Vísir - 24.08.1940, Blaðsíða 2

VISIR
DAGBLA0
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmi'ðjan h/f.
Flokkar
og
klíkur.
/"•reinar Björns Ólafssonar,
^ um bæjarmálefni Reykja-
víkur, hafa vakið mikla athygli,
ekki síst fyrír það að þær eru
djarfmannlegar ritaðar en al-
ment tiðkast nú á dögum. Menn
eru orðnir svo vanir því, að far-
ið sé eftir flokkslínum einum
saman i öllu því, sem ritað er í
flokksblað, að nýlunda þykir,
ef út af er brugðið., Sumir vilja
jafnvel ganga svo langt í þessari
línudýrkun, að þeim þykir það
ganga goðgá næst, ef stuðnings-
blöð núverandi ríkisstjórnar
birta nokkuð, sem ekki er í bin-
um eina sanna þjóðstjórnar-
anda. Það er eins og menn séu
búnir að gleyma því að til er
gamalt orðtak: sá er vinur, sem
til vamms segir. Það er eins og
til þess sé ætlast að flokkar
samanstandi af tómum páfa-
gaukum, sem þurfi ekki að
kunna nema svo sem tvær setn-
ingar: alt í lagi -—= já og amen,
ef eitthvað ber á góma, sem
snertir viðkomandi flokk.
Þjóðinni er áreiðanlega best
borgið með þvi, að liver skyn-
bær og heiðarlegur maður geti
látið i Ijósi skoðanir sínar án
allrar þvingunar. í stjórnar-
skrám allra lýðfrjálsra landa er
gert ráð fyrir þessu. Dæmi hinna
siðustu tíma liafa leitt það í
ljós, að lýðræðinu stafar ekki
eins mikil liætta af neinu og því,
að lagðar séu hömlur á mál-
frelsi manna. í einræðislöndun-
um er ekki viðurkent nema ein
skoðun, einn vilji, ein sjáandi
augu. Þar nægir að segja já og
amen og alt í lagi. Þar mega
menn ekki einusinni segja ann-
að en já og amen, ef menn vilja
halda lífi og eignum.
Það er til marks um það, á
hvaða braut við ístendingar er-
um í þessum efnum, að það
skuli vekja geysilega athygli, að
ákveðinn sjálfstæðismaður
skuli skrifa grein, sem að nokk-
uru getur talist fela i sér gagn-
rýni á sjálfstæðismeirihlutann
í Reykjavík.: Blöð hinna
flokkanna reka upp stór augu.
Og vissulega hefði þetta ekki
■ getað gerst í hinum flokkunum.
Það' er sannað mál, að Alþýðu-
bláðið var svo rúmlítið í vor, að
þáð treystist ekki til að birta
þingræðu eftir mikilsvirtan
flokksmann sinn, af því hún
féll ekki við afstöðu ráðherra
flokksins i ákveðnu máli. Um
Tínialdíkuna er ekki að tala.
Þar heyrist aldrei upphátt mælt
annað en já-ið og amenið, hvað
sem einstakir flokksmenn
kunna í Ijósi að láta undir fjög-
ur augu. Þar gengur hinn mikli
klikumeistari um flokkkskróna
með handjárn í annari hendi og
kefli í hinni.
Hvað sem annars verður um
sjálfstæðisflokkinn sagt er ekki
hægt að neita þvi, að hann hefir
frá öndverðu Iagt minni bönd
á flokksmenn sína en hinir
flokkamir. Þetta er í rauninni
aðalsmerki flokksins. Það skul-
um við muna allir góðir sjálf-
stæðismenn, og láta okkur ekki
bregða jiólt hinir flokkarnir
hlakki yfir því, að nú sé alt í
upplausn í sjálfstæðisflokknum,
liver höndin upp á móti annari
og leiðandi menn komnir í hár
saman!
Við skulum hver og einn á-
stunda það, að segja hispurs-
laust það sem við teljum þjóð
okkar og bæjarfélagi fyrir
bestu. Við skulum ekki fylla
okkur þeirri þröngsýni, að telja
allar aðfinslur af illum huga
gerðar. Við skulum láta okkuv
lynda að skiftar skoðanir séu
um einstök atriði og verða vinir
og bræður fyrir því. Við skul-
um umfram alt forðast að gera
flokkinn að klíku. Við þurfum
ekki langt að leita að klíkupóli-
tikinni og kúguninni. Vítin eru
til þess að varast þau.
Sumardvöl barna
■'yrfSIR hefir fengið eftirfar-
andi tilkynningu um heim-
komu barnanna, frá nefndinni,
sem sá um sumardvöl þeirra:
Börn, sem dvelja i sveit á
vegum Rauða Kross íslands,
koma Iieim til Reykjavikur
þannig:
30. ágúst: Börn frá Reykjum,
Staðarfelli, Staðarbakka og
Stykkishólmi.
31. ágúst: Börn frá Ásum.
3. september: Börn frá Braut-
arholti og Þingborg.
5. september: Börn frá Laug-
um.
19. september: Börn á sveita-
heimilum norðan Holtavörðu-
heiðar.
Börn frá Austfjörðum koma
með næstu ferð Esju að norð-
an.
Fram og K.R.
á morgun.
Næstsíðasti leikur Islands-
mótsins fer fram á morgun,
milli Fram og K. R. Á mánu-
dag fer svo fram úrslitaleikur-
inn, milli Vals og Víkings.
I Reykjavíkurmótinu sigraði
K. R. i háðum leikjunum, í þeim
fyrri með 2:1 og 2:0 í þeim
seinni. En Fram sýndi ágætan
Ieik í viðureigninni við Val um
daginn, svo að K.R.-ingar mega
vara sig á morgun.
KARL PETERSEN.
festing á því, er Scheither skýrir
frá í bréfi sínu, um það, að báð-
ir þessir menn liafi farist, er
Arandorra Star var sökt.
Scheither var allþjakaður eft-
ir hrakningana, og var rúmfast-
ur fyrst á eftir að honum var
bjargað, en hann náði sér fljót-
lega, og er nú við fulla heilsu, og
lætur vel af líðan sinni. Aðrir
Þjóðverjar, en þeir, sem að of-
an greinir, og dvalið hafa hér á
landi, munu ekki hafa farist
með Arandora Star, og allar
lausafregnir, sem um bæinn
hafa gengið, og annað herma,
hafa ekki við rök að styðjast.
Karl Petersen fluttist hingað
til lands árið 1921 og gerðist þá
verslunarstjóri við Braunsversl-
un hér í bænum. Hann var hið
mesta prúðmenni i sjón og
reynd, og aflaði sér skjótt al-
mennra vinsælda hér í bænum.
Stjórnaði hann fyrirtæki sínu
með lipurð og samviskusemi og
ávann sér traust þeirra manna,
sem við Iiann skiftu eða hjá hon-
um unnu.
Hann kvæntist íslenskri konu,
Solveigu Árnadóttur, og áttu
þau einn son, Martin, sem nú er
15 ára að aldri.
Sigurðar
Thoroddsen.
Sigurður Thoroddsen, verk-
fræðingur, hefir undanfarið
haft sýningu á teikningum sín-
um í Austurstræti 14. Ber þar
mest á skopmyndum. Eru flest-
ar teiknaðar með penna og síðan
litaðar með vatnslitum.
Myndirnar eru margar nauða-
líkar þeim, sem þær eiga að
sýna, ekki aðeins andlitsdrættir
heldur einnig litarháttur og
stellingar.
Þar sem svipuð sýning var
haldin hér í bænum fyrir rúm-
lega tveimur árum siðan, fer
maður ósjálfrátt að bera sýning^
ar þessar saman, og það þótt að-
staða listamannanna sé harðla
óUk, þar sem Sigurður hefir að
eins teiknað myndir sínar í
ígripum og til skemtunar.
Hvað léttleika handarinnar
snertir, skortir Sigurð nokkuð
á við Stróbl, en sýning hans er
Þegar Arandorra Star forst
Tveir Þjóöverjsi* * draknuðn
sem dvaliö hafa liép á landi.
Fyrir nokkuru barst hingað bréf frá Heiny Scheiter umboðs-
og heildsala, sem um allmargra ára skeið hefir dvalið, hér í
bænum, en hann var fluttur til Bretlands með öðrum Þjóðverj-
um, er hér dvöldu, um það bil er hernám landsins fór fram. —
Getur Scheither þess í bréfi
sínu, að hann hafi vei’ið einn
meðal farþega á Arandorra Star,
sem sökt var við Skotlands-
strendur 2. júlí s.l., en var þá á
leið til Canada með þýska og it-
alska fanga, um 1500 að tölu.
Var • skipinu sökt af þýskum
kafbát, án þess að fyrirvari væri
gefinn, og olli tundurskeyti,
sem skotið var á skipið, svo
máklu tjóni á því, að það sökk
án þess að tími ynnist til að
koma út öllum björgunarbát-
um, og fórust þarna fjöldi
stríðsfanga.
Af Scheither er það að segja,
að hann komst á fleka, ásamt
einhverjum fleirum, og hraktist
í sjónum í 8—9 stundir, þar til
hjálp kom, og- voru hraknings-
menn þá mjög orðnir að-
þrengdir.
Scheither gat þess í bréfi sínu,
að nokkrir Þjóðverjar, sem hér
hafa dvalið, hefðu verið um
borð í skipinu, þ. á m. Karl Pet-
ersen kaupmaður, sem lengi var
verslunarstjóri hjá Brauns-
verslun, og var vinsæll maður
og vel látinn hér í bæ, og enn-
fremur Dr. Leiitelt, kennari
Fjallamannafélagsins, og síðar
skíðakennari í. R. að Kolviðar-
hóli.
Þessir menn munu hafa hald-
ið hópinn ásamt einhverjum
fleirum Þjóðverjum, sem liér á
landi hafa dvalið, og fullyrti
Scheither í bréfi sínu, að þeir
Karl Petersen og Dr. Leiitelt
myndu hafa farist. Petersen
hafði verið á vígvöllunum í
heimsstyrjöldinni, og misti þá
handlegg, þannig að hann mun
hafa átt erfitt með að bjarga
sér á sundi, og fór þýskur mað-
ur honum til hjálpar, en þeir
druknuðu báðir. Dr. Leútelt
tókst heldur ekki að bjarga og
druknaði hann einnig.
Þótt Scheither fullyrti í bréfi
sínu, að þessi hefði orðið örlög
þessara manna, þótti varlegra
að leita frekari upplýsinga, ef
vera kynni að þeir hefðu á einn
eða annan hátt bjargast á síð-
ustu stundu. Þeirri rannsókn er
nú lokið, og hefir fengist stað-
Blaðamenn
• skoðuðu kl. i í dag hin nýju
sýningai’tæki kvikmyndahúsanna. —
Er allur frágangur þeirra hinn
prýðilegasti og um mikla framför
að ræða frá því, sem áður var.
PÁLL HERMANNSSON.
aftur á móti f jölbreyttari. Hand-
bragðið nokkuð sitt með hverju
móti og stellingarnar breytileg-
ar. Stróbl aftur á móti," liætti
nokkuð við að einblína á vinstri
vangann. Auk þess voru sömu
litimir í öllum myndum hans,
rautt og svart, aðeins misjafn-
lega mikið af hvorum, eftir því
hver í hlut átti. Mvndir Sigurðar
eru margvíslegar í lit, en við það
vinst tvent: Að sýna ólíkan litar-
hátt manna og að gera heildina
svipmeiri, er myndirnar koma
margar saman.
í flestum myndunum er að-
eins andlitið tekið lil meðferðar,
Wang-Tsching-Wei
Quíslingurinn kínverski.
Japanir hafa stofnað „óháða
kínverska þjóðstjórn“ í Nan-
king, sem með öðrum orðum er
leppstjórn Japana þar og berst
lásamt þeim gegn kínversku
ríkisstjórninni. Maðurinn, sem
hefir tekið að sér stjórn þessarar
leppstjórnar lieitir Wang-Tsch-
ing-Wei — einkennilegasti per-
sónuíeiki, sem komið hefir við
sögu Kínverja undanfarna ára-
tugi.
Wang-Tsching-Wei er með
slétt og fágað andlit, dökkan
hörundslit og biksvart silkigljá-
andi hár, sem er klipt og kembt
að evrópiskum sið. Augun eru
stór, skær og vingjarnleg og um
munninn Ieikur bros. Hreyfing-
ar mannsins eru mjúkar og
fjaðurmagnaðar og þegar mað-
ur lítur þenna náunga í fyrsta
sinn, spyr maður sjálfan sig að
því, hvort að þetta sé tvítugur
þjónn í kínversku veitingahúsi,
eða auðmjúkur verslunarmaður,
sem skapaður er lil að brosa
framan í kaupendurna.
Nei, hann er livorki veitinga-
þjónn né verslunarmaður og
hann er miklu meira en tvítug-
ur. Hann er 55 ára að aldri, æf-
intýramaður, byltingasinni,
pólitískur morðingi, glæpamað-
ur, frábær rithöfundur og fyi’-
verandi utanríkisráðherra kín-
verska lýðveldisins.
Wang-Tscliing-Wei er sá
þeirra þúsunda æfintýramanna,
sem undanfarin ár hafa látið
kínversk stjórnmál sig einhverju
skifta, sem hugmyndarikastur,
djarfastur og ófyrirleitnasturer.
Hann hefir undraverðar gáfur
til brunns að bera, er framgjarn
úr hófi og svífst einskis. Hann
er maður, sem í gær var dáður
í gervöllu Kínaveldi sem guð —
en í dag fyrirlitinn og hataður af
því dýpsta mannlega hatri sem
hugsast getur. í gær var hann
frumkvöðull kínversku bylting-
arinnar, í dag er hann svikari
liennar og leiksoppur japanskra
stjórnarvalda.
Fyrir þrjátíu árum mátti ekki
muna hársbreidd að Wang-
Tsching-Wei er þá var stúdent
yrði líflátinn fyrir hugsjónir
sínar. Hann var,eins og allir aðr-
ir frjálslyndir hugsjónamenn
þar í landi, svarinn fjandmaður
keisaraættarinnar í Peking, en
hinsvegar ákveðnir fylgjendur
byltingarsinnans Sun-Yat-Sen.
Wang-Tscing-Wei, sem var
djarfari og ófyrirleitnari en allir
félagar hans, lét ekki sitja við
orðin ein, heldur tólc sprengju
sér í hönd og varpaði henni á
vagn kínverska ríkiserfingjans.
Tilræðismaðurinn var tekinn
fastur og dæmdur til dauða. Þá
var það, að drotningin náðaði
hann. Hvers vegna? — Það veit
enginn. Það var og er og verður
óskiljanlegt fyrirbrigði öllum
sem þektu tildrög og gang máls-
ins, því að þúsundir ungra
manna urðu að láta Iíf sitt fyrir
þetta tilræði, en Wang-Tsching-
Wei einn var náðaður og komst
af landi burt. Hann fór til Japan
og las lög við japanskan háskóla,
sem í þá daga þótti jafn fjar-
enda er leikni teiknarans auð-
sjáanlega mest á því sviði.
Auk skopmyndanna eru
nokkrar andlitsmyndir á sýn-
ingunni. Best þeirra er mynd af
sofandi barni, teiknuð með blý-
anti.
Alls eru teikningarnar á þriðja
hundrað og sýna karla og kon-
ur á öllum aldri. Teiknarinn hef-
ir elcki einskorðað sig við að
mynda þá, sem mest ber á í op-
inberu lífi, og heldur eklci þá
sem sérkennilegir eru að útliti.
Hann tekur Reykvíkinga upp og
niður eins og þeir eru, þótt hann
kannske hyllist til að sýna svo-
lítið sérstaka hlið á þeim.
Jóhann Briem.
»Islenska« neftóbakið
og tóbaksgerð ríkisins
Samkvæmt tilmælum fjár-
málaráðherra, hafa bráða-
birgðalög verið sett, varðandi
starfrækslu tóbaksgerðar, eða.
að Tókabakseinkasölunni skull
falin sú starfræksla.
Þar sem slíkur rekstur hlýtur
að hafa nokkur fjárútgjöld í
för með sér, en engin heimild
er fyrir slílui í giídandi lögum,
mun fjármálaráðherra hafa tal-
ið rétt, formsins végna, að fá
brágðabirgðalögin útgefin. . .
Varðandi álagningu er gert
ráð fyrir að Tóbakseinkasalan
skuli leggja frá 10—50 af hund-
raði á tóbak, eftir því, sem
henta þykir fyrir hverja tegund.
Eins og nú er skipað tollmál-
um, er rjól í miklu hærra tolli
en hráefnið, sem þarf til fram-
leiðslu þess, og með tilliti til
þess, mun hafa þótt rétt, að
hafa álagninguna óbundna, á
hinar ýmsu tegundir tóbaks.
Trausti Ólafsson efnafræð-
ingur hefir undanfarið unnið að
framleiðslu rjóls og neftóbaks
og hefir hann þegar náð góð-
um árangri. Mun það tóbak
vera væntanlegt á markaðinn
næstu daga.
Börn,
sem dvalið hafa úti um land á
vegum Rauða Ivross Islands og
nefndar þeirrar, sem dvöl þeirra
annaðist, verða flutt til liæjarins nú
um mánaðamótin. Börn, sem á ein-
stökum heimilum dvelja, munu
verða flutt hingað hinn 19. sept.
næstk.
stætt fyrir kínverskan stúdent,
sem það þykir enn i dag. í Jap-
an gaf hann út bók, sem hann
kallaði: „Kínversk vandamál og
lausnir þeirra“. Fyrir þessa bók
varð hann frægur uni gjörvalt
Kínaveldi.
Byltiiigarbrautryðjandinn
Sun-Yat-Sen hafði mikið dálæti
á honum og ákvað að þessi ungi
maður skyldi verða arftaki sinn,
því hann taldi Wang-Tsching-
Wei mesta gáfumann hinnar
yngri og uppvaxandi kynslóðar.
Sun-Yat-Sen lagði honum lífs-
reglurnar, sagði lionum að end-
urnýja Kína að evrópiskri fyrir-
mynd, að skapa sjálfstraust og
frelsisást meðal þegnanna, forð-
ast saupsætti við erlernl ríki og
efla verslun og atvinnuhætti eft-
ir fremsta megni. Þegar Sun-
Yat-Sen, faðir byltingarinnar
k'ínversku, andaðist, tók þegar
að bera á Wang-Tsching-Wei,
sem einum atkvæðamesta
stjórnmálagarpi yngri kynslóð-
arinnar. Hann stóð í vinstra
fylkingararmi kínverskra þjóð-
ernisflokksins og átti í stöðugu
höggi við andstæðingana, eklci
síst við kommúnistana.
Barátlusaga Wang-Tsching-
Wei á árunum 1916—1926 er
með fádæmum viðburða- og
æfintýrarík. Á þessum árum er
hann rekinn úr a. m. k. heilli
fylft af félögum og eins oft eða
oftar verið dæmdur til dauða.
í sjö eða átta skifti eru honum
sýrid hanatilræði sem mishepn-
ast öll. Að nóttu til verður hann
að flýja allar stjórnmálamið-
stöðvar Kínaveldis: Shanghai,
Nanking og Kanton, en næst
jafnharðan í hann aftur og' hann
er borinn í sigurgöngu um göt-
ur borganna og hyltur óaflát-
anlega af mannfjöldanum. —
Helstu og liættulegustu and-
stæðingar hans í stjórnmálum
deyja skyndilegum dauðdaga og
á dularfullan liátt að nóttu til.
Árið 1916 er hann loks búinn
að hefja sig upp i fremstu röð
kinverskra stjórnmálamanna.
Hann er kosinn á þing í flokki
Kuo-Min-Tang’s, og þar stendur
hann á þingi, þessi frjálslyndi
byltingamaður, í fullri andstöðu
við pólitískan meirihluta. Þing-
kosningu sína á Wang-Tsching-
Wei að þakka lægni og dugnaði
landa síns eins, sem var að hálfu
leyti stjórnmálamaður og að
Frh. á 3. siðu.