Vísir - 29.08.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson |
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni. |
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Frílistimi og
„kramid“.
TjEGAR samsteypústjórnin
settist að völdum í fyrra,
var gefin yfirlýsing um það, að
innflutningshöftunum skyldi af-
létt, jafn skjótt og gjaldeyris-
ástæður þjóðarinnar leyfðu. A
síðasta aðalfundi S. 1. S. var gef-
in út yfirlýsing i sömu átt. En
Sambandið er eins og menn vita
uppistaðan í Framsóknarflokkn-
um. Áður en Alþingi var slilið í
vor var samþykt að skipa þriggja
manna milliþinganefnd til þess
að taka haftamálin lil meðferð-
ar. Þessi nefnd hefir ekki enn
tekið til starfa. Hinsvegar hefir
formaður nefndarinnar, sjálfur
hæstvirtur viðskiftamálaráð-
herrann látið til sín heyra um
þessi mál, oftar en einu sinni, og
það sem frá honum liefir heyrst,
bendir ekki til þess að hann sé
neitt að hugsa um að afnema
höftin, eða slaka til á þeim,
heldur þvert á móti. í rauninrii
mætti álita að Eysteinn Jónsson
talaði.í nafni allrar ríkisstjórn-
arinnar, jjegar Iiann ræðir þau
mál, sem honuin hafa verið sér-
staklega falin sem ráðherra. Svo
er þó ekki og virðist ráðherr-
ann þvi hafa farið feti lengra i
þessum umræðum, en heimilt
má telja.
Viðski f tam álaráð her r a n n
virðist standa í þeirri sæíu trú,
að ekki þurfi að flytja til lands-
ins neinar aðrar vörur en þær
sem settar voru á frílista í
fyrrasumar. Alt annað sé í raun
og veru hreinn óþarfi, „kram“,
sem enginn kæri sig um nema
kaupmennirnir, sem ætli að
okra á því. Frílistavörurnar eru
í aðalátriðum þessar: flestar
kornvörur, kol og salt, olíur og
benzín og fiskumbúðir. Eysteinn
segir: Þessai- vörur megið þið
flytja inn umyrðalaust, og livað
viljið þið svo upp á dekk? Mér
dettur ekki í hug að láta fylla
landið af óþarfa „krami“!
Samkvæmt þessari skilgrein-
ingu Eysteins er vitanlega óþarft
að flytja inn kaffi og te. Það er
bölvað „kram“. Að maður ekki
tali nú um ávexti. Hinsvegar
passar það vel í kramið að flytja
inn áfengi og tóbak. En það er
nú kapítuli út af fyrir síg. Vefn-
aðarvará og fatnaðiirer„krarii“,
sem alveg er óþarft að flytja
inn. Það er bara til þess að ein-
staka spjátrungar og tildur-
drósir geta verið í „eitthvað
fínni spjörum“, eins og Tíminn
orðar það. Sjóstígvél eru
„kram“ sem óþarft er að flytja
inn, sömuleiðis timbur, saumur,
þakjám og rúðugler. Ætli sé
ekki hægt að troða upp í glugg
ann einhverjum „ófínni spjör-
um“, ef rúða brotnar!
★
ELn svo eru nolckrar vöruteg-
undir, sem óvíst er hvort kjós-
endur Eysteins eru sammálahon-
um að teíja „kram“ og óþarfa.
Það eru t. d. allar landbúnaðar-
vélar, plógar og herfi, Ijáblöð og
brýni. Það var sagt frá því ný-
lega í Vesturlandi, að bændur
hefði verið í vandræðum í slátt-
arbyrjun, af því ekki fengust
ljábakkar né ljáblöð og ekki
liverfisteinar. Þetta er altsaman
„kram“ eftir skilgreiningu Ey-
steins, og hótfyndni ein, að hafa
orð á þvi, þótt ófáanlegt sé.
Smjörpappír er „kram“,
sömuleiðis kjöttunnur og efni í
þær. Girðingarefni er „kram“,
haðlyf er „kram“, lýsistunnur
eru „kram“, síldartunnur
„kram“. Yfirleitt eru aðfluttar
útgerðarvörur og landbúnaðar-
vörur ekkert nema bölvað
„kram“. Smíðaáhöld eru
„kram“, frystivélar eru
„kram“, bílar eru „kram“,
saumavélar „kram“, ritföng,
rafmagnsperur eldspítur, lyfja-
vörur — alt tómt bölvað
„kram“ og óþarfi!
★
Já, það er meiri háskastefn-
an, þessi „kramvörustefna",
sem heldur þvi fram að flest af
þeim vörum, sem hér hafa verið
taldar séu nauðsynlegar. Meira
segja svo nauðsynlegar, að
þjóðin hefir hingað lil greitt
meira fyrir þær, en allar frílista-
vörurnar til samans. Það mun,
láta nærri, að frílistavörurnaí'
liafi numið á undanförnunl ár-.
um undir stjórn Eysteins Jóns-
sonar um 30—35% af öllum irin-
flutningi lil landsins. Eysteinn
hefir með öðrum orðum látið
það viðgangast að þjóðin eyddi
65—70% af öllum erlendum
gjaldeyri fyrir „kram“ og ó-
þarfa. Er nokkur furða, þótl
blessaður drengurinn segi nú
stopp: Héðan af skuluð þið fá
frílistavörur og annað ekki!
a
------ —g——------------
Garður verður ekki
starfræktur í vetur.
V egna þess, að breska setulið-
ið hefir tekið Stúdentagarð-
inn fyrir sjúkrahús, munu stú-
dentar ekki geta búið í honum í
vetur.
Rejmt liefir verið að fá leið-
réttingu á þessu, en ekki tekist,
og liefir stjórn Garðs því á-
kveðið að hjálpa stúdentum til
þess að útvega sér vistarverur
annarsstaðar.
Þeir, sem æskja aðstoðar
Garðstjórnar í þessu efni, eiga
að snúa sér til skrifstofu stú-
dentaráðsins í háskólanum kl. 4
—5 á mánudaginn, miðvikudag-
inn og föstudaginn, eða í síma
3974.
Jafnframt beinir Garðstjórn
þeim tilmælum til húsráðenda,
sem myndu vilja leigja stúdent-
um, að gera sér aðvart á sama
tíma.
Hjúskapur.
Síðastl. þriðjdag voru geíin sam-
an í hjónaband ungfrú Liv Johnson
og stud. jur. Thorolf Smith. Heirn-
ili þeirra er á Laufásveg 68.
Ómerkilegt deilu-
atriði veldur
vinnustöðvun,
þráft fyrir skýr samnings-
ákvæði.
Ekki hefir enn dregið til sátta
í deilu þeirri, er risið hefir mill-
um verkamanna og félagsins
Dagsbrúnar og Höjgaard &
Schultz.
Samkvæmt samningúm ofan-
greindra aðila var svo ráð fyrir
gert, að verkamönnum skyldi
ætlaður ákvéðinn tíriii til ferðar
að og frá vinnustað, er miðaðist
við vegalengd og lögmætan öku-
liraðá. Staðfesti verkfræðinga-
firmað samkomulag um þetta
hréfjega, hinn 27. nóv. 1939, og
var þá ætlað að lengsti akstur
tæki 25 mínútur. Síðar hefir
firmáð farið fram á það við
stjórn Dagsbrúnar að timi þessi
yrði lengdur allverulega, en að
því leyti, sem stjórn Dagsln-únar
hefir tekið afstöðu til málsins,
hefir hún vísað til verkamann-
anna sjálfra og þeirra vilja i
þessu efni. Við verkamenn hefir
ekki verið um þetta rætt af
hálfu firmans, en hinsvegar á-
kveðið að þeir skyldu leggja af
stað 40 mínútum fyrir vinnu-
tíma, er lengst áttu að sækja.
Stjórn Dagsbrúnar tilkynti
verkstjóra firmans í gærmorg-
un, að hún óskaði eftir að gert
samkomulag yrði lialdið, þann-
ig að verkamenn legðu eigi af
stað til vinnu fyr en samningar
áskildu, eða 25 mínútum fyrir
vinnutíma. Lýsti verkstjórinn
þá yfir því að ekki yrði unnið
um daginn. Telur því stjórn
Dagsbrúnar að verkstjórinn
t hafi gert sig sekan um samn-
ingsrof, en firmað mun skella
' skuldinni á stjórn Dagsbrúnar.
! Það er á engan liátt óeðlilegt
frá hendi stjórnar Dagsbrúnar,
; að hún krefjist þess. að gerðir
1 samningar séu i lieiðri hafðir,
J og hér er um svo þýðingarmikið
! deiluatriði að ræða, að furðu má
! gegna að það skuli eklci þegar
j vera leyst, einkum þar sem
! skuldbinding frá hendi verktaka
! liggur skýrt fyrir í bréfinu frá
| 27. nóv. 1939.
Heyrst hefir að verkamenn
; þeir, sem við liitaveituna liafa
! unnið, hafi í morgun verið send-
1 ir, á vegum Höjgaard & Schultz,
í vinnu fyrir Breta, og hafi firm-
að þannig tekið að sér verk fyrir
þá, samhliða hitaveitunni.
Greiðsla verkkanps
ogr óninbeðinn erind-
isrekstur.
Meiri hluti stjórnar Dagsbrúnar snýr sér til
bresku herstjórnarinnar og leitar lögfræöi-
legrar aðstoðar, til að rétta hlut félagsins.
Svo sem kunnugt er hefir
Verkamannafélagið Dagsbrún
haft um það samkomulag við
vinnuveitendur, sem ekki hafa
haft útborgun verkalauna sjálf-
ir á hendi, að félagið hefir ann-
ast greiðsluna, og fengið í þókn-
un 1% — einn af huridraði —
af þannig greiddum verkalaun-
um, ef þau eru afhent ótalin í
umslög.
Hefir þetta gefið félaginu
nokkrar tekjur, sem einkum
liafa aukist upp á síðkastið,
síðan vinna fyrir breska setu-
j liðið liófst. Annaðist félagið
I fyrst framan af milligöngur um
þessar greiðslur, sem aðrar. Nú
bar svo við, að aðstoðarmaður
á skrifstofunni, Alfreð Guð-
mundsson, fór í sumarfrí, þann-
ig að þá þurfti aðstoð á sknf-
stofuna lil þess að annast
greiðslurnar. Starfsmaður Dags-
brúnar, Marteinn Gíslason,
snéri sér þá, sennilega í samráði
við formann félagsins, Einar
Björnsson, til Sigurgeirs Vil-
hjálmssonar, sem er auglýsinga-
stjóri Alþýðublaðsins, og bað
hann um aðstoð, en ekki vissu
sjálfstæðismenn í stjórn félags-
ins um. þessa ráðstöfun.
Aðstoðaði Sigurgeir við eina
Malayalöndín eru „dollara-
uppspretta" Breta.
/
Singapore (U. P.). — Jafn-
framt því sem Singapore er
ramgerasta vígi Breta í Austur-
álfu, er það líka þar sem „har-
daginn er harðastur“ í viðskifta-
stríðinu, því að bresku Malaya-
löndin, sem Singapore er höfuð-
borgin í, eru sannkölluð „doll-
arauppspretta“ Breta.
Um Singapore fara mánaðar-
lega þúsundir smálesta af
gúmmíi og tini, til hernaðar-
þarfa. Strangt eftirlit er með
útflutningnum til þess að koma
í veg fyrir, að eitthvað af þess-
um dýrmætu vörum fari til ó-
vina Breta og það sem fer til
hlutlausra þjóða verður að
greiða með erlendri mynt, til
þess að auka eign Breta á henni.
Er alt gert til þess að „viðskifta-
vopnin“, sem Singapore getur
„smíðað“, komi að sem bestum
notum.
Gjaldeyrisnefndin, sem starf-
ar í Singapore, er ein af mesl
áríðandi stofnununum, sem þar
starfar, því að á venjulegum
tímum er verslun Malayaland-
anna mjög hagstæð við önnur
lönd, sérstaklega við Bandarílc-
in. Til þess að lialda við þeim
hagstæða verslunaröfnuði, er
enginn útflutningur leyfður til
landa utan breska heimsveldis-
ins, nema yfirvöldin hafi fallist
á í hvaða mynt beri að greiða
vöruna.
«
Verslunarjöfnuðurinn
enn hagstæðari.
Síðastliðið ár nam hagstæður
verslunarjöfnuður við Banda-
ríkin — aðallega fyrir tin og
gúmmí — að minsta kosti 12
milj. dollara á mánuði. Eins og
nú standa sakir, er líklegt að
Malayalöndin láti Bretum i té
mánaðarlega 10 af þessum 12
milj. dollara, til þess að þeir geti
keypt fyrir þá hernaðartæki i
Bandarikjunum, eftir „cash and
carry“ að ferðinni.
Á þenna hátt — að selja
Bandaríkjunum meira en keypt
er af þeim — eru Malayalöndin
orðin „gullkista“ eða dollara-
uppspretta breska heimsveldis-
ins. Ekkert land er Bretum jafn
dýrmætt fyrir þessar sakir og
Malayalöndin.
Samhliða gjaldeyriseftirlit-
inu er eftirlit með öllum inn-
flutningi. Innflutningur frá
löndum, sem ekki hafa sterl-
ingsmynt, er skorinn niður, til
þess að eyða ekki dýrmætum
gjaldeyri fyrir vöru, sem liægt
er að fá innan vébanda heims-
Somarstarfsemi dagbeim-
ila Snmargjafar lokið.
^auð§^iilcg:t að i'oka ðag'< og*
vi§tarkeiiuili að vctriiiinii.
í gær bauð stjórn Barnavinafélagsins Sumargjöf blaða-
mönnum að skoða dagheimili félagsins í því tilefni að nú er
starfsemi þessari í sumar að verða lokið.
Heimilin eða „Borgirnar“
voru nú i sumar þrjár talsins,
þvi að félagið fékk leyfi ríkis-
stjórnarinnar til að reka dag-
heimili í Málleysingjaskólanum
í sumar og nefnist það Austur-
borg, en áður voru til Græna-
borg og Vesturborg. Þessi við-
bót var mjög mikilsverð vegna
liinnar miklu aðsóknar að dag-
heimilum félagsins.
Austurborg tók til starfa
nokkuru seinna en hinar „borg-
irnar“ eða 15. júní og hafa dval-
ið þar að meðaltali á. dag 53
börn. Aldur þeirra er fná 3—9
ára og hefir þeim flestum farið
vel fram í sumar, þyngst um
1-—4 ldló hvert á þessum 2%
mánuði. Húsnæðið eru þrjár
stofur; þar borða börnin og
leika sér þegar veðrið er þannig
að ekki er hægt að vera úti. Úli
hafa börnin til afnota stóran
útborgun á vegum félagsins,
þannig að hann mun hafa út-
fært vinnulista og talið i um-
slögin. Síðan hefir þessum mál-
um skipast þannig, að Sigurgeir
hefir, óumbeðinn af félags-
stjórninni, tekið að sér að telja í
umslögin, og afhendir þau
þannig skrifstofu Dagsbrúnar
til útborgunar. Hinsvegar fær
Dagsbrún elcki lengur þóknun
þá, sem henni ber fyrir milli-
gönguna.
Hefir nú rneiri hluti stjórnar
Dagsbrúnar snúið sér til stjórn-
arinnar bresku, og kvartað yfir
þessu fyrirkomulagi, sem nú er
gildandf, og óskað eftir að það
yrði lagfært, þannig að félag-
ið hefði milligöngu um greiðslu
pg alla þóknun af þessum störf-
um.
Meðal verkamanna hefir það
vakið megnustu óánægju, að
einstakir menn, Dagsbrún óvið-
komandi, skuli vera svo fram,-
kvæmdasamir að ganga á tekju-
stofn félagsins, án þess að
i stjórnin óski eftir aðstoð þeirra.
Mun meiri hluti stjórnarinnar
taka alt þetta mál til nákvæmr-
ar athugunar ,og krefjast leið-
réttingar, enda hefir mála-
færslumanni þegar verið falið
málið til meðferðar.
grasblett og leikvöll með ról-
! um, 6 brettum til að „vega salt“
og rennibraut, sem er nýtt tæki.
Það er þannig útbúið, að gengið
er upp nokkurar tröppur, upp á
pall og þar er sest i rennu, sem
hallar niður á jörð. Þetta er
fyrsta rennibrautin, sem smíð-
uð er hér á landi og er hægt að
hafa hana hvort heldur sein er,
úti eða inni. Forstöðukona
heimilisins, Þórhildur Ólafs-
dóttir, kom með liugmyndina,
en starfsfólk Rafmagnsveitunn-
ar gaf heimilinu rennibrautina.
Þetta heimili er einna best sett,
þar sem húsaþyrpingin í kring
gefur svo mikið skjól þegar
börnin eru að leik á bletlinum
eða vellinum.
í Grænuborg voru í sumar að
meðaltali 58 börn á dag. Þar er
nú Guðrún Stephensen forstöðu-
kona.
í Yesturborg voru 66 börn að
meðaltali á dag. Bryndís Zoéga
er þar forstöðukona.
Þessum heimilum hefir áður
verið lýst all-ítarlega liér í blað-
inu.
Alls hafa dvalið 302 böm á
! vegum félagsins i sumar, þrátt
fj7rir hinn mikla fjölda sem
komið hefir verið fyrir í sveit í
sumar, en 279 í fyrra. Þetta sýn-
i ir best hve þörfin fyrir dagheim-
ilin er brýn.
Grænaborg og Vesturborg
hafa starfað ( 76 daga hvor, en
| Austurborg í 64 daga. Samtals
, urðu dvalardagar á öllum heim-
j ilunum í sumar 12680, en í fyrra
i 13432. — ísak Jónsson, sem
sýndi blaðamönnum lieimilin
| skýrði frá þvi að kostnaður við
| heimilin í sumar yrði um 15
; þúsund krónur, eða um kr. 1.20
á barn á dag, en í fyrra var
kostnaðurinn um 12 þúsund
krónur, eða tæplega ein króna
| á barn á dag. Meðlög með börn-
| unum hafa verið alt að 40 krón-
um á mánuði, en það liafa sár-
fáir greitt, en aðstandendur
! margra barna hafa ekkert með-
lag getað greitt og taldist ísaki
svo til, að 50—70% af kostnaði
. við heimilin væri borgað af fé-
laginu. ísak sagði ennfremur að
foreldrar margra barna liefðu
spurt hvort ekki væri hægt að
Frli. á 3. síðu.
veldisins. Þetta hefir skiljanléga
orðið mikill hnekkir fyrir versl-
un Bandríkjanna og Japana, en
hinsvegar hefir verslunin við
lönd í heimsveldinu, sérstaklega
Ástralíu, aukist mjög.
Útflutningseftirlitið er enn
víðtækara. Það hefir verið sett
til þess að gæta þess að Bretar
fái alt tin, gúmmí, pálmaolíu,
copru og aðrar framleiðsluvör-
ur, sem þvi eru nauðsynlegar.
Jafnframt eru liafðar gætur á
því, að hlutlaUs lönd fái elcki
meira en „friðartímaskamt“.
En þótt Malayalöndin reyni
að gæta þess, að Þjóðverjar og
ítalir fái ekkert af þessum
nauðsynlegu hráefnum, er þó
ekki loku skotið fyrir að þeir
geti aflað sér þeirra samt. Ekk-
ert getur hindrað t. d. Rússa í
að kaupa tin og gúmmí í ný-
lendum Hollendinga — Austur-
Indíum — flytja það til Vladi-
vostok og þaðan með járnbraut-
um til Þýskalands.
Kínverjar
hjálpa líka.
Það er óhætt að segja að
íbúarnir í Malayalöndunum
slandi sem einn maður að baki
Bretum. Til dæmis hafa kín-
verskir kaupmenn, sem eru ekki
ófáir, bundist samtökum um áð
auka kaup á breskum vörum
eftir megni og útbreiða þær.
Malayalöndin hafa altaf verið
góður markaður fyrir Breta og
hefir ekki farið aftur síðan
styrjöldin skall á.
Allar stjórnardeildirnar í
Singapore hafa mjög náið sam-
band við viðskiftastríðsráðu-
neytið, fyrir milligöngu ný-
lendumálaráðuneytisins. Er
samvinna þar i milli mjög náin
og fer nýlendustjórnin í öllum
aðalefnum eftir vilja ríkisstjórn.
arinnar í London.