Vísir - 15.05.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
»Gæfuleysið
í gjaldeyris-
málunumu.
jörn Ólafsson stórkaup-
maður ritar hér í hlaðið
nýlega atliyglisverða grein,
er hann nefndi „Gæfuleysið í
gjaldeyrismálunum“. Lagði
hann megináherslu á það, að
innflutningur til landsins yrði
að byggjast á tvennu: gjaldeyr-
isafkomu þjóðarinnar og rélt-
látri og skynsamlegri úthlutun
gjaldeyrisins. Vakti hann einnig
athygli á því, að það væri sök
viðskiftamálaráðlierra, sem far-
ið hefir með þessi mál að undan-
förnu, að framkvæmd úthlut-
unar gjaldeyrisins hefði verið
þannig, að innflytjendur hefðu
haft ástæðu til að tortryggja
sterklega gerðir gjaldeyris-
nefndar, sökum pólitískrar hlut-
drægni, og komið hefði þannig
verið í veg fyrir heilhrigt sam-
starf, en í öðru lagi hefðu verið
gefin út árlega gjaldeyrisleyfi
fyrir tugi miljóna króna á ári
liverju, ón þess að nokkur trygg-
ing hefði verið fyrir greiðslu, og
þetta hafi aftur leitt til stórkost-
legrar skuldasöfnunar erlendis.
Skuldasöfnunin erlendis er falin
í vanskilum af hálfu innflytj-
enda, sem að vísu voru sjálfir
í góðri trú, er þeir festu kaup á
vörunni og liöfðu leyfi hins op-
inbera og skriflegt samþykki
hankanna í höndum, en þessi
vanskil toi’yelduðu stórlega öll
eðlileg viðskifti, og settu þjóðina
í heild á einskonar „svartan
Iista“ í augum erlendra við-
skiftamanna hennar.
Hinir gömlu markaðir Ev-
rópulandanna mega nú heita að
mestu lokaðir, og við höfum
orðið að beina viðskiftum okkar
í vesturátt og afla nýrra mark-
aða í Ameríku. Þangað streyma
nú pantanir á vörum, og út-
flytjendur veslra sinna þeim
beiðnum, en aftur sækir í gamla
horfið er til innlausnar kemur,
og vansltil eru þegar farin að
láta á sér bera og yfirvofandi i
rikara mæli, ef svo heldur fram
sem horfir.
Innflutnings- og gjaldeyris-
nefnd heldur áfram að veita
leyfi, en á svipstundu gerbreyt-
ast viðhorfin. Alla yfirsýn og
alla heildarstjórn vantar í þess-
um málum, og ekkert er gert
til þess að ráða bót á þeim van-
sæmandi mistökum sem orðið
hafa, heldur hert á róðrinum,
þótt öllum megi vera ljóst að
til voða horfir, ef ekki er snúið
í nýja stefnu i tíma.
Þegar þjóðstjórnin var mynd-
uð gerðu ýmsir sér vonir um að
frekari festa kæmi í alla með-
ferð þessara mála, en það hafa
orðið hin mestu vonbrigði.
Sami maður, sem kom málun-
um í öngþveiti áður, fer enn
með stjórn þeirra, og hefir ekk-
ert lært af reynslunni og engu
gleymt af fræðilegum villum í
meðferð gjaldeyrismálanna. Af-
skifti hans af þessum málum
valda þvi að ófullkomin sam-
vinna er milli innflytjenda og
þeirra aðila, sem úthlutun
gjaldeyrisins hafa með höndum,
en góð samvinna og fult gagn-
kvæml traust þeirra í millum er
nauðsyn, ef vel á að fara.
I grein sinni segir Björn Ól-
afsson m. a., og er vert að gefa
þeim orðum hans sérstaklega
gaum, með því að þar er mótuð
framtíðarstefnan í þessum mál-
um, meðan ríkjandi ástand
helsl:
,, Levf is vei ti n gar g jaldeyris-
nefndar fyrstu mánuði ófriðar-
ins voru af handahófi, enda var
alt í óvissu um hvaða vörur væri
hægt að fá, hvar væri hægt að
fá þær, hvað þær mundu kosta
og hvernig tækist að greiða.þær.
Alt var í óvissu um hvert við
niundum gela selt afurðirnar.
Þegar svona var komið, átti að
byrja á því að færa framkvæmd-
ina í annað hvorf. Nokkuru eftir
ófriðarbyrjun var sjáanlegt að
við mundum komast i jafnvirð-
isviðskifti við flestar þjóðir,
sökum þess að erfitt mundi
reynast að fá peninga færða
milli landa. Af þeim sökum
þurfti að beina kaupunum þang-
að sem afurðirnar voru seldar.
Það varð ekki gert fyrirfram
með neinni vissu. Okkur var því
nauðugur einn kostur að hefja
undirbúning þess að taka upp
þann erfiða en heilnæma bú-
skap, að gera innkaupin i sam-
ræmi við handhæran gjaldeyri
þjóðarinnar á hverjum tíma.
Mér er ljóst að þetta var ekki
laust við erfiðleika fyrst i stað.
En að því hlaut að draga. Það
gat aldrei orðið sársaukalaust
að hverfa frá þeirri óhollu
stefnu sem bankarnir hafa fylgt
niörg undanfarin ár í gjaldcy
isnefnd, að neyða innflytjeiu'
til að kaupa flestar vörur með
3—12 mánaða gjaldfresti. Það
er erfitt að snúa við þegar kom-
ið er inn á slíka braut. En liefðu
bankarnir frá öndverðu tekið
þá stefnu, að draga sem mest úr
vörulánum erlendis í stað þess
að örva þau af öllum mætti og
Iengja frestinn frá ári til árs,
væri nú öðruvísi umhorfs i
gjaldeyrismálunum.“
Þetta ætti að vekja stjórnar-
völdin og bankana af dvalanum.
Þeim her skylda til að snúa nú
við á braut gæfuleysisins í gjald-
eyrismálunum.
ItlaðaiiDiinæli
UBii Churehill.
Einkaskeyti frá United Press.
London í morgún.
„Winston Churchill spáir oss
blóði, erfiði, tárum og svita“,
segir i forystugrein í „Evening
Standard“. „Þetta er djarflega
mælt. Churchill hefir fulla ein-
urð á að segja þjóð sinni sann-
leikann. Þegar Garihaldi leiddi
hinn fátæklega húna lier sinn fró
Róm til Feneyja 1849, sagði
hann liernum, að húast mættl
við hungri, erfiðri göngu og
dauða. Þegar Pizarro réðist á
Perú, hauð hann hermönnum
sínum hungur, þorsta, þrautir
og óendanlegt erfiði. Vér meg-
um þakka okkar sæla fyrir að
þjóð vor hefir borið gæfu til
þess á stund hættunnar, að velja
sér foringja, sem öllum betur
kann að tala í þjóðina kjark.
Garibaldi bjargaði ítalíu og Piz-
ano sigraði Perú. En það er eití
enn, sem getur liuggað oss. í
síðustu tilraun Þjóðverja til að
ná heimsyfirráðum, strandaði
árás þeirra við Marne, skamt
fyrir utan borgarhlið Parísar.
Þegar von Moltke hershöfðingi
frétti um þennan ósigur, ritaði
liann keisaranum bréf, þar sem
í stóðu þessi orð: „Yðar hátign,
vér liöfum tapað stríðinu.“
Þetta eru örlög fjárhættu-
spilarans, en forverðir frelsis
og réttlætis vita, að úrslitum
ræður engin orusta, nema sú
síðasta.“
££ styrjöldin íærist suður á Balkanskaga.
Rómenar hafa á afira
milj. maona ondir vopn-
nm. Jvgóslavar 700.000
Fregnir frá Balkanlöndum herma að hvarvetna sé
haldið áfram að grípa til liinna víðtækustu varúðarráð-
stafana, því að aldrei hefir hættan verið meiri en nú, að
styr jöldin breiðist út.
Fregn frá Bukarest hermir,
að rúmenska herstjórnin liafi
fyrirskipað, að kveðja fjóra ár-
ganga til vopna þegar í stað.
Ekki hefir tekist að fá fregn
þessa staðfesta, enda er reynt
að fara dult með allar slikar
fyrirskipanir eins og stendur.
Reynist fregn þessi rétt, sem
vafalítið er, hafa Rúmenar nú
hrátt talsvert á aðra miljón
vopnbúinna manna á landa-
mærum sínum.
Rúmenska stjórnin liefir lýst
yfir, að allar liernaðarlegar ráð-
stafanir Rúmena séu gerðar í
varúðarskyni. Rúmenar fylgi
sömu stefnu og áfram, þ. e. að
vera hlutlausir í yfirstandandi
styrjöld, en ef til innrásar komi |
niuni þeir verja land sitt.
í Jugoslaviu er einnig haldið
áfram að gera víðtækar ráð-
stafanir og hafa Júgóslavar nú
yfir 700.000 manna lier reiðu-
búinn á landamærum sínum. í
Jugoslaviu er verið að æfa varn-
arflokka, sem eiga að aðstoða
herinn í vörn landsins, ef til
innrásar kemur.
i
Grikkir einnig reiðubúnir.
Þá berast fregnir frá Grikk-
landi, sem hniga í sömu átt: Alt
sé gert, sem unt er, til þess að
hægt verði að verja landið. Met-
axas forsætisráðherra hefir gef-
ið í skyn, að til náinnar sam-
vinnu komi milli Grikkja, Breta
og Tyrkja, ef styrjöld brýst út
á Miðjarðarhafi.
Frá hæstarétti
Fiskiræktar- og veidi-
félag Árnesinga ekki
stofnað lögum samkv.
Nýlega var í hæstarétti kveðinn upp dómur í máli milli
Fiskirækíar- og veiðifélags Árnesinga gegn Hreppsnefnd Eyi’-
arbakkahrepps. Og snérist málið um það hvort félagið hefði
verið stofnað lögum samkvæmt.
Málavextir eru þessir:
Þann 17. maí 1937 héldu ýms-
ir laxveiðendur í Árnessýslu
fund að Tryggvaskála og var á
þeim fundi samþykt að kjósa 5
manna nefnd til þcss að undir-
búa stofnun félagsins um sam-
veiði. Boðaði nefndin síðan til
fundar, 17. des. 1937, þeim er
hlut áttu að máli og samþykti
fundur þessi tillöguumaðstofna
fiskiræktar- og veiðifélag um
fiskhverfi Ölfusár og Hvitár.
Var nú enn boðað til fundar um
málið og 26. mars 1938 var fé-
Jagsstofnunin endanlega sam-
þykt. Öðluðust samþyktir fé-
lagsins staðfestingu ráðherra
síðar á árinu, þrátt fyrir mót-
mæli Eyrarbakkahrepps, sem er
landeigandi og á veiðirétt á
svæði því, er félagið átti að ná
yfir.
í nóvember 1938 höfðaði svo
Eyrarbakkahreppur mál þetta
og gerði þær lcröfur, að því yrði
slegið föstu með dómi, að Fiski-
ræktar- og veiðifélag Árnesinga
væri ekki stofnað lögum sam-
kvæmt og að samþyktir þess
væru ekki bindandi fyrir hrepp-
inn. Bygði hann kröfur sínar á
því fyrst og fremst, að sam-
kvæmt samþyktum félagsins
hafi félagssvæðið átt að vera
fiskihverfi Ölfusár, en fiski-
hverfi hennar nái til allra jarða
er liggi að henni og ám þeim er
í hana falla, en hvorki eigendur
né ábúendur jarða þeirra, er
veiðirétt eiga að Bakkarholtsá,
Sandá, Gljúfurá, Varmá og Þor-
leifslæk í Ölfusi, en ár þessar
renni í Ölfusá að vestan, hafi
verið boðaðir á stofnfund fé-
lagsins né verið með í stofnun
félagsins. Þá taldi stefnandi og
að misbrestur hefði orðið á því
að fullnægt hefði verið skilyrð-
um laga, er félagið var stofnað
hæði að því er snerti atkvæða-
greiðslur og fundarboðun. í liér-
aði féll dómur á þá leið, að
áðurgreindar ár í Ölfusinu yrðu
að teljast til fiskihverfis Ölfusár
með því að sami fiskstofn (sil-
ungur) byggi þar og færi um
þær a. m. k. að nokkru leyti enda
taki samþykt félagsins til sil-
ungsveiði. Hefði því verið ó-
heimilt að takmarka félagssvæð-
ið eins og gert liefði verið, hehl-
ur hefði borið að taka með þær
jarðir i Ölfusinu er lægju að
ofangreindum ám. Þá taldi liér-
aðsdómarinn og að fyrirkomu-
lagi á atkvæðagreiðslu við fé-
lagsstofnunina liefði verið á-
bótavant. Urðu úrslit málsins í
héraði því þau, að talið var að
I Fiskiræktar- og veiðifélag Ár-
nesinga væri ekki stofnað lög-
um samkvæmt og væru sam-
þyktir þess þvi eigi bindandi
fyrir Eyrarbakkahrepp. Félagið
áfrýjaði dómi þessum til hæsta-
réttar, en úrslit málsins urðu
þau að héraðsdómurinn var
staðfestur og segir svo í for-
sendum hæstaréttar:
„Samþyktir Fiskiræktar- og
veiðifélags Árnesinga taka bæði
til laxveiði og sílungsveiði i
fiskihverfi Ölfusár. Silungsveiði
er í sumum þeim ám, sem sér-
staklega eru greindar í 2. gr.
samþyktanna, svo sem Soginu,
og upplýst er, að sigíungsveiði
sé'einnig í ám þeim í Ölfusi, er
falla í Ölfusá að vestan og
nefndar eru í héraðsdóminum.
Þar eð rélagssvæðið nær til ósa
Ölfusár, verður það samkvæmt
fyrrnefndum ákvæðum sam-
þyktanna og 2. tölulið 57. gr.
laga nr. 61/1932 að ná til alls
fiskiliverfis árinnar, bæði um
laxveiði og silungsveiði. Þykir
því að þessu athuguðu, mega
staðfesta hinn áfrýjaða dóm.
Hrm. Lárus Jóhannesson
flutti málið af hálfu fiskiræktar-
félagsins en hrm. Garðar Þor-
steinsson af hálfu Eyrarbakka-
hrepps.
Frá liæstarétti.
Bifreiðarstjóri
sýknaður.
Nýlega var í hæstarétti kveð-
inn upp dómur í málinu: Rétt-
vísin og valdstjórnin gegn Páli
Guðjónssyni bifreiðarstjóra. En
mál þetta hafði verið höfðað
gegn honum fyrir brot á 17. kap.
hegningarlaganna, lögum um
notkun bifreiða og lögreglu-
samþykt Reykjavíkur.
Tildrög málsins voru þau, að
4. okt. f. á. keyrði ákærði, í bif-
reiðinni R. 607, drukldnn mann
inn að Sunnuhvoli. Þegar þang-
að kom neitaði hinn drukkni
maður að fara úr þifreiðinni.
Ákærði ætlaði þáaðfærabifreið-
ina að portdyrum er þar voru til
þess að koma manninum þar út
og kveðst hann hafa lilið fram á
veginn og til hliðar áður en hann
hreyfði hana en ekki séð nein
börn þar, en er hann ók hifreið-
inni af stað, varð hann þess var
að eitthvað varð Undir hægra
framhjóli hennar. Hafði þá
hjólið farið yfir tveggja ára
gamalt barn og andaðist það
tveimur dögum síðar af afleið-
ingum slyss þessa.
Héraðsdómarinn taldi, að á-
stæður hefðu. verið þannig, að
ákærði yrði ekki sakfeldur fyrir
sljrs þetta, og sýknaði hann. Yar
dómur þessi staðfestur í hæsta-
rétti og segir svo í forsendum
hæstaréttardómsins:
„Úr því að athygli álcærða
beindist frá því, sem gerðist
umhverfis bílinn, þá hefði verið
varlegra af ákærða að fara út úr
bílnum í aðgæsluskyni, áður en
hann ók af stað aftur, en þrátt
fyrir þelta þykir varliugavert að
fullyrða, að hann hafi sýnt slík-
an aðgæsluskort, að honum
verði refsað eftir 200. gr. hegn-
ingarlaganna fyrir manndráp
af gáleysi“.
Skipaður sækjandi málsins
var hrm. Pétur Magnússon en
skipaður verjandi hrm. Theodór
B. Líndal.
ÞÁTTTAKAÍSLANDS
í HEIMSSÝNINGUNNI
í NEW YORK.
Eins og þegar hefir verið
getið hér í blaðinu, hefir
Heimssýningin í New York
verið opnuð á ný og telcur ís-
land þátt í framhaldssýning-
unni.
Thor Tliors alþm. hefir
skýrt blaðinu svo frá, að
samkvæmt nýkomnum, am-
erískum blöðum veki Is-
landsdeildin mjög mikla at-
Iiygli. Segja blöðin, að henni
sé mjög smekklega fyrir
komið og landi og þjóð til
sóma. Málverk þau, sem eru
á sýningunni, vekja sérstaka
athygli.Var hætt við þau mál-
verlc, sem fyrir voru. Þá geta
blöðin þess, að liressingar-
skáli sé rekinn í samhandi
við íslandssýninguna, og sé
það mjög vinsælt. Ilressing-
arskála þenna rekur hæfur
maður fyrir eigin reikning.
íslandssýningin er stærri
en sú í fyrra, enn smekklegri
og tilkomumeiri, og segja
amerísku blöðin, að aðsóknin
sé geypileg.
STYRJÖLDIN KOMIN Á
LOKASTIGIÐ. Frli. af 1. síðu.
Belgíu 1914. En slíkar leiftur-
árásir eru liið mesta hættuspil,
af því að þar er öllu hælt á eilt
spil. Engir vita þetta betur en
þýskir hershöfðingjar og stór-
iðjuhöldar. Þær njósnir, sem
oss liafa borist frá Þýskalandi,
henda lika eindregið til þess, að
þessir aðiljar hafi vakið atliygli
leiðtoganna á þessari hættu.
Þjóðverjar hafa nefnilega ekki
hergögn eða nauðsynjar nema
til sex mánaða styrjáldar, ef
þeir ætla að herjast af sömu
lieift og þeirri, sem þeir liafa
þegar sýnt í Belgíu og Ilollandi.
Þess ber einnig að gæta, að með-
an endurhervæðing Þýskalands
fór fram, reyndist ókleift að
eyða sama fé og áður var notað
lil viðhalds járnbrautarkerfi
landsins. Þegar farið var að
spara nauðsynlegan viðhalds-
kostnað, tóku brautirnar að
ganga úr sér. Þjóðverjar von-
uðu, að hinar nýju bílabrautir
þeirra og hin aukna framleiðsla
hifreiða, gæti vegið þetta tjón
upp, en þess her að gæta, að
slíkir flutningar kosta meira
bensín en Þjóðverjar hafa tök
á að flytja að sér. Járnbrautar-
slys hafa á síðustu sex mánuð-
um aukist um 150—200 % í
Þýskalandi, en áður voru þau
orðin liðari þar en í nokkru
öðru landi. Þessi slys eiga rót
sína að rekja til þess, hve járn-
hraulakerfi landsins er niður
nítt. Loks er herstjórn Banda-
manna lcunnugt um marga al-
varlega galla á samgöngukerfi
Þjóðverja, galla, sem, þeir hú-
ast við að þeim .liafi telcist að
lialda levndum, en sem hafa
mikla þýðingu fyrir alla her-
flutninga þeirra.
Samkvæmt gamalli, þýskri
venju vanmeta Þjóðverjar mjög
viðnámsþrótt þeirra þjóða, sem
þeir hafa náðist á. Fullyrt er að
styrjöldin í Póllandi hafi kostað
meir en helmingi meira af her-
gögnum og mannafla en reiknað
var með í upphafi. Ekki reikn-
uðu Þjóðverjar lieldur með því
manntjóni, sem þeir hafa orðið
fyrir í Noregi. En liin fasta mót-
staða Niðurlanda og hin skjóta
hjálp Bandamanna hefir áreið-
anlega komið nokkuð flatt upp
á þá. Nú er það vitað, að leiðtog-
ar nasista gera sér það Ijóst að
nú verður að duga eða drepast,
og að ef þeir sigra ekki nú á
stuttum tíma, þá eru dagar
þeirra taldir. Það er þessvegna
öll ástæða til að búast við enn
grimmilegri sókn af hálfu Þjóð-
verja en þeirri, sem þegar er
hafin á hinum nýju vígstöðv-
um.“
í annari grein getur „Times“
]>ess, að nú, þegar sókn er hafin
fyrir alvöru, muni almenningur
fá gleggri fregnir af viðburðun-
um, en það er jafnframt tekið
fram, að fregnir muni að sjálf-
sögðu berast nokkuð seint,
vegna þess að nauðsynlegt sé að
halda þeim eins lengi leyndum
fyrir andstæðingunum og frek-
ast sé unt. Hvetur blaðið al-
menning lil að sýna ekki óþolin-
mæði, þótt eilthvað standi í
fréttum frá herstjórn Banda-
manna, og festa ekki trúnað á
áróðursfréttum Þjóðverja, sem
venjulega hafi við ekkert að
styðjast.
Forðum í Flosaporti.
6. sýning þessarar skemtilegu
revyu verður í kvölcl. Aðgöngumið-
ar með leikhúsverði eftir kl. 3 í dag.
Velkomin í nágrennið
Hvað vantar í búrið?
jUlÍRllöldi