Vísir - 27.02.1940, Blaðsíða 2

é
ví
DAOBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIK H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingóifsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377,
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Illa undir-
búin herferð.
MiÐ fjárlagafrumvarpi því,
sem Jakob Möller Ieggur
fyrir Alþingi, er í fyrsta sinni
um langt árabil gerð tilraun til
þess að færa útgjöldin niður.
Eins og ástandið er getur eng-
inn vænst þess með sanngirni,
að um miklar niðurfærslur geti
verið að ræða. Styrjaldará-
standið með þeirri dýrtíð, sem
af því leioir, útilokar víðtækan
niðurskurð. Og sjálfstæðismenn
verða að hafa það hugfast, að
meðan flokkurinn er í sam-
vinnu við aðra flokka með önn-
ur sjónarmið í fjármálum, get-
ur ekki verið um það að ræða
að sjálfstæðisstefnan fái notið
sín til fulls. Á siðasta þingi
gætti aukinna áhrifa sjálfstæð-
ismanna á þann hátt, að dregið
var úr útgjaldahækkuninni.
Hafa verið færð full rök að því
í blöðum sjálfsíæðismanna, að
útgjöldin á f járlögum yfirstand-
andi árs hefðu hlotið að verða
nokkrum miljónum króna
hærri, ef fyrverandi stjórnar-
floklcar hefðu farið einir með
völdin.
Sá úlfaþytur, sem nú er vak-
inn í blöðum samstarfsflokk-
anna um fjárlagafrumvarp Ja-
kohs Möllers, sýnir fyrst og
fremst, hvað þeim er það við-
kvæmt mál, að nokkuð sé dreg-
ið úr útgjöldunum. Alþýðuhlað-
ið telur það fásinnu, að hugsa
um nokkrar lækkanir á þessum
tímum. Jónas Jónsson viður-
kennir, að nauðsyn lcunni að
sparnaði, en leggur sig um leið
fram um, að gera þá útgjalda-
lækkun, sem í fjárlagafrum-
varpinu er, sem allra tortryggi-
legasta. „Það sem liér er um að
ræða, er hvorki meira né minna
en vel undirbúinn hernaður
móti sveitabændum landsins",
segir J. J.
Vel undirhúinn hernaður
móti sveitabændunum! Ef Jón-
as Jónsson hugsaði sig vel um,
kynni hann kannske að ráma
eitthvað í það, að á síðasta
þingi, þegar hann var sjálfur
formaður fjárveitinganefndar,
var rætt um möguleikana á því
að lækka útgjöldin til landbún-
aðarins. Það varð ekki af fram-
kvæmdum að því sinni. En á-
stæðan var ekki sú, að nefndin
liti á lækkanirnar sem „hernað
móti sveitahændum“, heldur
sú, að við rannsókn kom í Ijós,
að útgjöldin voru fyrir fram
bundin fyrir yfirstandandi ár.
Af þessum sökum var ekki unt
að lækka þessi útgjöld á fjár-
lagafrumvarpinu fyrir árið
1940.
En þegar rætt er um „undir-
búning hernaðarins" hleypur
Jónas Jónsson yfir eilt atriði,
sem öllum nema honum mun
þykja ærið mikilvægt. í bréfi,
sem búnaðarmálastjóri ritar
ráðuneytinu þann 20. janúar,
segir svo:
„Hinsvegar má gera ráð fyrir
að mikið hljóti að draga úr
jarðabótaframkvæmdum á
þessu ári. — Nýjar byggingar
verða litlar, túnrækt hlýtur
mjög að dragast saman, þar
sem tilbúinn áburður verður
sennilega af skornum skamti og
auk þess í háu Verði. Einu
framkvæmdirnar á þessu sviði,
sem vinna má af fullum krafti,
cr framræsla.“
Deltur nokkrum í hug, að
húnaðarmálastjóri sé að „und-
irhúa hernað gegn hændastétt-
inni,“ j>egar liann gefur þessar
iipplýsingar fyrir hönd félags-
skapar hændastéttarinnar?
En ef svo er ekki —- hvernig
má það þá vera „hernaðarund-
irbúningur“, að draga þá rök-
í’éttu ályktun af ]>essum upplýs-
ingum, að óþarft sé að áætla fé
til húsbygginga og jarðræktar,
sem ekki geta komist í fram-
kvæmd ?
Það getur enginn heilvita
maður ætlast til þess af nokkr-
um fjármálaráðherra, að liann
færi á fjárlögin útgjaldaupp-
hæðir alveg út í bláinn, bara af
þvi að þær heita „jarðræktar-
styrlcur“ eða „húshygginga-
styrkur í sveitum“. Bændur
væru engu hættari þó slíkar
upphæðir væri í fjárlögunum.
Styrjöldin verður ekki stöðvuð
með fjárlagaákvæðum. En með-
an hún helst, er ekki annað
sýnt, en að „húsbyggingar
hljóti að verða litlar“ og „tún-
rækt að dragast saman“, eins
og búnaðarmálastjóri orðar það
í hréfi sinu.
Það er enginn efi á því, að
öllum þorra Framsóknarmanna
fellur illa það frumhlaup, sem
formaður flokksins hefir gert
sig sekan um, með þvi að ráð-
ast á fjármálaráðherra sam-
steypustjórnarinnar með fávis-
Iegum og rætnum getsökum.
Sú „herferð“ er ekki vel undir-
húin. Jónas Jónsson hefir verið
of veiðibráður. Hann hefir kast-
að grímunni of snemma. Hann
hefir hirt ásjónu, sem þjóðinni
finst ekki aðlaðandi, meðan
hugsað er um samstarf og frið-
samlegar úrlausnir. Jónas Jóns-
son á eftir að komast að raun
um að „herferð“ lians hefir ver-
ið illa undirhúin. Það er ekki
sigurvænlegt af manni með
slíka fortíð, að gefa tilefni til
þess, að minningar liðinna daga
séu rifjaðar upp á þeirri stundu,
sem þjóðin þráir einingu og
heilindi, en ekki sundrungu og
róg.
a
Föstuguðsþjónusta
í fríkirkjunni annað kvöld kl.
8.15. Síra Árni Sigurðsson.
Málfundafélagið Þór
í Hafnaríirði hélt afmælishátíð
sína síðastl. laugardagskvöld. Her-
mann Guðmundsson, formaður fé-
lagsins, setti skemtunina, sem var
fjölsótt, en ræðumenn, auk hans,
voru þeir Bjarni Snæbjörnsson al-
þm., Þorleifur Jónsson, bæjarfull-
trúi, Arnlaugur Sigurjónson og Sig-
urbjörn Guðmundsson. Sr Garðar
Þorsteinsson söng einsöng og Daní-
el Bergmann skemti með gamanvís-
um.
Gamla Bíó
sýnir á frumsýningu í kvöld kvik-
myndina „Fallinn engill“, sem er
mjög skemtileg mynd, gerð af Met-
ro-Goldwyn-Mayerfélaginu. Aðal-
hlutverkin eru leikin af James Stew-
art og Margaret Sullavan. Hún er
mjög kunn leikkona og vinsæl, lék
m. a. í kvikmyndinni „Vinirnir" og
„Aðeins ein nótt“. — Þá er sýnd
aukamynd: Sunnudagshljómleik-
arnir, sem Judy Gariand og söng-
mærin fagra Deanna Durbin leika
og syngja í.
V.K.F. Framsókn
heldur fund þriðjud. 27. febr. kl.
8.30 í Alþýðuhúsinu við Hverfis-
götu. Fundarefni: Mörg félags-
mál, ennfremur flytur Haraldur
Guðmundsson alþingismaður erindi
um verkalýðsmál. Konur, f jölmenn-
ið og mætið stundvíslega.
Leikfélag Reykjavíkur
biður blaðið að vekja athygli á
því, að Fjalla-Eyvindur verður
sýndur á morgun, miðvikudag, en
ekki fimtudag, eins og venjulega. —
Alþingismönnum og bæjarstjórn er
boðið á þessa sýningu.
VlSIR
l ir i FlSKIM^miI:
Alyktanir um landhelgis-
gæslu, björgunarstarf og
aðkallandi fyrir alt það, sem
hér er upptalið, en alt hefir það
þó við mikil rök að styðjast.
Lög um vitabyggingar gera
ráð fyrir, að þessir vitar verði
bygðir í ár: Nýr viti á Straum-
nesi. Nýr viti á Rauðanesi í
Borgarnesi. Endurhygging vita
á Karlsliamri.
vitamálin
Fiskiþingið hefir setið á rökstólum að undanförnu og haft
ýms mál til meðferðar, sem afgreidd hafa verið. Reikningar fé-
lagsins fyrir s. 1. tvö ár lágu fyrir endurskoðaðir og voru þeir
samkvæmt tillögum fjárhagsnefndar samþyktir athugasemda-
laust.
Sjávarútvegsnefnd Fiski-
þingsins hefir skilað eftirfar-
andi nefndaráliti og horið fram
tillögu í framhaldi af þvi, sem
samþykt var af þinginu.
Fjórðungsþingin i Vestfirð-
inga- og Norðlendingafjórð-
ungi liafa tekið ]>essi mál fyrir
á síðustu þingum sinum. Kemur
þar greinilega í ljós stefna sú,
sem mjög hefir verið uppi að
undanförnu, að samejna bæri
eftir því sem við verður komið,
landhelgigæslu og slysavarnir.
A þetta einungis við um skipin,
sem til hvortveggja starfsem-
innar eru notuð.
Þar sem skip hafa annast
gæslu veiðarfæra fiskiháta fyrir
ágengni togara, hefir árangur
orðið góður. Sjálfsagt er því að
skip, sem annast landhelgis-
gæslu og slysavarnir verði eihn-
ig notuð til þessa eftir því sem
hægt er.
Það er kunnugt, að þeir, sem
fyrst og fremst standa að hjörg-
unarskipinu Sæbjörgu, hefa ver-
ið því andvigir, að sameining
björgunarstarfa og landhelgis-
gæslu eigi sér stað, þegar um
þetta slcip er að ræða. Þrátt fyr-
ir öflugar stoðir, er að Sæhjörgu
standa, lá við horð, að skipið
yrði ekki látið starfa á þessari
vertíð, sakir fjárskorts.
Það er því augljóst, að eigi
Slysavarnafélag íslands að
standa straum af rekstri fleiri
björgunarskipa — sem búast
má við, að bygð verði í náinni
framtíð —, þá verður það félag-
inu langt um megn.
Víða úti um land, þar sem
söfnun er hafin til björgunar-
skipa, er mönnum þetta Ijóst
og söfnunin heint miðuð við
það, að safna hluta af því fé, er
þarf til að hyggja skipin eða
kaupa, en ríkissjóður annist
reksturinn og noti þá sömu
skipin til landhelgis- og veiðar-
færagæslu eftir því sem henta
þykir. Þessi hefir verið stefna
Fiskiþingsins að undanförnu og
leggur nefndin til, að málið sé
afgreitt í samræmi við það
ineð eftirfarandi tillögu:
„Þar sem augljóst er, að
Slysavarnafélagi fslands er uin
megn að relca nægilega björg-
unarstarfsemi á skipum um-
hverfis landið, ályktar Fiski-
þingið að skora á rikisstjórnina
að láta byggja vélskip til land-
helgisgæslu, þegar því verður
við komið vegna ófriðarins og
fjárhags ríkissjóðs. Annist skip
þessi veiðarfæragæslu og slysa-
varnastarfsemi jafnframt land-
helgisgæslunni.“
Vitamálin.
Sjávarútvegsnefnd Fiski-
þingsins hefir haft vitamálin
til athugunar, leitað upplýsinga
hjá vitamálastjóra og stuðst við
fjárlögin fyrir árin 1940—41.
Fram að árinu 1930, segir
vitamálastjóri, hafði verið eytt
meira fé til vitamálanna en
vitagjöldin námu, og það svo að
um munaði sum árin. En um
þetta leyti, 1930, er orðinn jöfn-
uður á þessu, þannig, að þá
standast hér um bil á heildar-
útgjöld og vitagjöldin frá byrj-
un. Síðan varð alger breyting á
þessu, þannig að nokkur hluti
vitagjaldanna hefir öll árin síð-
an verið tekinn til annarra
þarfa ríkissjóðs, svo að við síð-
ustu áramót stendur þetta
þannig:
í
Vitagjöldin hafaalls
numið frá byrjun til
1. jan. 1940 .. kr. 8.469.081.00
Stofnkostn., rekst-
ur, viðhald, fyrning
o. fl. á sama tíma
.............. kr. 7.233.704.00
Vitarnir ættu því að
eiga inni hjá ríkis-
sjóði nú ..... kr. 1.235.377.00
i
Reksturskostnaður allur
vegna vitamálanna er áætlað í
fjárlögum 1940 kr. 316.000, en
þar er innifalið sameiginlegur
skrifstofukostnaður fyrir vita-
og hafnamál. Það má því gera
ráð fyrir, að hinn raunverulegi
kostnaður vegna vitamálanna
sé eftir þessari áætlun 300 þús.
krónur og framlag til nýrra vita
er 65 þús. kr., eða alls á þessu
ári 365 þús. kr. En vitagjöldin
eru áætluð á sama tíma 390 þús.
kr.; er það 100 þús. kr. lægra
en 1939, og má vel vera að það
sé sanngjarnt. Lítur því ekki út
fyrir að mikill afgangur verði
af vitagjöldunum 1940 lianda
ríkissjóði.
í lögum nr. 43, 19. jan. 1933,
um stjóm vitamála og um vita-
byggingar, segir í 8. gr.: Verja
skal árlega, ef ástæður ríkis-
sjóðs leyfa, álíka upphæð til
vitamála og vitagjaldinu nem-
ur, meðan stendur á byggingu,
er ræðir um í 9. gr.
Af þessu er bert, að löggjaf-
arnir hafa haft fullan vilja á
og álitið nauðsynlegt, að alt
vitagjaldið gengi lil vitamál-
anna, þangað til vitakerfi lands-
ins væri komið í fullkomlega
viðunandi liorf, en í reyndinni
hefir þetta orðið svo, að á síð-
ustu árunum hefir ckki verið
va’rið til nýhygginga vita nema |
65 þús. krónum, þrátt fyrir það, 1
að vitagjöldin hafi numið milli
fjögur og fimm hundruð þús-
und krónum. — Þegar að þessu
Iiefir verið fundið, er það fært
fram til afsökunar ,að ástæður
rikissjóðs leyfi ekki meira
framlag í þessu skyni. En vér
álítum hins vegar, að aðkall-
andi þörf fyrir aukið öryggi sjó-
farenda í kringum landið leyfi
ekki, að af þessu sé klipið lil
annara framkvæmda, og skal í
því sambandi bent á, hvers
fjórðungsþingin hafi sérstak-
lega óskað að þessu sinni.
Frá Sunnlendingafjórðungs-
Þingi:
Fjórðungsþingið skorar enn
á ný á vitamálastjóra, að hann
sjái um að sett verði ljós á bauj-
una við Garðskaga sem allra
fyrst.
Frá fjórðungsþingi Norð-
Iendinga:
Fjórðungsþingið endurtekur
áskorun sína til Alþingis og rík-
isstjórnar um, að framvegis
verði öllum vitagjöldum ríkis-
ins varið til reksturs, viðhalds,
endurbóta vita, og nýrra vita-
• \
hygginga. Þá leggur fjórðungs-
þingið álierslu á að sint verði
nú þegar margendurteknum
kröfum Norðlendinga um vita
á Hrólfsskeri í Eyjafirði, og
leiðarljós við Látur í Eyjafirði,
er lýsi yfir Þyrsldinga. Enn-
fremur að rannsakað sé hvar
staður sé heppilegastur fyrir
vita á siglingaleið meðfram
Tjörnesi, norðan Húsavíkur.
Frá fjórðungsþingi Aust-
firðinga:
Fjórðungsþingið skorar á
Fiskifélag íslands að beita sér
fyrir því, að eftirtaldar um-
bætur og nýbyggingar vita og
siglingamerkja verði fram-
kvæmdar svo fljótt, sem verða
má: 1) Viti á Seley við Reyðar-
fjörð. 2) Viti á Hvalsnes við
austurhorn. 3) Viti á Kolbeins-
tanga við Vopnafjörð. 4) Að
aukið verði ljósmagn vitans á
Brimnesi við Seyðisfjörð. 5)
Að athugaðir verði möguleikar
fyrir byggingu vita á Hvalbak.
6) Að sett verði liljóðdufl við
Rifssker í Reyðarfirði. 7) Að
athugað verði á hvern liátt best
er og hægast að merkja inn-
siglingaleið á Papós. 8) Að vita-
málastjórinn beiti sér fyrir' sem
hagkvæmustum umbótum á sigl-
ingaleiðbeiningum með radíó-
miðunarstöðvum, eða rádíóvit-
um fyrir Austurlandi.
Vitanlega er þörfin eklci jafn
Frumvarp er nú flutt á Al-
þingi um breytingar á lögum
nr. 43 frá 1933, um stjórn vita-
mála og um vitabyggingar.
Segir þar í 1. grein: 8. gr.
laganna orðist svo: Verja slcal
árlega álíka miklu fé til vita-
mála og vitagjaldið hefir num-
ið næsla ár á undan, meðan
stendur á þvi að koma upp vit-
um þeim, sem um ræðir i 9. gr.
Útgjöld vitamálanna er, eins og
áður er bent á, kostnaður við
stjórn vitamála, rekstrarkostn-
aður vita og sjómerlcja, við-
haldskostnaður og endurbætur
vita og sjómerkja, kostnaður
við að reisa nýja vita og lcoma
upp nýjum sjómerkjum. Þá
segir i þessu frumvarpi, að
verði vitagjaldið eitthvert ár
ekki alt 110 tað á ofangreindan
hátt, skal afgangurinn lagður í
sérstakan sjóð, sem notaður
verði síðar til þess að.reisa nýja
vita, samkv. ákvæðum ráð-
herra, að fengnum tillögum
vitamálastjóra.
Að framanrituðu athuguðu
leggjum við því til, að Fiski-
þingið samþykki svohljóðandi
áskorun:
„Fiskiþingið telur brýna
nauðsyn til að eigi verði var-
ið minna fé árlega til vita-
mála og vitabygginga, en
vitagjaldinu nemur, og skor-
ar þvi á Alþingi að sam-
þykkja frv. það, um breyt-
ing á lögum nr. 43 1933, um
stjórn vitamála og vitabygg-
inga, er nú liggur fyrir AI-
þingi.“
Aðalfundlur Land»
samflmnds
útvegismanna,
Á aðalfundi Landssambands íslenskra útvegsmanna, sem
haldinn var í Reykjavík dagana 19.—22. febrúar 1940, voru
auk venjulegra aðalfundarstarfa sámþyktar eftirfarandi álykt-
anir um landsmál o. fl.
I. GENGISMÁL:
A. Fundurinn skorar á Al-
þingi að gefa frjálsan innflutn-
ing á fiskiskipum og heimila út-
gerðarmönnum að ráðstafa
sjálfir, án nokkurrar íhlutunar
banka og gjaldeyrisnefndar,
10% af úlflutningsverðmæti af-
urða þeirra, til endurnýjunar og
aukningar á fiskiskipaflota
landsins.
B. Landssamband ísl. útvegs-
manna skorar á rikisstjórn og
Alþingi, að haga þannig með-
ferðinni á gjaldeyrisversluninni
við „clearing“-löndin, að út-
flytjendur fái ávalt andvirði út-
flutnings síns yfirfært á skráðu
gengi þess tíma, sem yfirfærsla
fer fram.
C. Aðalfundur Landssam-
bands ísl. útvegsmanna skorar
á Gjaldeyrisnefnd að heimila
útvegsmönnum frjáls afnot af
eigin gjaldeyri, til kaupa á út-
gerðarvörum.
I
II. SÍLDARÚTVEGSMÁL:
A. Landssamband útvegs-
manna lítur svo á, að undanfar-
in ár liafi veríð gert of mikið
að því að kaupa bræðslusild af
erlendum skipum. Skorar fund-
urinn því á ríkisstjórnina að
hlutast til um það við síldar-
verksmiðjur landsins, að þær
geri aldrei þannig samninga við
erlend síldveiðiskip, að þeir á
nokkurn hátt dragi úr veiði-
möguleikum íslenskra skipa.
B. Fundurinn skorar á stjórn
Landssambandsins að það fylg-
ist með öllum ákvörðunum
sildarverksmiðja ríkisins, um
verð á bræðslusíld á komandi
sumri, og gæti hagsmuna
útgerðarmanna í því efni.
C. Fundurinn skorar á ríkis-
stjórnina að hlutast til um það,
við allar síldarverksmiðjur
landsins, að þær hafi samvinnu
sín á milli um móttöku á
bræðslusíldarafla íslensklra
skipa, sem tryggi það, að veiði-
möguleikar skipanna verði sem
mestir, og sé stjórn Landssam-
bands ísl. útvegsmanna liöfð
með i ráðum um slíka sam-
vinnu.
T
III. Landssamband ísl. út-
vegsmanna skorar á stjórn sina
að beita sér fyrir því við ríkis-
stjórnina, að hún hlutist til um,
að landið sé jafnan birgt af út-
gerðarvörum, svo sem salti,
kolum, oliu og veiðarfærum, og
að innkaup þessara vara fari
fram með samkaupum útvegs-
manna, eftir þvi sem við verð-
ur komið.
IV. Fundurinfl felur stjórn
sambandsins að vinna að þvi
við Vinnuveitendafélag íslands,
að lagður verði grundvöllur að
sann g j örnu hlu taskif tafyrir-
komulagi á fiskiskipum hvar
sem er á landinu.
V. Fundurinn skorar á stjórn
Landssambands isl. útvegs-
manna, að beita sér fyrir því
við stjórnarvöld, að leyft verði
að taka öll slysatryggingar-
gjöld af óskiftum afla, þar sem