Vísir - 17.04.1940, Blaðsíða 2

v tssn___________________________
I»ýdlngarmiklll hæstarcttarddmpr:
Skilyrði byggingarnefndar og bæjar-
stjómar Reykjavíkur, varðandi lóð án
endurgjalds undir götu, - - ómerkt.
Fysrsti efnisdómur, sem fallið hefir í slíku máli hér á landi - - -
/
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveríisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Sírnar 1 660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Er málið ekki
á dagákrá?
J 700 ár höfum við íslending-
ar lotið erlendu valdi.
Stundum hefir því valdi fylgt
kúgun og ofbeldi. Allan þennan
tima hafa verið einhverjir menn
uppi með þjóðinni, sem hafa
þráð það heitar en alt annað, að
við fengjum að nýju öll okkar
málefni í okkar eigin hendur.
Síðustu hundrað árin hefir það
mál verið látlaust á dagskrá.
Fyrstu árin eftir 1918 verður
hljóðara um málið. En eftir þvi
sem nær dró úrslitum hefir
þjóðin færst í aukana undir þá
lokabaráttu, sem talið var að
fyrir dyrum stæði. 1 þessu máli
höfum við íslendingar á seinni
árum verið allir eitt. Það hefir
verið liafið yfir flokkaríg og
togstreitu, hversu harðvítug
sem innanlandsdeilan hafir ver-
ið. Fyrir einni vikú gerast svo
þeir atburðir, sem liöggva á
þann hnút, sem ef lil vill liefði
getað orðið erfitt að leysa. Dan-
ir eru lagðir undir erlent vald,
og þar með ófærir til að gegna
þeim skyldum, sem á þá eru
lagðar með sambandslögunum.
Þegar þetla er orðið verðum
við að taka málin í okkar eigin
hendur, hvort sem það er ljúft
eða leitt. Alþingi ályktar að við
tökum málin í okkar hendur
„að svo stöddu“.
Þessi ákvörðun Alþingis að
„svo stöddu“ er sambærileg við
það, þegar slysfarir ber að hönd-
um, og aðstandendum er fyrst
tilkynt að sá sem fyrir slysinu
varð, hafi meiðst hættulega, svo
að þeim bregði minna við þegar
þeir frétta látið. Danir liöfðu
orðið fyrir svo þungu áfalli, að
ekki þótti rétt að bæta því á, að
ísland væri horfið þeim að fullu
og öllu. Þessi aðferð var eftir
atvikum mjög viðeigandi.
Það var bent á það þegar
næsta dag hér í blaðinu, að ekki
mætti við svo búið standa. Yið
yrðum að stíga sporið að fullu
og stofna hið íslenska ríki, hvað
sem Dönum liði. Um þetta liefir
verið rælt hér í blaðinu undan-
farna daga. En þótt furðulegt sé
til frásagnar hafa önnur Möð
þagað um málið. Þeirra dómur
er: Máhð er alls ekki á dagskrá!
Bæði utan þings og innan er
pískrað um það manna á milli,
að það sé tilfinningaleysi gagn-
vart Dönum, að hefja frekari
aðgerðir. Er það skoðun þess-
ara manna, að samúð okkar
með Dönum hljóti að minka, ef
þeir eru kúgaðir áfram? Yið
höfum svo mikla samúð með
Dönum, að ef hún ætti að ráða
gerðum okkar, tækjum við
sennilega málin aMrei í okkar
hendur að fullu og öllu.
Við vonum, að Danir nái aft-
ur frelsi sínu. Eigum við þá að
Iíta svo á, að við höfum tekið
réttindi okkar að léni frá þeim ?
Við höfum málin í okkar hönd-
um „að svo stöddu“. Ætlar rílc-
isstjórnin að skila þeim aftur,
ef ekki verður frekar að gert?
Ef hún ætlar ekki að skila þeim
aftur, hvers vegna má þá ekki
ganga frá þeim á formlegan
hátt?
Jú, kosningar!
Þeir menn, sem ekkert vilja
hafast að í málinu, halda þvi
fram, að það sé glæpur að ganga
til kosninga á stríðstímum. Eii
hvaða glæpur felst í kosning-
um, þótt stríðstímar séu? Með-
an heimsstyrjöldin stóð yfir
fóru fram kosningar hvað eftir
: annað. Þá var svo mákil frjó-
j semi i íslensku stjórnmálalífi að
j tveir pólitískir flokkar, sem síð-
! an hafa komið mjög við sögu,
j voru stofnaðir sama árið, 1916,
j Alþýðuflokkurinn og Fram-
| sóknarflokkurinn. Næsta ár
eiga að fara fram kosningar að
lögum. Á að láta þær farast fyr-
ir, ef styrjöldinni er ekki lokið?
Um sjálfstæðismálið hefir alt-
af ríkt full eining. Þess vegna
er það óréttmætt vantraust á
kjósendum landsins og forustu-
mönnum flokkanna, að kosn-
ingar um það mál eitt þurfi að
verða til þess að vekja nokkra
hættulega úlfúð í þjóðfélaginu.
Það er þá aldrei hægt að hugsa
sér friðsamlegar kosningar, ef
ekki einmitt um það mál. ís-
lenska þjóðin hefir aldrei feng-
ið og fær aldrei stærra mál um
að fjalla.
Tómlæti ýmsra þingmanna í
þessu máli er furðulegt. En
þótt þeir af visku sinni segi,
að málið sé ekki á dagskrá,
litur allur almenningur öðr-
um augum á það. Þess mun
verða minst, hvernig forráða-
menn landsins hrugðust við
úrshtum í höfuðmáli þjóðarinn-
ar. Þeir sem liðnir eru, mundu
eiga erfitt með að skilja úrtöl-
urnar og hikið. Hefði Jón Sig-
urðsson sagt: Málið er eklci á
dagskrá ?
a
Póstferðir á morgun.
Frá Rvík: Auk hinna daglegu
póstferða, aðeins Akranespóstur. —
Til Rvíkur: Laugarvatn, Akranes.
Næturakstur.
Bst. Hekla, Lækjargötu, sími
1515, hefir opið í nótt.
Norræna félagið.
Vegna ófyrirsjáanlegra orsaka
verður aðalfundi félagsins, sem
halda átti í kvöld, frestað þar til
síðar.
Háskólafyrirlestur á sænsku.
Sænski sendikennarinn, fil. mag.
Anna Z. Osterman, flytur í kvöld
kl. 8 annan fyrirlestur sinn um
sænsk leikhús og sjónleiki fram að
1900. Öllum heimill aðgangur.
Grein þessi er eftir Jo-
seph C. Harsch, fréttarit-
ara ameríska blaðsins
Christian Science Monitor
í Berlín. Hún er rituð 1.
apríl, þegar hann kom úr
tveggja mánaða leyfi, sem
hann hafði eytt í Ameríku.
Þegar eg kem aftur til Ber-
línar eftir tveggja mánaða fjar-
veru, hugsa Þjóðverjar aðeins
um eitt — að hinn harði vetur
er á enda. Um stundarsakir að
minsta kosti hætta menn að
velta því fyrir sér, hvað fram-
tíðin ber í skauti sér. Fólk
streymir út í sólskinið og fagn-
ar því, að það skuli liafa staðist
erfiðleika vetrarins eins vel og
raun ber vitni.
Ástandið er að ýmsu leyti öllu
betra nú, en það var fyrir tveim
mánuðum, svo að fólk getur
líka fagnað þess vegna. Það er
rétt að nefna nokkur dæmi um
það, að hvaða leyti aðstæðumar
hafa skánað.
Skipaskurðir, sem mikill hluti
matvæla Berlínarbúa er fluttur
ef tir, eru nú ekki lengur ísi lagð-
ir, svo að samgöngur eru farnar
að hefjast aftur og er þvi úr
í dag var í hæstarétti kveðinn
upp dómur i málinu Sigurjón
Fjeldsted gegn Reykjavíkurbæ.
Málavextir eru þeir, að sum-
arið 1927 sótti Sigurjón um
leyfi til þess að mega byggja
íbúðarhús á Veghúsastíg nr. 1
hér í bænum. Var honum þá
synjað um þetta og síðar skýrt
svo frá, að samkv. skipulags-
uppdrætti, er gerður var 1927,
væri fyrirhugað að Ieggja Veg-
liúsastíg niður. Á árinu 1933
sótti Sigurjón aftur um bygg-
ingarleyfi. Byggingarnefnd og
bæjarstjórn virðist þá hafa
horfið að því ráði að breyta
skipulagsuppdrættinum frá
1927, því 5. maí 1933 var Sig-
urjóni tilkynt, af þáverandi
borgarstjóra, að lionum, væri
Ieyft að hyggja tvílyft íbúðar-
hús úr steinsteypu á lóðinni, en
leyfið væri því skilyrði bundið,
að Sigurjón léti endurgjalds-
laust af hendi til bæjarins lóð
undir stíg. Þann 20. maí s. á.
fékk Sigurjón afstöðumynd hins
Ieyfða liúss og var á uppdrætt-
inum einnig sýnd lóðarspilda
sú, er liann skyldi láta af liendi,
er var að stærð 87.3 m2, og rit-
aði hann athugasemdalaust
vottorð um móttöku á samrit
þessa uppdráttar. Skömmu síð-
ar mun Reykjavíkurbær hafa
tekið lóðarspildu þessa undir
stíginn. Kveðst Sigurjón bæði
þá og síðar hafa krafist endur-
gjalds fyrir lóðina en árangurs-
laust. Ilöfðaði hann síðan mál
þetta og krafðist greiðslu frá
bænum. Bygði hann kröfur sín-
ar á því, að hann hefði aldrei
samþykt fyrrgreint skilyrði fyr-
ir byggingarleyfinu, en jafnvel
þótt hann hefði gert það, liefði
slíkt ekki verið bindandi fyrir
sig, þar sem skilyrðið hefði ver-
ið ólöglegt af hálfu bæjarins.
Reykjavíkurbær taldi, að Sigur-
jón hefði á löglegan hátt samþ.
skilyrði sitt og ætti hann enga
kröfu á hendur bænum.
meiru að velja í matvöruversl-
unum.
Matvælaskamturinn.
Kartöflur og kálmeti fæst nú
aftur, en þó ekki í jafn ríkum
mæli og áður. Egg sjást aftur.
Skamturinn er ennþá eitt egg á
mann á viku, en í vikunni fyrir
páska var tveggja eggja auka-
skamtur, eitt auka á páskunum
sjálfum og svo aftur tvö auka í
þessari viku.
Nokkrir farmar af appelsín-
um hafa komið frá Ítalíu, sem
greiðsla fyrir kol. Appelsínurn-
ar fást þó alls ekki alment, en
það er þó hægt að fá þær í betri
gistihúsunum og einstaka sinn-
um getur fastur viðskiftavinur
fengið alt að því þrjár hjá kaup-
manni sínum og starfsmenn á
opinberum skrifstofum hafa
líka getað keypt tvær suma daga.
Ýmislegt fleira grænmeti,
svo sem gulrætur, baunir og sal-
atblöð, er nú farið að fást aftur
í hinum dýrari gisti- og mat-
sölustöðum og i einstaka mat-
vöruverslun.
Gistihúsið mitt hafði kjúkl-
inga á boðstólum í dag. Það kom
aldrei fyrir í janúar eða febrúar.
Hæstiréttur leit svo á, að Sig-
urjóni bæri endurgjald fyrir
umrædda lóðarspildu og segir
svo í forsendum hæstaréttar-
dómsins:
„Byggingarnefnd Reykjavík-
ur og bæjarstjórn hrast að lög-
um heimild til að binda bygg-
ingarleyfi áfrýjanda, það er í
málinu greinir, þvi skilyrði, að
liann léti af liendi téða lóðar-
spildu endurgjaldslaust undir
götu, og eltki verður talið, að á-
frýjandi hafi eftir á með fram-
Þriðjud. 9. þ. m., er ófriður
var hafinn í Noregi, afhenti
Upplýsingaskrifstofan ríkis-
stjórninni skrýslu um alla þá ls-
lendinga, sem lienni var kunn-
ugt um, að þá voru staddir við
nám á Norðurlöndum eða ann-
ars staðar erlendis.
Skv. skýrslum þessum voru
þá við nám erlendis alls 238 ís-
lenskir karlar og konur, þar af
23 kandidatar, 83 stúdentar og
132 aðrir námsmenn og konur.
Mestur liluti þessa námsfólks er
á Norðurlöndum eða alls 214 og
skiftist það þannig á löndin:
í Danmörku 160, í Noregi 27
og í Svíþjóð 27.
Með sérstöku tilliti til núver-
andi ástands á Norðurlöndum.
liefir ríkisstjórnin því í s.l. viku
símleiðis falið Sveini Björns-
syni, sendiherra íslands i Dan-
mörku, að gera ráðstafanir til
að íslendingum þar, einkum þó
Fiskur er líka farinn að fást aft-
ur, en þó er alls ekki nóg til af
þessum tveim fæðutegundum
handa öllum Berlínarbúum.
Þeir hafa ekki hragðað þær síð-
an í nóvember. En nú eru þeir
vongóðir um að fá þær bráðlega
aftur.
Fjölbreytt mataræði
í Munchen.
Frá byrjun striðsins hefir á-
standið verið þannig, að meiri
fjölbreytni hefir verið í fæðu-
tegundum utan Berlínar, en í
borginni sjálfri. 1 Munchen, en
þar hafði eg viðdvöl á leiðinni
frá Ítalíu, var mér sagt, að þar
hefði fæðiskorturinn aldrei ver-
ið eins tilfinnanlegur og i Ber-
lín, og matvælin, sem þar fást
nú, eru einnig fjölbreyttari og
meira til af þeim en í Berlín.
Aðalmunurinn er sá, að
Miinchen er nógu lítil til þess að
íbúarnir hafa greiðan aðgang að
sveitunum í nágrenninu og þeir
hafa jafnvel stundum getað
fengið smjör og egg umfram
hinn venjulega skamt.
Af brauði hefir altaf verið nóg
til í vetur og gæðin mjög sæmi-
leg. Þegar maður fer norður um
Brennerskarðið, frá Italíu til
Þýskalands, verður maður var
við mikinn gæðamun á brauð-
inU. Á ítalíu er hveitið augsýni-
lega blandað heslihnetakorni og
þar að auki ekki bakað fullan
komu sinni svift sig rétti til
andvirðis lóðarspildunnar. Ber
því að taka kröfur hans til
greina.“
Var bæjarsjóður og dæmdur
til þess að greiða kr. 500.00 í
málskostnað í héraði og fyrir
hæstarétti.
Cand. jur. Kristján Guðlaugs-
son flutti málið af hálfu Sigur-
jóns, en cand. jur. Ólafur Þor-
grímsson af hálfu Reykjavíkur-
hæjar og var þetta síðasta próf-
mál lians fyrir liæstarétti.
námsfólki og öðrum, er þar
dvelja um stundarsakir, verði
veitt aðstoð til að lcomast út úr
landinu, ef þeir óska þess; enn-
fremur að íslendingum annars
staðar á Norðurlöndum, verði
veitt hliðstæð aðstoð og að fólki
þessu verði hjálpað til að kom-
ast heim, jafnskjótt og færi
gefst.
Hefir ríkisstjórnin þannig í
þessu máli nú þegar gert alt,
sem að svo stöddu er unt að
S.I. laugardag barst ríkis-
stjórninni símskeyti frá Vil-
hjálmi Finsen, sendisveitarfull-
trúa í Oslo, þess efnis, að Islend-
ingum, sem þar eru, líði vel.
Skeyti þetta er sent frá Oslo s.l.
fimtudag.
I gær, 16. apríl, fékk rikis-
stjórnin símskeyti frá Sveini
Björnssyni sendiherra í Kaup-
mannahöfn. Segir í skeytinu, að
tíma, til þess að það léttist ekki
um of.
Gerfiteið, sem hér er drukkið,
hefir skánað mikið síðan í jan-
úar. Er húið að finna upp blöndu
á ýmsu innlendu laufi. En kaffið
er ennþá ekld sem best.
Þegar maður ferðast til Ber-
línar rekur maður helst augun í
þetta:
Fjölda ungs fólks, sem er
dökkt og útitekið eftir iðkun
vetraríþrótta.
Bændurnir eru að byrja vor-
plæginguna.
Farjiegar eru ekki eins marg-
ir með lestunum. Það kemur af
því, að hermenn, sem eru í leyfi,
fá aðeins að ferðast heim til sín
og til baka aftur. í lestinni, sem
eg ferðaðist með, skoðaði her-
lögregla vegabréf hvers eiuasta
hermanns, í hvert skifti, sem
lestin hafði numið staðar.
Auðvitað er koma vorsins
mesta breytingin til batnaðar
fyrir allan almenning. Kola-
skortur er enn svo mikill hér, að
í íhúðarhúsum má aðeins hafa
heitt vatn á laugardögum og
súnnudögum og í sumum er
aldrei kynt. En þegar vorið kem-
ur og hlýna tekur í veðri, er
þella ekki eins tilfinnanlcgt og
áður.
Síðasta söfnun
Vetrarhjálparinnar.
Sú gnótt mannafla, sem var
svo áberandi í október og nóv-
ÞJÓÐVERJAR------1
I--FAGNA VORINU —>
Upplýsingaskrifstofa Stúdentaráðsins:
íslenskt náms-
fólk erlendis.
Vegna fyrirspurna, er Upplýsingaskrifstofu Stúdentaráðsins
hafa borist víðsvegar að frá aðstandendum og umboðsmönn-
um ísl. námsfólks, sem nú dvelur erlendis, skal tekið fram:
íslendingum þar í borginni Iíði
vel. Símskeytið er sent frá
Kaupmannahöfn daginn áður.
Þar eð æskilegt er, að jafnan,
og eigi síst nú á tímum, sé til
hér á landi áhyggileg heimild
um það, hverjir eru við nám
erlendis og hvar þeir dvelja, eru
aðstandendur eða umboðsmenn
ísl. námsfólks erlendis hvaltir
til að ganga úr skugga um það,
hvort upplýsingar þær, sem fyr-
ir hendi eru hjá Upplýsinga-
skrifstofu Stúdentaráðsins um
skjólstæðing þeirra, eru réttar
eða fullnægjandi; ef svo er eigí
að láta þá skrifstofunni í té ná-
kvæmar upplýsingar um nafn,i
námsgrein, skóla eða náms-
stofnun og núverandi heimilis-
fang hlutaðeigandi námsmanns
eða -konu. Nær þetta jafnt til
allra íslendinga, sem við nám
eru erlendis, hvort sem þeir eru
þár við bóklegt eða verklegt
nám.
Upplýsingaskrifstofan er í
Stúdentagar$ínuin og verður
þar veitt viðtölcu áðurnefndum
upplýsingum fyrst um sinn
daglega kl. 5—7 e. h. til mið-
vikudags 24. þ. m.
Upplýsingar þessar má einnig
senda skriflega eða simleiðis.
Lagfærlng:
Há§kolaloð-
arlnnar.
Vígsla Háskólans fer fram 17-
júní næstkomandi, eins og Vísir
hefir skýrt frá áður. — Ræddi
rektor Háskólans, dr. Alexand-
er Jóhannesson, um það á stúd-
entafundi, sem haldinn var að
Garði í gærkvöldi.
Kvað rektor ekkert fé vera
handbært nú til þess að standa
straum af lagfæringu lóðarinn-
ar umhverfis liáskólann, því að
stórlán hefði verið tekið til þess
að hraða byggingu hússins.
Hefði hann því æskt þess við
stúdentaráðið, að það gengist
fyrir þvi, að stúdentar ynni
nokkur dagsverk hver í þegn-
skaparvinnu við lóð Háskólans.
Hefir Stúdentaráðið þegar
skipað nefnd, sem er þegar far-
in að vinna að málinu og hafa
margir stúdentar Iátið skrá sig
til einnar viku. Ludvig Guð-
mundsson skólastjóri mun
stjórna vinnunni.
ember, þegar fjöldi manna á
herskyldualdri var enn ekki
kominn í herinn, er nú horfin.
Flestir þjónanna, sem unnu í
gistiliúsunum og veitingaskál-
unum, eru nú liættir þar, en i
þeirra stað eru komnir gamlir
menn eða drengir.
Þegar eg kom hingað stóð
síðasta söfnun Vetrarhjálpar-
innar yfir.
Á sunnudaginn var rauð-hvítu
baukunum liringlað framan í
mann, en hljómsveitir léku und-
ir á torgum og í slcemtigörðum.
Safnendur komu inn í gilda-
skálana á fimm mínútna fresti
og á aðalgötunum gat maður
ekki gengið 20 skref, án þess að
rekast á aðra safnendur. Voru
slimir í nasistabúningum, en
aðrir í þjóðbúningum. Þenna
mánuð er merki Vetrarhjiálpar-
innar kínversk fiðrildi, sem
maður ber á barminum. Opin-
berlega er hér um ekkert at-
vinnuleysi að ræða.
Nú er svo komið, að það er
ekki lengur aldimt á götunum
um nætur. Götuljóskerin eru
látin lýsa mjög dauft.
Gamansemi Berlínarbúa hef-
ir ekki orðið neitt meint af vetr-
arliörkunum. Síðasti „brandar-
inn“ er að nasistastjórnin hafi
nú komið sér saman um styrj-
aldartakmörk sín, sem sé tvö.
Annað er að eyðileggja Bret-
land. Hitt er að fá Munchenbúa
til þess að hrópa „Heil I4itler“.