Vísir - 28.12.1940, Side 3

VÍSIR
»Dúdúismicc
Það er almenn og réttlát
krafa, að þeir seni kveða upp
dóma, hafi öðrum fremur til að
bera skynsemi, réttlætislcend og
þekkingu á þeim inálum sem
þeim er ætlað að dæma um.
Þeir mega ekki þjóna lund sinni
— né annara. Þegar um listir t.
d. Ieiklist er að ræða, verður að
krefjast listasmekks að auki.
Sé dómarinn, sneiddur þessum
hæfileikum, er ekki lengur um
listdóm að ræða, heldur um
persónulega skoðun — og þó
ekki altaf það —- sem er töluvert
annað.
Blöðin hafa miklar skyldur,
bæði gagnvart þeim, sem dóma
þeirra hljóta og eins gagnvart
lesendum sínum, sem eiga
heimtingu á, að satt og sam-
viskulega sé skýrt frá atburð-
um. Þessar skyldur hefir Morg-
unblaðið vanrækt — bæði gagn-
vart Leikfélagi Reykjavíkur og
lesendum. Blaðið hefir látið sér
sæma, um langt skeið, að láta
mann — V. St. — dæma um
sýningar félagsins, án þess að
að hafa þá hæfileika sem krefj-
ast verður af dómara. Hvort
þessi skrif eru persónuleg skoð-
un V. St. skal eg láta ósagt, þó
efast eg um það, en ýmislegt er
i þeim sem, bendir í aðra átt og
skal eg síðar koma að því. Það
er máske ekki liægt að ætlast til
þess af ritstjórn Morgunblaðs-
ins að hún beri skyn á listir, en
það er hægt að krefjast þess, að'
svonefndir „listdómar“, sem í
blaðinu birtast, séu sjálfum sér
samkvæmir. „Dómar“ sem
bygðir eru á mótsögnum og ó-
rökstuddum fullyrðingum eru
ekki dómar, heldur „dúdúismi“,
eða vitleysa.
Hér fara á eftir dæmi um það,
sem eg.liefi leyft mér að kalla
,,dúdúisma“.*) V. St. segir í
skrifi sínu um „Loginn helgi“
meðal annars:
„En það er ekki nóg að velja
góð leikrit til sýninga, ef sýn-
ingar þeirra eru ekki þannig af
hendi leystar, að leikritin njóti
sín. Og væri eg spurður að því,
hvort svo hefði reynst í þetta
sinn, mundi eg eiga erfitt með
að svara þeirri spurningu af-
dráttarlaust." Jæja, læt eg það
vera, því fyrst er spurningunni
svarað á einn hátt og síðan á
annan. 1 fyrsta lagi: „Stjórn-
anda sýningarinnar I. Waage
hefir tekist að setja á hana
heildarsvip, sem helst frá upp-
hafi til enda.“ „Og leikur I.
Waage var í fullu samræmi við
þann heildarsvip“. Og ennfrem-
ur „eg geri ráð fyrir, að þar sem
meiri kröfur eru gerðar til leik-
listar en hér, mundi leikur hans
vera talinn góður — “. Af þessu
hlýtur að leiða, að leikur allra
hinna hafi einnig verið talinn
góður — í samræmi við heild-
arsvipinn. En síðar í greininni
kveður við í öðrum tón. „Meðan
leikendurnir olnboga sig ekki
*) Hér er ekki ált við Dada-
isma.
venjulega traustum böndum og
að ástúðin og samúðin frá
beggja hálfu liafi verið mjög
innileg. —
Frú Sigríður Hjaltadóttir er
nú orðin háöldruð kona og þrot-
in að heilsu, hefir ekki fótavist.
Hún hefir áður mist uppkomna
dóttur og nú vegur dauðinn
enn i hinn sama knérunn. Má
nærri geta, að harmur liinnar
aldurhnignu og sjúku móður
muni þungur og sár. En sú er
bót í böli, að „elskan eilífa, sem
alheim faðmar“ leggur ávalt
líkn með þraut.
P. S.
út úr þessu „lestrarlagi“, þá er ,
liver setning þeirra eins og í •
spennitreyju. Sá eldur, jiað
innra tilfinningalíf, sem höf-
undurinn ætlar leikendunum að
gefa orðum og hugmyndum,
nær ekki út úr þessu gerfi, nær
ekki til áhorfendanna“.
Eigi undangengnar línur að
vera lýsing á góðum Ieik, þá
liugsa eg að „listdómari“ Morg-
unljlaðsins sé einn um liana, en
séu þær lýsing á slæmum leik
þá á eg bágt með að skilja fyrri.
lýsinguna. Eg verð að segja það
hreinskilnislega, að þegar eg
liafði lesið umræddan „listdóm"
datt mér í liug setning úr góðri
bók: „Her gælder nok ikke
agronomernes ord, jo mere en
roder des bedre det lugter.“
Dómnum um „öldur“ lýkur
með þe-ssum gullkornum: „Bæði
höfundur og leikstjóri hljóta að
sjá, að það er ekki heiglum lient
að túlka ást og næmar tilfinn-
ingar á leilcsviði íklæddur sjó-
galla og háum gúmmírosabull-
um“. Að loknum lestri þessara
lína mun margur maðurinn
liafa dáðst að Y. St„ því það er
sannarlega ekki lieiglum hent,
að setja nafnið sitt undir slíka
speki.
Uisen er horfinn liéðan, það
er of seint fyrir hann að læra.
En menn eins og Nordahl Grieg
og Eugené O’Neill munu von-
andi ekki glæpast á því framar,
að láta sjómenn sem ætla á sjó-
inn í ofsaveðri, túlka tilfinning-
ar sínar í sjógalla: Eg veit hvað
eg geri, ef þeir verða á vegi mín-
um, eg skelli þeim í náttföt —
helst í silki-náttföt. Það veit eg’
að verður álitið frumlegt hjá
mér, því eg verð einn um það.
Ef þessar vitleysur V. St. ættu
rót sina að rekja til þess að liann
hefði ekki enn etið af Skilnings-
trénu, mundi eg liafa labbað mig
niður á Morgunblað og rætt við
ritstj. um þessi mál. En af því
að mér segir svo hugur, að sak-
leysi V. St. sé ekki einu um að
kenna, hefi eg kosið að fara
aðra leið.
1926 var eg formaður L. R. og
leikstjóri þess; þann vetur kvað
við í Morgunblaðinu um Leik-
félagssón, sem blaðið ætlaði
augsýnilega að tileinka mér.
„Sónn“ þessi átti að vera alþekt-
ur og gamall. Blaðið liafði aldrei
minst á hann fyr. Ekki var
heldur tekið fram að tæplega
Iiefði þessi „sónn“ orðið til fyrir
mín áhrif — eg var nýkominn
heim frá Þýskalandi, ósennilegt
að eg hefði flutt hann með mér
þaðan — auk þess lítið sem ekk-
ert unnið lijá L. R. og svo átti
„sónninn“ að vera gamall. Það
var dálitið einkennilegt, að blað-
ið skyldi aldrei minnast á þenn-
an „són“ fyr en eg tek við for-
mensku félagsins. Þar liöfðu
dómarar blaðsins vanrækt
skyldu sína sem oftar. 1940 er
eg kosinn formaður félagsins í
annað sinn. í fyrsta „leikdóm“
sem V. St. skrifar eftir það er
„sónninn“ genginn aftur og þar
kallaður „lestrarlag", í þeim
þar næsta er minst á „æðar-
varpsúið“ og í þeim tilvonandi
verður það sennilega kallað
„dúdúkvak“. „Sé þetta nógu' oft
endurtekið, fer fólk að trúa
því“. Er það ekki meiningin,
herra „listdómari“ ?
114 ár hefir blaðið ekki minst
á „sóninn“ og hafði eg þó verið
leikstjóri félagsins öll þessi ár,
ásamt öðrum. Það virðist eins
og þessi „sónn“ fýlgi formann-
inum I. Waage, en ekki leik-
stjóranum. Hvers vegna það,
lieiTa V. St. ? Eg veit mæta vel
ástæðuna, en mér þætti gaman
að vita hvort þér hefðuð þrek til
að segja lesendum yðar hina
sönnu ástæðu. Um drenglyndi
ætla eg ekki að tala í þessu sam-
bandi.
Þér skuluð ekki láta yður
detta í hug, herra ritstjóri, að
j>ó að yður langi máske til að
klekkja á mér — að þvi verði
telcið með þegjandi þögninni,
sem þér hreytið i L. R. og leik-
endur þess, til þess að þjóná
lund yðar — eða hverju sem, þér
þjónið. Eg man ekki betur en
að Kristmann Guðmundsson
liafi nýlega hirt yður fyrir óráð-
vendni yðar og fleiri munu
koma á eftir. Eg mun að minsta
kosti vera á verði fyrir því, að
ekki verði veist að félaginu á
ódrengilegan hátt, meðan eg á
að lieita formaður þess.
Fyrir nokkrum árum kvart-
aði stjórn L. R. yfir þvi við ann-
an ritstjóra Morgunblaðsins, að
maður sá er þá skrifaði „dóma“
fyrir blaðið, hefði ekkert til að
bera sem réttlætti það, að hon-
um væri falið það starf. Valtýr
K. F. U. M.
Stefánsson féllst á það, en
kvaðst ekki vita um neinn sem
væi’i til þess hæfur, sjálfur
kvaðst hann ekki hafa vit á leik-
list — eg er því alveg sammála
— en, herra ritstjóri, hvers
vegna eruð þér þá að skrifa?
I. Waage.
Ritstjóri Vísis, hr. Kristján
Guðlaugsson, hefir sýnt mér þá
kurteisi, að gefa mér kost á að
lesa ofanritaða grein hr. I.
Waage, svo eg gæti svarað
henni, ef eg teldi hana þess
verða.
Um þann liluta greinarinnar,
sem fjallar um dóma mína á
frammistöðu hr. I. Waage og
annara leikenda Leikfélagsins,
er engin ástæða til að fjölyrða
frekar, meðan hr. Waage tekst
ekki að hrekja eitt einasta at-
riði umrnæla minna.
En persónulegum dylgjum og
skætingi hr. I. Waage svara eg
engu orði, fyrri en hann sýnir
sig mann til þess að segja af-
dráttarlaust hvað það er, sem
liann meinar.
Valtýr Stefánsson.
Á morgun:
Kl. 10 f. li. Samkoma.
— 1 % e. li. Y. D. og V. D.
— 51/2 e. li. Unglingadeildin.
— Sy2 e. li. Samkoma. — R.
B. Prip talar. Allir velkomnir.
ISik)
til leign
á Týsgötu 1, hentug fyrir
veitingar eða matsölu. Sími
2335. —- Einar Eiyjólfsson.
4 lampa
Telefunken
model 1939 er til sölu nú þeg-
ar. — Uppl. í sima 5583.
Kristján Guðlaugsson
hæstaréttarmálaflutningsmaÍSur.
Skrifstofutími 10—12 og 1—6
Hverfisgata 12 — Sími 3400
.
Tilkynning.
Hér með er vakin athygli á
þvl, að þeir, sem enn liafa ekki
greitt tekju- og eignarskatt
sinn og lffeyrissjóösgjald,
verða að greiða gjöld þessi i
sídasta lagi þriðjudaginn 31,
þ. m., ef að þau eiga að verða
dregin frá skattskyldum tekj-
um þeirra, þegar gjöld þessi
verða ákveðin á næsta ári.
Tollstjóraskrifstofan,
Hafnarstræti 5, opin kL 10—12 og 1—4,
á laugardögum 10—12.
Flntnin^nr i il
I§landi.
Reglulegar hálfsmánaðar ferðir frá vesturströnd
Bretlands til Reykjavíkur. 3—4 skip í förum. Sérstak-
lega hagkvæm flutningsgjöld ef um stærri vörusend-
ingar er að ræða.
Tilkypningar um vörur sendist
Culliford & Clark Ltd.
Lord Street, Fleetwood,
eða ,
OeiP H, Zoéga
Símar 1964 og 4017,
er gefur frekari upplýsingar.
Tilkynningr
frá loftvarnanefnd.
Loftvarnanefnd Reykjavikur hefir, vegna
framkominna tilmæla frá stjórn breska
setuliðsins, ákveðið að merki um yfirvof-
andi loftárásarhættu skuli framvegis standa
yfir í aðeins 3 mínútur.
Rafflauturnar munu þvinæst þagna þar til
merki um að hætta sé liðin hjá verður gefið.
Loftvarnanefiid.
Sendisveinar
geta fengiö atvinnu.
MJÓLKURSAMSALAN.
Stjörnuljós
Útiblys — Kínverjar — Ljós, mislit, — Spil — KertL —
K. Einarsson & Björnsson
, Bankastræti 11.
Mánudaginn 30, des.
og þridjud. 31* des.
verdur ekki gegnt
afgreiðslustörfiim í
sparisjódsdeild bank- •
ans. —
Landsbanki íslands.
Húseignin
nr. 10 við Smáragötu, eign dánarbús dr. phil. Bened. S. Þórar-
inssonar, er til sölu.
Upplýsingar gefur
Fa«§iteig:na- og Yerðbréfa§alan
(LÁRUS JÖHANNESSON, hrm.)
Suðurgötu 4. Símar 4314, 3294.
iil sjersiokum nMw
er hraðfrystihús í einni aðal veiðistöð landsins til sölu.
Upplýsingar gefur
LÁRUS JÓHANNESSON,
hæstaréttarmálaflutningsmaður,
Suðurgötu 4. Símar 4314, 3294.
Hér með tilkynnist, að faðir minn,
Gudmundur Sveinsson,
andaðist að heimili sínu, Frakkastíg 11, að morgni þess 28.
þ. m.
Fyrir hönd móður minnar og annara aðstandenda.
Sveinn Ó. Guðmundsson.
Jarðarför ekkjunnar
Margrétar Þórarinsdóttur,
fer fram frá lieimili hennar, Vallarhúsum á Miðnesi, mánu-
daginn 30. þ. mán. og hefst með húskveðju kl. 12 á liádegi.
Jarðað verður að Útskáluni.
Þórður Bjarnason.