Vísir - 04.01.1941, Blaðsíða 2

V 1 S I R
Slysavarnafélagið:
Deildirnar eru nú 102 og
meðlimirnir um
Árið 1040 citt mcsta íiiannskaðaar
síðan fclagið var stofnað.
Tíðindamaður Vísis hafði i gær tal af Jóni Bergsveins-
syni, erindreka Slysavarnafélagsins, og Jóni Oddgeiri
Jónssyni, fulltrúa fyrir slysavarnir á landi og fékk hjá
þeim frásögn um starfsemi lelagsins á s. I. ári.
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Iíristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Eiga kommúnisf-
ar að ráða?
j^KJÓSANLEGT væri, að þau
]»löð, sem vilja að vinnu-
friður haldist í landi, reyni fyr-
ir sitt leyti að stuðla að þvi, að
að verkfall það, sem nú er haf-
ið, verði sem skammvinnast.
Nefnd sú, sem farið hafði með
málið af hálfu Dagsbrúnar, var
skipuð mönnum bæði úr Sjálf-
stæðisflokknum og Alþýðu-
flokknum og auk þéss úr flokki
Héðins Valdimarssonar. Þessi
nefnd hafði komið sér saman
um að leggja til að Dagsbrún
féllist á þann samningsgrund-
völl, sem fyrir lá, þ. e. a. s. að
full dýrtíðaruppbót yrði greidd
á þann grunntaxta, sem fyrir
er. Mörg önnur félög hafa sam-
ið á þessum grundvelli. Það
yrði þess vegna tæplega komizt
hjá óánægju þeirra, er þegar
liafa samið, ef tekinn væri upp
nýr grunntaxti. Það er óhætt
að fullyrða, að fæstir bjuggust
við því, að samningsuppkastið
yrði fellt. Hitt er jafnvíst, að
margir verkamenn urðu fyrir
sárustu vonbrigðum, þegar at-
kvæðagreiðslan í Dagsbrún
varð sú, sem raun varð á.
Kommúnistar nota þetta
tækifæri lil að hlása að glóð-
um sundrungarinnar. Það eru
beinlínis þeirra vísindi, að
koma í veg fyrir, að verkamenn
fái nokkurn tíma að stunda
vinnu sina í friði. Takmark
þeirra er bylting í þjóðfélag-
inu. Og sú'bylting er þvi aðeins
framkvæmanleg, að unnt sé að
halda verkamönnum sem ó-
ánægðustum með hlutskipti
sitt. Kommúnistar telja það
ekkj lilutskipti sitt að sjá verka-
mönnum fyrir vinnu, heldur
vinnudeilum.
Öllum er kunnugt, að það,
sem úrslitum réði á Dagsbrún-
arfundinum, var sú trú meiri-
liluta fundarmanna, að Bretar
mundu ganga að nálega livaða
kröfum, sem bornar væru
fram. Menn, sem þóttust geta
talað eins og þeir sem valdið
hefðu, fullyrtu, að svo yrði. Um
þessar mundir er brezka setu-
liðið stærsti atvinnurekandinn
hér í bænum. Hátt á annað
þúsund manns höfðu að undan-
förnu liaft vinnu á vegum þess.
Það er ekkert óeðlilegt, þótt
margir verkamenn fengjust að
óreyndu til að gína við þessari
flugu.
En þegar séð varð, að allar
fulljnðingar þeirra manna, sem
betur þóttust vita, um afstöðu
Breta, reyndust tálvonir einar,
er grundvellinum sópað undan
þeirri samþykkt, sem gerð var.
Að samþykktinni stóðu 446
menn. Það var mikill meiri-
liluti fundarmanna, en engu að
síður mikill minnihluti allra fé-
lagsnianna. Plversu margi^ af
þessum 446 mönnum mundu
breyta afstöðu sinni, þegar fyr-
ir liggur, að samþykktin var
gerð á röngum forsendum? Og
hversu margir af þeim Dags-
brúnarmönnum, sem ekki
komu á fundinn, mundu fylgja
meirildulanum nú, þegar mál-
ið er upplýst?
Hér er um að ræða eitt alvar-
legasta mál, sem lengi hefir
komið til meðferðar. Úrslit þess
mega ekki velta á atkvæða-
greiðslu tiltölulega fárra manna
sem höfðu látið ginnast af
röngum upplýsingum. Hér get-
ur orðið um það tvennt að ræða
i senn, að þúsundir manna verði
sviptir mjög arðvænlegri at-
vinnu og erlendir menn verði
látnir taka að sér þessa vinnu.
Þessir kostir, hvor með öðrum,
eru þess eðlis, að verkamenn
munu fljótlega átta sig á því,
að óhyggilega var stefnt á
Dagsbrúnarfundinum. Ivomm-
únistar munu auðvitað ekki
láta sér segjast. En á byltinga-
vilji þeirra að ráða? a
Faust:
g túdentafélag Reykjavíkur.
hefir tekið upp merkilega
nýung, sem mörgum mun leika
hugur á að kynnast. Sýndi það á
fyrsta degi í nýári „marionette“-
leikinn Faust, og endurtekur
sýninguna í kvöld og á morgun.
JLeikurinn er þýddur af Lud-
vig Guðmundssyni og Ragnari
Jóhannessyni, og er þýðingin
liðlega gerð. Leikendur á sviði
eru trédúkkur, smíðaðar af
Kurt Zier og nemendum úr
kennaradeild Handíðaskólans.
Eru brúður þessar mjög hagan-
lega gerðar, enda er Kurt Zier
talinn meðal færustu fagmanna
í sinni grein, og hefir um langt
skeið starfað að þessum málum.
Kurt Zier, kona hans og nem-
endur úr Handíðaskólanum
stjórnuðu brúðunum á leiksvið-
inu og fórsl það prýðilega. Má
furðu gegna hve sýningin tókst
vel í heild.
Þeir, sem texta fluttu að
tjaldabaki voru: Benedikt Ant-
onsson, Drífa Viðar, Guðlaug-
ur Guðmundsson, Hersteinn
Pálsson, Kurt Zier, Lárus Sig-
urbjörnsson, Sigurður Hannes-
son, Þór Guðjónsson og Ævar
Kvaran. Fóru þeir yfirleitt vel
með textann og suxuir ágætlega.
Þess er að vænta, að sýning-
ar þær, sem eftir eru, verði
vel sóttar. Leikurinn á það fylli-
Iega skilið vegna listrænnar
meðferðar, og ekki er vitað
hvort annað tækifæri gefst til
þess að kynnast þessari frum-
stæðu en þó sérkennilegu list.
Hafi Stúdentafélagið og allir
aðilar þökk fyrir sýninguna.
Samningarnir
í Eyjum.
Sanmingar um kaup og kjör
standa nú yfir í Vestmannaeyj-
um, en þar eru tvö verklýðsfé-
lög! starfandi, Drífandi og
Verkalýðsfélag Vestmannaeyja.
Engin.samvinna er með þessum
félögum, og semur hvort fyrir
sig við vinnuveitendur.
Samninganefnd frá Verka-
lýðsfélaginu hafði gert samn-
inga við vinnuveitendur og
gengið inn á dagkaup kr. 1.87
um tímann. Þetla vakti miklar
æsingar ineðal verkamanna og
var fundur haldinn í félaginu í
gærkveldi, tillögunum hafnað
og samninganefndin látin hætta
störfum. Var ný þriggja manna
nefnd kosin, en hana skipa
Guðmundur Sigurðsson frá
Heiðarbæ, Ingimundur Bern-
harðsson og Hafsteinn Snorra-
son.
Drífandi hefir auglýst taxta
þar sem ákveðið er kaup fyrir
dagvinnu kr. 2.20 um tímann,
eftirvinnu kr. 3.30 og nætur. og
helgidagavinnu kr. 4.10. Sam-
þykkti félagið á fundi í gær-
kveldi að halda kröfum sínurn
til streitu.
Fékk tíðindamaðurinn fyrst
eftirfarandi upplýsingar hjá
Jóni Bergsveinssyni.
Hversu margar nýjar
deildir voru stofnaðar á árinu?
— Alls voru stofnaðar 12
deildir, þar af tvær kvenna-
deildir —- önnur i Raufarhöfn
með 45 stofnendum, hin á
Akranesi með 230 stofnendum.
Báðar þessar deildir voru stofn-
aðar í janúar. Þá voru og stofn-
aðar þessar karladeildir á ár-
inu: Sunna í Hörglandshreppi
(Skaft.), með 70 stofnendum,
Kyndill í Kirkjubæjarhreppi
með 124 stofnendum, Slysa-
varnadeild Reykholtsskóla með
83 stofnendum, Pólstjarnan,
Raufarliöfn, með 29 stofnend-
um, Tryggvi, Selfossi, með 65
stofnendum, Kópur, Arnarfirði,
með 77 stofnendum, Bára,
Djúpavogi, með 59 stofnendum,
Slysavarnadeild Blönduóss með
25 stofnendum, Slysavarnadeild
Miklaholtshrepps með 36 stofn-
endum og Slysavarnadeild
Laugarvatnsskóla með um 150
stofnendum.
— Hvað hefir þá deildum og
meðlimum fjölgað á árinu?
— Deildir eru alls um 102, en
meðlimum hefir fjölgað a. m. k.
um eitt þúsund, og munu þeir
því vera um 12 þúsund.
— Hversu margar björgunar-
stöðvar á félagið nú?
— Þær eru samtals 37 á öllu
landinu, langflestar á Suður-
laudi. Á Austurlandi eru aðeins
linubyssur. Tækin voru aldrei
hreyfð á árinu, nema línubyss-
an á Stokkseyri einu sinni. Yar
það þegar Bretana þrjá festi á
skerinu hjá Selfossi og skjóta
varð línu til þeirra, til þess að
ná þeim á land. í þessum mán-
uði eða þeim næstu munu bæt-
ast við tvær stöðvar á Suður-
landi.
— Hversu mörg skip og bátar
fórust á árinu?
— Alls fórust á einn og ann-
an liátt 10 þilbátar. Þeir voru:
Kristján (frá Rvík), ísbjörn
(ísaf.), Muninn (Norðf.), Hall-
dór Jónsson (Grundarf.), Hegr-
inn (Hrísey), Eggert (Kefla-
Kæru landar.
íslenzka ríkisútvarpið hefir
mælst til þess við mig, að ég,
sem sendiherra Dana á íslandi,
flytji löndum mínúm á Græn-
landi kveðju i sambandi við
liina venjulegu útvörpun jóla-
messunnar dönsku á jóladag-
inn.
Mér er ánægja að verða við
þessum vingjarnlegu tilmælum.
Á þeim erfiðu tímum, sém nú
standa yfir, getur ekki hjá því
farið, að vér, Danimir, sem, lif-
um utan Danmerkur, þurfum
að skiptast á skoðunum og
hugsunum innbyrðis, og að oss
þykir styrkur í því, að samein-
vík), Goðafoss (Keflavík),
Freyr (Þorl.höfn), Svend (s.
st.) og Óli Björnsson. Tvo bát-
ana, Frey og Svend, rak upp,
en Óli Bjarnason sökk þar sem
hann lá við legufæri. Af íslenzk-
um skipum fórust svo Bragi við
England, en að auki hafa farizt
ýmsir smærri bátar hér við
land.
Þá má og gela þess, að þrjú
skip fórust hér við land af völd-
um styrjaldarinnar: Tveir
brezkir togarar og einn fær-
eyskur.
— Hvernig var árið livað
drukknanir snerti?
— Árið 1940 var eitt versta
árið síðan Slysavarnafélagið
var stofnað. AIls drukknuðu 58
manns, en þar er þess að gæta,
að þá eru taldir með 17 menn,
sem farizt liafa erlendis vegna
styrjaldaraðgerða. I þessum
liópi eru 54 lögskráðir sjómenn
eða aðrir, sem vinna skyldu-
störf á hafinu.
Ég vil þó taka það fram, að
ýmsum þessara manna hefði
ekki verið liægt að bjarga, þótt
björgunartæki eða -stöð hefði
verið nærri. Slysin bar sum svo
brátt að, að menn vissu ekki
um þau fyrri en allt var um
garð gengið og elcki hægt að
koma við björgun.
— Hvernig er þetta í saman-
burði við fyrri ár?
— Á árinu 1939 fórust 11
lögskráðir sjómenn, og var það
Iangbezla ár frá því Slysavarna-
félagið var stofnað. Áður en það
tólc til starfa Var meðaltalið á
ári 70.2 menn. Meðaltalið frá
stofnun þess er rúmlega 40
menn.
— Hvað segið þér um Sæ-
björgu?
— Henni var lagt upp 1. maí,
en fór þó út þegar kallað var á
hana, fram eftir sumri. Hún
veitti alls aðstoð 37 skipum og 1
bátum, sem á voru á þriðja j
hundrað manna. Ég vona að j
hún geti tekið til starfa um
miðjan þenna mánuð. Er það
hið mesta öryggi, ekki einungis
hvað snertir mannslíf, heldur
og til að bjarga verðmætum frá
ast um þonung vorn og föður-
land í liugrenningum og at-
höfnum.
Það er sérstaklega eitt band,
er tengir alla oss, sem danslcir
erum og lifum dreifðir um
heiminn. Það er sameiginleg til-
finning fyrir því, að okkur vant-
ar nú frjálst og óhindrað sam-
band v!ið vini og vandamenn
heima. Eins og dóttir mín skrif-
aði mér frá Kaupmannahöfn í
haust: „Hér sitjum við og ber-
um kvíðboga fyrir öllum vin-
um, sem að lieiman eru, og úti
í löndum sitja aðrir og óttast
um oss.“ Líklega mun það
þykja Dönum, sem að lieiman
12000.
eyðileggingu. En liætt er við að
rekstursfé verði af skornum
skammti, og vonumst við þá til
að fá jafngóðar undirtektir og
í fýrra, ef við verðum að leita
til landsmanna.
/
Þá hafði tíðindamaðurinn og
tal af Jóni Oddgeiri Jónssyni,
erindreka, er sér um slysavarnir
á landi.
Á s.l. ári voru sem áður hald-
in námskeið — bæði hér í
Reykjavík og úti um land — í
slysavörnum, lífgun og lijálp i
viðlögum fyrir verksmiðjufólk,
skólafólk og aðra.
Hér í höfuðstaðnum voru alls
haldin 15 námslceið, og sóttu
þau samtals 335 manns.
Úti um land voru haldin 14
námskeið og voru þátttakendur
í þeim 488 að tölu.
Gengu því 823 manns á þessi
námskeið, sem öll voru ókeypis,
og voru rúml. 200 fleiri þátttak-
endur en árið 1939.
Að öðru leyti var þessari
starfsemi hagað svo sem að
undanförnu: Kenndar voru
eldsvarnir, haldin umferðar-
vika, námskeið í björgunar-
sundi fyrir sjómenn, og útveg-
aðir slysakassar í verksmiðjur
og á vinnustaði í Reykjavík og
nágrenni. Voru útvegaðir um 20
nýjir kassar á árinu og jafn-
framt kenndar slysavarnir og
eru, erfiðast að bera, að vita til
alls þessa ófrelsis og þessa ör-
yggisleysis, og svo að bera kvíð-
boga fyrir ástvinunum heima.
Við Danir erum frjáls þjóð,
sem vill sjá sóma sinn, og vér
erum stollir með sjálfum oss
yfir hinni fornu menningu
vorri og sjálfstæði.
Danmörk hefir verið frjálst
og sjálfstætt ríki í meira en þús-
und ár; svo langt sem sagan
nær höfum vér sjálfir ráðið
kjörum vorum.
Það er því eðlilegt, að danska
þjóðin eigi erfitt ineð að þurfa,
vegna hinna þungu atvika ó-
friðarins, að láta sér það lynda
að gela elckí fullkomlega ráðið
yfir atvinnu sjálfs sín og kjör-
um sjálfs sín, eins og liingað til
hefir verið. En það er, eins og
ég liefi marg sagt á þessum
tíma, svo, að danska þjóðin er
seig í andstreyminu og hún hef-
ir áður brotizt fram um, erf-
iða tíma. Dönsk menning er
Kol ílutt í
barnavögnuml
Þegar verkfallið skall á
náði það til heimflutnings á
kolum hjá öllum kolaverzl-
unum bæjarins. Þetta olli
mikilli óánægju hjá öllu því
fólki er ekki átti neinar
birgðir af kolum, en þurfti
nauðsynlega á þeim að halda.
En í gær náðist samkomu-
lag við stjórn Dagsbrúnar um
það, að afhenda mætti ein-
stökum mönnum 1—2 poka
af kolum, hverjum, með
þeim skilyrðum þó að fólk
sækti kolin sjálft, legði sér
til pokana, mokaði upp í þá
og kæmi kolunum sjálft heim
til sín.
Hefir fólk notað ýmsar að-
ferðir til heimflutnings og
má nú sjá það með öll hugsan-
leg farartæki, svo sem hjól-
börur, handvagna, reiðhjól,
barnavagna, hestvagna og
bíla.
lijálp í viðlögum á þeim stöð-
um, þar sem þeir voru settir
upp. Eru þessir kassar því orðn-
ir um 80 að tölu.
Loks er rétt að geta tveggja
nýmæla í þessu sambandi. Ann-
að er að settir liafa verið upp
tveir kassar með björgunar-
tækjum, við Tjörnina og hitt er
afgirðing hverasvæða. Var girt
um ýmsa hættulegustu staðina
í Hveragerði, en víða voru þar
sett upp áberandi hættumerki.
Er ætlunin að gera slíkar ráð-
stafanir á fleiri stöðum.
jarðgróin í danskri mold og í
lijörtum dönsku þjóðarinnar.
Menning sú, sem tekin hefir
verið að erfðum frá forfeðrun-
um,er þess fullkomlega megn-
ug, að standa undir sér sjálf og
lifa sínu eigin lifi áfram. Ég
segi þvi alltaf við landa mína:
Vér skulum bjóða erfiðleikun-
um hyrgin og allir snúa bökum
saman og gefast ekki upp, hvað
sem á kann að dynja.
Konungur vor hcfir gefið oss
fagurt dænii til eftirbreytni,
með því að ríða út eins og
venjulega daginn eftir, og með
því hefir hann sýnt, að hann
mun ekki bregða stöðu sinni
hvað sem erfiðleikum og and-
streymi líður. Öll danska þjóð-
in, sem nú hnappast utan um
konung sinn, sem, er nú gleggri
ímynd sjálfstæðisins en nokk-
uru sinni áður, hefir kunnað að
meta og virt þessa karl-
mennsku. Þ.etta kom Ijóslega á
daginn, þegar að Danir hylltu
Biskup mælir með þeim
prestum er flest fengn
atkvæöin.
Vísir hefir sannfrétt að biskupinn yfir íslandi, herra Sigur-
geir Sigurðsson hafi þegar skilað tillögum sínum um veitingu
prestsembættanna í Reykjavík til kirkjumálaráðherra Her-
manns Jónassonar. Mælir biskupinn með þeim prestum, sem
flest atkvæði fengu, en það eru:
í HALLGRÍMSSÓKN:
Síra Sigurbjörn Einarsson.
Síra Jón Auðuns.
1 NESSÓKN:
Síra Jón Thorarensen.
í LAUGARNESSÓKN:
Síra Garðar Svavars.
Allur almenningur væntir þess fastlega að kirkjumálaráð-
herra fari eftir tillögum biskups í þessu efni, og láti þá presta
hljóta embættin, sem flest hafa fengið, atkvæðin. -
Má vænta að embættin verði veitt mjög bráðlega.
Ávarp til Dana á
Grrænlandi.
Flutt í Ríkisútvarpið íslenzka á jóladag, 25. des. 1940,
af sendiherra, Dr. phil., de FONTENAY.