Vísir - 03.01.1940, Blaðsíða 2

VISIR
■'mm
• wk
Rússar hóta Afghanistan,
Iran og Irak.
Bresk-íranskm1 hernaðarleiðangur
undir stjórn Weygands heríoringja
ver þessi lönd.
EINKASKEYTI til Vísis.
London í morgun.
Fréttaritari Rómaborgarblaðsins, Messagero, í Dam-
ascus símar blaði sínu fregn, sem vekur fádæma at-
hygli. Fregnin fjallar um þá hættu, sem Iran (Persía),
Afghanistan og Irak er búin af Rússum. Segir fréttarit-
arinn, að Bretar og Frakkar hafi um langt skeið að und-
anförnu haft opin augun fyrir þessari, hættu eða alt frá
því er Weygand, franski herforinginn frægi var send-
ur til hinna nálægu Austurlanda fyrir nokkrum mán-
uðum, „sérstakra erinda“. Fullyrðir fréttaritarinn, að
Weygand eigi að stjórna bresk-frönskum hernaðar-
leiðangri, til þess að verja þessi lönd, ef Rússar gera
tilraun til þess að ráðast á þau.
Veðrið í morgun.
í Reykjavík 4 st., heitast í gær
1, kaldast í nótt 1 st. Úrkoma í
gær og nótt 1.0 mm. Heitast á land-
inu i morgun 5 st., á Horni og
Siglunesi, kaldast — 2 st., á Papey.
— Yfirlit: LægS fyrir vestan land.
— Iiorfur: Suðvesturland til
Brei'Saf jarðar : SuÖaustan kaldi.
Rigning öÖru hverju.
ICristniboðsfélag kvenna
hefir fund fimtudaginn 4. þ. m.
kl. 4.30 síÖd. í Betaníu. — Konur,
mætiÖ!
Útvarpið í kvöld.
Kl. 18.15 íslenskukensla, 1. fl.
18.40 Þýskukensla, 2. fl. — 19.20
Þingfréttir. 19.50 Fréttir. 20.15
Spurningar og svör. 20.30 Kvöld-
vaka: a) Baröi Guðmundsson þjóð-
skjalavörður: Um Þorbjörn rindil.
Erindi. b) 21.00 Upplestur úr kvæð-
um Sigurðar Sigurðssonar frá Arn-
arholti. (Bjarni Ásgeirsson alþing-
ismaður). c) 21.15 Kvæðalög (Páll
Stefánsson). d) 21.30 Blástakka-
tríóið leikur og syngur.
In nfor otsþj ó€ nr
foandtekinn.
Lögreglan hefir nú haft hend-
ur í hári manns þess, sem inn-
brotið framdi í gullsmíðaversl-
un Jóhanns Búasonar, Baldurs-
götu 8, fyrir jólin.
Hinsvegar hefir enn ekki tek-
ist að hafa upp á þýfinu, sem
var nokkur armbandsúr, karla
og kvenna, hálsmen, silfurtó-
baksdósir o. fl.
Kvaðst þjófurinn hafa búið
vandlega urn þetta og falið það
í porti bak við Frakkastíg 6,
en þrátt fyrir vandlega leit hef-
ir þetta ekki fundist.
Hafi einliver orðið þessa
högguls var, er hann beðinn að
tilkynna það lögrtíglunni, eða
koma honum til skila til henn-
ar. —
Engir menn komu þó um
borð í Esju að þessu sinni,
heldur létu Bretarnir sér nægja
að spyrja um ferð hennar, á-
fangastað o. þ. h. Var þetta gert
með merkjamáli.
Síðan gaf herskipið Esju
leyfi til þess að halda áfram
ferð sinni. Hafði Esja þá tafist
við þetta í um 20 mín.
Frá bæjarráði.
Síðastliðinn föstudag og laug-
ardag hélt bæjarráð síðasta
fund sinn á árinu 1939. Dagskrá
var í níu liðum.
Lagt var fram bréf frá Út-
vegsbanka íslands og var þar
farið þess á leit, að bannað
verði að hafa pylsuvagna á
gangstéttinni við bankann.
Þá var og lagt fram bréf frá
lögreglustjóra, ásamt tilhoði
frá Tryggingarstofnun rík-
isins, um að slysatryggja lög-
regluþjóna bæjarins, auk lög-
boðinnar skyldutryggingar. —
Máli þessu var vísað til hag-
fræðings bæjarins, dr. Björns
Björnssonar, til umsagnar, svo
og bréfi frá Félagi slökkviliðs-
manna, um slysatryggingar
slökkviliðsins.
Þá var lagt fram bréf frá
Slrætisvögnum Reykjavíkur lif.
með tilkynningu um að félag-
ið segði upp samningum um
flutninga á lögregluþjónum o.
fl. frá 1. jan. s. 1
Þá var bíómálið o. fl.
Kvennadeild S.V.I.
biður þess getið, að fundi deild-
arinnar sé frestaÖ til 15. þ. m.
Næturlæknir.
Gísli Pálsson, Laugaveg 15, sími
2474. Næturvörður í Ingólfs apó-
teki og Laugavegs apóteki.
Alþingi
í gær voru þrjú mál til um-
ræðu í efri deild. Fyrst var tek-
ið fyrir frv. um rannsóknar-
stofnun í þágu atvinnuveganna
við Háskóla íslands. Var þetta
mál borið fram í e. d. og búið
að ganga gegn um n. d., en
vegna breytinga, sem á því voru
gerðar, stínt e. d. aftur, og varð
nú enn að senda það til n. d.
vegna smávægilegrar leiðrétt-
ingar.
Annað málið var um hlutar-
útgerðarfélög. Var umræðum
lokið, en atkvæðagreiðslu frest-
að. Létu sumir þingmenn
í ljós óskir um, að þessu máli
yrði vísað til stjórnarinnar.
Þriðja málið var frumvarp
Bjarna Snæbjörnssonar um
stéttarfélög og vinnudeilur. Er
gerð nánari grein fyrir þvi á
öðrum stað í blaðinu.
í neðri deild var fjöldi mála
á dagskrá. Meðal þeirra mála,
er þar voru til umræðu, var
bandormsfrumvarpið. Var það
til einnar umræðu í deildinni
og ákveðið að bæta við það
tveirn nýjum liðum. Annar lið-
urinn fjallar um Ferðaskrif-
stofu ríkisins (var áður á
höggorminum), en binn liður-
inn er ákvæði um að fella nið-
ur rekstarráðin á þessu ári.
Þá var feld tillaga um að taka
upp í bandorminn það ákvæði
í böggorminum, er fjallar um
Hvers vegna Svfnm er einnig
hætta biíin af Rússum.
Amerískur blaðamaður, Robert Beckman, gerði fyrir skömmu
að umtalsefni í greinum sínum, hvers vegna Svíar óttast „rúss-
neska björninn“. Fara hér á eftir nokkur atriði úr grein Beck-
mans:
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Iiristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Sfefna ríkis-
stjórnarinnar í
verkalýðsmálum.
P INS og menn muna bar
Bjarni Snæbjörnsson þing-
maðurHafnfirðinga fram frum-
varp um breytingar á lögum
um stéttafélög og vinnudeilur
í byrjun liaustþingsins. Frum-
varp þetta var fram borið til
þess að ráða bót á þeim glund-
roða, sem ríkt hefir innan verk-
lýðssamtakanna að undan-
förnu. Samkvæmt frumvarp-
inu er til þess ætlast að ákveð-
ið sé með lögum,
að aðeins eitt verkalýðsfélag
sé starfandi á hverjum stað,
að engir aðrir en verkamenn
séu meðlimir verkalýðsfélaga
og loks,
að viðhafðar skuli hlutfalls-
kosningar til allra trúnaðar-
, starfa í félögunum, ef %
hluti félagsmanna óskar þess.
Frumvarp þetta hefir legið
fyrir allsherjarnefnd efri deild-
ar. Minni liluti nefndarinnar
(Magnús Gíslason) skilaði
nefndarábti 20. des. Leggur
hann til að frumvarpið sé sam-
þykt óbreytt. Hinir nefndar-
mennirnir eru Ingvar Pálmason
og Sigurjón Ólafsson. Hefir
hvorugur skilað áliti, en nefnd-
arálit Magnúsar Gíslasonar ber
með sér, að Ingvar hafi viljað
samþykkja frumvarpið með
nokkrum breytingum, en Sig-
urjón fella það.
í gær var þetta mál til um-
ræðu í efri deild. Bar forsætis-
ráðherra þá fram svofelda rök-
studda dagskrá í málinu:
„í trausti þess, að samningar
takist milli fulltrúa þeirra
vei'kamanna, sem lýðræðis-
flokkunum fylgja, er Ieiði til
þess að einungis eitt félag fyrir
hverja stétt verði á hverju fé-
lagssvæði og að engir aðrir geti
gerst meðlimir þess en menn
þeirrar stéttar, er félagið er
fyrir; ennfremur að hið bráð-
asta verði gerðar nauðsynlegar
breytingar á Alþýðusambandi
Islands til þess, að það verði
óháð öllum stjórnmálaflokk-
um og trygt verði, að öllum
meðlimum félaga sambandsins
verði veitt jafnrétti til allra
trúnaðarstarfa innan viðkom-
andi félags, án tillits til stjórn-
málaskoðana, þá tekur deildin
að svo stöddu ekki afstöðu til
frumvarps þessa og tekur fyrir
naísta mál á dagskrá.“
Atkvæðagreiðslu um dag-
skrártillöguna var frestað þang-
að til í dag. En lítill vafi er á
því, að hún verður samþykt.
Sjálfstæðismenn hefðu vitan-
lega kosið að frumvarpið gengi
fram óbreytt á þessu þingi,
eins og Magnús Gíslason leggur
til. Hinsvegar munu þeir „eftir
atvikum“ geta sætt sig við þá
lausn málsins, sem gert er ráð
fyrir í lillögu forsætisráðherra.
Dagskrártillaga hans felur sem
sé í sér fyrirheit um, að ríkis-
stjómin taki að sér að ltíysa
þetta mál í aðalatriðum á þeim
grundvelli, sem Iagður er í
frumvarpi Bjarna Snæbjörns-
sonar, þar sem gert er ráð fyrir
að sanmingar takist um „að ein-
ungis eill félag fyrir hverja
stétt verði á hverju félagssvæði,
og að engir aðrir geti gerst með-
limir þess, en meðlimir þeirrar
stéttar, er félagið er fyrir“ og
loks að Alþýðusambandinu
verði breytt í það horf, að allir
meðlimir þess njóti jafnréttis,
án tillits lil stjórnmálaskoðana.
Þótt málinu Ijúki ekki að
þessu sinni með fullnaðarsigri
þess málstaðar, sem sjálfstæð-
ismenn hafa barist fyrir, mark-
ar samþykt dagskrártillögu
Hermanns Jónassonar merki-
legan áfanga í þessu efni. Þar
sem sjálfur forsætisráðlierra
ber tillöguna fram, virðist
heimilt að álykla, að tillagan
lýsi sameiginlegri afstöðu rikis-
stjórnarinnar til málsins. Sú
skoðun styrkist við það, að fé-
lagsmálaráðherrann, Stefán Jó-
hann Stefánsson, hreyfði eng-
um andmælum við dagskrá for-
sætisráðherra, og ekki síður við
það, að eini viðstaddi Alþýðu-
flokksþingmaðurinn, Sigurjón
Ólafsson, lýsti því yfir, að liann
mundi greiða dagskrártillög-
unni atkvæði.
Sjálfstæðismenn, bæði utan
og innan verklýðssamtakanna,
munu fylgja gangi þessa máls
með athygli. Þeir líta svo á að
ríkisstjórnin hafi tekið það til
sameiginlegrar úrlausnar, sem
í aðalatriðum er á þeim grund-
velli, sem sjálfstæðismenn hafa
felt sig við:
Eitt verklýðsfélag á hverjum
stað.
Aðeins verkamenn gangi í
félögin.
Fullkomið jafnrétti innan
Alþýðu samhandsins.
Eftir þvi, sem fyrir liggur
verður að treysta því, að ríkis-
stjórnin leiði þetta mál til við-
unanlegra lykta „hið bráðasta“
eins og í dagskrártillögunni
stendur.
Esja stöðvuð.
Á nýársdag var Esja stöðvuð
af bresku herskipi undan
Hornafirði. Er þetta i annað
skifti, sem breskt herskip stöðv-
ar Esju alveg upp við land-
steina.
Finnar hafa vantreyst Rúss-
um alla tíð og er það kunnara
en frá þurfi að segja hversu
Rússar kúguðu þá á keisara-
veldistímanum. En eftir unnið
sjálfstæði hafa Rússar einnig
vantreyst Finnum, þvi að eftir
að Dorpat-samningurinn var
gerður 1920 — sviku Rússar
það, sem þeir höfðu hátíðlega
lofað Kyrjálamönnum sem eru
náskyldir Finnum.
Kyrjálahéraðsbúar voru sí-
felt ofsóttir og urðu að búa við
hið mesta óréttlæti og grimdar-
lega framkomu. En hinsvegar
verður ekki sagt, að sjálfstæði
Einnlands hafi verið hætt, frá
því er Finnar urðu sjálfstæð
þjóð þar til Molotov gerði kröf-
ur þær, sem Finnar gátu ekki
gengið að. Af hinum Norður-
landaþjóðunum erU það Svíar,
sem mest óttast hin nýju út-
þensluáform Rússa. Og af Norð-
urlandaþjóðunum fjórum eru
Svíar mannflestir og auðugast-
ir og eiga mest á hættu. Og
hvað eftir annað hefir komið
til átaka fyrr á tímum milli
Svía og þess ríkis, sem þeir
raunverulega hjálpuðu til að
stofna á níundu öld.
Og nú spyrja Svíar hvert sé
hið endanlega markmið Rússa.
Ætla þeir sér að leggja undir
sig Finnland og þar næst hið
málmauðuga Iíiruna-hérað í
Norður-Svíþjóð. Ef Rússar
næði Álandseyjum á sitt vald,
en þeir hafa lengi haft augastað
á þeim, myndi þeir hafa Eystra-
salt og Botniska flóann alger-
lega á valdi sínu. Taka Álands-
eyja gæti, segja Svíar, orðið
fyrsta skrefið til árásar á Svi-
þjóð. Frá þessum eyjum gæti
Rússar gert loftárásir á mikil-
væga staði í Svíþjóð og her-
skiparárásir á sænskar hafnar-
borgir. Þeir óttast, að Rússar
myndi gera tilraun til þess að
leggja Undir sig hin málmauð-
ugu héruð þeirra í nyrsta hluta
landsins og járnbrautina til
Narvik í Noregi, en eftir henni
flytja rafknúnar lestir málm-
framleiðsluna til liinnar ágætu
hafnar í Narvik, sem aldrei
leggur.
Öldum saman óttuðust Svíar
Rússa. Fyrir 13. öld höfðu
Svíar betur í öllum skiftum við
Rússa. Væringjar náðu þar
miklum völdum; í Novogorod
og í Kiv voru sterkustu vígi
þeirra og afkomendur þeirra
héldu þeim, þar til aðstaðan
hreyttist vegna aðstreymis
Asíuþjóðflokka, og Svíar urðu
að lúta í lægra lialdi. Alt það,
sem Svíar og afkomendur þeirra
höfðu bygt upp var rifið til
grunna, en Rússar snerust nú
gegn Sviþjóð. Árið 1809, eftir
að Gustav IV. afsalaði sér kon-
ungdómi, voru rússneskir her-
menn á sænskri jörð og tæpri
öld áður — 1718 —■ tveimur lár-
um eftir fall Karls XII. munaði
minstu að hægt væri að afstýra
árás rússnesks flota á Stokk-
hólm. Svíar mistu þá liluta af
Finnlandi og alt Finnland um
öld seinna.
I Iok Krímstríðsins 1856 gerði
Svíþjóð samning við Bretland
og Fralddand, sem lofuðu Sví-
þjóð aðstoð, ef til rússneskrar
árásar kæmi. Rússar féllust á,
að viggirða ekki Álandseyjar.
Árið 1911 höfðu Svíar mildar
áhyggjur af vígbúnaði Rússa í
Finnlandi og þá höfðu Rússar
mjög útbreidda njósnarstarf-
semi í Svíþjóð. Einkanlega
hvíldi grunur á rússneskum
flækingum, sem þá komu i lióp-
um til Svíþóðar og voru á
flakki um alt land. Þeir voru
einkum á flakki um norður-
hluta landsins, töluðu margir
þeirra vel sænsku og höfðu öll
skilríki í lagi. Þótti margt benda
til, að þetta væri nósnarar, sem
hefði verið sérstaklega undir
starfið húnir, og komið sem
flakkarar til þess að dylja raun-
verulegan tilgang sinn með
flakkinu. Á suma þeirra sönn-
uðust njósnir, en á flesta var
ekkert liægt að sanna. Margir
þeirra voru á flaklci nálægt
virkjum Svía á landamærun-
um. Var mikil gremja meðal
sænskli þjóðarinnar um þessar
mundir og þegar frjálslynd,
sænsk ríkisstjórn neitaði að
fallast á fjárveitingu til þess að
smíða nýtt orustuskip, var fénu
frestun á prentun umræðuparts
Alþingistiðindanna.
Smávægileg breyting var
gtírð á frv. um að reisa síldar-
verksmiðju á Raufarhöfn og
aukningu við Síldarverksmiðj-
ur ríkisins á Siglufirði. Var
samþykt að takmarka tölu
námsmanna er hljóta mættu
vinnu við Sildarverksmiðjurn-
ar, við þriðjung i stað lielming
verkamanna. Frv. verður sent
til e. d. til einnar umræðu vegna
þessarar breylingar.
Frv. um Ijráðabirgðatekjuöfl-
un ríkissjóðs og jöfnunarsjóðs
hæja- og sveitarfélaga var af-
greilt sem lög frá Alþingi. Enn-
fremur frv. um veiting rikis-
borgararéttar og frv. um við-
auka við lög um skattgrtíiðslu
útgerðarfyrirtækja íslenskra
botnvörpuskipa.
Þá var og samþykt þingsá-
lyktunartillaga, sem Eiríkur
Einarsson bar fram um betr-
unarhús og vinnuhæli. Er hún
fram komin fyrir þá sök, að
mörgum Árnesingum mun
þykja letigarðurinn svo kallaði
ekki nógu einangraður, einnig
um of í alfaraltíið, og æskja að
vinnuhæli fanga verði flutt
þaðan burt og reist á öðrum
lientugri stað.
Fjárlögin voru afgreidd á
laugardaginn og verður þeirra
getið sérstaklega síðar hér í
blaðinu.
Skriftarkensla
Ný námskeið byrja. Sér-
stök námskeið fyrir þá, sem
ætla að ganga inn í menta-
skólann eða aðra skóla.
Guðrún Geirsdóttir.
Sími: 3680.
S. R. F. í.
Sálarrannsóknafélagið held-
ur aðalfund sinn í Guðspeki-
húsinu fimtudag kl. 8V2 e. h.
Venjuleg aðalfundarstörf. —
Hr. Einar Loftsson flytur er-
indi um Psychomeprie (jhlut-
skygni). — Skírttíini fást í
Bókaverslun Snæbjarnar og
við innganginn.
STJÓRNIN.
safnað með almennum sam-
skotum á skömmum tíma.
Það var Napóleon, sem livatti
Rússa og Dani til þess að segja
Svíum stríð á hendur 1808.
Áformið var að skifta Svíþjóð
milli sigurvegaranna. Rúss-
neskur her hrakti Svía frá
Fþmlandi og ánás á Svíþjóð var
í undirbúningi, en áður en til
þess kæmi var friður saminn,
og mistu Svíar þá Finnland og
Álandseyjar. Fyrr hafði Pétur
mikli stöðug áform á prjónun-
um um að svifta Svía valdaað-
stöðu þeirra við Eystrasalt.
Svíar liafa þegar veitt Finn-
um mikinn stuðning síðan er
Rússar réðust inn í landið. Það
cr kunnugt, að meðal margra
manna í Svíþjóð er sterkur á-
hugi fyrir, að auka þá aðstoð
að miklum mtin. Hvort Svíar
fara í strið með Finnum, vegna
rússnesku hættunnar, um það
er lýkur, verður enn ekki neitt
um sagt, en liitt er víst að Svíar
munu veita Finnum alla þá að-
stoð sem þeir mega, og eklci
telst hlulleysishrot. öllum Sví-
um er ljóst, að sjálfstæði og
framtíð Sviþjóðar kann að
vera komin undir því, að Finn-
ar haldi landi sínu og sjálfstæði.
Þess vegna streyma sænskir
sjálfboðaliðar í þúsundatali til
Finnlands og verja Finnland
eins og sitt eigið land.