Vísir - 07.02.1940, Blaðsíða 2

V 1 S I R
LÍXVJáZtt
9AGBLAS
Útgcfandi:
BLAÐAÚXGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugssori
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377. |
I
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar. |
ÍFélagsprentsmx'ðjan h/f.
f
Skarðið í
p RAMSÓKNARMENN stóðu
óskiftir að setningu gengis-
laganna í fyrravetur. Tveir ráð-
herrar þeirra, Eysteinn Jónsson
og Skúli Guðmundsson, þáver-
andi atvinnumálaráðherra,
voru flutningsmenn frumvarps-
ins. Tíminn hefir oft þakkað
flokki sínum stítningu þessarar
löggjafar. En eitt ákvæði í geng-
islögunum var það, að verðlag
á kjöti og mjólk skyldi fylgja
kaupgjaldinu í ákveðnu hlut-
falli. Um leið og' ákvarðanir
kaupgjaldsins voru telcnar úr
liöndum verkamanna, þótti rétt
að taka einnig ákvarðanir á
verðlagi helstu innlendu neyslu-
varanna úr höndum þeirra
nefnda, sem með þau mál höfðu
farið, og ákveða þau með lög-
um. Með þessu móti þótti rétt-
látlegast fyrir því séð, að sú
verðlagsröskun, sem af gengis-
lækkuninni leiddi, kæmi jafnt
niður. — Framsóknarmenn
greiddu allir með tölu atkvæði
með þessari tilhögun. Tvtíir af
ráðherrum þeirra báru málið
fram. Nú liafa verðlagsákvæðí
kjöts og mjólkur verið feld nið-
ur úr gengislögunum. Mjólkin
he'fir hækkað að tiltölu við hina
almennu kauphækkun. En kjöt-
ið hefir hæklcað miklu meira.
Þessi hækkun kjötsins hefir
sætt nokkurri gagnrýni frá
báðum samstarfsflokkum
Framsóknar um stjórn lands-
ins. Tímamenn ' taka þeirri
gagnrýni af furðulegri vanstill-
ingu. Þeir telja sér það iil gild-
is, að hafa öðrum flokkum
fremur iagt grundvöllinn að
gengislögunum. Nú á það að
vera goðgá, þegar hent er á, að
þeir hafa sjálfir vikið af þeim
grundvelli, sem þeir hafa lagt.
Timamenn hafa gert þetta
mál að æsingamáli. Fer þá oft
svo, að meira er sagt en auð-
velt er að standa við. Er sér-
staklega reynt áð rægja Sjálf-
síæðisflokkinn í þessu sam-
handi út af þeirri gagnrýni,
sem komið hefir fram í blöð-
um hans. í gær skrifar Hannes
Pálsson frá Undirfelli, fram-
bjóðandi Framsóknar í Austur-
Húnavatnssýslu, töluve'rt yfir-
Jætislega grein um þetta í Tím-
ann. Þar segir meðal annars:
„í blöðum Sjálfstæðisflokksins
hefir komið fram sú skoðun, að
ekkert væri hægt að gera til að
hindra vtírðlækkun (á að vera
verðhækkun) á innfluttum
vörum, því þar réði heims-
markaðsverðið. En verð-
ið á heimsmarkaðinum má bara
ekki að þeirra dómi ná til fram-
leiðslu okkar íslensku bænd-
anna.‘‘ (Leturbr. Tímans).
Mikið er þetta vel sagt og
viturlega? Hvenær hafa sjálf-
stæðisblöðin sagt, að ekkert *
væri hægt að gera til þess að
halda niðri verði erlendrar
vöru? Vill ekki Hannes Pálsson
benda á það? Sannleikurinn er
sá, að sjálfstæðisblöðin hafa af
fullum hug stutt þá viðltíitni að
halda dýrtíðinni í skefjum eftir
því sem unt er. Auk þess hafa
íslenskir kaupsýslumenn sýnt
meiri þegnskap í þtíssum efn-
um en stéttarhræður þeirra í
nágrannalöndunum. Það liefir
ekki hingað til verið á orði haft,
að Eysteinn Jónsson væri neinn
sérstakur kaupmannavinur. En
í yfirlitsræðu sinni um við-
skiftamálin lét hann kaupsýslu-
mtínn njóla þess sannmælis, að
þeir liefðu sætt sig við að fyrir-
liggjandi hirgðir liækkuðu elcki
í verði, en annarsstaðar hefði
orðið mesta þref út af þessu.
Ve'rðið á heimsmarkaðnum
má ekki að dómi sjálfstæðis-
manna „ná til framleiðslu okk-
ar íslensku bændanna“, segir
Hannes Pálsson. Það hefir víst
verið almenn sorg yfir því í
Sjálfstæðisflolcknum, að ull og
gærur hækkuðu stórkostltíga í
verði! En hverjir hafá umfram
alt barist fyrir því að verðið á
erlenda markaðnum“ næði ekki
til“ framleiðsluvara islenskra
hænda? Htíldur Hannes Pálsson
að íslenskir neytendur hefðu
þurft að horga jafn mikið fyrir
kjötið að undanförnu, ef farið
hefði verið eftir tírlenda mark-
aðsverðinu?
Nei, Tímamönnum er það vit-
anlega ljóst, að verðhækkunin
á kjötinu vtírður ekki varin með
neinum rökum. Þess vegna er
reynt að stofna til æsinga með
rógi og ósannindum. Það er til
marks um heilindin i baráttu
Timans, að þótt Alþýðublaðið
hafi gagnrýnt kjöthækkunina
tíngu síður en sjálfstæðisblöð-
in, þá er allri reiðinni snúið
gegn Sjálfstæðisfloklcnum.
Eitt erfiðasta hlutverk þeirr-
ar stjórnar, sem nú situr, tír að
halda dýrtíðinni i skefjum.
Kjöthækkunin brýtur algerlega
í bág við þá stefnu, sem haldin
hefir vtírið. Tímamenn eru ekki
öfundsverðir af því, að hafa
fyrslir orðið til að rjúfa skarð
í þann vegg.
a
5 ára aímæli Hús-
mæðrafélagsins.
5 ára afmælisfagnaður JIús-
mæðrafél. Reykjavíkur var
haldinn í Oddfellow 5. þ. m.
með borðhaldi við góða aðsólcn.
Formaður skemtinefndar frú
Ingibjörg IJjartard. bauð gesti
velkomna. — Undir borðum var
sungið og þessar ræður lialdn-
ar: Fyrir minni félagsins: vara-
form. frú Jónina Guðmundsd.
Minni Reykjavíkur: frú Soffía
Ólafsd.
Afmælisóskir flutti frú Guð-
rún Guðlaugsd. og fór með
kvæði er hún orkti til félagsins
og hér fer á eftir:
Lifið heilar, hjálpið þeim sem
liða,
Hér á margur fátækt við að
stríða.
Örlög sumra er óhamingjan
sára,
oft hún veldur straumum
beiskra tára.
/
Þreytfar mæður þurfa á hjálp
að halda;
ef þrekið minkar sorgin kemst
til valda,
ungu börnin engrar gleði njóta,
örvænting mun kjarkinn niður
brjóta.
(
Vinnið áfram velferðar að
málum,
vekið gleði í smælingjanna
sálum,
eflið samstarf, iðkið kærleiks-
verkið,
einingin er farsælasta merkið.
Frú Sigriður Sigurðard. tal-
aði um mjólkurmálið. Ungfrú
María Maack fyrir minni karl-
mannanna.
Ungfrú Þuríður Bárðardóttir
Téaa 1 mt af élstgið,:
>rosandi land
eftir V'rause TeSasar.
Það var að minsta kosti brosandi fólk, sem birtist manni á
leiksviðinu í gærkveldi, þegar frumsýning Tónlistarfélagsins
hófst á hinni rómantísku operettu Lehars, Brosandi land.
Skrautklæddir liðsforingjar
og fagurbúnar hefðarmtíyjar
stigu þar léttan dans eftir dill-
andi hljóðfæraslætti í veislu-
sölum Liclitenfels greifa í Wi-
en. Það er tyllidagur Lisu
greifadóttur og af því liltífni
heimsækir hana meðal annars
kínverski prinsinn Sou-Cliong.
Þau greifadóttirin og prinsins
ha.fa kynst áður og fella hugi
saman. Þrátt fyrir aðvaranir
föður síns og Guslavs von Pott-
enstein, liðsforingja, sem htífir
ákveðið að kvænast lienni og
útvegað sér til þess nægilegt fé,
ákveður Lísa að hlýða köllun
hjarla síns og hvtírfa til Kína
með prinsinum. Þannig endar
fyrsti þáttur.
í öðrum og þriðja þætti er
greifadóttirin í Kína. Lifir hún
þar fyrst í hamingjusömu
hjónabandi. En Adam var ekki
lengi i Paradís. Föðurbróðir
prinsins, Tschang, heimtar að
lögum liins heilaga Konfusiusar
sé hlýtt, en samkv. þeim skyldi
prinsinn ganga að eiga 4 ldn-
verskar prinsessur. Austrænn
og vestrænn hugsunarháttur
rekast á. Það, sem prinsinn tel-
ur aðeins marklaust form, er í
augum Lísu hróplegt ranglæti
og móðgun við hennar kvenlega
eðli.
Þanrtig er uppistaðan. Aust-
anvindar og vestanvindar. Drög
eru lögð að liarmleik, en úr
verður óperetta. En þar er, eins
og kunnugt er, aðaláherslan
lögð á tónlistina, og meðal nú-
lifandi óperettutónskálda er
Lehar talinn fremstur. Er Bros-
andi land talin ein af vinsæl-
ustu óperettum hans, enda er
tónhúningurinn fagurlega of-
inn, byggingin sterk og hljóm-
brigðin heillandi. Sum lögin,
eins og t. d. „Þú ein ert ástin
mín“, eru löngu sungin um all-
an hinn mentaða heim.
Hlutverk hins kinverska
prins leikur Pétur Jónsson ó-
perusöngvari. Pétur hefir sýnt
það áður, að hann er engu sið-
ur duglegur leikari en söngvari.
En eg efast um að hann hafi áð-
ur sést hér í hlutverki, sem lát-
ið hefir honum öllu betur en
gerfi hins kínverska prins, sem
hann leikur af djúpri tilfinn-
ingu og með austurlenskum
virðuleik. Annað er það merki-
legt við Pétur, að það er engu
Iikara en að hann sé að yngjast
upp sem söngvari og hefi eg
sjaldan heyrt honum takast het-
ur en í gærkveldi.
Lísu greifadóttur leikur frú
Annie Þórðarson. Frúin hefir á-
gæta söngrödd og er mörgum
kunn fyrir söng sinn í útvarp-
inu. Leikmáti liennar er nokk-
ur annar en við eigum að venj-
ast, en lýsir skapi og skilningi
á hlutverkinu. Eg býst ekki við,
að útlendingur, sem aðeins hef-
ir dvalið hér á landi fá ár, hafi
fyrr færst það í fang að leika
stórt og vandasamt lilutverk á
íslensku. Þetta tókst frúnni þó
og talaði hún málið mjög rétt,
mintist form. frú Maríu Thor-
oddsen. Form. þakkaði.
Áður en dansinn hófst léku
samleik á strengjahljóðfæri þau
frú Guðný Jónsd. og hr. Ólaf-
ur Þorsteinsson. Yar gerður
hinn besti rómur að öllum
skemtiatriðum hófsins, og fór
það hið besta fram.
Dansað var af miklu fjöri til
klukkan 2.
þótt mállireimurinn væri dálít-
ið annarlegur.
Liðsforingjann, Gustav von
Pottenstein, lék nýliði, Svein-
björn Þorsteinsson. Sveinbjörn
er geðþetkur maður og hefir
mjög þægilega söngrödd, en tal-
röddina vantar enn tilsvarandi
þjálfun. Látbragð lians og ýms-
ar óþarfa hreyfingar bentu til
þess, að nokkuð skorti á nægi-
lega lilsögn, enda mun þetta í
fyrsta slcifti, sem hann lcemur
fram á leiksvið. En með auk-
inni þjálfun og góðri tilsögn
hygg eg að hér sé gott efni í
nýtan liðsmann.
Mí prinsessa var leikin af
Sigrúnu Magnúsdóttur, hinni
ókrýndu óperettudrotningu
okkar. Þótt ekki væri annað en
leikur þeirra Sigrúnar og Pét-
urs, þá borgaði sig að fara að
sjá- Ieik þeirra. Það er sama
livort Sigrún leikur glaðlyndar
Wienarstúlkur eða draumlynda
austnrlandaprinsessu, hún á alt-
af óskifta samúð áhorfenda.
Hún er' sönn í hverju hlutverki
og söngur htínnar heillandi. -
Lárus Ingólfsson leikur yfir-
geldinginn hjá prinsinum og
lcveðst vera kominn út af göml-
um geldingum, hvernig sem
það hefir mátt ske. Lárusi tókst
hér sem endranær að vekja
hlátur og glaðværð áheyrenda.
Liclilenfels greifa, föður Lísu,
lék Brynjólfur Jóhannesson.
Þarf eigi að lýsa meðferð hans
á hutvtírldnu, svo oft hefir hann
sjálfur sýnt það, að af íslensk-
um karlmönnum er hann ör-
uggasti leiltarinn.
Gamla kínverjann, föður-
bróður prinsins, lék Haraldur
Björnsson. Er liann ímynd hins
kinverska afturhalds, lilfinn-
ingalaus þræll þúsund ára gam-
alla erfðavenja. Hlutverkið er
þannig frá liöfundarins litíndi,
að ]xað hýtur að velcja andúð á
persónunni og náði leikarinn
þeim áhrifum vel.
Önnur smærri lilutverk
máttu teljast að fara vel úr
hendi.
Lárus Ingólfsson hafði mál-
að tjöld og séð um annan
leiksviðsútbúnað. Var það alt
mjög skrautlegt og gert af mikl-
um hagleik. Naut Lárus við
leiðbeininga frú Oddnýar Sen,
svo að alt yrði sem sannast.
Ilvert sæti var skipað í hús-
inu og fögnuður góður meðal
leikhúsgesta. Urðu leikarar að
endurtaka bæði söngva og
dansa, en dansana hefir frú
Ásta Norðmann samið af venju-
legri hugkvæmni og smekkvisi.
Hljómsveitarstjórn annaðist
dr. von Urbantschitsch, en IJar-
aldur Björnsson leikstjórn og
virlist hvorutveggja í besta
lagi.
Það mun engum leiðast, sem
horfir á Brosandi land.
Ó. Þ.
Haraldur BJörnsson leikari segir
frá undirkúningi og æfingum á
óperetíunni „Brosandi land£fi.
í tilefni af frumsýningu á óperettunni „Brosandi Iand“, eftir
Franz Lehar, snéri tíðindamaður Vísis sér til Haraldar Björns-
sonar Ieikara, sem er leikstjóri óperettunnar og hefir haft und-
irbúning hennar að langmestu leyti með höndum.
„Hvenær hófust æfingarnar
að óperettunni ?“ spyrj um vér.
„Við byrjuðum að æfa í byrj-
un októbermánaðar og siðan
var æft fram i desembtírmánuð.
En þá urðu æfingar að leggjast
niður um stund vegna þess, að
leikstjórn á „Fjalla-Eyvindi“
kom líka á mig í janúarmánuði.
Samt gátum við æft óperettuna
fyrsl í janúar og nú aftur það
sem af er febrúarmánuði.“
„Er ekki erfitt að hafa leik-
stjórn á tveimur leikritum i
einu?“
„Jú, það er alt of erfitt, og
það ætti raunvtírulega ekki að
eiga sér stað, að sami maður
hefði leikstjórn tveggja erfiðra
sjónleikja með höndum í einu.
Fjalla-Eyvindur er bákn að fást
við og enda þóll þar væri aðeins
um þaulvana leikendur að ræða,
krafðist leikritið samt óvenju
mikillar vinnu“.
„En krafðist óperettan jafn-
mikillar vinnu?“
„Miklu meiri. Ópertíttur og ó-
perur krefjast altaf meiri vinnu
en venjuleg leikrit, og það af
þtíirri ástæðu, að æfa verður
texta, söng og dansa sitt í hvoru
lagi. Þetta er þrefalt meira starf
en við venjulegar æfingar á
leikritum, tínda stóðu æfingarn-
ar oft frá kl. 5 síðdegis til kl.
12 á miðnætti. Þér getið ímynd-
að yður liversu erfitt þelta er,
þegar maður hefir föstu starfi
að sinna, og verður aulc þess
að hafa leikstjórn á öðru erfiðu
leikriti á hendi.“
„En segið þér mér! Er „Bros-
andi land“ eins erfitt viðfangs
og aðrar óperettur, sem þér
hafið séð um leikstjórn á hér
undanfarin ár?“
IIAR. B.TÖRNSSON.
„Brosandi land“ er fyrir olck-
ur íslendinga að ýmsu leyti erf-
iðara viðfangs en aðrar óptír-
etlur. Það er einkum fyrir þá
sök, að tveir síðustu þættirnir
gerast austur í Kína, í landi og
meðal þjóðar, sem okkur er
svo fjarskyld stím frekast má
verða. Við þekkjum ekkert til
kínverskrar menningar, við tír-
um ókunn siðum, búningum,
liíbýlum og yfir Iiöfuð öllu dag-
legu lífi Kínverja. Það sem
bjargaði okkur hér, var hin
mikla og ágæta aðstoð frú Odd-
nýjar Sen, og kann eg henni
miklar þakkir fyrir. Fyrir
hennar atbtíina fær óperettan
alt annan sviji en ella hefði orð-
ið, ef hennar hefði ekki notið
við.“
„IJaldið þér að þessir kín-
vtírsku þættir óperettunnar séu
þá ekki mjög fjarri raunveru-
leikanum?“
„Á það þori eg engan dóm
að leggja. Það yrðu sleggju-
dómar, því að lil IGna hef eg
aldrtíi komið. En liitt þykir mér
benda á, að okkur hafi tekist
vonum framar að ná hinum
kínverska blæ í leiknum, að frú
Oddný Sen segir, að sér finnist
hún vera stödd í kínversku
leikhúsi, þtígar hún horfi á
leikæfingu okkar á „Brosandi
landi“.
Annars vil eg taka það fram
hér“, bætir Haraldur við, „að
það er fleirum en frú Oddnýju
Sen, sem eg kann miklar þakk-
ir fyrir vtíl unnið slarf. Eg
þakka öllum leikendunum fyrir
erfitt og förnfúst starf, og sér-
staklega þakka eg frú Ástu
Norðmann og dr. Urbant-
schitsch fyrir gott samstarf.
Mér hefir fallið prýðilega við
þau.“
„Var ekki upphaflega ákvtíð-
ið, að óperettan yrði sýnd hér
fyr en orðið hefir?“
„Jú, en stjórn óperettusýning-
arinnar sýndi Ldkfélaginu þá.
vinsemd, að liliðra til um nokk-
ura daga, svo hægt væri að færa
„Fjalla-Eyvind“ upp á undan.“
„En svo við snúum okkur að
öðru, er ykkur ekki markaður
of þröngur hás með húsnæðinu
í Iðnó?“
„Óperur og óperettur út-
heimta altaf stórt leiksvið, og
alvtíg sérstaklega gera þær
kröfur til hljómsveitarplássins.
Það pláss er ekki fyrir hendi í
Iðnó. Það er líka mjög erfitt að
vera þar með tvö eða fleiri leik-
rit á döfinni í einu. Þörfin
fyrir hið væntanlega Þjóðleik-
hús er orðin mjög brýn — um
það verður ekki dtíilt — og hún
verður þeim mun brýnni, sem
leikstarfsemin verður umfangs-
meiri.“
„Vitið þér nokkuð hvort
lialdið vtírður áfram við bygg-
ingu Þjóðleikhússins, eða hvort
hér verður látið staðar numið
að sinni, vegna dýrtiðar og
s tyr j aldarörðugleika ?“
„Eg hefi htíyrt — og ólyginn
sagði mér — að byggingunni
myndi verða lialdið áfram með
vorinu. Skemtanaskat turinn
rennur nú allur til Þjóðleik-
liússins, og liann nemur nokk-
uð á annað hundrað þúsund
krónum á liverju ári.“
„Það verður fagnaðartífni
fyrii’ yldcur leikarana, þegar
Þjóðleikhúsið er komið upp.“
„Vissulega, þvi Þjóðleikliúsið
verður í framtíðinni ekki aðeins
miðstöð leiklistarinnar á land-
inu, heldur og allrar söng- og
hljómlistar vorrar. En hvað
leildistina snertir verður Þjóð-
lejkhúsið enn sem komið er.eins
og fagurt klæði utan um — ja,
utan um livað? Hér kem tíg að
aðal vandamálinu. Það er gott
að eiga falleg föt, en maðurinn,
sem klæðist þeim, verður að
gela borið þau uppi. Nákvæm-
léga það sama má segja um
Þjóðleikhúsið okkar. Það út af
fyrir sig er gott og blessað, en
það fer svo fjarri því, að þar
með sé alt fengið.“
„Hvað finst yðnr skorta?“
„Það sem mér finst skorta,
er fullkominn ldlcskóli með
góðum og áhugasömum kenslu-
kröftum, þar sem einn kennar-
inn kennir framsögu, annar
hreyfingar o. s. frv.
Það nær ekki nokkurri átt“,
bætir Haraldur við að lokum,
„að leikæfingarnar séu jafn-
framt Itíikskóli eins og hér hef-
ir svo oftlega átt sér stað, og nú
síðast í „Brosandi land“ eftir
Lehar. Það tefur ótrúlega mik-
ið fyrir æfingum, enda ekki
nema sjálfsagt, að leiklistar-
mtínn njóti samsvarandi sér-
mentunar í list sinni, sem
söngvarar, málarar eða aðrir
listamenn.“
Merkjasála Rauða Kross íslands.
Yngstu félagar Rau'ða Krossins,
unglingarnir, selja í dag merki fé-
lagsins á götum Reykjavíkur og
annara kaupstaða og kauptúna á
landinu. Styrki'S Rauða Krossinn
og kaupi'Ö merkin.