
óeðlilega lágu. Grænland er því
samkepnisfært með fiskinn sinn
á erlendum markaði, enda hafa
íslendingar þegar orðið varir
við það. Hitt er meira, að það
getur ekki liðið á löngu, áður en
Grænlendingar fara að byggja
sér sjálfir svo stóra báta, að þeir
geta sótt yfir til íslands og
stundað vetrai*vertíðina þar.
Á þeim tíma árs er enginn fisk-
ur við Grænland, svo menn nú
viti.Ef Grænlendingar gætu tvö-
faldað eða þrefaldað ársafla
sinn með þvi að stunda vetrar-
vertíðina við ísland, umfram
sumarsærtíðina heima á Græn-
landi, er ábatinn auðsær.
Hvernig mundi íslendingar svo
standa í samkepninni við þá
með þessar tvær uppgripa ver-
tíðir ?
ísland er þannig augljós fé-
þúfa fyrir Færeyinga, og verð-
ur það bráðlega fyrir Græn-
lendinga einnig, ef af líkum má
ráða.
ísland stendur Norðurálfu-
þjóðum ekki að baki, hvað
snertir tækni og atorku i fiski-
veiðum. Fyrir þjóð, sem hefir
bundið svo mikið fé í útbúnaði
til fiskiveiða, er það mikið tap,
að geta ekki látið skipin ganga
látlaust alt árið. En það er síð-
ur en svo, að íslensku skipin
gangi stöðugt til veiða. Langa
tíma ársins liggja þau bundin
inn á höfnum, af því að afla-
vonin við ísland er of lítil á
þeim tímum, til þess að greiða
þann kostnað, sem útgerðinni
fylgir. Bolnvörpuskipin eru tal-
in of dýr í rekstri til þess að
það svari kostnaði að gera þau
út á síldveiðar, þótt venjulega
séu sum þeirra gerð út á sild.
Veiði íslenskra skipa alls i 8
mánuði, frá ca. miðjum júní
fram að miðjum febr. næsta ár,
er yfirleitt aðeins siárlítil á móts
við það, sem veiðist á 4 mán-
uðum vetrarvertíðarinnar.
Það væru stórfeld bagræði
fyrir íslenska flotann, að geta
stundað veiðar í 3—5 mánuði
viðVestur-Grænland á uppgripa-
mestu sumarmiðum lieimsins,
geta lagt aflann uppí grænlensk-
um liöfnum og verkað bann þar
og baft góð og ódýr grænlensk
kol sem nú eru unnin — til
rekstursins. Það hefir fundist
steinolía á Vestur-Grænlandi.
Jarðlögin á Austur-Grænlandi
benda ákveðið til þess, að stein-
olía sé þar í jörð. Vonin um
mikla oliu er miklu vissari þar.
Allir landbúnaðarmöguleikar
Færeyja liafa enn ekki verið
notaðir. En auknir búskapar-
möguleikar þar eru miklu
fremur fvrir garðrækt en kvik-
f járrækt. Garðræktarskilyrði
eru til muna betri á Færeyjum
en á íslandi. Það er efalaust, að
Færeyingar gætu liaft ótak-
markaðan markað fyrir þessar
vörur á Grænlandi og Islandi,
ef þeir framleiddu meira en
banda sjálfum sér. Slík garð-
rækt á Færevjum gæti orðið til
stórfeldrar Iiagsbótar fyrir
alla aðila.
Sigurður búnaðarmálastjóri
Sigurðsson gerði ráð fyrir þvi
við Dani, að í Eystribygð einni
gætu álíka margt fólk lifað á
landbúnaði og í einum lands-
fjórðungi á íslandi. En í Vestri-
bygð voru til forna bálfu færri
bygðir en í Eystribygð. Samt eru
landbúnaðarmöguleikar Græn-
lands fyrir samskonar landbún-
að og þann sem relcinn er á ís-
landi, mjög takmarkaðir — þótt
víða séu þeir mjög góðir. En
þar er rúm fyrir miljónir af
hálfviltum hreindýrum og fl.
barðgerðum dýrum.
Landbúnaður Færeyja og
Grænlands er það frábrugðinn
landbúnaði íslands, að íslenskir
bændur á íslandi ættu að geta
fengið góðan markað fyrir
mjólkur- og búfjárafurðir sínar
i þessum löndum, ef þessum
möguleikum væri sómi sýndur,
og menn vildu líta nokkur ár
fram í tímann.
Eitt sinn var það Björgvin,
sem hafði það blutverk, að vera
miðstöð innflutningsins til
Norðurhafslandanna. Síðar
varð það Kaupmannahöfn. Nú
sem stendur hafa ýmsar borgir
Norðurálfunnar þetta starf á
hendi, bvað verslun íslands
snertir. En verslun Færeyja og
Grænlands er enn að mestu
leyti bundin við Kaupmanna-
höfn, og rekin sem fjárpínd á
þessum löndum enn.
Reykjavik er nú orðin það
stór hær, að hann lilýtur að fara
að dreyma um það, að verða
það, sem Björgvin og Kaup-/
mannahöfn voru einu sinni, og
ýmsar borgir Evrópu eru nú,
miðstöð verslunar Norðurliafs-
landanna. Til þess hefir Revkja-
vik alveg sérstaka aðstöðu,
vegna Iegu sinnar og nálægðar
við sölustaðina. Þá fyrst, er
þessir draumar hafa ræst, er ís-
land að fullu leyst úr verslunar-
álögunum, þótt tjón hinna fyrri
tíma sé óbætt. Samvinna milli
Norðurhafslandanna um sam-
eiginlega verslunarmiðstöð og
framkvæmd þessa máls, mundi
verða til hagsbóta fyrir alla
þátttakendur.
Loftslag Norðurhafsland-
anna er lientugt starfsemi og
atorku. Og á eyjum með 170
þús. íbúa og svo af afskekta
hnattstöðu og þá, sem Norður-
liafslöndin hafa, fer fyr eða sið-
ar að heyrast orðið iðnaður.
Hnattstaða Norðurhafslandanna
gefur iðnaði þar sérstaka eðli-
lega vernd.
Það er fyrst að ræða um ýms-
ar neytsluiákvarðaðar iðnaðar-
greinar. Með réttri skipulagn-
irigu ættu allar innlendar verk-
smiðjur að geta framleitt ýmsar
vörutegundir fyrir markað
Norðurlandanna fyrir samkepn-
isfært verð. Meii'a að segja
ættu sumar verksmiðjur, er
hafa innlenda markaðinn að
bakhjalli, að geta selt nokkuð af
framleiðslu sinni til útlanda.
Þetta ætti að vera svo um þann
iðnað, er Iiefir efnivöruna inn-
anlands. En án skipulags getur
þetta ekki orðið, meðan fólkið
er svona fátt.
Að geta birgt sig sjálf af sem
flestum lífsnauðsynjum, er
stórrfelt alvörumál fyrir öll
Norðurhafslöndin. Samvinna
milli þeirra um lausn þessa
máls, væri þvi nauðsynleg. En
auðvitað yrði Jietta sem alt
annað er þeirra er á milli að
gerast á fullkomnum jafnréttis-
grundvelli og með jöfnum liagn-
aði til allra aðila. Ekkert varan-
legt samfélag er mögulegt á
öðrum grundvelli.
En eigi Island mikla framtíð
fyrir höndum sem iðnaðarland,
verður sú framtið reist á virkj-
un fossaflsins á íslandi og upp-
komu framleiðsluákvarðaðs
stóriðnaðai', er framleiðir fyrir
heimsmarkaðinn. Hér eru ís-
land og Grænland tengd hinum
allra nánustu hagfræðislegu
böndum. Grænland er að jarð-
byggingu fornt, og þótt landið
sé enn lítið rannsakað, sýnir
jarðfræði þess nú þegar að það
má ganga að þvi sem vísu, að
þar sé mikið af ýmiskonar
málmum, er gætu verið grund-
völlur undir stóriðnað. En
næsta orkulind til shkrar stór-
iðju eru fossar íslands, ef kol
Grænlands sjálfs og olía eru
ekki talin með. Að eins norðan
til á Auslurslrönd Grænlands
er bvrjað að gera þesskonar
jarðfræðisrannsóknir, sem
nauðsynlegar eru sem grund-
völlur undir málmleit. Rann-
sóknir þessar liafa gefið hinar
allrabestu vonir. Og þótt málm-
leitin sé ekki byrjuð, bafa fund-
ist þarna geysimikil kolalög og
ýmislegt fleira. Fái ísland ráð
yfir miálmauði nýlendu sinnar,
Grænlands, er þar með fenginn
grundvöllur undir islenska stór-
iðju, stóriðju á Norðurálfuvisu.
Kolin á norðanverðri austur-
strönd Grænlands eru af sömu
tesund og Svalbarðskolin, enda
hefir Svalbarð ætíð af okkur ís-
lendingum verið talið til Græn-
lands. Kolin á vesturströnd
Grænlands eru mjög ódýr. Þeim
er kynt í öllum gufuvélum
á Grænlandi og í öllum skipum,
er sigla frá Grænlandi og geta
fengið þau. Þótt það liafi ekki
svarað kostnaði að flytja þessi
grænlensku kol til Danmerkur,
vegna þess að kolafragtir frá
Englandi til Danmerkur eru ör-
litlar á skipum, er sigla frá
Englandi inn í Eystrasalt eftir
trjávið, gildir alt annað um ís-
land, er verður að gjalda fullan
flutningskostnað af ]>eim kol-
um, sem það fh tur inn. Þessa
vestur-giænlensku kol eru mjögv
rík að fituefnum. Enskt auð-
magnsfélag leitaði nýlega hóf-
anna um það í Kböfn, að fá levfí
til að vinna olíu úr kolunum á
Vestur-Grænlandi, en Ðanix;
liöfðu þor og vit til að neita þvL
Ágóði danska ríkisins á
Kryolitnámunni liefir verið
nokkuð mismunandi. En það er
ekki ofætlað, að danska ríkið
bafi eða geti baft 2—2% málj-
kr. i afgjald af þessari einu
námu. I hemii vinna nú ca. 100
manns um fáa sumarmánuSLog
eru fluttir fram og aftur hanst
og vor. Helmingur kryolitsins
er sendur til New York, en hinn
lielmingurinn til Kaupmanna-
hafnar og er þar grundvöllup
undir stóriðnaði, öresundS*
værkerne.
Grænlenski marmarinn er nó
brotinn með hagnaði og sendup
til ýmsra larida. Það eru til heil-
ar eyjar og fjöll af honum.
Asbest, grafit og kopar Iiefír
verið brotið áður. Málmar þess-
ir eru bæði góðir og mikið tii
af þeim. Gi’ænlenskt grafít er
álitið það besta í heimi og geysi-
mikið til af þvi. En kostnaður-
inn við að flytja verkafólk fraini
og aftur og að auk alt, sem það
þarf til lifsins viðurlialds, hefip
orðið of liár. Málið horfrr alt
öðruvísi við, er starfshæft fólk
er liægt að fá i Iandinu, og þar
er komin upp landbúnaðarbygð,
er getur birgt það að matvæl-
um.
En á þessar námur má að eíns
lita sem fyrirboða þess, sem
kann að finnast, er málmleil
verður hafin á GrænlandL.
Mikil tíðindi bafa gerst á ts-
landi síðustu áratugina. Nálægl
belmingur þjóðarinnar er kom-
inn i þorp við sjávarsiðuna, og
bverfur þaðan aldrei aftur upp
til sveita. Þvert á móti helduc
fólksstraumurinn úr sveitunum
að sjónum áfram. Þetta skapar
þjóðinni alveg ný atvinnuleg
viðfangsefni. Eins og ernir
borfa þessi litlu íslensku þorp,
er vonandi eiga eftir að verða
að stórum borgum, út yfir hafið
eftir bráð. Sjóndéildarhringur-
inn er að vísu þröngur, enre
sem komið er, og þorið enra
minna. En alt á þetta eftir að
breytast og koma fram í nýrri
mynd og með ómótstæðilegu
afli lífsbaráttunnar. — Fyrsti
„imperialisti" er eg hefi spurnir
af, var Islendingurinn Arngrím-
ur Þorkelsson Vídalín, d. 17Ö4L
bróðir Jóns biskups Vídalihs.
Hann hefði varla klofnað úr
þessu bergi þjóðar okkar, nema
íslenska þjóðin ætti eitthvað af
víðsýninu og' kjarkí þessai
manns sem almenna þjóðareign.
Islensku sjó]x>rpunum er eins.
farið og öðrum borgum. Þau
liafa ekki annað sér fil bjarg-
ræðis en fiski, siglingar, iðnaðí
EKIH STRANDAÐ SKIP,
heldur er það Bremen, sem er að fara í gegnum „GaillardCut“, þrengsta liluta Panama-skurðsins. Bremen er 51.000 tonn a&
stærð, og er stærsta skip, sem farið liefir um Panamaskurðinn. Myndin gefur nokkura hugmynd um að þessi för skipsins
liefir ekki verið allskostar auðveld, enda var ]>að 12 stundir á leiðinni i gegnum skurðinn.