Vísir - 17.05.1939, Blaðsíða 3

Miðvikudaginn 17. maí 1939.
VlSIR
'T !»*i
3
Hitaveitan fullgerd í árslok 1940.
í fyrrakvöld var blöðunum látið í té tilboð það, frá verkfræð-
ing-afirmanu Höjgaard & Schultz, sem Yísir hefir skýrt frá að
fyrir lægi. Bæjarráð hefir haft tilboðið til athugunar, og lagt
það fyrir ríkisstjórnina og stjórn landsbankans, en allir þessir
aðilar munu telja tilboðið eftir atvikum vel viðunandi.
í dag verður tilboðið lagt fyrir bæjarstjórnarfund, og rætt
þar, en ætla má að endanlega muni verða frá samningum geng-
ið í næstu viku.
Skilyrði lánveitingar:
I tilboði þeirra Höjgaard &
Schultz er lieildar stofnkostnað-
ur við hitaveituna áætlaSur ca.
6.8 miljónir króna (danskar) og
er þá ekki reiknað meS tollum
né sköttum á íslandi, og bærinn
á aS leggja til endurgjaldslaust
sand og möl til nauSsynlegrar
steypu í samhandi viS fram-
kvæmdina. 1 tilboSinu er gert
ráS fyrir aS tvær miljónir króna
komi til greiSslu á íslandi, en
geti bæjarstjórn aflaS þess fjár
meS innanlandsláni, lækkar lán-
greiSsla Höjgaard & Schultz til.
svarandi. Geti eSa vilji bæjar-
stjórn ekki taka slíkt innan-
landslán, áskilur verkfræSinga-
firmaS sér rétt til aS ráSstafa til
framkvæmdarinnar innifrosnu
fé, án tillits til þess aS þaS sé nú
háð yfirfærslutakmörkunum.
Islensk stjórnarvöld gefi hins-
vegar yfirlýsingu um þaS, aS
vfirfærsia á inni frosnu dönsku
fé, sem ekki verSur yfirfært á
’þennan liátt, skuli verSa fram-
kvæmd svo fljótt sem unt er og
eins og gert myndi hafa veriS,
án tillits til þessarar samninga-
gerSar. Sambærilegt ákvæSi er
einnig sett varSandi viSskifti
Islands og Danmerkur, þannig
aS lániS og innflutningur vegna
framkvæmdarinnar skuli ekki
draga úr öSrum viSskiftum
milli Islands og Danmerkur.
Vextir skulu reiknast frá
dagsetningu innkaupsreikninga
(Faktura) og skulu þeir færSir
á hverjum ársfjórSungi. Rentan
skal vera 1% hærri en „dis-
konto“ danska þjóSbankans á
hverjum tima, en þó ekki lægri,
en 4%% og ekki hærri en
ny2% p. a.
GreiSsIa á heildarskuldinni
meS áföllnum vöxtum fari fram
í Kaupmannahöfn, meS jöfnum
afborgunum á hverjum árs-
fjórðungi, og greiðist lániS
upp á 8 árum. Fvrsta1 afborgun
fari fram í síSasta lagi 31. mars
1941 og seinasta afborgun binn
31. desember 1948.
Til tryggingar skilvísri og
skaSlausri greiSslu á veittu láni
fær verktaki 1. veSrétt i hita-
veitunni. meS öllu er benni
fylgir. þ. á. m. vatnsréttindum,
þeim sem nú eru eign bæjarins,
eSa lcunna aS verSa, svo og
einkarétt til vatnsmiSlunar í
Reykjavík. I stuttu máli sagt:
FirmaS yfirtaki öll réttindi og
skvldur Reykjavikurbæjar, ef
til vanskila kemur. ViS rekslur
fvrirtækisins má livorki bæjar-
stjórn, né islensk stjórnarvöld
leggja neinar hindranir, enda
verSi ekki sérstakur skattur
beinn eSa óbeinn lagSur á þann,
sem hitaveituna rekur. Þá taki
ríkissjóSur íslands á sig sjálf-
skuldarábyrgS á böfuSstól og
vöxtum, en Landsbankinn
tryggi frjálsa og óhindraða yf-
irfærslu lánsins til Danmerkur,
en ef einhverjir erfiSleikar
verSi á yfirfærslu skal bærinn
gi-eiSa afborganir og vexti til
einhvers íslensks banka, sem fé-
lagiS tilnefnir, og skal þaS fé
vera til frjálsrar ráSstöfunar.
Auk vaxtanna skal danska
ríkinu greidd 5% áliættuafföll,
sem greiSist um leiS og samn-
ingar eru undirskrifaSir.
MeS því aS búast má viS aS
Rey'kjavíkurbæ reynist erfitt aS
standa í skilum meS umsamdar
greiSslur fyi-stu þrjú árin, mið-
að við áætlaðar tekjur, liggur
fyrir skuldbinding frá Kjöb-
enbavns Handelsbanlc um það
að veita bænum lán fyrir þvi,
sem á vantar, — þó ekki yfir
kr. 600.000.00, enda ábyrgist
ríkiS slíka lánveitingu. Þetta
lán bankans á aS greiðast aS
fullu á árimum 1944—1948 með
jöfnum afborgunum, þar til
þaS er aS fullu greitt.
Kostnaðaráætlunin:
Þessir liðir koma til greina
í kostnaðaráætlun firmans Höj-
gaard & Scliultz, og eru allar
niðurstöðutölur mjög svipaðar,
og verkfræðingar Reykjavíkur-
bæjar böfðu lagt fyrir, að öðru
leyti en því, að áætlaður kostn-
aður við bæjai’kerfið var hækk-
aður nokkuð.
1. Tvöföld leiðsla frá Reykj-
um að vatnsgeymunum áÖskju-
hlíð, og tvöföld leiðsla fná þeim
í bæjarkerfið, steypurennur í
götum, 5 vatnsgevmar, dælu-
bús og jöfnunargeymir samtals
d. kr. 2.486.212.00 ca.
2. Leiðslur innanbæjar (stál-
rör), með þvi er þeim heyrir til
d. kr. 614.000.00.
3. Efni og vinna með eining-
ai’verði innanbæjar og utan,
alls d. kr. 2.207.000.00.
4. Ýmsar framkvæmdir, sem
bærinn annast, svo sem áfram-
lialdandi boranir, leiðslur í hús,
mælar og bústaður vélaumsjón-
armanns d. kr. 750.000.00.
Samkvæmt framansögðu tel-
ur firmað Höjgaard & Schultz,
að ef frá samningum verði
gengið að fullu fyrir 1. júní n.
k., þá muni þeir geta lokið verk.
inu seinni hluta árs 1940.
Skýrsla bæjarverkfræðings.
I skýrslu sinni til bæjarstjórn.
ar segir Valgeir Björnsson bæj-
arverkfræðingur, sem allan
samningsundirbúning liefir liaft
með böndum fyrir bæjarins
bönd nú síðustu mánuðina:
„Eins og séð verður á tilboð-
inu er nú ekki lengur um langt
skuldabréfalán að ræða.
BýSst firmað til að fram-
lcvæma verkið og leggja fram
féð, er greitt verði aftur á fyrstu
8 rekstursárunum. Vil eg sér-
staklega benda á aS ekki er gert
ráð fyrir að greiða þurfi vexti
af allri upphæðinni strax, held-
ur jafnpSum af þciin uppbæð-
um er notaðar liafa verið til
verksins.
Ef byrj að yrði þegar á þessu
sumri er gert ráð fyrir að ljúka
verkinu um áramót 1940—1941.
LTpphaflega var ætlast til þess
að leggja mætti af rekstursaf-
gangi kr. 150.000.00 i endurnýj.
unarsjóð. Þegar nú á að greiða
alt verkið á 8 árum er engin á-
stæða fyrir hendi til þess áð
leggja í endurnýjunarsjóð þau
árin. Má því taka þessa upphæð
og leggja við tekjuafgang fyrir.
tækisins.
Brúttótekjur vrðu með þessu
móti:
1941 ....... d. kr. 720.000
1942 ................ 860.000
1943 ....... — — 990.000
1944 ............... 1130.000
1945 ................ 1270.000
1946 ................ 1270.000
1947 ................ 1270.000
1948 ................ 1270.000
Alls d. kr.... 8780.000
Þessi upphæð er nægileg til
þess að greiða verðið á þessum
8 árum, ef uppliitunin er seld
við verði er tilsvarar kolaverði
45 d. kr. pr. tonn.
Bananar. Bananar. Bestu ís-
lenskir bananar, — sex fyrir 50
aura. GeriS þér svo vel, frú.
Mönnum kann að finnast
þetta mótasagnakent, og því er
ekki að neita, en hvað er þaS,
sem ekki skeður i þessum ein-
kennilega heimi, þar sem alt
virðist ganga á afturfótunum og
vera öðruvísi en ætlað er. ÞaS
skyldi því engan undra, þótt
hann hefði einn góðan veðurdag
meðferðis hádegisnestið ásamt
íslenskum banönum.
Island liggur mjög norðar-
lega á hnettinum, svo norðar-
lega aS norðurheimskautsbaug-
urinn snertir það, og það lilýtur
Frá fyrstu tilraununum.
(Borliola við Laugarnar).
Samkvæmt tilboðinu er á-
ætlaður stofnkostnaSur 6.8
mill., en vextir ákveðnir minst
4i/2%, mest 5V2%. Sé nú reikn.
að með 5% vöxtum að meðal-
tali verður upphæð sú, er ár-
lega þarf að greiða nálega
1.040.000 d. kr. eða samtals á 8
árum 8.32 mill.
Fyrstu 3 árin getur fyrirtæk-
ið eklci hjálparlaust staðið undir
ársgreiðslunum og liefir Han-
delsbankinn lofast til að veita
aðstoð þau árin.
Þar sem nú reikna verður með
að greiða þurfi út úr landinu á
þessum 8 árum í erlendri mynt
8.32 mill. d. kr. ber að athuga
livort þessi upphæð sé meiri en
hefði þurft til kolakaupa á
sama tíma.
Áætlaður kolasparnaður er
þessi árin:
1941 ............. 21080 tonn
1942 ............. 24210 —
1943 ............. 27340 —
1944 ............. 30470 —
1945 ............. 33600 —
1946 ............. 33600 —
1947 ............. 33600 —
1948 ............ . 33600 —
Alls .... 234500 tonn
Þetta svarar þá því að greitt
væri fyrir kolatonn i erlendum
gjaldeyri út úr landinu 35 d. kr.
Enda þótt erfitt sé að spá um
verð næstu árin, virðist þó lík-
legt að verðið muni ekki verða
minna en þetta.“
])vi að vera takmörkum liáS
bvað unt er að rælcta þar, —
radisur, jarðepli, lcál —, segj-
um svo. En bananar, — nei.
Þó er það svo, — sögueyjan
er undarlegt land, sambland
elds og iss, en þar sem eldur-
inn er, er einnig hiti, en það er
einmitt vegna hitans sem undr-
in ske, og hin ótakmörkuðu skil-
yrði Islands til garðræktar skap-
ast. Þar eru skilyrði, sem fáa
grunaði, en sem nú þróast óð-
fluga, og það eru heitu laug-
arnar, sem þau skilyrði skapa.
Árið 194—? MeS áætlunar-
flugvélinni komumst við til
Reykjavíkur á þremur til fjór-
um stundum. ViS lendum í
nýju flughöfninni í Reykjavík.
Reykjavik, — einkennileg-
asta böfuðborg í heimi. Bær-
inn reyldiáfalausi, — án reyks
og sóts. Bærinn, sem elur ham-
ingjusömustu húsmæður í
heimi.
Öll liúsin eru hituð upp með
heitu vatni, sem leitt er til bæj-
arins eftir leiðslum, sem liggja
neðanjarðar frá hitamiðstöð-
inni Reykjum og Instadal. Þeg-
ar vatnið er komið til Reykja-
víkur er það ca. 80—85° heitt
(Celsius). VatniS er fyrst og
fremst notað til hitunar hús-
anna, til heimilisnotkunar,
baða, sundlauga og sundhalla.
í Reykjavík er einhver fegursta
sundhöll á Norðurlöndum.
O. Bjöpgvin:
íslenskir bananar.
Fpamtíðapdpaumup
undip glepliimni.
(Hinn 27. mars 1938 birti Politikens Magasin skemti-
lega grein nm jarðhitann á Islandi, nndir þeirri fgrir-
sögn, sem að ofan greinir. Sá, er skrifar greinina, nefn-
ir sig O. Björgvin, og veit Vísir ekki hver maðurinn
er, en einmitt nú, þegar hitaveitumálinu er borgið,
virðist ekki úr vegi, að lesendum Vísis gefist kostur
á að kynnast þessari skemtilegu grein. Nú kemur
greinin ).
Borhola að Reykjum.
Hitabeltis æfintýrið á íslandi.
Því næst er vatn það, sem
rennur frá húsunum notað aðal-
lega til þess að liita upp vermi-
reitina — skálana, og einnig
þetta veldur því að Reykjavík á
hvergi sinn líka, með því að svo
að segja hver fjölskylda á sjálf
gróðurhús, og framleiðir blóm
og grænmeti eftir eigin þörfum.
Það frárenslisvatn, sem ekki
er notað af einstaklingunum, t.
d. vatnið frá opinberum bygg-
ingum. er hagnýtt af bæjar-
stjórninni í þágu skóla, sjúkra-
liúsa og annara opinberra
stofnana, þar sem þörf er á
grænmeti. I stuttu máli má
segja, að heita vatnið sé ákaf-
lega þýðingarmikið, og hafi
fjárhagslega, þjóðhagslega og
beilbrigðislega þýðingu, sem
allir hljóta að skilja.
En nú skulum við svipast um
á miðstöðvum garS>rrkjunnar.
Þær eru á ýmsum stöðum þar
borunum. Upphitunina annast
sniðuglega samansett tæki, sem
hafa verið endurbætt eftir
margi-a ára tilraunir. ÁSur voru
gróðurhúsin bygð á lieitri jörð-
inni, en auk ]>ess lágu þangað
hitaleiðslur frá uppsprettunum,
en það leiddi til þess, aS á
sumrum, þegar einnig naut liita
sólarinnar, ofhitnaði svo inni í
gróðurhúsunum að jurtirnar
skemdust bemlínis.
Hverirnir sýna stundum
stjórnmálaáhuga.
ísland er eklfjallaland og
jarðskjálftar eru þar þvi ekki
óþekt fyrirbrigði. Iieitu lind-
irnar geta verið dutlungafullar,
og þær breyta oft um upprás,
eða hverfa jafnvel með öllu frá
yfirborði jarðar. Það er jafnvel
sagt, að hverirnir sýni stundum
sérstakan pólitískan áhuga. Til
þess liggur sú ástæða að við
kosningarnar árið 1937 var
heitur liver notaður í stjórn-
málabaráttunni á sérkennilegan
hátt, og það liafði sína þýðingu
fyrir úrslit kosninganna. Þann-
ig var þetta:
Upphitun Reykjavíkur var
framkvæmd af bæjarstjóm,
sem i áttu sæti sjálfstæðismenn
og alþýðuflokksmenn. Báðir
vildu flokkarnir eiga heiðurinn
af þvi verki. En þá greindi vem-
lega á um hvaðan ætti að leiða
hið heita'vatn. Sjálfstæðismenn
„Heil hverfi hituð upp með hveravatni“.
sem jarðhiti er fyrir. Mosfells-
reykir og Ölfusreykir eru
stærstu og þektustu miðstöðv-
arnar. Fyrir nokkrum árum
var þarna örsmár vísir að garð-
yrkjuverslun, en nú Iiafa þessar
garðyi’kj umiðstöSvar stórkost-
lega þjóðliagslega og fjárhags-
lega þýðingu.
Við förum með áætlunarbif-
reiðinni austur til Ölfusreykja.
Það eru ca. 50 km. Vegurinn er
tiltölulega góður, ef miðað er
við fámennið. Diesel-bifreiSir.\
ekur með 70—80 km. liraða, og
það er ekki örgrant um að óvan-
ir farþegar fái aðkenningu að
sjósótt. Hinir áður illræmdu
Kambar, þar sem vegurinn ligg-
ur niður bratta fjallshlíð ofan
af hásléttunni og niður á SuS-
urlandsundirlendið, eru horfn-
ir, en vegurinn liggur í falleg-
um bugðum niður hlíðina. Út-
sýnið er dásamlegt: Skrúðgrænt
suðurlandsundirlendið liggur
opið fyrir, — til hægri rísa
Vestmannaeyjar úr hafi, en til
vinstri eru hinar feikistóru-
gróðurhúsa-sambyggingar, —
sveipaðar hvítleitri gufu frá
hverunum. Nú nálgumst við
takmarkið.
Alt i einu erum við komin
mitt inn í æfintýrið —, hitabelt-
isgróður undir gleri og tilbúið
loftslag.
Nokkur liundruS Ijósleit og
línufögur gróðurhús standa í
röðum og geysistórum hvirfing-
um. ÖIL eru þau liituS upp með
vatni frá laugunum, en vatns-
, framleiðsla þeirra hefir verið
[ aukin til stórra rnuna með jarð-
héldu því fram að það ætti að
laka, þar sem það væri næst að
fá, en Alþýðuflokkurinn liélt
þvi fram, að réttara væri að
leita lengra, þar sem meiri jarð-
liiti væri fyrir, þannig að ekki
yrði á það liætt að jarðhitinn
reyndist ekki nægjanlegur, til
lieildarnotkunarinnar. Um þetta
var rætt og ritað og hinn opin-
beri vettvangur var beinlínis
undir lagður. Báðir flokkarnir
tefldu fram færustu verkfræð-
ingum, og svo leit út, sem til
úrslitaátaka mundi koma út af
máli þessu milli þjóðmálastefnu
þessara beggja flokka.
Þegar leið að kosningum,
bjuggust menn við að deilu-
eplið væri nú gleymt, en það
var ekki í anda íslendinga. Hita-
veitumálið var gert að aðal-
kosningamálinu, og allra hugir
beindust að þvl einu.
Nokkrum dögum fyrir kosn-
ingarnar livarf Alþýðuflokks-
liverinn sk\TidiIcga og óvænt
frá yfirborði jarðar, — annað-
hvort liefir bann skammast sín,
eða að liann liefir viljað sýna á
sér flokkslit, — eða var það ef
til vill bara skriða, sem huldi
liann. í öllu falli leiddi þetta til
þess, að vonir margra manna
lirundu í rústir, og erfiðustu út-
reikningar urðu pappirinn einn,
en sjálfstæðismenn skemtu sér
prýðilega og unnu mikinn
kosningasigur í Reykjavik.
Það myndi vera mjög ó-
lieppilegt fyrir stórt gróðrar-
liúsabú, sem liitað er með
hveravatni, ef það hyrfi skyndi-
lega, en þess vegna hefir þetta