Vísir - 01.03.1940, Blaðsíða 2

VtSIR
Enskur togari beitir
«a.-risa.-r*7f- -3
ísl. fiskibát ofbeldi.
Skant ú lóðarbel^ina
og: líriiig'iiiii jbáiiiivi.
Sá furðulegi atburður gerðist í fyrradag, að enskur togari frá
Grimsby réðist með skothríð á Iínubelgi sem lagðir höfðu verið
í hinnifyrrinótt, eyðilagði þá og olli allmiklu línutapi hjá bát úr
Sandgerði er nefnist Hannes Hafstein, en skipstjóri á honum er
Finnbogi Halldórsson í Sandgerði.
<15 ára:
Sigurður
tísib
DAGBLAB
Útgefandi:
BLAÐAÖTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Samstarfið og
niðurskurðurinn.
AÐ er alveg rétt, sem Al-
þýðublaðið segir í gær, að
sjálfstæðismenn hafa talað mik-
ið um það bæði meðan þeir
voru í stjórnarandstöðu og eins
eftir að stjórnarsamvinnan
hófst, að draga þyrfti úr kostn-
aðinum við hina opinberu starf-
rækslu. Þetta hefir verið og er
skoðun Sjálfstæðisflokksins og
ef Alþýðublaðið heldur, að með
fjárlagafrumvarpi því, sem Ja-
kob Möller leggur fyrir þingið,
hafi á einhvern hátt verið hvik-
að frá þessari stefnu flokksins,
þá er það hreinn misskilningur.
Það er öllum ljóst og einnig Al-
þýðublaðinu, að meðan verið er
i stjórnarsamvinnu, verður hver
flokkur um sig að sætta sig við,
að liliðra til fyrir hinum. Al-
þýðuflokkurinn má eiga það,
að hann hefir tekið því möglun-
arlaust, að sveigja meira til en
hinir flokkarnir, sem með hon-
um starfa. Á umliðnu ári hafa
ýmsir þeir atburðir gerst, sem
sýna þetta. Upphaf stjórnar-
samvinnunnar er það, að gengi
krónunnar er felt og kaupgjald-
ið lögfest. Allir, sem nokkuð
muna, vita, að Alþýðuflokkur-
inn hafði talið það goðgá, að
minnast á gengislækkun og lög-
bundna kaupfestingu. Hvort-
tveggja þetta hafði á máli Al-
þýðublaðsins heitið „árás á
verkalýðinn", „kúgun arðræn-
ingjanna“ og annað þvi um
líkt. Eða varalögreglan ? Við
undanfarnar kosningar hafði
Alþýðublaðið stimplað hvern
þann mann „verkalýðsböðul“
og „nazista“, sem lét sér um
munn fara, að styrkja þyrfti
ríkisvaldið.
Fjármálaráðherra sýndi í
ræðu sinni fram á það, hvernig
hinn opinberi rekstrarkostnað-
ur hafði farið hraðvaxandi sið-
an fyrverandi stjórnarflokkar
náðu hér völdum. Engum sjálf-
stæðismanni dylst, að hér sé um
ofvöxt að ræða. Engum sjálf-
stæðismanni dylst, að draga
beri úr þessum kostnaði. En —
engum sjálfstæðismanni dylst
heldur, að breytingar tii hóta í
þessum efnum eru ekki fram-
kvæmanlegar fyr en samstarfs-
flokkarnir hafa skift um skoð-
un. Meðan Alþýðuflokkurinn
telur sér það alveg sérstaklega
til gildis, að hafa ásamt Fram-
sóknarflokknum orðið til þess
að auka hinn opinbera kostnað,
svo sem raun er á, er auðsætt,
að samvinnan hefði ekki getað
haldist, ef fjármálaráðherra
hefði aðeins haldið sitt strik í
þessum efnum, án þess að taka
neitt tillit til samstarfsflokk-
anna. Eða á máske að skilja
Alþýðublaðið svo, að flokkur
þess sé reiSubúinn til aS taka
höndum saman viS SjálfstæSis-
flokkinn um aS draga úr opin-
berum kostnaSi?
ÞaS er algerlega rangt aS
SjálfstæSisflokkurinn hafi skift
um skoSun í þessum efnum viS
að komast í stjórnaraSstöSu,
eins og AlþýSublaSiS vill vera
láta. SjálfstæSismenn munu
vissulega skera niSur hinn gíf-
urlega opinbera kostnaS, hve-
n ær sem tækifæri gefst. En það
tækifæri er ekki fyrir hendi
meðan verið í stjórnarsamvinn-
unni, nema þvi aðeins að sam-
starfsflokkarnir vilji einnig
vinna að þessu. Hingað til hefir
ekki Iiólað á þeim vilja. Það
hefir ekki einu sinni verið við
það komandi, að leggja niður
ýmsar þær ríkisstofnanir, sem
haldið er uppi af vafasamri
nauðsyn.
Áður en fjármálaráðherra
gerði grein fyrir frumvarpi
sínu á Alþingi, var gerður tölu-
verður aðsúgur að honum i
sumum blöðum samstarfsflokk-
anna. Nú iiefir málið skýrst.
Það er húið að lægja öldurnar
og ekki sýnilegt, að til slíkra á-
rása verði stofnað að nýju,
nema í fullri óþökk þeirra, sem
fara með umboð þessara flokka
í ríkisstjórninni.
Veistu hvað þetta orð þýðir,
lesandi góður? Þú heldur að það
þýði kannske „sko“, en þó að
það fari nærri því, þá er það
þó ekki rétt.
Dr. Guðmundur Finnboga-
son, landsbókavörður, hefir
fyrstur manna komið fram með
þetta orð í þeirri merkingu, sem
það er í fyrirsögninni yfir þess-
ari klausu. Þetta var á árshátíð
blaðamanna í gærkveldi að Hót-
el Borg, er hann bað um orðið
utan dagskrár. -— Fór hátíðin
prýðilega fram og ekki síst
vegna þessarar ræðu dr. Guð-
mundar.
Sagði dr. Guðmundur, að sér
hefði orðið bylt við, er hann sá
talað um „pressuball“. Það
Iiefði vakið Iijá sér allskonar
hugsanir, m. a. um „píuball“ o.
þ. h. En vegna þess, að við liefð-
um ekkert eitt orð, sem þýddi
„press“ eða „presse“, heldur
yrðum að notast við tvö orð,
„blöð og tímarit“, þá hefði sér
komið til hugar orðið „sjá“, af
sögninni að sjá, shr. ritsjá, víð-
sjá, skuggsjá o. þ. u. 1.
Blaðamaður nefnist eftir
þessu „sjáll“ eða „sjáli“. Hér
skal eklci lagður dómur á þessi
orð, en dr. Guðmundur spáði
því í gærkveldi, að þegar menn
hafa nefnt þau nógu oft, þá
munu þau láta vel í munni.
Fasteignaeigendafélag- Reykjavíkur
hefir opnað skrifstofu í Thor-
valdsensstræti 6 hér í bæ og ver'ð-
ur skrifstofan fyrst um sinn opin
daglega kl. io—12 f. h. og kl.
3— -6 e. h. Form. félagsins, Gilnn-
ar Þorsteinsson hæstaréttarmála-
fl.m., verður til viðtals á skrif-
stofunni, bæÖi fyrir félagsmenn
og aðra' fasteignaeigendur, er
vilja ganga í félagið, daglega kl.
4— 6 e. h. Mun starfsemi skrif-
stofunnar fyrst um sinn aðallega
læinast að útbreiðslu félagsins.
Verður þar veitt móttalca árstil-
lögum félagsmanna og nýir félags-
menn geta þar og innritast í fé-
lagið, en félagsmaður getur sér-
hver eigandi og umráðamaður
fasteignar í Reykjavík orðið. Þá
mun skrifstofan leitast við að afla
sér áreiðanlegra upplýsinga um
vanskilaleigjendur og þá leigjend-
ur, sem fara sérstaklega illa með
leiguíbúðir sínar. Er ætlast til að
húseigendur gefi skrifstofunni
upplýsingar um slíka leigjendur til
afnota fyrir þá félagsmenn, er
leita kunna til skrifstofunnar í þessu
efni. Þá mun skrifstofan, eftir því
sem við verður komið og fært þyk-
ir, láta félagsmönnum í té upplýs-
ingar og leiðbeiningar um skifti
leigutaka og leigusala og hagsmuna-
mál félagsmanna yfirleitt varðandi
fasteignir þeirra. Ýms fleiri verk-
efni eru skrifstofunni fyrirhuguð í
framtíðinni, þó að ekki verði að
þeim vikið að svo stöddu.
Átti Vísir tal við Finnboga í
morgun og skýrði hann svo frá
atburði þessum:
í hinnifyrrinótt fórum við í
róður, eins og aðrir bátar liér
í Sandgerði og rerum 10 míl-
ur út. Lögðuin við línuna frá
NV—V, og létum liana Iiggja
svo sem venja er til og sigld-
um meðfram henni. Því næst
byrjuðum við að draga línuna,
En er við liöfðum dregið 12
bjóð, har þar að enskan togara.
Var liann með troll úti og ætl-
aði að sigla heint á línuna, en
við gátum varnað því, með því
að slíta, en þá lenti hann á
baujunni, sem dregið var frá.
Heyrðum við þá hvin mikinn,
og grunaði mig að um skot
hefði verið að ræða, en liáset-
arnir töldu það hvalablástur.
En að vörmu spori sjáum við
vatnsgusu rétt við duflið og
leyndi það sér þá ekki„ að um
skothrið var að ræða. Trollaði
togarinn því næst áfram að
næsta belg, og skaut hann nið-
ur, og gekk því næst á röðina
og skaut á og eyðilagði 6 uppi-
höld í röð, en tvo belgi sleit
hann af með vírunum og gát-
um við náð í þá áður en þeir
sukku, en hinir drógust niður
í djúpið með línunni. Við rend-
um nú fram með togaranum
og tókst okkur að ná af lion-
um númerinu, en það var
Grimsb}r 563, en nafnið var
langt og teljum við okkur liafa
náð því einnig. Þegar skipverj-
ar á togaranum sáu, að við
skrifuðum upp nafn og númer
skipsins, þustu þeir að hyssu
frammi á skipinu og tóku að
leysa utan af henni. Bjuggumst
við þá við því, að þeir myndu
hefja skothríð á hátinn, en af
því varð þó ekki, og beygði tog-
arinn til norðurs frá línunni og
lét okkur úr því afskiftalausa.
Skothríðin fór fram úr brúnni
og svo var ós^jfnin mikil,
að er við héldum að einum
lóðarbelgnum og vorum í
beinni línu við hann, millum
togárans og belgsins, skutu þeir
samt yfir okkur á belginn, og
tel eg hreina mildi, að ekki
skyldi slys hljótast af, með því
að sjór var nokkur, og tel eg
að um lireina morðtilraun liafi
verið að ræða, þótt svo hafi
farið, að ekki hlytist slys af.
Við töpuðum sem sagt 5
belgjum og 6—7 bjóðum, og un-
um við illa slíkum ofbeldis-
verkum, enda er veiðarfæra-
tapið nógu tilfinnalegt lijá
okkur útvegsmönnum, þótt er-
lendir togarar geri sér ekki leik
að því að valda okkur tjóni.
Finnbogi mun gera nauð-
sjmlegar ráðstafanir til þess að
fá hlut sinn réttan, og að sjálf-
sögðu gangast islensk stjórnar-
völd í það, að hjálpa honum
til að ná rétti sínum.
Eggerz
bæjarfógeti.
Ef það er rétt að hver maður
sé í raun og veru jafngamall og
honum finst hann sjálfur vera,
þá býst eg við að Sigurður
Eggerz sé eitthvað um tvítugt
þessa dagana. Eg var nýlega á
fundi, þar sem komið var sam-
an hið mesta úrval skörunga og
ræðugarpa. Sigurður tólc þar til
máls. Honum tókst það sem
engum öðrum tókst. Hann
kveikti í áheyrendunum. Aðrir
höfðu talað alveg eins viturlega,
alveg eins sannfærandi, alveg
eins rökfast. Enginn talaði eins
skemtilega. Sigurður býr nefni-
lega yfir meiru en hversdagslegu
mannviti. Hann hefir meiri
„esprit“ en flestir íslendingar.
Sigurður verður að hafa góð
„viðtökuskilyrði“ til að njóta
sín. Ef Ioft er þrungið af andúð
og þumbarahætti getur lionum
mistekist. En Sigurður er ó-
venju laginn á, að sigra þumb-
araháttinn. Og þegar því er náð
færist hann í aukana. Þá verður
hann svo Iéttvígur, að hann get-
ur stokkið hæð sína í öllum her-
klæðum. Eg þelcki engan mann,
sem þarf minna „tilhlaup“ til
að Iyfta sér hátt í ræðu.
Sigurður heldur samt aldrei
æsingaræður. Það verður enginn
reiðari eða heiflúðugri af, að
meðtaka orð hans. Hann flytur
örvunarræður. Menn verða
bjartsýnni, lífsglaðari, djarfari
af að hlýða á hann. Hann geng-
ur aldrei berserksgang, ólmur
og óviðráðanlegur. Hann er
eins og eldfjörugur gæðingur,
sem aldrei lækkar risið, þó að
hann fari á kostum. Hann þarf
ekki að vera skaflajárnaður á
gljánni fremur en Stjarna, því
„þegar hann þrífur sprettinn,
þá beitir hann tánni“.
Sigurður segist vera 65 ára í
dag. Það tjáir víst ekki að deila
við dómarann. Og eg get sann-
ast að segja ímyndað mér að
dómaranum á Akureyri finnist
hann stundum vera 65 ára. Ak-
ureyri er annar höfuðstaður
Iandsins. Og þar er vafalaust
sprúttsala, brugg og bilaþvarg,
hnupl og slagsmál og flosaport
og allskonar slíkur ófögnuður.
Og yfir öllu þessu á Sigurður
Eggerz að vaka. Og þegar hann
situr þar og tvíhendir refsivönd-
inn, hví skyldi það þá ekki
hvarfla að honum að hann sé í
raun og veru 65 ára gamall? Nú
látum hann þá vera það — þá
stundina!
En við sem aldrei höfum verið
leidd fyrir dómarann Sigurð
Eggerz höfum ekkert af þessum
aldri að segja. Við þekkjum fó-
getann eins og hann er þegar
hann er kominn úr frakkanum.
Og þá er Sigurður ungur. Þeim
Sigurði óska eg langra lifdaga
og mæli það fyrir margra
munn.
Árni Jónsson.
45 ára;
Ingvar Kjaran,
skipstjóri.
Ingvar Kjaran skipstjóri er
45 ára í dag, en hann er öllum
bæjarbúum að góðu lcunnur, og
raunar mönnum um land alt,
hæði til sjávar og sveita, með
því að hann hefir nú um 10 ára
skeið verið skipstjóri á strand-
ferðasldiúnu „Súðin“, og áður
verið lengi í þjónustu Eimskipa-
félags íslands.
Ingvar Kjaran hóf sjósóknina
ungur. Var hann 11 ára gamall,
er hann fyrst réðst á skútu, er
gerð var út héðan, en er liann
hafði aðstöðu til innritaðist
hann á stýrimannaskólann og
lauk þar fullnaðarprófi árið
1916.
Á stríðsárunum var hann
stöðugt í siglingum, er hann gat
því við komið vegna námsins,
bæði á togurum og svo síðar á
Villemoes, sem nú nefnist Sel-
foss. Gegndi liann þar háseta-
og stýrimannsstörfum. Til Eim-
skipafélags Islands réðist hann
árið 1921 og starfaði sem stýri-
maður hjá félaginu til ársins
1929. Við skipstjórn á Súðinni
tók liann árið 1930 og hefir
gegnt því starfi síðan og aflað
sér almennra vinsælda um land
alt. •
Ingvar Kjaran er fríður mað -
ur sýnum og liinn mesti atgerv-
ismaður urn alla hluti. Munu
honum berast liinar hlýjustu
kveðjur á þessum afmælisdegi
hans.
M.
Sumner illes Hi
til DHIaÉ.
Einkaskeyti frá United Press.
K.höfn í morgun.
Sumner Welles, aðstoðarut-
anríkismálaráðherra Banda-
rikjanna er væntanlegur til Ber-
línar í dag. Það hefir ekkert
■ verið tilkynt enn opinberlega,
hvenær hann ræðir við Hitler,
en talið er líklegt, að hann ræði
einnig við Göring og von Ribb-
entrop.— Á leið sinni frá Róma-
horg til Berlínar hafði Sumner
Wells viðdvöl í Zurich og ræddi
við sendiherra Bandaríkjanna
þar.
Ekknasjóður Reykja-
víkur 50 ára.
I marshyrjun 1890 tala blöð-
in í Reykjavílc um hina „lofs-
verðu stofnun“, er þau segja
frá því, að „nokkrir framfara-
menn meðal liinna yngri tómt-
liúsmanna í Reykjavík“ hafi
stofnað Ekknasjóð Reykjavík-
ur. —
Árstillagið var um mörg ár
2 kr„ nú hin síðustu ár 5 kr.
Það er ekki lengi verið að eyða
hverjum 5 kr. nú í Reykjavík.
En fyrir 50 árum þótti það lofs-
vert, talið heillavænlegt, og þeir
kallaðir framfaramenn, sem
vildu greiða 2 krónur á ári með
það fyrir augum, að því gjaldi
mætti gleði og gagu fylgja.
Þetta hefir komið á daginn.
Gifta hefir fylgt greiðslunni. —
Verkin sýna merkin.
„Þjóðólfur“ var hjartsýnn, er
liann talar um þessa sjóðstofn-
1111, og telur það víst, að „sjóð-
urinn geti orðið stórauðugur og
gert stórmikið gagn“. Gerir
hánn ráð fyrir því, að eftir 100
ár frá stofndegi verði sjóðurinn
kr. 31,200, eftir 200 ár kr.
257,400, og eftir 300 ár kr.
1,896,200. Hér hefir farið svo,
að tekjurnar liafa farið langt
fram úr áætlun, því að á fimt-
tugsafmælinu er eign sjóðsins
kr. 96,500. Reyni menn nú að
reikna út, live mörgurn miljón-
um sjóðurinn ræður yfir 1.
mars 2190.
Meðlimir sjóðsins eru nú 258.
Éinn er sá liður, sem þekkist
ekki í reikningi sjóðsins. Þar er
ekki hægt að finna þessi orð:
„Ógoldin árstillög“. Allir greiða
tillag sitt með gleði. Þar þarf
engar áminningar eða liótanir.
Þar þarf ekki að áfrýja til ann-
ara nefnda, þar þarf ekki að
beita lögtaki, gjaldið greiða
menn brosandi.
Það er ánægjulegt að vera i
þessum félagsskap. Það er eins
og andi hinna góðu Vesturbæ-
inga, er sjóðinn stofnuðu, fylgi
föðru starfi.
Um síðustu jól fengu 86 ekkj-
ijr styrk úr sjóðnum og fá þær
árlega greidda upphæð úr
sjóðnum, 30—40 kr.
Margra góðra manna má
minnast, er hugsað er um starf
þetta.
Um langt skeið starfaði
Gunnar Gunnarsson kaupmað-
ur með lífi og sál að eflingu
sjóðsins. Enginn hefir aukið
meðlimatöluna, eins og liann.
Á liverjum aðalfundi bættust
sjóðnum margir meðiimir fyrir
fortölur Gunnars. Margir ó-
kvæntir gerðust þá félagar
Ekknasjóðsins. Vaknaði þá sú
þrá hjá þeim, að þeir rnættu
eignast konu, er gæti orðið
styrksins aðnjótandi eftir þeirra
dag. Sáu þeir þá þrá rætast, þeir
eignuðust konuna og styrktu
sjóðinn.
Þessi þarfa sjóðstofnun hefir
starfað hávaðalaust og veitt
mörgum mikla gleði.
Það rifjast upp fyrir mér
minningar um margar ánægju-
stundir, er eg hugsa um þá, sem
um langt skeið stjórnuðU þessu
starfi, eins og síra Jóhann,
Gunnar Gunnarsson, Sighvatur
bankastjóri o. fl.
Mikil gleði fylgir samstarfinu
við þá, sem nú leggja fram
krafta sína til stuðnings þessu
nýta starfi. Eg hlakka til að
mæta þeim i lcvöld.
Ekknasjóður Reykjavíkur er
á framfaraskeiði. Vonandi verð-
ur haldið áfram á þeirri braut.
Bj. J.
llrifla brennnr.
Samkvæmt fregn frá Akur-
eyri í morgun brunnu bæjarhús-
in að HTiflu í Bárðardal í nótt
sem leið. Innanstokksmunum
var bjargað.