Vísir - 15.09.1939, Page 3

Föstúöáginn, 15. septbr. 1939.
VlSIR
3
flxel Thorsteinson, blaðamaður:
Fyrir aftan vígstöðvarnar
á vopnahlésdaginn.
í Valencicnwes og: Mons.
í fyrsta kafla frásagnar þessarar var lýst flutningi
kanadiskra nýliða frá Englandi til Frakklands haustið
1918 o. s. frv. í grein þeirri sem hér birtist er því lýst,
þegar tilkynningin um vopnahléð var birt, og verunni
í Mons í Belgíu, sem var tekin að morgni vopnahlés-
„Hreld, en fagnandi þjóð.
dagsins. Næsti kafli heitir:
— Hert á mittisólinni.“
NÓG SOFIÐ.
NÝR DAGUR.
í dagrenningu vöknuðu menn
við það, að lúður var þeyttur.
Það var lúðurþeytarinn, sem í
ókkar floklíi var, sem þeytti
lúður sinn sem ákafast til merk-
is um, að nóg væri sofið, nýr
tlagur með nýjum skyldum væri
r,unninn.
Hlick varð fyrstur út, eins og
tíðkast, en kom bráðlega aftur
með skjólu, fulla af vatni. Og
nú var tekið til óspiltra málanna
að þvo sér og snyrta til. Nikkel-
vasaspeglarnir voru festir á þil
og menn fóru að raka sig hver
um annan þveran, því að illa
rakaður mátti enginn koma til
nafnakalls, sem fram átti að
fara innan stundar, hvað þá ó-
rakaður, og lá hegning við slík-
um brotum á lieragareglunum.
„Nú fer þér hráðum að geðj-
ast betur að Frakklandi, Jack“,
sagði langi Mike, er hafði ný-
lokið við að skera yfirskegg sitt,
sem var eldrautt á lit, og hjóst
nú til að skafa af sér kjálka-
hýunginn.
„Hefirðu komið þér í kynni
við þær frakknesku?“ spurði
Hlick glottandi.
„Ne-ei,“ sagði langi Mike,
„hvað híður síns tíma, en ef við
verðum hér til morguns------!
En segðu mér, karl minn, ertu
búinn að gleyma þessari, sem
þú hittir í Lundúnum?“
„Nei! En þú varst svo æstnr í
Boulogne, manstu ekki?“
„Maður guðs og lifandi, nei!“
sagði Mike og liló við, „eg
kemst ekki í liugaræsingu af að
tala um kvenfólk. En, sjáðu
til — ,“ Mike lækkaði róminn,
„það er krá hérna í næstu götu.
Þar fást vín, livít og rauð, livað
segirðu nú, ha?“
„Drúfnasafi,“ sagði Hliclc fyr-
irlitlega. „Bjóddu þeim frakk-
nesku uj)p á glas, en ekki mér!“
„Leyfðu mér að tala út, mað-
ur! Þar fæst líka konjak! Held-
urðu, að það jafnist ekki á við
miðlungsgott skoskt brenni-
vín ?“
„Hver veit?“ sagði Hlick og
rétti úr sér. Hann glápti á Mike
með rakvélina í hendinni. „Það
Væ'ri kannske ekki úr vegi að
hragða á því!“
„Nú líkar mér i þér hljóðið.
Gott og vel! Við leggjum í púkk,
félagar, og förum á stjákl hérna
um Valenciennes í kveld. —
Heyrðu mig, Jack, hvemig var
það, livar ólstu manninn í
Bandarikjunum ?“
. „Pennsylvania“, sagði Hlick,
eins og það skifti engu máli,
enda vanur því, að Mike léti
dæluna ganga.
„Pennsylvania", endurtók
Mike.
„Pliiladelphia“, sagði Hlick.
„Philadelphia", endurtók
Mike og var snefill af undrun
í röddinni, hefir liklegast haldið,
að Jack væri ekki stórhorgar-
vanur.
„Philadelphia!“ sagði Hlick
enn, „stór horg, ef þú veist það
ekki. Verksmiðjur, nóg vinna,
dollarar í vasanum, ef menn
nenna að vinna, fallegar stúlk-
ur, af öllum þjóðum, frakk-
neskar líka! Eg þekki þær
margar.“
„Alia. Enskar líka?“
„Enskar lika!“
„Og samt þurftirðu að fara
til Lundúna til þess að —“
„Sjáðu hérna, Mike!“ sagði
Hlick og var votlur þess í rödd
lians, að hann ætlaði ekki að
láta Mike haldast uppi neitt
fleipur um ónefnda stúlku í
Lundúnahorg, „eg er ekkert
harn og eg hefi þekt margar
stúlkur og eg er orðinn sárleið-
ur á öllu kvenfólki. En það var
nú einhvern veginn svona, þeg-
ar eg liafði verið innan um tóma
karlmenn mánuðum saman, alt
frá þvi í vor, eins og þú veist,
að eg fór að liugsa um, að það
gæti þó verið tilhreyting í því,
að tala við kvenmann. Og þeg-
ar eg kom til Lundúna leit eg
dálítið í kringum mig. Þú mátt
gjarnan vita það og þið allir.
Hún heitir Nellie og hún er elda-
huska í gistiliúsi og mér list vel
á hana. Hver veit nema eg taki
hana með vestur, ef —“
„Vestur? Hvað starfaðirðu
þar?“
„Verksmiðju!“
„Sjáum til. Og þegar þangað
kemur leigirðu einhve’rn ástar-
innar „sælukofa“, með rósa-
runnum alt í kring, og Nellie
hjúkrar hinum heimkomna
hermanni!“
„Eg er ekkert harn og þarf
engrar lijúkrunar með, sláninn ,
þinn“, sagði Hlick. „Ilættu geip-
an þinni.“
„Er hún lagleg?“
„Svo-na! En hún kann að húa
til mat!“
„Þær frakknesku kve vera
mestu snillingar í þvi, að húa
til mat“, sagði Mike glottandi.
„Blessaður kræktu þér þá í
eina“, sagði Hlick. „En eg þarf
að skrifa Nellie, piltar, hver vill
hjálpa mér?“
„Það skal eg gera“, sagði
langi Mike hátíðlega, „af eins
miklum innileik og eg væri að
skrifa fallegustu stúlkunni í
Frakklandi!”
„Haltu þér saman! Auk þess
treysti eg þér ekki.“
„Nei?“ sagði Mike og sejtti
upj) undrunarsvip.
„Mér er alvara í þessu máli,
en þér er aldrei alvara í hug.“
Og það var orð og að sönnu,
en Mike var besti náungi alt
fyrir það.
Þannig atvikaðist þá, þegar
Hlick liafði fengið ótal tilhoð
um aðstoð og liafnað öllum, að
um hádegisbilið þennan dag,
þegar við höfðuin „gætt“ okkur
á rétti þeim, sem við daglega
neyttum, steilctum baunum, að
við lögðum af stað fimm sam-
an og fóru að skoða okkur um í
Valenciennes. En það varð
minna úr víndrykkjunni en ætla
mátti, og lá það í þvi, að aleiga
okkar fimm var 30 frankar, en
sú upphæð hrekkur samt til að
gera fimm menn góðglaða, livað
þá meira, enda skildu leiðir,
þegar „ölið var af könnuniii“.
Okkur Hlick og Lassa litla lék
sterldega grunur á, að Mike og
Pat hefði farið að kvnna sér
horfurnar fyrir því, hvort vin-
skapur mætti takast með glettn-
um og gamansömum Irum og
fögrum Frakklandsmeyjum. En
við gengum niður í hæ, eins og
við hefðum ekki fengið okkur
fullsadda á göngum. En það er
nú dálítið annað, að ganga um
lelilega í hægðum sínum, án
þess að hera nokkra hyrði og
lúta nokkru skipunarvaldi, eða
þramma áfram frá morgni til
lcvelds, stundum fram á nótt,
um aurblauta vegi með þungar
hyrðar, liáðir skipunum og geð-
þótta annara.
VOPNAHLÉ.
En loks urðum við leiðir á
flakkinu og liéldum áleiðis
heim i útjaðraliverfið. Er við
nálguðumst það sáum við, að
liópur lie’rmanna stóð og las til-
kvnningu mikla, sem fest hafði
verið upp á húsvegg nokkum.
Við gengum inn í hópinn og
spurðum hvað um væri að vera.
„Það er húið“, sagði frakk-
neskur liermaður, sem studdist
við hækjur. Og hann hætti við
með tárin í augunum: „Striðið
er búið!“ 1
Það var eins og enginn gæti
áttað sig á þessu til fulls, enda
var tillcynningin á frakknesku,
en þeir, sem þarna voru staddir,
voru flestir kanadiskir eða
enskir nýliðar, að undantekn-
um þessum frakkneska her-
manni.
„Búið?“ endurtók einhver. —
„Hvað er búið?“
„Stríðið“, endurtók frakk-
neski maðurinn. „Stríðið er hú-
ið.“
j „Hann segir, að stríðið sé hú-
ið“, sagði hermaður, sem að
kom. Hann var úr 22. lierdeild
Kanadamanna, en í henni voru
eingöngu Kanadamenn af
frakkneskum ættum, frá Que-
hec. Hann rnddist í gegn um
1 þröngina á tilkynningunni.
„Voj>nahlé“, sagði frakkneski
hermaðurinn. Það skildu allir.
„Látum okkur sjá“, sagði her-
maðurinn úr 22. herdeildinni.
„Jú, liér stendur, að vopnahlé
hafi hyrjað í morgun kl. 11. Nú
getum við farið heim, piltar!“
„Það er orðrómur, lýgi“,
sagði einhver.
„Tilkynningin er undirskrif-
uð af herstjórninni“, sagði ein-
hver.
En fregnin valcti engan fögn-
uð þessa stundina. Menn trúðu
þessu ekki meira en svo.
Við héldum í áttina til liúss-
ins, sem við liöfðum aðsetur í.
En það var enginn fyrir í her-
herginu okkar.
FÖGNUÐURINN GRÍPUR
UM SIG.
Seinna þá um kveldið vorum
við lcvaddir út og liði fylkt á
götunni. Tilkynning um vopna-
hlé var lesin upp. Og oklcur var
tilkynt, að þá um kveldið mætti
allir vera frjálsir ferða sinna.
Fögnuðurinn greip nú hratt um
sig. Allar dyr stóðu hermönnun-
um opnar. Innan stundar hlöktu
fánar úr hverjum glugga og það
varð krökt á götunni. Þar var
dansað, drukkið, kvst og faðm-

ast. Menn sleptu sér í glaunin-
um. Menn fóru syngjandi götu
úr götu . Hermennirnir klæddu
sig sem skringilegast og hver
um sig reyndiaðskemta sér sem
hest. Það var eins og á grímu-
dansleik, þegar gleðin stendur
hæst. Það var engu likara, en
flestir væri liálfsturlaðir — og
var það nokkur furða? Jafnvel
IJlick tók þátt í gleðskapnum og
var farinn að syngja við raust á
rúmensku. Og eg sá það seinast
til hans þá um kveldið, áður
við Lasso gengum til hvíldar, að
hann dansaði polka úti á göt-
unni við langa Mike, sem hafði
náð sér i jjils og ræfil af kven-
hatti, sér til „skreytingar“.
En — þrátt fyrir alt — þótt
menn henti sér út í stjórnlausan
gleðskajnnn var það nú samt
svo að undir niðri var sönn gleði
i flestra hugum yfir því, að nú
var þessu lokið, stríðið til lykta
leitt.
Lasso litli var hæglátur pilt-
ur, og eigi þrekmikill líkamlega.
Hann kom í herinn frá New
York, eins og eg, og um sama
leyti. Við höfðum verið tjaldfé-
lagar i Niagara og félagar æ
upp frá því. Hann var þreyttur
orðinn og hans vegna fór eg til
hvíldar fyrr en ella.
„Hamingjunni sé lof“, sagði
Lasso, þegar hann hallaði sér út
af, „nú er það búið. Nú verður
þess ekki langt að bíða, að við
komumst til New York aftur“.
Það var eðlilegt, að hann
mælti svo. Eg vissi hvað í huga
hans hjó. Hann átti þar heim-
ili, föður og móður, systur og
unga konu, sem var næstum
harn að aldri — eins og liann.
„Þú verður feginn að komast
heim, Lasso. Eg skil það. Eg
verð líka feginn, í aðra röndina,
að komast vestur. En livað
heldurðu um Hlick?“
„Hann verður feginn. Það
verða allir fegnir, undir niðri
að minsta kosti, þótt jæir láti
annað uppi. Þvi ætti hann ekki
að vera feginn?“
„IJann er öðru vísi en við
liinir“.
„Við erum allir eins“, sagði
Lasso og það var kannske mik-
ið í þeim orðum.
Og nóttin leið og nýr dagur
rann. En það var öðru nær en
að við fengjum að fara lieim
þegar, eins og sumir höfðu
haldið í einfeldni sinni.
YFIR LANDAMÆRIN.
Áfram var lialdið, yfir landa-
mæri Frakklands og Belgíu, á-
fram til Mons. En enn vissum
við ekki, livað ætlast var fyrir
á „hærri stöðum“ með okkur.
Taflinu mikla var ekki lokið,
þótt vopnahléð væri komið á.
Það átti enn eftir að leika nokk-
ura leiki. Og við, peðin á skák-
borðinu mikla, höfðum enga
hugmynd um næsta leikinn.
MONS.
Móns! Smáhorg, en liöfuð-
horg! Borg sögulegra minja!
Alt frá dögum Cæsars, öld fram
af öld, er þín getið í sögunni.
Saga þín er skráð hlóði vaskra
drengja af mörgum þjóðum, en
saga þín er einnig saga iðju og
slarfs og fórnfýsi sona þinna
og dætra, liún er saga stritandi
lýða, sem sóttu kol og járn í
auðugar námur þínar. Og hún
er saga Waudru (St. Waltrud-
is), hinnar helgu konu, sem
reisti klaustur sitt á einni hæð-
inni, innan véhanda þinna!
Einnig á timum okkar, er nú
har að hliðum þínum, er þín
getið í sögunni, liið fyrra sinni
23. ágúst 1914, er hreskt her-
inn varð að liörfa undan, þeg-
ar her von Klucks lagði þig und-
ir sig, hið síðara sinni að morgni
vopnalilésdagsins, er lier Kan-
adamanna hreif þig úr höndum
óvinaliðsins, skönimu áður en
við sameinuðumst þeim, er
þann sigur unnu.
En þessa haustnótt 1918, er
við komum til Mons, var hugur
minn ekki hundinn við sögu-
legar minningar, hvorki hugur
minn, Mikes, Pats, Lasso,
Hlicks eða hinna félaganna.
ÞEIR, SEM Á UNDAN
FÓRU.
En við hugsuðum, að eg held
allir um liið sama, einkennileg
forlög okkar, undarlega rás við-
hurðanna, tilviljanirnar í lifinu,
eða hvað menn vilja kalla það.
Þúsundum, tugþúsundum sam-
an liöfðu þeir farið á undan
okkur, þessar sömu slóðir og
við, fullvissir um, að halda að-
eins lífi og limum ef lánið væri
með, út i þá óvissu, sem köld
skynsemin mundi kalla sterkar
likur fyrir limlestingu eða
dauða eða hvorutveggja. En hér
vorum við nú komnir, til horg-
arinnar á liæðinni, er sá upphaf
og endi he’imsstyrjaldarinnar
miklu, við, sem liöfðum húist
við öllu, en hvað sem framund-
an heið, var víst, að okkar, ein-
mitt okkar, hiðu önnur örlög en
þeirra flestra, sem á undan voru
farnir. Það var eins og að vera
leiddur að hliðum dauðans, til
þess að sjá nýtt líf. Hví voru
guðirnir okkur svo hliðstæðir?
Það var dálítið erfitt að átta
sig á þessu nýja viðhorfi. Það
vakti nýjar hugsanir, nýjar
kendir. Framundan var líf, ef til
vill langt líf, ekki langt líf við
ævarandi meinsemdir eða ör-
kuml, eða stutt líf, sem hlaut
að enda á vígvelli.
En af framkomu og orðum
sumra félaga minna mátti helst
ráða, að þeir kynni því illa, að
hafa verið svo nálægt því að fá
tækifæri til þess að láta til sín
taka á vígvöllunum, en orð og
framkoma lýsa mönnunum
ekki altaf rétt hið innra fyrir.
SIR NEVILLE HENDERSON,
sendiherra Breta í Berlín er
fyrir nokkuru kominn heirn til
Englands. Eins og kunnugt er
fór hann heim um Holland og
fylgdu 5 tundurspillar skipinu
frá Haag til enskrar liafnar.
Og þegar alkyrð var komin á
yfir borgina á hæðinni, að liðnu
miðnætti, varð eg þess var, að
félagar mínir lágu margir and-
'.aka, þótt þreyttir væri. Það
voru liugsanirnar, sem eg vék
að, sem héldu fyrir þeim vöku,
eins og mér, þvi að „við erum
allir eins“, við vorum allir eins
að þvi leyti, að enn bjó það í
okkur, að geta fundið til harns-
legs þakklætis yfir því, að við
vorum liandhafar mikillar auð-
legðar, endurvakinnar ástar til
lífsins. Svo var það, hvað scm
orðum og framkomu leið.
Aðeins lokaþáttur hins viðj-
aða lífs var eftir. Óskir, vonir,
fyrirætlanir náðu tökum á liug-
um hermannanna. Og leiðsögn
slíkra hugsana inn á lönd svefns
og drauma er góð þeim, sem
þreyttir eru og sannfærðir
höfðu verið um, að það væri
best að hugsa sem minst og
láta hverjum degi nægja sina
þjáning.
En þegar dagur rann og kall-
ið kom til þess að rísa á fætur
harst hljómur að eyrum, sem
vakti ljúfar kendir. Klukkum
Idrknanna í borginni á hæðinni
var hringt. Og meðan við fægð-
um vopn okkar gengu konur,
hörn og gamalnienni i kirkju,
því að i Mons voru erigir ungir
karlmenn eftir. Þeir voru að
lieiman, í liernum, í sjúkrahús-
um, — eða fallnir í valinn.
Yið félagar höfðum engum
skyldustörfum að gegna nokkr-
ar stundir fyrri hluta þessa
dags. Þeir voru fle'stir kaþólskr-
ar trúar, félagar mínir, og á
meðal þeirra írarnir allir og
Hlick. Þeir gengu i kirkju og eg
slóst í för með þeim. Og það er
enn minnisstæðasta stundin frá
þessum dögum, er þeir gengu
inn kirkjugólfið liver af öðrum,
Mike fyrstur, þá Pat, Lasso og
Hlick, og krupu á kné og gerðu
krossmarkið fyrir framan
myndina af Maríu guðsmóður.
TIRANA, höfuðborg Albaníu.