Vísir - 09.04.1940, Page 2

VISIR
VÍSIR
DAGBLA0
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: ICristján Guölaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar J6 60 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
FélagsprcntsmiSjan h/f.
Hvað skeður?
AÖÐRUM stað í blaðinu er
skýrt frá atburðum þeim,
sem nú gerast á Norðurlöndum,
eftir því sem næst hefir verið
komist, samkv. hinum ýmsu
fréttam. Það fór bér sem oft-
ar, að hienu Vilja ekki fyr en
í síðustu Iög trúa, þegar liinir
alvárlégustii átburðir eru á
seyði. Það'héfi’r legið í loftinu
síðustu dagána, áð alvarleg
hætta vofði yfir Norðurlönd-
unum. Raunar má segja, að öll-
ura hafi verið sú hætta ljós, alt
frá því styrjöldin hófst, en að
síðustú dagana hafi hættan
færst yfir og orðið að ógnandi
þrumuskýi. Nú liggur þetta
fyrir sem blákaldur veruleiki.
Smáþjóðirnar á Norðurlönd-
um, sem hafa þráð það eitt, að
fá að vera fyrir utan styrjöld-
ina, geta ekki lengur við neilt
ráðið. Enginn veit, nema á þess-
ari stundu geti verið gert út
um forlög þessara nánu frænd-
þjóða okkar, ekki aðeins um
stundarsakir, lieldur um langa
óyfirsjáanlega framtíð. Þess
vegna erum við snortin af at-
burðum líðandi stundar meira
en nolckru öðru, sem gerst hcf-
ir síðan styrjöldin hófst.
Og ekki aðeins þess vegua.
Nú sjáum við, að veggur ná-
ungans brennur. Við vitum, að
þegar svo er, er okkar eigin
húsi hætt. Það er ekki tíma-
bært að fara með neinar spár
og ekki heldur hrakspár En
það má öílum ljóst vera, að
þeir atburðir, sem nú gerast á
næstu grösum, hljóta að hafa
mikla þýðingu fyrir okkur. Við
vitum það, að Norðurlöndin
hafa gert alt, sem hugsanlegt
var, til að lialda hlutleysi sínu
Við sjáum hvemig farið hefir.
Hlutleysi smáþjóðanna er að-
eins óskert látið, meðan hern-
aðarþjóðirnar telja sig geta lát-
ið það óskért, vegna eigin ör-
yggis; Um leið og þeirra eigin
lífsnauðsyn krefst, er. hlutleys-
ið elcki lengur til sem friðhelg-
ur réttur neinnar þjóðar. Við
íslendingar getum ekki um það
sagt, hvaða augum herveldin
líta á okkur. En við skulum var-
lega tréysta því, eins og nú er
komið, að okkúr sé það full- I
komið öryggi, að vera smærri
en þeir smáu.
Þótt við Íslendíngar séum af
skektir og fjarri alfaraleiðum,
þá skulum við ekki gleyma þvi,
að skógarbrunar eða sinueldar
fylgja engum vörðum. Þegar
allur umheimurinn er eilt bál,
geta neistarnir fokið til fjar-
lægustu staða, áður en varir.
Þess vegna er okkur það um-
fram alt nauðsynlegt að vera
við öllu búnir.
Atburðirnir á Norðurlöndum
hafa gerst með þeim hraða, að
við fylgjumst varia með, þótt
við höfum viíað, að þetta gat
skollið yfir hvenær sem var.
Þetta skulum við festa okkur
í huga. Mestu þjóðir heimsins
berjast fyrir tilveru sinni. Á
slíkum tímum gerast viðburð-
irnir í einni svipan. Um undir-
búninginn vitum við ekkert.
Við skulum ekki láta okkur
annað til hugar koma en að
báðir ófriðaraðiljar séu við-
búnir því, sem nú gerist á
Norðurlöndum. Taflið heldur
áfram. Enginn veit um næsta
leik, nema sá, sem við taflborð-
ið situr.
Það er ekki eim^ngis samúð-
in með frændþjóðum okkar,
sem fyllir liugina í dag. Það er
engu síður umhugsunin ura
okltar eigin framtíð. Við ráð-
um ekki við það, sem geia.t
kann, fremur en jarðskja fta,
hafís eða Kötlugos. Heimsvið-
burðirnir ganga yfir okkur ó-
viðráðanlegir, eins og sjálf
náttúruöflin. Við skulum bráasl
við því versta, vona hið góða,
lalca því sem að höndum ber
með allri þeirri festu og kar'-
mensku, sem við höfum yfir að
ráða. Þótt að syrti í bili, skai-
um við aldrei glata voninni um
bjarta, friðsainlega framtíð fyr
ir okkar eigin umkomulitlu
þjóð og mannkyn alt.
Hvað skeður? er sú spurn-
ing, sem nú liggur á allra vör-
um. Við getum ekki svarað
henni. En við skulum leggjast
á eitt um það, að laka viðburð-
unum eins og mönnum sæm-
ir — livað sem skeður.
a
Samsöngur
Karlakórsins
Fóstbræður.
Karlakórinn Fóstbræður hélt
fyrsta samsöng sinn á vetrinum
i Gamla Bíó í gærkveldi, undir
stjórn Jóns Halklórssonar. —
Skyldi söngskemtunin byrja kl.
7,15, og voru flestir áheyrendur
mættir stundvíslega, en söng-
mennirnir létu bíða eftir sér
þar til klukkan tæplega hálf
átta. Slík óstundvísi er hvirn-
leið þeim, sem bíða og ósam-
boðin okkar elsta og fremsta
karlakór.
Á söngskránni voru 12 verk-
efni, alt glæsileg karlakórslög,
en öll erlend og hefir kórinn
sungið nokkur þeirra á fyrri
samsöngvum sínum. Gæti ekki
Samband íslenskra karlalcóra
haft um það forgöngu, að ís-
lensk tónskáld rituðu meira fyr-
ir karlakóra, svo að hér sköp-
uðust nokkrar tónbókmentir á
því sviði og að úr einhverju
yrði að velja. Áheyrendur vilja
gjarna heyra það, sem íslenskt
er og sjá hverju landinn getur
afrekað.
Einsöngva sungu þeir Arnór
Ilalldórsson, í Pher Svineherde,
Daníel Þorkélsson, í De tysta
sangerna, og séra Garðar Þor-
steinsson, í Vitinn. Eru þetta alt
gamalkunnir og margreyndir
einsöngvarar, enda tókst þeim
ágætlega, svo að endurtaka varð
öll einsöngslögin.
Söngmeðferð kórsins var
með ágætum, svo að á betra
verður varla kosið. Tóngæðin
eru mikil, samstilling góð og
tónliæfni söngmannanna örugg.
Söngstjórn , Jóns Halldórs-
sonar er örugg og markvís.
Hönum skeikar aldrei hljóð-
fall né nákvæm túlkun. Yfir
öllum söng kórsins er menn-
ingarbragur, sem er eins og
endurskin af söngþroslca söng-
stjórans.
Húsið var fullskipað og við-
tökur ágætar og söng kórinn að
lokum sem aukalag „Drottinn,
sem veittir“, eftir Sveinbjörn
Sveinbj örnsson.
Það er óhætt að ráða mönn-
um til að sækja samsöngva
Fóstbræðra, þvi að það er
hvorutveggja í senn þroskandi
fyrir hvern og einn, og óbland-
in ánægja öllum þeim, er góðri
tónlist unna.
Ó. Þ.
Frá Alþingi í
Lýðfæðistillagsn, Leikfélag'
iö og Samvinnnskélixm
Tímamenn samþykkja tillögu Garðars Þorsteinsson-
ar og Árna frá Múla um margfalda lækkun á fram-
lagi til Samvinnuskólans.
Síðustu 15—16 árin hafa Verslunarskólinn og Samvinnuskól-
inn haft jafnháan styrk á f járlögum, 5000 krónur hvor. Það
hefir verið ógerningur að koma Tímamönnum í skilning um að
nokkurt ósamræmi væri í því, að Verslunarskólinn með sína
290—320 nemendur hefði ekki mæira en Samvinnuskólinn með
sína 50—60.
En nú hefir j>essi Gordions-
hnútur verið höggvinn. Garðar
Þorsteinsson fann ráðið, sem
dugði. Það hafa hvað eftir annað
verið bornar frarn tillögur um
að styrkurinn færi eftir „nem-
endafjölda“ í hvorum skóla. En
Garðar þekti sitt heimafólk.
Hann vissi það að Framsókn
getur brotið öll sín prinsip, ef
bara er búið nógu sniðuglega í
hendurnar á þeim. Þeir geta
þvert ofan í allar yfirlýsingar
sínar fundið upp á því að
hækka tolla, bara ef það heitir
ekki lollahækkun heldur t. d.
viðskiftagjald. Þannig er
„Klauflaxinn“ til komin, sem
orðið er fast nafn á lollalögum,
sem Framsókn setti á fyrir
noklcurum árum. En þvi voru
þessi lög kölluð Klauflax að að-
ferðin minti svo áþreifanlega á
Hall í Skollafit, sem Jónas Hall-
gi’ímsson segir svo meistaralega
frá. Hallur hafði slolið kjöt-
krofi, en þetta var á fösl-
unni og „þá má enginn nefna
kjöt“. Hallur þrætti ekki fyrir
stuldinn, en liélt því fram, að
þetta hefði verið „klauflax".
Þegar dómarinn tilkynti hon-
Hm að hann væri dæmdur fyrir
að hafa stolið 5 fjórðungum af
kjöli, sagði Hallur gi’átandi:
Krofið var 5 fjórðungar, en hitt
voru ekki mín orð. Skrifið þér
heldur 6 f jórðunga og setjið þér
klauflax“.
Allir kannast við þessa klauf-
laxa-pólitík Framsóknar. Þeir
blekkja sjálfan sig með þvi að
hanga í allskonar orðum. Þegar
Eysteinn fer til Englands og
ræðir þar um „konsessjónir“
þá er þetta alt saman saklausf,
af því það er bara „fræðilegur
möguleiki“. En þeir blekkja
ekki einungis sjálfan sig, held-
ur láta líka blekkjast. Það má
snúa á þá, alveg eins og fang-
ann, sem kvartað hafði yfir því
að lús liefði skriðið á Iiann í
hegningarhúsinu. Honum varð
orðfall þegar lögregluþjónninn
snex-i upp á sig og sagði: Hvernig
leyfið þér yður að tala uni lús í
lögi’eglumqji, Vitið þér ekki að
það er lleilbrigðismál!
Garðar kannaðist við allan
þennan barnalega orðhengils-
hátt og fékk nú Árna frá Múla í
lið með sér. Þeir félagar lögðu
ráð sín saman, og komust að
þeirri niðurstöðu, að ef hægt
væri að koma einhverju lausn-
arorði Tímamanna inn í tillög-
una, væri björninn unninn. Þeir
orðuðu því tillögu sína á þessa
leið:
„Til Verslunarskólans í Rvik
og til verslunarskóla sambands
samvinnufélaganna 10.000 kr.
Þó ekki yfir % kostnaðar hvors
skóla og skiftist fi-amlagið milli
skólanna í réttu lilutfalli við
nemendafölda hvors skóla,
skólaárið 1939—1940 (Ilöfða-
tölureglan).“
Þessi tillaga var samþykt með
32:13 atkv.
Og Tímamenn gengu í gildr-
una. Bara af því að höfðatölu-
reglan var nefnd gleymdu þeir,
að þeir höfðu árum saman bar-
ist eins og ljón gegn því, að
nemendur Verslunarskólans
fengju styrk nokkuð í líkingu
við nemendur Samvinnuskól-
ans. Tillaga þeirra Gai’ðai-s og
Árna var nákvæmlega sam-
hljóða tillögum sem sjálfstæð-
ismenn hafa flutt ár eftir ár og
Framsókn fussað við. Það mun-
aði bai-a þessu eina orði — í
svigum — höfðatöluregla! Þá
opnaðist Sesam.
Það sprenghlægilegasta af
öllu saman er þó, að Framsókn-
armenn áttuðu sig ekki á að
þeir höfðu gengið í gildru. Þeir
voru afar hróðugir yfir því, að
liafa skoi’ið niður styi’kinn til
skóla síns, þótt það liafi hing-
að til verið eitt af heitustu
stefnumálum flokksins, að hann
skyldi liafa það sama og Versl-
unarskólinn, þótt nemendatalan
væri 5 sinnum lægri.
Það var mikið hlegið að
framsóknarmönnum á þingi í
gær fyi’ir að láta ginna sig
þannig eins og þursa. Einn
þingmaður stakk upp á því, að
breyta nú kjördæjnaskipuninni
undir eins. Framsókii gæti ekk-
ert haft á móti þvi, ef breyt-
in væri bara kölluð „böfðatölu-
regla“. Svona fer stundum fyrir
þeim, sem hengja sig i orð, að
þeir eru „teknir á oi’ðinu“. En
það verður upplit á honum Jón-
asi mínum, þegar það rennur
upp fyrir honum, að Garðar og
Árni frá Múla hafa haft hann
að ginnungarfífli með mestalla
Tímati’ossuna í skottinu.
Minnisstæð-
ur dagur.
JJAGURINN í gær mætti vel
vei’ða Jónasi Jónssyni minn-
isstæður, því varla hefir nokk-
ur þingmaður svo vitað sé, feng-
ið þrjú slílc áföll áv einum og
sama degi. Fyrst má nefna það,
að Jónas gekst fyrir því af ein-
skærx-i grunnfærni, að skera
niður styrkinn tilsínseiginskóla.
Er því nú slegið föstu, að Sam-
vinnuskólinn skuli ekki njóta
forréttinda fram yfir Verslun-
arskólann, lieldur jafnréttis. En
hingað lil hefir það verið talin
álika mikil goðgá að minnast á
slíkt, og fara fram á það, að
sami réttur gilti fyrir innflytj-
endur, hvort sem í hlut ættu
kaupmenn eða kaupfélög. Með
þessu hefir Framsóknarflokk-
urinn í fyrsta sinn viðurkent að
samvinnumenn eigi ekki meiri
rétt en aðrir, heldur nákvæm-
lega sama rétt. Þegar þessi
skilningur nær meiri þroska
verður liægt að ræða við Fram-
sóknarmenn um viðskiftamál í
mesta bróðerni. Því í þeim mál-
um hafa sjálfstæðismenn aldrei
farið frarn á annað en jafnrétti.
Það er heldur ekki ótrúlegt, að
Framsóknarflokkurinn eigi eft-
ir að breyla afstöðu sinni lil
kjördæmamálsins. í því máli
liafa sjálfstæðismenn.aldrei far-
ið fram á annað en jafnan í’étt
fyrir kjósendur, hvar sem þeir
væru búsettir á landinu. Fljót-
ræði Jónasar (eða kannske það
liafi verið liugai’farsbi’eyting)
að því er snertir styrlcinn til
Samvinnuskólans, var aðeins
einn af þremur atburðum dags-
ins, senx vel niega vera honum
minnisstæðir.
Annar atburðurinn var sá, að
allur þingheimur, að undan-
teknum kommúnistum, sam-
þykti tillögu allsherjarnefndar
sameinaðs þings um „ráðstafan-
ir til verndar lýðræðinu og ör-
yggi ríkisins og undii’búning
löggjafar í því efni“. Þessi til-
laga var alveg i samræmi við
breytingartillögu þá er þeir
fluttu Vilmundur, Árni og Bei’g-
ur og þar með í fullu ósam-
ræmi við hina upphaflegu til-
lögu Jónasar. Hefir Alþingi nú
markað stefnuna svo slcýrt í
þessum efnum, að bið mun
verða á því, að nokkur þing-
maður leyfi sér að bera fram
jafn flaustursleg og vanhugsuð
úrræði og þau, sem Jónas vildi
láta samþykkja. Er þess skemst
að minnast,, að Jónas mótmælti
því, að tillögu sinni yrði vísað
til nefndar og lét svo um mælt
í frumræðu sinni, að allir lilytu
að greiða tillögu sinni atkvæði
umsvifalaust, sem ekki aðliylt-
ust kommúnisma og aðrar of-
beldisstefnur.
Þriðji atbui’ðurinn var slíkur,
að enga athygli^ liefði vakið
nema í sambandi við það, sem
á undan var gengið. I fjárlög-
um hefir staðið álcvæði um það,
að Mentamálaráð skuli hafa eft-
irlit með slai’fsskrá og leikrita-
vali Leikfélags Reykjavíkur.
Fyrir 3 mánuðum höfðu
þingmenn samþykt slíkt á-
kvæði, án þess að laka svo sem
neitt sérstaldega eftir þvi. Jafn
þegjandi og liljóðalaust hafði
Jakob Möller numið ákvæðið
burtu úr f járlagáfrumvarpi
sínu.
En nú gerist það, að Leikfé-
lagið sýnir leik, sem hneykslar
Jónas stórlega. Leikurinn kvað
vera heldur ómerkilegur, en lið-
lega leikinn og fjörugur. Leik-
urinn er erlendur að efni til og
er þar sneitl að ýmsum valda-
mönnum. Hefir hann síðan ver-
ið staðfærður og finst þá Jóm
asi endilega að skensið hljóti
að snerta flokksmenn sína. Það
er eins og Jónas geti ekki hugs-
að sér, þrátt fyrir þjóðstjórn-
ina, að neinir geti talist valda-
menn nema hans eigin flokks-
menn.
En hvað sem þessu líður,
skeður það, að lögreglan bann-
ar leiksýninguna. Nefnd er
skipuð í málið. Fjórir nefndar-
menn telja ekki ástæðu til að
banna Ieikinn, þótt þeir geri
annars lítið úr listgildi lians.
Jónas er einn á móti og leik-
sýningin er leyfð.
Þá kemur fjárveitinganefnd
til skjalanna og ber nú fram
tillögu um að styrkveitingin til
Leikfélagsins sé nú sem áður
| bundin því skilyrði, að Menta-
málaráð hafi eftirlit með leik-
| ritavali og starfsskrá félagsins.
: Flestar tillögur nefndarinnar
• voru samþyktar, þar á meðal
■ tillaga um að fela Mentamála-
ráði útlilutun listamannastyrks-
j ins. En tillagan um að leggja
■ forsjá Lpikfélagsins i hendur
| Mentamálaráðs kolféll. Reki-
| stefna og yfirgangur Jónasar
hafði orðið til þess að opna
augu þingmanna. Þannig til-
kynti Alþingi Jónasi, að þvi
væri meira en nóg boðið með
ihlutunarsemi hans og sletti-
rekuskap.
Þannig varð Jónas í gær fyr-
ir hverjum árekstrinum af öðr-
um, alt vegna fljótfærni og af-
skiftasemi, sem hann getur eng-
um um kent, nema sjálfum sér.
Slíkur dagur ætti að verða hon-
um minnisstæður.
Þættir úr Kfi rnínu.
Sigmundur Sveinsson, dyravörð-
ur hefir samiÖ bækling með ofan-
greindum titli og kom hann út í
dag. :—• Segir hinn vinsæli, sjötugi
gæðamaður þar frá ýmsu því, er
fyrir hann hefir komið á langri leið.
Ritlingurinn er skemtilega og fjör-
lega saminn. Allur ágóði, sem verða
kann af sölunni, gengur til Barna-
lieimUisins í Sólheimum. Heimilið
á við fjárþröng að búa, en vinn-
ur mjög merkilegt starf. ■— Þeir,
sem ritlinginn kaupa, gera tvent í
senn: Gleðja afmælisbarnið og
styrkja gott málefni.
Y.K.F. Framsókn
heldur basar föstud. I2; þ. m.
Þær konur, sem ætla að gefa á
basarinn, eru vinsamlega beðnar að
koma munum á skrifstofu félags-
ins. Opin daglega frá kl. 4—6. Sími
2931.

Skólasel Mentaskólans.
Hið myndarlega skólasel
Mentaskólanemenda er nú full-
búið að öðru Ieyti en því, að
það vantar í það innanstokks-
muni og svo þarf að laga til
umhverfis selið.
Mentaskólanemendur hafa
sjálfir safnað öllu fé, sem varið
hefir verið lil selsins og er það
40—50 þús. kr. Að þessu sinni
eru það aðeins 5 þús. kr., sem
á þarf að halda og þær fást með
þvi að selja 5000 happdrættis-
miða.
Vinningar eru 15 að tölu og'
eru þeir margir góðir og nyt-
samir, svo sem hringferð með
Esju, útvarpstæki, stóll og borð,
svefnpoki, málverlc eftir Kjar-
val, % skipp. af fiski o. s. frv.
í dag eru Mentaskólanem-
endur að bjóða „vöru“ sína.
Er lítill vafi á þvi, að hún mun
„renna út“, þegar menn hafa
kynt sér til hvers ágóðinn á að
renna. Miðinn lcostar aðeins
eina krónu.