Vísir - 02.08.1939, Qupperneq 5

VlSIR
Miðvikudaginn 2. ágúst 1939.
Dr. Jón Dúason:
Sjöunda plágan.
Mánkaplágan.
Er drottinn ákvað að refsa
Egiptalandi, sendi hann yfir það
plágur. Ein var sú sjöunda í
röðinni. En þar sem andvará-
leysið héíst óbre\Ttt, bættust
stöðugt fleiri plágur við eftir
það.
Það er ekki langt um liðið,
síðan liingað voru fluttir 6 kara-
kúlbrútar. Það er óupplýst mál,
með bve mikilli fyrirhyggju
stofnað var til þess fyrirtækis.
Ef seljendur hrútanna vissu það
ekki áður, þá var liéðan sendur
út maður til að upplýsa þá um,
að hér ætti að stofna til svo
samkeppnisfærs atvinnurekst-
urs við þá, að kindarfóðrið á Is-
landi kostaði ekki nema þriðj-
ung af verði þess á Þýskalandi.
Viljið þið svo ekki gera þessi
kaup: Selja okkur sex hrúta og
fá þá greidda út í hönd, þótt þið
eigið það smáræði á liættu, að
við eftir nokkur ár fýllum
skinnamarkaðinn með skinnum
með þrisvar sinnum lægra
framleiðsluverði en þið á
Þýskalandi getið staðið ykkur
við að framleiða karkúl-
skinnin fjrrir. — Jú, hrútarnir
fengust og liöfðu liver sina
drepsótt til að bera.
Þessar 6 sendingar, sem var
ætlað að koma sem fylstum
jöfnuði á framleiðslukostnað
sauðf járafurða á íslandi við
önnur lönd, sigldu svo innpaklc-
aðar í prýðilegt heilbrigðisvott-
orð til lándsins þar sem menn
höfðu áður fengið mikla
rejmslu af innflutningi spánskra
hrúta.
Þýsku hrútárnir voru settir í
sóttkví, en að vísu að eins til
málamynda. En sóttkvíunin var
ekki svo löng né eftirlitið svo
rækilegt, að nokkur þessara 6
pesta kæmi i Ijós. Svo sendu
yfirvöld landsins þessar sex
plágur upp iá sauðsvartan al-
múgann.Framkoma allra þeírra
manna, sem nærri þessum
hrútainnflutningi hafa komið,
er svo skeytingarlaus og dáð-
laus og svo mannskemmandi
fyrir þá alla, að ekkert hefir
fengist um þetta rætt opinber-
lega, og það er lieldur ekki
meining mín að gera það liér.
Nú mætti ætla, að er pestarn-
ar tóku að sýkja og drepa féð,
hefðu dýralæknarnir, lands-
stjórnin og búnaðarsamtökin
gripið í taumana, tekið á sig
litilsháttar skaða og lítilsháttar
fyrirliöfn, skorið niður alt sýkt
og grunað fé og sóttlireinsað, en
sett nálæg svæði í örugga sótt-
kvi, til öryggis fyrir einn af
stáérstu og arðbæi’ustu atvinnu-
vegum landsins, er tilvei’a allra
íslenskra bænda og hin íslenska
bændanienning hvílir á. Nei,
þetta konx ekki yfirvöldunum
við. Það kom ekki landstjórn-
inni við. Það kom ekki húnað-
arsamtökunum við. Og það konx
ekki dýrálæknunum við. Þá
fvi’st, er pestar þessar liöfðu
náð slikri útbreiðslu, að
augljóst var, að nxinsta kosti
sunxar þeiri’a yrðu alls ekki með
neinu nxóti stöðvaðar, og þegar
fvrirsjáanlegt var að ca. 50
þúsundir bændafólks mundi
flósna með öllu xxpp; jarðirnar
leggjast í ej'ði og sveitirnar í
auðn, 50 þúsundir manna, ekki
að eins standa uppi bjargræðis-
lausar, heldur einnig tugi nxil-
jó.na króna, er standa í land-
búnaðiiúu, verða að engu.
Margui- segir því: Til hvers
hefir þetta land atvinnusamtök,
embættismenn, stjorn og yfir-
völd.
I Grágás er það látið varða
skóggang að flytja til landsins
skógarbjörn, úlf eða önnur þau
kvikindi er orðið gætu bústofni
landsmanna skaðleg. Loðskinn
vöru þó ekki síður dýr í þá daga
en nú. Jafnvel refaskinnin, senx
þá voru verðlítil stóðu í 20 áln-
um, ef þau voi’u keypt. Og
menn báru einnig þá skyn á
loðdýrai’ækt, ólu alibirni og
dýrmæta lívíta hunda.
Eg vik nú að því, er yfirvöld
landsins kölluðu hingað inn 7.
pláguna yfir landhúnaðinn, og
fluttu minkana hingað til lands.
Er í ráði var að leyfa hingað
innflutning á minkunx, risu ís-
lands trúu synir vestan hafs upp
og réðu fi’á því, að flvtja þetta
grimnxa og skæða rándýr hing-
að. En til orða þeirra var ekkert
tillit tekið. Það var lialdið, að
þeir hæru ekkert skyn á nxinka.
Fræðimennirnir hér, sem aldrei
liöfðu nxinka séð, og í liæsta
lagi lesið um þá 5—6 línur í
fjölfræðishók, því öllu nxeiri
getur lærdónxxii’inn ekki verið,
eftir orðum þéirra að dænia —
þektu þetla svo miklu betur í
hugmyndasmíði sínu. Og það
stóð ekki á því, að þessir vargar
fengist fluttir hingað inix á
lamhfé hænda, á æðarvörpin og
eggverin, á silungs og laxveið-
Ina og hið nýja og arðvænlega
laxa- og silungaklak, senx nú er
verið að koma upp í lækjum og
ánx. Viðkynning minkanna við
hænsnahúin í Hafnarfirði er að
eins lítilsliáttar byrjun á hinu
fyrii’hugaða dráps- og eyðilegg-
ingarstarfi þeirra í íslenskunx
landhxxnaði, fuglarækt og fiska-
rækt.
Minkarnir konxu, og hver
fekk þá senx vildi. Varlega var
ekki nxeð þá farið. Þeir voru að
sögn hafðir í kössuni og alla-
vega. Þeir voru að sleppa út og
nást, Uns Hafnfirðingar nxistu
þá í hraunið. Eru þeir nú orðnir
yiltir þar. Blöðin hafa flutt
fregnir af 'nxinkapari inn við
Elliðaár, holu þeirra og 2 löx-
um, er þeir höfðu drepið úr
ánni. Efst í Mosfellsdal eru
viltir minkar og komnir. Voru
að sögn i sumar skotnir þar 2
minkar, en 4 aðx’ir sáust og
sluppu. Er mér ságt,, að minkar
þessir séu svo til komnir, að
kassi með nxinká, er flytja íátti
austur yfir fjall hafi dottið af
bil. Má vei’a, að þetta liafi oi’ðið
svo snenxnxa í sumar, að þeir,
senx eiga lömb á f jalli fái þegar
nú í haust fyrstu kynni af þeirri
hlessun senx villiminkarnir eru
fyrir lanxbfénaðinn.
Mér er sagt, að lög séxx unx
minkagii'ðingar, en nxér er líka
sagt, að ýnxsir láti sér fyrþ>
mæli þeirra í léttu rúmi liggja.
Mér er sagt, að þegar nxinkar
lapast, vilji eigandiiin mjög
gjarnan ná þeinx aftur, fvrst og
frenxst vegna þess verðs, senx er
í minkunum, en takist þetta
ekki, sé ekkert tilkynt um
nxinkalivai’fið og látið skeika
að sköpuðu unx það, livað af
þessum vargi verður, en honum
fjölgar álíka fljótt og kanínum,
og hér á landi á hann engan ó-
vin,
í allan vetxxr hafa Hafnfii’ð-
ingax’ látlaust vei’ið að kæra
liervii’ki viltra minka i lxænsna-
húunx sínum. Þessir nxinkar
voru tamin dýr, vön að eta
dauða fæðu, og senx auðvelt
hefði því átt að vera að xxtrýnxa
nxeð eiti’i og i vel reykta og vel
snxurða hoga, en minkar ganga
ekki í hoga, nema að þeir séu
svo reyktir og smurðir i sér-
stakri olíublöndu, að þeir
geti ekki fundið nxannaþefinn.
Það er lögreglustjói’i og lög-
regla í Hafnarfiði og það er
50—100 manna lögregla í
Reykjavík. Sanxt hefir enn ekk-
ert verið gert til að útrýma
minkunum til þessa. Enn hefir
h'vorki landstjórn né yfirvöld
fengist til að gera enda á þessa
plágu, senx eftir nokkra mánuði
verður orðin óstöðvandi og
verður eftir 5—8 ár komin unx
og yfir alt landið. Að Félag ís-
lenskra loðdýraeigenda er ekki
nxjög hnuggið yfir þessu, og
heldur eilvki ráðunautur land-
stjórnarinnar í loðdýrarækt,
það sýndi grein, sexn nýlega
birtist í Morgunblaðinu. Eg skal
fullvissa lesendur þessara lína
um, að upplitið vei’ður alt ann-
að á varpeige’ndum íslands, er
þeir sjá nxinkaherskai’ana koma
skríðandi eða syndandi út í æð-
arvörpin og gereyða þau, og það
verður alt annað upplit á bænd-
unum, er þeir e’ru konxnir í enn
verra öngþveiti nxeð lambféð
sitt, en Hafnfii’ðingai’ með
liænsnin sín í vetur, og nxink-
drepin unglömb verða dagleg
sjón, en veiði þeirra i vötnum,
ánx og lækjum herjuð af mink-
vargi. Og e'g er líka viss um, að
gömin nxundi hlakka minna i
nxinkræktarfélaginu yfir vænt-
anlegunx gróða, ef þeir ættu að
hæta þann skaða, senx viltu
minkarnir þeirra eiga eftir að
haka hændunx og búalýð. Og
liver væri nær til þess að eiga
að bæta skaðann en þeir. Víst er,
að engin loðdýi’ax’ækt getur bætt
þjóðinni það stórtjón, ef ekki
verður hægt að nota fjalllendi
þessa lands fyrir lanxbfé vegna
bitvargs.
Einn heinisósónxinn, senx tal-
inn e'r upp í Hauksbók, er
„drottinn dáðlaus“. Landsstjóni
og yfix’völd fslands hafa vissu-
lega verið dáðlaus i því til þessa
að fría landbúnaðinn við þessa
siðustu sjöundu og verstu
egipsku plágu: viltu nxinkana.
Enn eru þeir ekki orðnir svo
margir eða útbre'iddir, að von-
Iaust sé um að útrýma þeim
með eitri, bogum, veiðihundum
(Iiounds) og skyttum. Það verð-
ur að gera það sem hægt er til
að eyða þeinx og hefta fjölgun
þeirra i sunxar. En með vetrar-
komu vei’ður að hefja á þá nýja
lierferð og linna ekki fyrr en
þeir ei’U allir dauðir. Fyrir
minka á að nota boga nr. 2 og
nx’. 2j4. Það verður að reykja
bogana vel og snxyrja þá og
agnið í sérstakri olíu og jafn-
vel dreifa einhverju í spor sín.
Tilsvarandi vandlxæfni er á því
að leggja út eitur fyrir þá. Munu
allar upplýsingar þe'ssu viðkom-
andi verá lxægt að fá i New-
house trappers Guide. Alls þessa
verður vandlega að gæta, ef
nokkui’s árangurs á að vænta.
Veiðihundar og skyttur þurfa
líka að gera sitt til, þvi að það
nxá búast við að þeir minkar,
senx villastir eru orðnir og ötul-
astir eru til að veiða, gangi
hvorki i boga né taki eitur.
Verður þá að ráða niðurlögum
þeirra á annan hátt.
En tækist að útrýnxa viltu
minkunum, verður að setja lög
unx það, að þeir, senx láta
ininka sleppa frá sér, verði á-
byrgir fyrir þeim skaða, sem
minkarnir gei’a og fyrir kostn-
aðinunx við að útrýma þeinx.
Og sé sökudólgurinn ekki fund-
ihn innan ákveðins tínxa, standi
minlcaeigendur á ákveðnum
svæðuni eða allir ábyrgir fyrir
þessu tjóni. Það kynni að vekja
meii’i ábyrgðartilfinningu og
Fransk-íyrkneski sáttmálinn og
umboðsst|ómarréttindi Frakka
í Sýrlandi.
Þess hefir verið getið í skeytum, að ítalir og Þjóðverjar —
einkum ítalir — sé mjög gramir yfir því, að Frakkar hafi látið
af hendi lönd við Tyrki í algeru heimildarleysi að því er ítalir
halda fram. Frá þessum málum hefir ekki verið sagt ítarlega
í blöðum lxér og verður því hér birtur útdráttur úr grein, sem
birtist í kunnu amerísku blaði þ. 23. júní, daginn, sem fransk-
tyrkneski sáttmálinn var undirritaður.
í dag, segir í greininni, var
undirskrifaður sáttnxáíi milli
Tyrkja og Frakka og hefir sátt-
nxálinn inni að halda ákvæði um
gagnkvænxa aðstoð, ef „fi’amið
verður ofbeldi, senx gæti leitt til
styrjaldar við Miðjai’ðai’haf“.
Sáttmálinn var undirritáður i
utanríkisnxálaráðxnxeytinu i
París og i Ankara, (Angora),
höfuðborg Tyrldands fór fram
bátíðleg athöfn í sanxa nxund,
þar sem Frakkar formlega létu
af liendi við Tyrki Iíatay-lýð-
veldið, í launa skyni við Tyrki
fyrir að gerast aðili að bresk-
franska vai'iiai’bandalaginu.
Georges Bonnet utanríkis-
nxálaráðherra lýsti yfir þvi i
sérstakri tilkynningu að Fraklc-
land ætlaði sér ekki á „nokk-
urn hátt“ að afsala sér unxboðs-
stjórnarréttindum þeinx, sem
Þjóðabandalagið féklc því i
hendur yfir Sýrlandi og Leban-
on.
Þessi yfirlýsing var gefin til
þess að friða þjóðernissinna í
Sýidandi — hún átti að sann-
færa þá unx, að enda þótt
Frakkar léti Hatay af liendi
(áður Sanjak af Alexandretta),
en Hatay lýðveldið er landa-
mærahérað í Norður-Sýrlandi,
senx liggur að Tyi’klandi, Þyrfti
þeir ekki að óttast unx fram-
tið Sýrlands. — Með þess-
ari tilkynningu Bonnet var
því yfir lýst, að Frakkar ætluðu
sér að fara áfranx með umboðs-
stjórn í Sýrlandi, uns landið
fengi fult sjálfstæði.
Fransk-tyrkneski sáttmálinn
er orðaður mjög líkt og bresk-
tyi’kneski sáttmálinn. Þar er
gert ráð fyrir „gagnkvæmri að-
stoð“ til „langs tínxa“ með
liagsnxuni og öryggi sanxnings-
aðila fyrir augunx.
Það var tekið skýrt franx af
báðunx aðilum, að þessari sátt-
nxálagerð væri ekki beint gegn
neinni sérstakri þjóð, heldur til
þess að ti-yggja sanxvinnu og
aðstoð Breta og Frakka, þegar
ofbeldi væri beitt, og báðar
þjóðirnar teldi nauðsvn krefja
að hindra slíkt fi'amfei’ði.
Þegar þetta var skrifað var
búist við, að Rússar myndi
vei-ða tilleiðanlegi’i til þess að
ganga í varnarbandalag með
Bretunx og Frökkum, því að
vinfengi er nxeð Tyrkjunx og
Rússum, en eins og luinnugt er,
hafa Rússar ekki enn bitið á
öngulinn hjá Bretuni og Frökk-
um.
Unx leið og sáttmálinn var
gei’ður lýstu þeir yfir þvi Bonn-
et og Suad Davaz, sem undir-
skrifaði sáttmálann fyi'ir Tyrk-
lands hönd, að sérstakur sátt-
máli jTði gerður, til þess að á-
kveða undir hvaða kringum-
stæðuii] skylt væri að koma til
aðstoðar.
Sanjak bygt Tyrkjum
að nokkuru leyti.
Hvað seni segja má unx þá
staðhæfingu ítala, að Frakkar
meiri varfærni í gæslu þessara
dýra en verið lxe'fir hingað til.
Jón Dúason.
lxafi enga heinxild lxaft til þess
að láta Hatay eða Sanjak af
hendi, verður þvi ekki neitað,
að landið ér að mestu bygt
Tyrkjum. Og Sanjak var hluti
Tyrkjaveldis fyrir heinxsstyrj-
öldina. Hið hálf-sjálfstæða Ha-
taylýðveldi var stofnað fyrir
liðlega einu ári og naut vei’ndar
tyrkneskra og franskra her-
sveita. Fjörutíu af liverjunx 100
íbúunx Sanjak eru Tyrkir. Hinir
eru Tusknxenar, Sýrlendingar,
Kúrðar, SirkassiunxeXxn, Arnxen-
ar og Persar o. fl. Evrópumenn
eru þar fáir.
Olíulindir eru í landinu og
Alexandretta sjálf er við olíu-
leiðsluna og vei’ður fyrsta liöfn-
! in við sjó sénx Bagdadbrautin
nær til, þegar búið er að leggja
Mosul-Tell Kotschek álmuna.
Tuttugu og tveir af 40 þing-
nxönnum Hatay-lýðveldisins
voru Tyrkir eða af tyrkneskum
uppruna og Hatay liafði tolla-
samband við Tyrkland. Tyi’k-
nesk nxál og vog var í notkun
og tyrkneski pjasti’inn gjald-
miðill.
Um leið og Italix’ mótmæltu
því fornxlega í Paris fyrir nokk-
urum döguxn, að Frakkar létu
þetta land af lxendi, var það tek-
ið fram, að það hefði verið
bandamönnuni i hfeimsstyrjöld-
innni að þakka (þar á meðal ít-
ölum), að Frakkar fengu unx-
boðsstjórnarréttindi i landinu.
— Hin opinbei’a fréttastofa ít-
alíu, Stefani-fi’éttastofan, birti
tilkynningu, þar senx svo var að
oi’ði komist, að hér væri unx
freklegt bi’ot að í’æða af Frakk-
lands hálfu, og ný sönnun þess,
að Frakkar hefði tekið upp þá
stefnlx, að taka ekki lengur tillit
iil skuldbindinga þeiiTa, sem
þeir hefði undii’gengist gagnvart
Sýi’landi og Lebanon, og færi
þar sínu franx eins og þeim væri
i sjálfsvald sett að ráðstafa
þessuni löndum af eigin vild.
Þá lialda ítalir þvi fram, að
framkoma Frakka sé svik gagn-
vart Aröbum, og fari mikils-
nxegandi Arabahöfðingjar ekki
dult nxeð þá skoðun sina. Og
Þjóðabandalagið láti þetta gott
lieita og leggi blessun sína yfir.
Bretar stoína til flug-
ferða til Finnlands um
Stavanger og Stokk-
hólm.
Breska flugfélagið — British
Aii-ways — hefir senl umsókn
til norskra jdirvalda unx við-
komuleyfi flugvéla sinna i Nor-
egi. Félagið áfornxar að koma
á fót reglubundnum p(óst- og
farþegaflugferðum nxilli Lond-
on og Hfelsingfors, með við-
komu í Stavangri og Stokk-
hólmi.
Flugmálastjórnin norska
nxun mæla með að leyfið verði
veitt. Fyrst xxni sinn mun Brit-
isli Airways ekki ráðgera að við-
konxa verði i Oslo. NRP.
________5
Síldarallinn í loic
síðusiu viKu.
Botnvörpuskíp:
Arinbjörn liei’sir 4989» Bald—
ur 3403, Belgaum 495Í4, EgiIH
Skallagrinxsson 3010, Gaiffeuc
5975, Gulltoppur 4874* Gyllir?
5911, HafsteSn 2352 (46)’„
Haukanes 3986, Hllmir 2772
(77), Jón Ólafsson 4036 (162),
Júní 3774, Kái’i 4845 (114), MaS
4184, Óli Garða 3446, Rán 4100
(22), Sindi’i 3232, Skanagrmmií
6865, Skutull 6263, Snorri goðfi
3894, Surprisfe 4263 (138), Sviða
3670, Tryggvi gamli 4572, I’oi^
finnur 5009, Þórólfur 4039-
Línugufuskip:
Andey 1961, Aldan 995, AldG
en 2038, Ármann 4238, Bjark|
3500, Bjarnarey 3401, Björni
austræni 3080, Fjölnir 208O„
Freyja 3080 (102), Fróði 42ia,
Gullfoss 547, Hringur 2004»
riuginn 2468, Hvassafell 5043Í,
ísleifur 2515, Jarlinn 3022, JöJ£*
ull 5336, Málmey 26m, Ólaf
999, Ólafur Bjarnason 4430t,
Péturseý 1835, Rifsnes 3646
(36), Rúna 1648, Sigx’iður 2278,
Skagfirðingur 2574, Sverrár
3028, Sæborg 1655, Sæfari 20701,
Venus 2729, M.s. Eldborg 3531;,
V.s. Þór 3552 (137)-
Mótorskip:
Aage 1113, Ágxxsta 905, Árni
Árnason 1865, Ársæll 682, Ár~
tliur & Fanney 1637, Ásbjöra
1365, Auðbjörn 1649, Baldur
873 (8), Bangsi 938, Bára 1377,
Birkir 1557, Björgvin 2481,
Bjöi'n 2170, Bris 1407, Dagný
5863, Dóra 2681, Drífa 2026,
Ex-na 1576, Freyja 1157, Frigg
496, Fylkir 2648, Garðar 2665,
Gautur 943, Geir 3085, Grá
goði 2176, Glaður 1197, Gloria
3618, Gotta 945, Grótta 200%
Gvlfi 327, Gulltoppur 224%
Gunnbjöm 1381, Gunnvör 3719,
Gyllir 752, Haraldur 184%
Heimir 2260, He'lga 2073, Her-
móður Akranesi 1878, Herrnóð-
ur Reykjavik 1193, Hihnir 1S94,
Hjalteyrin 1643, Hrafnkell goðl
824, Hrefna 2101, Hrönn 158%
Hxxgiixn I 2301, Huginn II 2194»
Huginn III 3113, Hvítingur
1445, Höfrungur 1074, Ifösfc-
uldur 1705, Isbjöm 2781, Jón
Þorláksson 2778, Kári 1076,
Keilir 1732, Kolbrún 1763, Krist-
ján 1483, Leo 2703, Stuðlafoss
820, Liv 1027, Már 3224, Mars
1351, Minnie 2404' (92), Nanna
2282, Njáll 1515, Olivefté 77%
Pilot 866, Síldin 3235, Sjöfa
1787, Sjöstjaman 1718, SkúK
fógeti H 428, Sleipnxr 2688,
Snorri 1898, Státliav 347, Stelfefi
3498, Súlan 4930, Sæb'jörn 2991,
Sæfinnur 4071, Sælxrínxmr 2271,
Sæunn 1493, Unnxrr 1059J Val-
hjörn 3264, Valur 1069, Vébjörac
2186, Vestri 1728, Víðir 769;
Rafn 2402, Þihgey 31%
Þorgeir goði 1526, Þorir 59%
Þorsteinn 2987, Vöggur 489L
Mótorbátar 2 um nót:
Alda og Hannes Hafstein 446Í,
Alda og Hrönn 1215, Aima og;
Bragi 1393, Anna og Einar-
Þveræingur 1332, Rira og SflSr
in 1422, Bai’ði og Vístir 2081,
Björgvin og Hannes Mðs; 33%
Björn Jörundsson og Hegrí 144,
Brynjar og Skúlr íógptí 20%
Eggert og Ingólfxxr 1930 (16)1,
Kristiane og Þór 1938, Ei’IIng-
xxr I og Erlingur II 2092, Freyjss
og Skxxli fógeti 1954, Frigg og
Lagai-foss 1756, Fylkir og Gyll--
ir 2291, Gisli J.JoIxnsen ógVeigæ
2654, Gulltoppxxr og Hafalda? •
3003, Haki og Þór 288, Jói
Stefánsson og Vonin 1393, Kai
II og Svanur II 8, Leifur Eiríks-
son og Leifur hejxni 377, Muggr
Framh. á 8. síðu~