Vísir - 15.03.1941, Side 2

DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 60 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Skráning og
gildi.
ALLTAF liefir það þótt
heldur grein,darmerki að
athuga sinn gang. Og alltaf
hefir l>að þótt heldur flysjungs-
einkenni að rasa um, ráð fram.
Það kemur stundum fyrir að
leiðin, sem var opin i gær er
lokuð í dag. Það er eþki til neins
að segja: „Skipið er nýtt en
.skerið hró, skal því undan láta“.
Skerið sakar ekki við árekstur-
inn. Það er skipið, sem brotnar
og áliöfnin sem lendir i lífs-
háska.
Það er engin regla án undan-
tekningar, jafnvel ekki sú, að
aldrei megi fresta til morguns,
því sem hægt er að gera í dag.
Það er ekki heldur algild regla,
að hika sé sama og tapa. Ef híll
kemur brunandi fyrir húshorn
er réttara að liika við að stiga
út af gangstéttinni. Það er dá-'
lítið háskaleg umferð í heimin.-
um uni þessar mundir, og fót-
gangandi einstæðíngi aldrei
meiri hætta búin.
Það er eklci til neins að loka
augunum fyrir því: Svona er
það. Eiginmaðurinn getur sagst
vera húsbóndi á sínu heimili, en
það stoðar ekkert, ef konan
ræður öllu. A1 Capone getur
sagt að hann sé heiðarlegur
maður. Honum er engu borgn-
ara, því allir vita, að hann er
bófi. Bandinginn getur sagt að
Iiann sé frjáls, en til hvers er
það, þegar allir sjá að liann
liggur i hlekkjum. Það væri
margir mikilménni, ef aðrir
verðlegðu manngildi þeirra á
sama hátt og þeir sjólfir. En það
er ekki nóg að segjast vera
Napoleon til að leggja undir sig
heiminn.
Við getum skráð gengið á
vinnu okkar, á framleiðslu okk-
ar, á okkur sjálfum, eins og
oldcur bezt lystir. Við getum
fest skráninguna i ramma eins
og „Drottinn blessi heimilið“
yfir liöfðalaginu, en við verðum
engu ríkari og engu meiri fyrir
því. Það væri enginn vandi að
lifa, ef óskir væri sama og
veruleiki. i Verkamaðurinn
segði: 10 krónur um timann, og
svo kæmi hann heim að enduðu
dagsverki með rauðan seðil í
vasanum. Bóndinn segði: 100
krónur fyrir lambið og þar með
væri það mál útkljáð.
En það er svo raunalegt að
gildi hluta og manna fer ekki
eftir því sem við sjálfir verð-
leggjum, heldur eftir mati ann-
ara. íslenzkir bændur væri orðn-
ir rikir, ef þeir hefðu getað ráðið
markaðsverðinu á afurðum sín-
um með því einu að kríta það
nógu hátt á baðstofubitann. Is-
lenzkir verkamenn þyrftu ekki
að kvarta, ef þeim væri nóg að
skrifa 10 krónur um tímanii í
vasabókina. íslenzka þjóðin
þyrfti ekki að hafa neinar á-
liyggjur af framtíð sinni, ef ekki
þyr'fli annað en skrá: „Fullveldi
og sjálfstæði“ gylltum stöfum
yfir útidyraliurðinni á stjórnar-
ráðshúsinu.
Skráning stoðar ekkert ef hún
er ekki í samræmi við markaðs-
verð. Markaðsverðið er mat
Lv. Fróði kom hing-
að kl. 12 á hádegi.
Hátíðleg athöín á hafnarbakkanum.
Fróði kom hingað um hádegisleytið í dag með lík hinna 5
föllnu skipverja. Lagðist skipið þegar upp að hafnarbakkan-
um, en áður hafði safnast þar margmenni, er mun hafa skipt
þúsundum.
Hafði fregnast, að Fróði
myndi væntanlegur um hálf-
ellefuleytið i dag, og hafði þá
þegar safnast allmargt fólk nið-
ur á hafnarbakkann. Fjölgaði
fólkinu stöðugt og kom sér m.
a. fyrir bæði úti í nærliggjandi
skipum og uppi á Ilafnarhús-
inu, auk alls þess fjölda, sem
safnaðist saman á liafnarbakk-
anum.
Þegai’ Fróði lagðist upp að,
lék lúðrasveit sorgarlag, en að
því búnu voru líkkistur skip-
verjanna firnin teknar fram og
sveipaðar fánum. Flutti þá síra
Árni Sigurðsson mjög hjart-
næma ræðu, sem hér fer á eftir:
„Mjök erumk tregt
tungu at hræra.“
Með þeim orðum lióf forn-
skáldið harmþrungna Sonator-
rek. íslenzku sjómannasléttinni
er likt innanbrjósts nú og hon-
um var þá. Hún á marga
hraustra sona að sakna, sem
látið hafa lif sitt úti á hafinu á
síðustu vikum og mánuðum.
Vér erum vanir því íslendingar,
að hraustustu synir þjóðar vorr-
ar falli i baráttu sinni við blind
náttúruöflin, ’stundum einn í
senn, stundum fáir, stundum
margir. En hitt er oss nýtt, að
þeir falli fyrir blindu grimmd-
aræði hernaðarins, og það með
þeim hætti, sem hér hefir orðið.
Þegar slík ódæmi gerast, þegar
slíkar feiknafregnir berast oss
til eyrna, verðum vér gagntek-
in þeim tilfinningum, sem svo
eru sterkar, svo djúpar og sár-
ar, að „þeirra mál ei talar
tunga“. Vér Islendingar erum
„fáir, fátækir og smáir“á mæli-
kvarða hinna voldugu lieims-
drottna þessarar ógnaaldar. Og
atburðir þeir, sem gerast hjá
oss og eru miklir í augum vor-
um, vekja vísast litla atliygli
í þeim ferlega hildarleik, sem
nú er háður. Þegar vér verðum
að kenna á ofurefli hinna stóru
og sterku, getum vér aðeins
skolið málum vorum undir
dómsúrskurð hins eilífa rétt-
lætis. Ættjörð vor og þjóð á
ekki
„sakar afl
við sonar bana“.
Vegna alls þessa er oss „tregt
tungu að hræra“, í sambandi
við þann sonamissi, er þjóð
annarra á gildi þess sein skráð
er. Ef þjóðunum nægði að segj-
ast vera fullvalda, væri engin
þjóð ófullvalda. Fullveldi fæst
ekki nema fyrir viðurkenningu
annarra.
Allt eru þetta hversdagsleg
sannindi, en engu að siður íhug-
unarverð á þessum tímum. Við
skulum ekki hlanda saman ósk-
um og veruleika. Við skulum,
ckki láta okkur til hugar koma,
að neinn maður sé svo frækinn,
að hann stökkvi liæð sina í öll-
um herklæðum, nema fast sé
undir fæti. Við skulum athuga
umferðina og hika við að stíga
út af gangstéttinni, nema öruggt
sé, að ekki komi bíll fyrir
hornið. Við skulum muna, að
skráning er markleysa, ef hún
er ekki í samræmi við mat ann-
arra á gildi þess, sem skráð er.
a
vor beið i falli hinna 5 skip-
verja á línuveiðaranum Fróða.
í meira en þúsund ár hafa
íslenzkir sjómenn lagt út á
djúpið til að sækja þjóð sinni
björg og blessun í nægtabúr
hafsins. í meira en þúsund ár
liafa íslenzkir farmenn snúið
stöfnum til •annarra landa, til
að selja varning þjóðarinnar
og sækja heim andvirði lians,
þjóðinni til viðurværis. I allar
þessar aldir Iiafa íslenzkir sjó-
menn og farmenn verið þjón-
ar friðarins og hinna vinsam-
legu viðskipta við aðrar þjóð-
ir. Þeir hafa verið friðarins
stríðsmenn og farsælir hjarg-
vættir sinnar eigin þjóðar. Og
jafnframt hafa þeir, og það
aldrei fremur en nú, síðan
styrjöldin hörmulega liófst,
verið hjálparhellur og bjarg-
vættir stéttarbræðra sinna og
annarra nauðstaddra manna
af öðrum þjóðum. Þeirra
skjöldur er hreinn, Guði sé lof.
Og segja má, að á þann skjöld
séu rituð . einkunnarorðin:
Hreysti, drengskctpur, fórnar-
lund.
Hjá oss íslendingum liefir
sú heilaga hugsun þróast í
meiri friði en víða annars stað-
ar, að allir menn séu frá skap-
arans liendi jafnbornir til
gæða jarðarinnar, allir eigi þar
rétt til að njóta fegurðar og
gleði lífsins, og allir eigi þeir
að lifa saman í bræðralagi. Sjó-
mannastéttin islenzka hefir af
mikilli hreysti þjónað þessari
lífsskoðun þjóðal' vorrar.
Mennirnir fimm, sem létu líf
sitt í árásinni á línuveiðarann
Fróða,dóu til þess að þjóðþeirra
mætti lifa áfram í þjónustu
þessarar lífsskoðunar. Hvorki
Gunnar Árnason,
skipstjóri var fæddur að Brekku
í Þingeyrarhreppi 4. júlí 1907.
Eru foreldrar hans Árni Guð-
mundsson bóndi þar og kona
hans, Guðrún Steinsdóttir. Var
liann kvæntur Rögnu Guð-
mundsdóttur (Kr. Guðmunds-
sonar), en þau voru barnlaus.
svo áfram deyjandi að segja
fyrir um leið skips síns í ör-
ugga höfn, liann skal vera oss
göfug og glæsileg ímynd þeirr-
ar lireysti og karlmennsku, já,
þeirrar heilögu fórnarlundar,
sem er kynfylgja hinna heztu
manna. Þegar hann, ásamt sín-
um látnu félögum, kemur liér
[ við á leiðinni þangað, sem fóst-
* urmoldin skal breiða skrúð-
klæði vors og sumars jdir
liinsta hvílurúmið, bjóðum vér
þá alla velkomna heim, og
þökkum þeim göfugt starf og
góða baráttu, liáða í anda frið-
arins til liinstu stundar, um
leið og vér felum anda þeirra
eilífum Guði, sem mun leiða
þá „lieila heim í liöfn á frið-
arlandi“. Vér vottum dýpstu
hjartans samúð eiginkonum og
börnum, mæðrum og feðrum,
sýstrum og bræðrum, og biðj-
um þeim huggunar almáttugs
og gæzkuríks Guðs.
íslenzk sjómannastétt heiðr-
ar og geymir minningu þess-
ara hraustu félaga. En öll sluil-
um vér, íslendingar, meðan vér
lifum, vígja oss og lielga hug-
sjónum friðarins og vinnunn-
ar, sem þessir menn börðust
svo drengilega fyrir. Látum
liollustu þeirra við hugsjónir og
fagrar erfðavenjur sjómanna-
stéttarinriar og þjóðar sinnar
glæða hjá oss hina sömu lioll-
ustu og trúnað við frið og
hræðralag. „Meiri elsku hefir
Líkin sett á bíla í Eyjum.
eg né nokkur maður annar, get-
um sagt nokkuð til þess að
göfga, hylla og lielga minningu
þessara manna. Þeir hafa sjálf-
ir göfgað og lielgað minningu
sína með lífi sínu og starfi, bar-
áttu sinni og dauða, og gengið
svo frá henni, að vor veiku orð
fá þar engu við aukið. Þau orð
gleymast, sem hér eru töluð;
en hinu mun þjóðin ekki
gleyma, sem þessir menn
gjörðu. Svo langminnug mun
söguþjóðin, að seint mun henni
fyrnast saga þessara manna og
ævilok þeirra.
Sjómannastétt vor og vér öll
ásamt henni, fögnum þeim
mönnum, er komu aftur heilir
úr liinum ójafna leik, sem háð-
ur var úti á öldum Atlantsliafs-
ins, baráttu friðsamra, vopn-
lausra manna gegn þeim, er
beindu þeim tækjum eyðing-
arinnar, og ekki vissu, hvað þeir
voru að gera. Og ineð djúpri
lotnhigu og hljóðri þökk, Iieils-
um vér föllnum hetjum friðar-
ins. Vér sjáum í sögunni um
hinnstu baráttu þeirra, tákn
hins bezta, sem býr í eðli þjóð-
ar vorrar. Skipstjórinn, sem
helsærður bað bróður sínum
virkta og umsjár, áður en lion-
um væri sjálfum sinnt, og hélt
Þegar Fróðir lagðist að bryggju í Eyjum.
Stjórnpallur-
inn á FróSa.
enginn en þá, að hann lætur
lífið fyrir vini sína“. Gætum
þess vel öjálf, að þeir, sem
þannig falla, hafi eigi látið líf-
ið lil ónýtis. Látum dæmi
hreystinnar, drengskaparins og
fórnarlundarinnar oss að kenn-
‘ingu verða, svo að vér stuðl-
um til þess, að þjóð vor megi,
undir stjórn Guðs, lifa í friði
og frelsi, og eigi týnast af jörð-
unni. Látum minningu þeirra,
er af drengskap og hreysti lióðu
hinstu þrautabaráttuna, hv.etja
oss, svo vér eigum i þvi ein-
Jivern þátt, að skrifa sögu þjóð-
ar vorrar á þá leið, sem skáld-
ið lýsir:
„I þúsund ár hjó þjóð
við yztu voga,
mót þrautum sínum gekk hún
djörf og sterk.“
Guð hlessi oss minningu göf-
ugra og hraustra drengja. Vér
liugsum til þeirra og ástvina
þeirra og votlum þeim virð-
ingu vora og þökk með augna-
hliks þögn.
Þegar sira Árni hafði lokið
ræðu sinni, var íslenzki þjóð-
söngurinn leikinn, en að því
loknu voru líkkisturnar teknar
í land og bornar á bifreiðar, er
biðu uppi á hafnarbakkanum.
Voru það nemendur Sjómanna-
skólans, sem það gerðu, og
einnig báru þeir líkin af bilun-
um inn i kirkjugarðinn, þegar
þau voru flutt í líkhúsið.
Sorgargöngulög voru leikin
meðan á þessu stóð og ennfrem-
ur gekk lúðrasveit í broddi lík-
fylgdarinnar af hafnarbakkan-
um upp Aðalstræti og Suður-
götu og lélc sorgargöngulög á
ineðan, en á eftir líkvögnunum
geklc mannfjöldinn.
Athöfnin fór í alla staði mjög
liátíðlega fram og yfir mann-
fjöldatíum, sem beið þögull á
liafnarbakkanum hvildi alvöru-
þungi þessarar átakanlegu
stundar.
Fróði er mikið skemmdur og
Sigurður V. Jörundsson,
stýrimaður, f. 30. marz 1917
sonur Jörundar útvegsmanns
Jörundssonar og konu hans er
lézt í fyrra. Missti Jörundur
annan son sinn af slysförum í
fyrrasumar, en háðir voru þeir
hinir mestu myndarmenn i hvi-
vetna. Sigurður liafði nýlega
lokið prófi á Stýrimannaskólan-
um og var ókvæntur.
Steinþór Árnason,
liáseti, bróðir skipstjórans,
fæddist í Reykjavík 22. ágúst
1902. Var liann kvæntur Ragn-
heiði Stefánsdóttur Guðmunds-
sonar að Hólum í Dýrafirði og
þannig mágur Guðmundar Ste-
fánssonar. Varð þeim lijónum
tveggja barna auðið, sem bæði
eru i bernsku.
Gísli Guðmundsson,
háseti, var einnig frá Breldku í
Dýrafirði, fæddur þar 7. apríl
1901. Foreldrar lians voru Guð-
mundur Jónsson bóndi að
Brekku og kona hans Jónína
Jónsdóttir, látin fyrir nokkrum
árum. Gísli var ókvæntur.
Guðmundur Stefánsson,
háseli var fæddur að Hólum í
Dýrafirði 2. maí 1917. Voru *
foreldrar hans Stefán bóndi
Guðmundsson og kona hans
Sigrún Árnadóttir, sem nú er
látin.
gaf að líta sundurskotna brúna
og björgunarbátinn tættan
sundur.