Vísir - 02.08.1940, Blaðsíða 2

VISIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Fyrirlitnir
menn,
J^ÝLEGA hefir verið birt
skýrsla uin Finnlandssöfn-
unina í velur. Ef rétt er munað
nam upphæðin eitthvað 160—
170 þúsundum króna. Sennilega
er þetta langmesta fjársöfnun,
sem nokkurntíma liefir farið
fram hér á landi í styrktarskyni.
Þótt við séum flestum þjóðum
fátækari, mun fjársöfnun til
Finna óviða hafa verið hlut-
fallslega meiri en hér á landi.
Og þessi fjársöfnun var ekkert
bundin við stað né stétt. Víða í
fámennum sveitum út um land-
ið var hlutfallslega meira lagt
af mörkum en hér í höfuðstaðn-
um. Samkomur voru haldnar
víðsvegar um landið og allstað-
ar var sama upp á teningnum:
Menn gáfu fé og muni, af fús-
um og frjálsum vilja. Örlög
finsku þjóðarinnar runnu ís-
lendingum til rifja. Við settum
okkur í spor Finna. Þeir voru
jafnaldrar okkar sem sjálfstæð
þjóð. Þeir höfðu sýnt, að þeir
kunnu með frelsi sitt að fara.
Það var níðst á þeim af þeim,
sem, meirimáttar voru. Finn-
landssöfnunin var ekki annað
en samúðarvottur smælingja,
sem réttir öðrum smælingja
hlýja hönd, þegar hann á bágt.
En svo gerast einhver þau
hryllilegustu tiðindi, sem nokk-
urntíma liafa komið fyrir i ís-
lensku þjóðlífi. Flokkur manna
setur upp kuldaglott, hæðist að
löndum sínum fyrir móðursýki
og tilfinningadekur og segir að
Finnum sé það ekki nema djöf-
ulsins mátulegt, að Rússar mali
þá undir sig.
Sumir forsprakkar kommún-
ista hafa ekki áttað sig á þvi
enn til þessa dags, að þeir með
framkomu sinni í Finnlands-
málinu, gengu fram af öllum
ærlegum mönnum á íslandi.
Þeir láta sér ekki skiljast, að
þeir með þessari framkomu
sinni komu upp um sig í eitt
skifti fyrir öll. Þeir sýndu ekki
einungis það, sem áður var vit-
að, að þjóðfélagshugmyndir
þeirra eru aðrar en alls þorra
manna á þessu landi, heldur og
hitt, að drengskaparhugmyndir
þeirra eiga ekkert skylt við ís-
lenskan hugsunarhátt. Þetta var
því sviplegra og níðangurslegra,
þar sem þeir bæði á undan og
eftir hafa talið sig hina einu
sönnu vini allra smælingja og
meistara sinn verndara allra
smáþjóða.
Forsprakkar kommúnista
hafa ekki skilið þetta. Þeir hafa
ekki birgt ásjónu sína og hörf-
að út í skammarkrókinn. Þeir
hafa þvert á móti rifið sig eins
og rakki, senx eltir bíl. Þeir
skilja ekki einu sinni það, að
oftast er Jjeim ekki svarað, af
því að ekki er tekið meira mark
á J>eim en rakkanum, sem held-
ur að hann sé að reka bilinn á
flótta.
Eftir að hafa dáðst að því
hreystiverki liinnar rússnesku
stórþjóðar, að sigra að lokum
hina finsku smájjjóð, láta jjess-
ir piltar sig hafa það, að lelja
sig hina mestu sjálfstæðisfröm-
uði. Eftir að kúgun smáríkj-
anna við Eystrasalt undir rúss-
neska einræðisvöndinn hefir
verið lýst sem „glæsilegum al-
þýðusigri“ látast þeir vera að
berjast fyrir lýðræði. Og Jjó er
enn ótalin kórónan á allri sví-
virðingunni. Eftir að Jjeir hafa
tignað og dásamað landráða-
manninn Iíuusinen, leyfa Jjeir
sér að tala um „fimtu lierdeild-
ina“ innan annara flokka. Þetta
er alveg eins og þegar blölcku-
maður brigslar hvítum manni
um að hann sé „bölvaður
negri“!
Forsprakkar kommúnista
verða að láta sér skiljast, að ær-
legir menn hafa skömm á þeim.
Eftir að Jjeir komu upp um sig
í Finnlandsmálunum, <luga
þeim engin látalæti, enginn dul-
búningur, engin loddarabrögð.
Síðan hafa þeir verið fyrirlitn-
ir. Þeir eru fyrirlitriir. Þeir
verða fyrirlitnir.
«
Bækur Menningar-
sjóðs og Þjóðvina-
félagsins að koma
út.
Upplag á 13. þús.
p yrstu þrjár bækumar af
sjö, sem bókaútgáfa
Menningarsjóðs og Þjóðvinafé-
lagsins gefur út á þessu ári, eru
nú að koma út. Eru bækurnar
gefnar út í rúml. 12 þús. ein-
tökum, eða aðeins fyrir áskrif-
endur.
Bækurnar, sern nú eru að
koma út eru: Sultur, eftir Ham-
sun í Jjýðingu Jóns Sigurðsson-
ar frá Kaldaðarnési, Markmið
og leiðir, eftir A. Huxley, í þýð-
ingu Guðmundar Finnbogason-
ar, Viktoria eftir L. Strachey, í
Jjýðingu Kristjáns Albertssonar.
Farið er að senda bækurnar
til áskrifenda út um land, en
um miðja næstu viku verður
opnuð afgreiðsla hér í bænum,
Jjar sem kaupendur hér geta sótt
bækur sinar.
Það má teljast örugt að pappir
fáist í þær fjórar bælcur, sem
koma eiga út síðar á árinu.
Upplag þessara bóka er Jjað
stærsta, sem gefið hefir verið út
hér á landi, én áskrifendasöfnun
hefir að mestu verið unnin i
• • _
Oryggisraðstafamr log-
reglustjóra eru ekki gerðar
í samráði við borgarstjóra.
Frá bæjapstjópnarfundi.
Bæjarstjómarfundur var haldinn í gær og urðu þar nokkr-
ar umræður um þær ráðstafanir, sem lögreglustjóri hef-
ir tilkynt, að muni koma til framkvæmda 15. þ. m., nefnilega
myrkvun bæjarins, lokun kaffihúsa kl. 10 e. h. o. fl.
Bjarni Benediktsson gerði þá
fyrirspurn, hvort Jjessi fyrir-
skipaða lokun, sem ofar getur,
væri gerð með vitund eða sam-
þykki borgarstjóra, eða hvort
gengin væri í gildi ný lagafyrir-
mæli um lokun Jjessara staða.
Þá spurði Bjarni einnig hver
ætti að bera kostnaðinn við
myrkvunina, Jjvi að varla væri
hægt að ætlast til Jjess, að hær-
inn bæri kostnaðinn, sem af
þessu leiddi.
Borgarritari varð fyrir svör-
um og kvað hann borgarstjóra
enga vitneskju liafa um þessar
ráðstafanir og hafi hans ráða
ekki verið leitað.
Nokkrar frekari umræður
urðu um þetta og voru bæjar-
fulltrúarnir sammála um, að
lögreglustjóri hefði farið út fyr-
ir valdsvið sitt með Jjessum á-
kvörðunum.
Þá bar og Jón A. Pétursson
fram fyrirspurn um Jjað, hvort
búið væri að sjá Jjví fólki fyrir
vistarverum, sem ráðlagt hefir
verið að leita út úr bænum og
jafnvel upp lil fjalla. Það væri
til lítils að ráðleggja fólki að
halda á brott úr bænum, ef því
væri sVo ætlað að liggja á berri
jörðunni, undir berum himni,
Jjegar fer að hausta.
*
Bæjarstjórn gerði enga álykt-
un um Jjessi mál að sinni, en
Jjað er ekki laust við að tilkynn-
ingar lögreglustjórans komi
mönnum nokkuð undarlega fyr-
ir sjónir, eftir þessar upplýs-
' ingar, sem fram hafa komið á
bæjarstj órnarfundinum. Hvað
kemur lögreglustjóra til að
kalla blaðamenn á fund sinn og
tilkynna Jjeim fjölda alvarlegra
ráðstafana, án Jjess að ráðfæra
sjálfboðavinnu. Hefir útgáfan
samtals 156 umboðsmenn úti
um land.
sig að minsta Ieyti við yfirvöld
bæjarins?
Fyrirætlunin um að myrkva
bæinn hefir vakið mikinn ugg
meðal bæjarbúa. Menn óttast
að hér verði hið sama uppi á
teningnum og víða annarsstað-
ar, að glæpir fari í vöxt, og er
Jjað ekki að ástæðulausu, að
menn hugsa svo. Á sumrum er
lítið um glæpi hér í bænum, en
Jjegar skyggja tekur, færast
Jjeir í vöxt. Hvað verður Jjá, ef
bærinn', verður í algerðu
myrkri ? Þá virðist vera til lítils
að fjölga lögreglunni um að eins
16 menn — fjölga í hverjum
varðflokki um 5—6 menn. !
Bæjarstjórn hefir enn ekki
tekið neina endanlega ákvörðun
í Jjessu máli, en mun gera Jjað
á næstunni. Hún mun vafalaust ’
taka eingöngu þær ákvarðanir, i
sem heillavænlegar mega þykja.
Lögreglustjóri hefir gefið
blaðinu Jjær upplýsingar i
morgun, að tilmæli um myrkv-
unina liafi komið fram frá
breska setuliðinu í bréfi, sem
loftvarnanefnd var ritað og liafi
Iiann Jjví viljað, að bæjarbúar
yrði viðbúnir því að myrkvun
yrði framkvæmd frá Jjeim tíma,
sem Bretar óskuðu.
Ennfremur kvaðst lögreglu-
stjóri hafa skrifað borgarstjóra
um Jjær tillögur um lokun
skemtistaða o. þ. li. Kæmi sér
auðvitað ekki til hugar að grípa
fram fyrir hendur hans, en hefði
aðeins í bréfinu skýrt frá Jjeim
ráðstöfunum, er liann teldi
æskilegast að yrði gerðar, en
hinsvegar hefði hann talið að
Jjessar ráðstafanir myndi fá
hylli almennings og samjjykki
bæjarstjórnar og i'étt að Jjær
kæmi almenningi fyrir sjónir,
áður en hæjarstjórn fjallaði um
þær.
Flngf§kýlið í
§kerjafirði
krennur.
Haferninum bjargað frá
eyöileggingu.
Um kl. 11 í morgun kom upp
eldur í flugskýli Flugfélags Is-
lands í Skerjafirði, og greip
hann svo fljótt um sig, að við
eldinn varð ekki ráðið, og brann
skýlið, að svo miklu leyti sem
það brunnið gat, til kaldra kola.
Nýja flugvélin, TF-SGL eða
Haförninn, var í skýlinu, en
Jjað tókst að bjarga henni strax
er eldurinn kom upp, renna
henni út úr skýlinu og tryggja
hana gegn eldinum, Jjannig, að
engar skemdir urðu á henni.
Bensin mun hafa verið geymt
í flugskýlinu og urðu allmarg-
ar sprengingar af Jjeim sökum
og bál mikið.
Slökkviliðinu var strax gert
aðvart og kom það á vettvang
kl. 11.15 og hafði meðferðis
dælubifreið, og var sjó dælt á
bálið. Vatnsliani er enginn
Jjarna nálægt, og varð því í
fyrstu að nota handdælur, þar
til tekið var að pumpa sjónum
upp.
Þegar tíðindamaður Vísis
egurinn austan Þingvalla-
vatns, frá Sogsfossum
fram með Miðfelli og Arnarfelli
að Gjábakka er nú að heita má
fullbúinn..
Búið er að bera ofan í allan
veginn, nema á örstuttum kafla
í Iirafnagjárhallanum, en sá
kafli er vel fær, Jjegar þurt er
í veðri.
Hefir vegurinn verið alhnik-
ið notaður í sumar, enda er leið-
in mjög falleg. Unglingar úr
kom á brunastaðinn var flug-
skýlið að mestu í rúst. Þakið var
hrunið og járnldæddir veggirn-
ir smám saman að hrvnja. Eld-
urinn var farinn að dvína enda
var slökkviliðið margment á
staðnum og geklc ótrauðlega
fram í Jjví, að kæfa eldinn.
Um upptök eldsins er enn ó-
kunnugt, en breskir setuliðs-
menn hafa hafst við í skúrnum
og tókst einum þeirra að bjarga
flugvélinni nýju „Haferninum“
með því að vaða inn í eldhafið,
losa um bremsuna og fá menn
sér til hjálpar til að draga vél-
ina út.
Mestum erfiðleikum olli Jjað,
að fyrir framan vængi vélarinn-
ar hafði verið bundinn box-
knöttur, sem var bundinn í loft
og gólf, og stóð hann fyrir vél-
inni, en reykurinn var svo mik-
ill, að það gekk seint að finna
taugarnar og skera á þær. Hefði
eldurinn komist í flugvélina,
hefði hún fuðrað upp í einni
svipan og gereyðilagst.
Reykjavík hafa unnið við Jjessa
vegalagningu.
Þegar Jjessi vegur er fullgerð-
ur, er hægt að aka umhverfis
alt Þingvallavatnið. Þessi veg-
ur á að vera til vara að vetrar-
lagi, ef aðrir vegir teppast af
snjókomu.
i"
Skuldugar borgir.
Frá 1936—39 minkuðu opinber-
ar skuldir 272 stærstu borganna í
Bandaríkjunum um 88 tnilj. doll-
ara. Eru skuldirnar Samtals taldar
8.500 milj. dollara. Þær borgir, sem
hafa rneira en 500 þús. íbúa, og
skulda minst, samanborið við íbúa-
tölu, eru Milwaukee (Wisconsin),
San Francisco og St. Louis, en þær,
sem skulda mest, eru Buffalo (New
York), Detroit og Philadelpbia.
»KOiHI l»lfllt BARA«
Viðtal við Sir Edward Grigg, Jjingfulltrúa
Af viðtali því, sem hér fer á eftir má sjá, að Bretar telja sig
örugga um að geta hrundið innrás Þjóðverja, þegar til hennar
kemur. En Þjóðverjar hafa einnig „atkvæðisrétt“ í þessu máli
og eru ekki alveg sammála Bretum í því. Þeir hafa áður gert
það, sem af öðrum var talið óframkvæmanlegt.
Síðast Jjegar eg átti tal við Sir
Edward voru ástæður allar mjög
frábrugðnar því, sem Jjær eru
nú. Þegar styrjöldin hófst, var
liann skipaður í líttöfundsverða
stöðu: Hann varð þingfulltrúi
upplýsingaráðuneytisins. Nú
er það starf hans að svara Jjeim
spurningum, sem fram eru
bornar í neðri málstofunni við-
víkjandi hermálaráðuneytinu.
Eg þykist viss um, að hann
kunni vel við sig í Jjessari stöðu,
Jjví að hann er fyrst og fremst
hermaður og sem hermaður ber
liann gott skynbragð á alla Jjá
erfiðleika, sem á dynja nú.
Hann er greinilega vongóður
um úrslitin og hefir traust á þvi,
að alt muni fara vel að lokum.
Það traust er ekki bygt á neinum
lausum hugarórum, eins og oft
hjá almúgamanninum. Sir Ekl-
ward veit hvað hann er að fara
og hann segir manni allan sann-
Ieikann.
Eg spurði hann auðvitað
Jjeirrar spumingar, sem er á
allra vörum í dag, spurningar,
sem hefir verið orðuð á ýmsan
hátt.
„Haldið þér að hléið á hern-
aðaraðgerðum Þjóðverja tákni
að Jjeir ætli að láta okkur i friði
og fari að beita sér annarsstað-
ar?“
Sir Edward svarar hiklaust:
„Þeir verða að reyna annað-
hvort innrás eða að loka okkur
inni, og ef þeir lokuðu okkur
inni myndi það tákna innrás í
einhverri mynd. En ef Jjeir
leggja ekki út í innrás, Jjá verða
þeir að hafa mjög góðar og gild-
ar afsakanir fyrir því að þeir
hættu við hana. Með hverjum
hermálaráduneytisins.
degi, sem líður eykst styrkur
okkar. Vopnunum, byssum,
flugvélum og skotfærum fjölg-
ar í sífellu og að meðtöldum
þeim mönnum, sem verið er að
æfa, höfum við rúmlega 2 milj.
manna undir vopnum. Nei, eg
efast ekki um, að Hitler muni
gera tilraun til innrásar. Enginn
maður, sem hefir gengið jafn-
langt og hann, getur snúið af
braut sinni, án þess að bíða sið-
ferðilegan ósigur.“
„Og hvernig haldið þér að
liann komi, á sjó eða í lofti, eða
hvorttveggja?”
„Eg get ekki sagt yður Jjað
fremur en nokkur annar, sem
hefir kynt sér bardagaaðferðir
Þjóðverja. Það verða eingöngu
getgálur. En eg get sagt yður
eitt, sem eg er sannfærður um.
Þjóðverjar hafa altaf haft Jjá að-
ferð, að beita sér af öllu afli í
byrjun, til þess að brjóta á bak
aftur varnir og viðnámsjjrótt
andstæðinganna. Við verðum að
búast við ægilegum tímum.
Hitler mun einskis láta ófreistað
tíl Jjess að sigra okkur í snatri.“
„Mun hann beita gasi?“
„Ef menn þeir, sem undir
'hann ei'u gefnir, halda að þeir
geti bugað okkur með gasi, Jjá
munu Jjeir nota Jxað. Við vei'ðuni
að vera við öllu búnir og nú er
svo komið, að við erum Jjað. Það
var óttalegt að þurfa að eyði-
leggja franska flotann, en
breska stjórnin sýndi Jxar ein-
beitni sína og allrar þjóðarinnar.
„Eg' geri ráð fyrir að einhverj-
ir hljóti að komast hingað, ef
innrás vex-ður reynd?“
„Auðvitað konxast einhvei’jir
liingað. Það er auðveldai’a að
lenda úr flugvél en af sjó og
Þjóðverjar eru Jjví líka miklu
vanari. En við erum tilbúnir að
taka á móti Jjeim. Vitið Jjér að
við liöfum eina miljón manna i
sjálfboðaliðasveitunx sem eiga
að fást við fallhlífax'hermenn.
Við liöfum meira en 2.000.000
hermanna unx alt landið og
vörnum er þannig liagað, að
liægt er að flytja sveitirnar til og
frá, með örstuttum fyn'i'vara.“
„Og hvað um möguleikana
fyrir innrás af sjó?“
„Við höfum yfirráðin á haf-
inu og eigum auk þess flugher,
senx hefir staðið sig ágætlega í
orustum. Menn verða að hafa i
liuga, að til þess að hægt sé að
setja her á land með árangi’i,
verður ekki að eins að finna
stað, Jjar sem hægt er að fara á
land, lieldur verður einnig að
vera nxögulegt að lxalda uppi öll-
uni samgöngum um Jjann stað.
Innrás með þungunx vígvélum
er að eins möguleg af sjó. Og
liún er ekki neinn barnaleikur
samt.“
Eg minnist á loffcárásii’nar,
sem hefðu vei'ið gerðar á, að því
er vii'ðist, óvarða staði á strönd-
inni og liafa vakið talsvei'ðan
ótta.
Sir Edward kvað Jjessar árás-
ir vera þannig, að flugvélar
konxu alt í einu út úr skýjaþykn-
inu, vörpuðu niður spx-engjum
og lxröðuðu sér á brott, áður en
tekið var eftir Jjeim.
„Eg tel ekki Jjessar áx'ásir
mjög veigamiklai'. Þær munu
aðallega vera í njósnaskyni. En
Jjegar flugvélarnar koma í hóp-
um, tekst lokkur venjulega að
veita Jjeim heitar móttökur.
Árangur flugmanna okkar og
loftvarnasveita gegn Jjeiin, gefa
góðar vonir. Eg ætla ekki að
halda Jjví fram, að Jjessar Ioft-
árásir gex'i ekki skaða og nxuni
ekki verða mörgum að bana. En
eg veit að Jjjóðin á Jxessari litlu
eyju er fastráðin í Jjví, að láta
fremur lífið en gefast upp. í
þjáningum voi’um nxununx vér
sýna þrek og Jjor, sem allar árás-
ir nasismans munu brotna á.“