Vísir - 25.03.1941, Blaðsíða 2

VlSIR
Uni minka og minkaeldi:
Minkaskinn geta gefið
okkur 600.000 krónur í
amerískum gjaldmiðli.
Skinnín hækka i verði.
Minkar hafa að undanförnu verið talsvert umrædd dýr í
blöðum bæjarins, — og talsvert óvinsæl eftir sögusögnum, sem
um þau hafa gengið.
Nú hefir Vísir snúið sér til H. J. Hólmjáms ráðunauts og beðið
hann að segja lesendum blaðsins frá minknum, frá lifnaðar-
háttum hans og einkennum, ennfremur frá ræktun, ræktunar-
skilyrðum og sölumöguleikum hinna íslenzku minka.
Fer hér á eftir frásögn H. J. Hólmjárns:
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
FélagsprentsmiSjan h.f.
......■I.IUI.I.II—Ml ^
Siglinga-
V .
hættan.
FRÁSÖGNIN.sein birtist í gær
um afdrif Reykjaborgar,
var ekki löng, en hún tekur af
allan vafa. Það er árásin á
Fróða upp aftur. Munurinn sá
einn, að nu var gengið að verki
með ennþá meiri kostgæfni,
- enda líka ríkari uppskera. Skip-
inu var sökkt, en aðeins tveir
menn koinast lífs af, eftir ó-
skaplega hrakninga, báðir mik-
ið særðir. Hinir féllu í árásinni.
„Skipbrotsmennirnir telja, að
aðrir skipsmenn hafi verið dán-
ir af skotsárum, þegar skipið
sökk“ segir í hinni stuttorðu
skýrslu.
Eftir að uip það fréttist, að
tveir menn hefðu bjargast af
skipinu, munu hafa vaknað
vonir hjá ýmsuin aðstandend-
um skipverja, að fleirum kynni
að hafa orðið undankom.u auð-
ið. Nú eru þessar vonir brostn-
ar.
Það er ckki um neitt að vill-
ast. Árásirnar á íslenzku skipin
eru skipulagðar í þeim augljósa
tilgangi að teppa alla flutninga
héðan til Englands. Og það get-
ur ekki heldur leikið neinn vafi
á þvi, hverjir það eru, sem
skipuleggja slílvar árásir.
*
Óþarft er að fjölyrða um það,
hvílíkt tjón mundi af því leiða,
að fiskflutningar til Englands
tækjust af með öllu. Er hér um
hið mesta vandamál að ræða
og óséð, enn sein komið er,
hvort úr verður greitt. Að ó-
breyttu er ekki um neinar sigl-
ingar að ræða. En það er unnið
að lausn málsins, og er vonandi
að einhver leið finnist út úr
ógöngunum.
Meðal jiess, sem um. hefir
verið rætt í þessu sambandi er
það, að islenzk skip hafi sam-
flot, nokkur saman og fái síðan
örugga herskipafylgd. Mun hafa
verið leilað hófanna um þetta
en ekki er vitað, hvaða undir-
tektir það hefir fengið.
Þá hefir verið bent á það, að
Bretar keyptu hér fiskinn sjálf-
ir og flytlu hann á sínum eigin
skipum. Mundu margir telja
þetta hina eðlilegustu lausn.
Loks hefir verið tæpt á því,
að íslenzk skip yrðu vopnuð.
Hvað . viðvíkur saltfisksveið-
um, er verðið nú miklu hærra
en á sama tíma í fyrra, birgðir
sáralitlar í framleiðslulöndum
og neyzlulöndum, og þess vegna
allgott útlit um sölu saltfisks.
Nokkurir togarar eru þegar
farnir á saltfisksveiðar. Hér í
Reykjavík eru talin nokkur
vandræði á því að almenn þátt-
taka verði í saltfisksveiðum,
vegna afgreiðsluerfiðleika við
höfnina og geymsluskorts. Salt-
birgðir eru að vísu af fremur
skornum skammti, en þó svo að
endast mundu nokkrar vikur,
þótt skaltfiskveiðar yrðu stund-
aðar af kappi.
í þessum efnum er mikið í
húfi. Það er mikill hnekkir bæði
sjómönnum og útgerðarmönn-
um, ef stöðvun verður til lang-
frama. Það verður því að vona,
að einhver^sú láusn finnist í
málinu, að framleiðslan geti
Latneska nafnið á minknum.
er: Lutreola vison (Schreb).
Hann er einskonar óæðri- eða
undirtegund af merði. Munur-
inn á merði og mink er m. a.
falinn í því, að minlcurinn hefír
34 tennur, en mörðurinn hefir
38. Aftur á móti hefir mink-
urinn sundfit milli tánna, bæði
á aftur- og framfótum, sem
mörðurinn hefir ekki.
Hin eiginlegu lieimkynni
'minksins eru Norður-Amer-
íka, en auk þess er að finna
svipaðar tegundir í Mið-Evrópu,
Rússlandi, Síberíu, Kína og
Japan, en það er sameiginlegí
með öllum þessum afbrigðum i
Evrópu og Asíu, að þau hafa
ekki nærri eins verðmæt skinn
og Ameríkuminkurinn.
Ameríkuminknum má
skipta niður í þrjú nokkuð mis-
munandi afbrigði: Mið-Amer-
ikuminkinn eða Missisippi-
minkinn, Alaska- eða Yukon-
minkinn og loks Labrador- eða
Quebeck-minnkinn.
Sumir fræðimenn skipta
Ameríkuminknum þó i miklu
fleiri undirflokka — eða allt að
tólf.
Þessar þrjár aðaltegundir eru
talsvert ólíkar.
Stærstur er Mið-Ameríku-
minkurjnn; hann getur orðið
allt að 1 meter frá nefi að hala-
broddi, enda er lialinn nokkuð
langur. Kroppurinn er yfirleitt
mjór, höfuðið mjótt og fram-
dregið. Liturinn frekar ljós-
brúnn, luáralagið grófgerðara
en á hinum tegundunum. Ekki
eins þykkt og mjúkt né silki-
gljáandi.
Alaska- eða Yukonmink-
urinn er allt að því eins stór og
Mið-Ameríkuminkurinn, en
vaxtarlagið er þéttara, höfuðið
nokkuð breiðara, trýnið ekki
eins framdregið Feldurinn er
að jafnaði þykkri, mýkri,
dekkri og með meiri gljáa en á
Mið-Amerikuminknum.. Þessi
minkur á lieimkynni sín í Al-
aska, einkum meðfram Yuk-
on fljótinu og þeim ám er í það
renna.
Labrador- eða Quebeck-
minkurinn á heimkynni sín
lialdið áfram, án þess að teflt
sé á fremsta lilunn um öryggi
skipshafna og skipa. Ivjarkur og
áræði íslenzkra sjómanna verð-
ur ekki dregið í efa. Það er
engin hætta á, að þeir skorist
nokkurn tíma undan að rækja
hlutverk sitt. Þeir eru vanir að
tefla á tvísýnu. Það hafa þeir
gert í hverri einustu ferð síðan
ófriðurinn hófst. Nú hefir hætt-
an magnast svo, að ekki verður
lengra haldið á sömu braut. Sú
liætta krefst gagnráðstafana. Ef
þær gagnráðstafanir geta skap-
að það öryggi, sem krefjast
I verður, er engin hætta að fiski-
flotinn liggi í höfn að nauð-
synjalausu.
a
í norðaustanverðu Kanada, á
Labradorskaganum og eyjum
þar fyrir utan. Hann er nokkuð
minni en hinar tegundirnar,
eða um 60 cm. á lengd með haus
og liala. Feldurinn er vanalega
mjög fínhærður, silkimjúkur,
gljáandi og dökkur.
Beztu stofnar af Quebeck-
mink og Yukon-mink bafa
á seinni árum mjög keppst á
um beztu sölu á heimsmarkað-
inum í London og New-York.
Og beztu skinn af Quebeck-
minkum hafa komizt upp í
180 shillinga á Londonarmark-
aði. Ekki er það fátítt að
beztu tegundir af Quebeck-
mink og Yukon-mink hafi
selt yfir 100 shillinga stykkið.
Á síðasta uppboði sem eg hefi
fregnir af í New-York í vetur,
seldust beztu skinn af mink-
um þár á 36 dollara pr. stk.
Auðvitað er hér um sérstaka
úrvalsfeldi að ræða, en meðal-
verð á þessu saina uppboði nam
7—14 dollurúm fyrir bvert
skinn.
Villtur lifir minkurinn aðal-
lega meðfram grunnum ám og
vötnum, og velur sér þá oftast
sem heimkynni holur er mosk-
usrottan liefir grafið í bakkana
meðfram ánum og vötnunum.
Hann er frekar seinn að hlaupa
á landi en syndir ágætlega. Að-
alfæða 'hans eru lítil landdýr
(nagdýr), fiskur, krabbar,
í froskar, smá höggormar, nokk-
uð af ávöxtum og jafnvel gras.
Ameríkanskir vísindamenn,
sem hafa rannsakað magainni-
hald minka í villtu ástandi hafa
fundið í inaga þeirra eflirtaldar
fæðutegundir og magn:
- Sumar. Haust.
‘ , °/o %
Krabbar ............ 68.24 16.5
Fiskur .............. 2.87 19.0
Mýs, moskusrottur, (
moldv., íkornar 19.64 53.5
Skordýr og 7 ormar 2.61 7.0
Fuglar .............. 0.89 0.0
Ávextir, gras og ann-
ar gróður ......... 5.75 4.0
Sennilegast er að þær jurta-
leifar sem fundizt hafa í maga
villtu minkanna, hafi að all-
verulegu leyti stafað frá maga-
innihaldi þeirra dýra sem
minkarnir liafa drepið og etið.
Minkarnir lifa yfirleitt ekki
í flokkum, heldur fara að jafn-
aði einförum, nema ungarnir
fylgja móðurinni vanalega fram
á haust.
Villtir minkar eru yfirleití
mjög styggir, hræddir við menn
og varir Um sig. Það hefir því
reynst all-erfitt að veiða þá.
1 Það er undantekning eí þeir
ráðast á dýr sem eru stærri en
þeir sjálfir, enda sýnir rann-
sóknin á magainnihaldi þeirra
á hverju þeir lifa. í öllum þeim
bókmenntum, sem eg hefi lesið
um minka hefi eg aldrei heyrt
þess getið, að þeir réðust á
menn og bitu þá, fyrr en svo
er að þeim þrengt, að þeir eiga
sér engrar undankomu auðið.
Það er tiltölulega stutt síðan
byrjað var að rækta minka, en
eftir því sem eg bezt veit, mun
það hafa verið í Kanada, ein-
hverntíma eftir síðustu alda-
mót.
Hingað til lands fluttist
minkurinn um áramótin
1930—31. Það var Gunnar Sig-
nrðsson frá Selalæk sem þá fékk
nokkur tríó frá Noregi.
Fyrst framan af fjölgaði
minkunum nijög hægt hér á
landi, þannig að árið 1934 voru
ekki tíundaðir nema 170 minnk-
ar, en úr því fór þeim ört fjölg-
andi, svo að haustið 1939 voru
þeir 4750, en ári síðar voru þeir
sem næst 9 þúsundum. Af
framleiðslu þessa árs hafa nú
verið send út á erlenda markaði
um 4 þús. minnkaskinn. Á vet-
ur hafa verið sett milli 4 og 5
þús. dýr. Mætti því búast við
skinnaframleiðslu á komandi
hausti frá 12—15 þús skinn.
Þau skinnin, sem búið er að
selja, liafa að meðaltali selst
fyrir 47 kr., en meðalverð á
minkaskinnum frá síðastliðnu
ári voru kr. 43.16. Hvað meðal-
verð minka á þessu ári verður,
er ekki hægt að segja neití
ákveðið um, en þess má vænta,
að íslenzku skinnin fari hæklc-
andi, því þau eru yfirleitt betri
í ár en þau voru í fyrra, og
sömuleiðis voru þau betri í
fyrra en árið þar áður.
íslenzku minkaskinnin eru
mjög misjöfn að gæðum, víða
reynist söluverð mjög misjafnt,
eða frá 1 dollara upp í 12—14
dollara.
Hér á landi höfum við dýr af
öllum þremur áðurgreindum
stofnum Ameríkutegundanna,
og verður það aldrei nógsam-
lega brýnt fyrir þeim, sem við
loðdýrarækt fást, að leggja sig
fram tjl þess að rælcta einungis
úrvalsdýr. En það verður lika
að taka skýrt fram, að það er
ekki einhlýtt, að fara eingöngu
eftir því við lífdýravalið, að
dýrin séu af Quebeckstofni eða
Youlconstofni, vegna þess að
Á fundinum komu tvær skoð-
anir fram; önnur var sú, að
byggja tvær litlar kirkjur í
sókninni, aðra.fyrir Seltjarnar-
nesið, en hina fyrir Skildinga-
nesið (Grímsstaðaholtið), en
hin skoðunin og sú, sem fund-
arheimur samþykkti, var að
byggja aðeins eina stóra kirkju
miðhverfis. Staðurinn, sem
henni er helzt ætlaður, er suð-
vestur af íþróttavellinum, á
torgi, sem skipulagsnefnd gerir
ráð fyrir í námunda við Einars-
staðatún. Yrði kirkjan þá því
sem næst í miðju hverfinu.
Áætlað er að í þessari kirkju-
byggingu séu auk guðsþjónustu-
einstaldinggr innan þessara
tveggja verðmætustu minnka-
afbrigða eru oft mjög mismun-
andi að gæðum.
Hér á landi hefir minkaeldi
verið rekið á allt annan hátt,
hvað fóður snertir, en nokkur-
staðar annarstaðar þar sem eg
þekki til. Frá því fyrsta að
minkar fluttust hingað hafa
þeir svo að segja einvörðungu
verið fóðraðir á fiskmeti, þar
með talin hrogn og lifur og auk
þess litlu af mjölmat og græn-
meti. Þetta fóður liefir reynst
með afbrigðum vel, frjósemi
dýranna að jafnaði góð og
hreysti mun betri, en í öðrum
löndum. í Ameríku og á Norð-
urlöndum hefir minkurinn
verið fóðraður á fóðurblöndu,
svipaðri þeirri sem noluð er
handa silfurrefum, þ. e. kjöti,
og innýflum húsdýra, mjólk og
mjólkurafurðum og langtum
meira af kornmat, en við Islend-
ingar höfurn gefið þeim. Með
því að fóðra minkana aðallega
á fiskmeti, reyndist fóður þeirra
fyrir stríð að vera mjög ódýrt,
og ekki nema lítill hluti af því
sem fóðurkostnaður hefir verið
í Noregi og Svíþjóð. Fóður-
kostnaður var almennt fyrir
stríð hér við Faxaflóa kr. 3—9
i eftir því hvar dýrin voru fóðruð.
Brautryðjandi í þvi að fóðra
minka á þenna hátt er minka-
liirðirinn í Minkagerði í Garða-
lireppi, hr. Edward Röde. Á
hann miklar þakkir fyrir að
hafa sýnt og sannað, að unnt er
að fóðra minka á þenna góða
og ódýra hátt.
Tvö siðustu árin hafa nokkur
minkabú í Noregi tekið upp að
ferð Rödes að nokkru leyti og
aukið fiskgjöfina með góðum
árangri.
Þessi 4000 minkaskinn, sem
seld liafa verið í Ameríku hefir
gefið landinu allt aðtvö hundruð
þús. króna í amerískum gjald-
miðli, og næsta ár með svipuðu
skinnaverði ætti að fást um
600.000 krónur fyrir útflutt
minkaskinn, og þetta verður
að teljast nokkurs virði, þegar
þess er gætt, að það er aðallega
úrgangsfiskur, sem minkarnir
lifa á.
Minkarnir eru langmest út-
breiddir í nágrenni Reykjavík-
ur, í Gullbringu- og Kjósarsýslu,
en auk þess í Vestmannaeyjum,
Seyðisfirði, Húsavik, Sauðár-
króki, Hellulandi, Blönduósi,
Hólmavík, Svalbarðsströnd,.
Hrísey, Akureyri, Siglufirði, við
ísafjarðardjúp og jafnvel víðar.
hússins, er rúmar 300 manns í
sæti, fundarsalur fyrir ýmsa
starfsemi innan safnaðarins, þar
verði bókasafn geymt og jafnvel
seldar veitingar. Sóknarnefndin
hefir ráðið Ágúst Pálsson arki-
íekt sem ráðunaut sinn í kix-kju-
byggingarmálinu.
Á fundinum var kosin fjár-
söfnunamefnd og sldpa hana:
Sigurjón Jónsson fyrvr banka-
stjóri, Sigurður Pétursson sldp-
stjóri, Jón Kjartansson ritstjóri,
Ingimar Brynjólfsson stórkaup-
maður, lÖgmundur Stephensen
bóndi Hólabrekku, Karl Á.
Torfason aðalbókari, Ólafsdal,
Guðlaug Eiriksdóttir frú, Hall-
Frá hæstarétti:
Uppsagnarfrestur
of skammur.
S.l. föstudag var kveðinn upp
dómur í hæstarétti í málinu
bæjarstjói’i Siglufjax-ðar f. h.
bæjarsjóðs gegn Snorra Am-
finnssyni og gagnsök. Málavext-
ir eru þessir:
Árið 1933 var Snorri ráðinn
bústjóri á Kúabúi Siglufjarðar.
Var hann ráðinn af bæjarstjóm.
Hinn 29. marz 1938 fær hann
erindisbréf frá mjólkurbús-
nefnd, en hún hafði þá á þvi
ári fengið sérstakt umboð til
þess frá bæjarstjórninni. Sam-
kvæmt eiindisbréfinu var upp-
sagnarfrestur 3 mánuðir og
skyldi miðað við 1. júní. Á
fundi mjólkurbúsnefndarinnar
2. febrúar 1939 samþ. meiri
hluti hennar að segja Snorra
upp frá 1. júni þess árs að telja,
en fyrst þann 11. marz s. á. var
fundargei'ð mjólkurbúsnefndar
frá 2. febr. borin undir atkvæði
bæjarstjói'nar og samþykkt. —
Snorri taldi nú að sér hefði ver-
ið of seint sagt upp, þar sem
mjólkurbúsnefnd liefði ekki
baft heimild til að taka slíka
ákvörðun upp á eigin spítur. Og
þar sem liann var látinn fara
frá búinu krafðist hann bóta úr
bæjarsjóði Siglufjarðar. Bæjar-
stjórnin mótmælti bótaskyldu
bæjarins á þeim grundvelli, að
mjólkurbúsnefndin liefði haft
fulla heimild til að segja Snorra
upp starfanum, og þar sem það
hefði verið gert nægilega
snemma, bæru honum engar
bætur.
I Kéraði urðu úrslit málsins
þau, að talið var að mjólkur-
búsnefndin hefði ekki haft um-
boð til þess að segja bústjóran-
um upp, heldur bæjarstjórnin
ein, og þar sem hún liefði ekki
tekið þá ákvörðun fyrr en 11.
marz, væri uppsögnin ógild
gagnvart Snorra. Voru honum
dæmdar krónur 3000 í bætur.
I hæstarétti úrðu úrslit málsins
þau, að héraðsdómurinn var
staðfestur.
Hrm. Einar B. Guðmundsson
flutti mólið af hálfu bæjarsjóðs-
ins, en hrm. Lárus Jóhannesson
af hálfu Snorra.
dóra Eyjólfsdóttir frú, frá
Bollagörðum og Ásgeir Jónsson
bókari. '
Á safnaðarfundinum í fyrra-
dag tilkynnti oddviti sóknar-
iiefndarinnar, Sigurður Jónsson
skólastjóri, um veglega gjöf frá
Bjarna Jóliannessyni prent-
smiðjustjóra, þar sem hann á-
nafnar kirkjubyggingu í Nes-
sókn 1000 eint. af forlagsbók
hans: „Kristur, vort liP‘ (pré-
dikunarsafn dr. Jóns biskups
Helgasonar). Fjársöfnunar-
nefndin hefir bókina til sölu.
Verður hvert eintak selt áletrað
á 20 krónur. Verður þetta því
20 þús. k'róna gjöf, þegar sókn-
armenn hafa gert sitt til að
kaupa bókina.
Eins og kunnugt er, var það
samþykkt á Alþingi að greiða
300 þús. kr. á tíu árum til nýrra
kirkna hér í Reykjavík. Nú hef-
ir komið til mála að greiða alla
þess upphæð i einu lagi í ár,
og verði hún þá greidd i rikis-
skuldabréfum. Ef af þessu verð-
ur, koma 100 þúsund krónur til
hverrar kirkju í ár, og er þá
sennilegt, að hafist verði handa
um allar þrjár kirkjubygging-
arnar strax í sumar.
Frjálslyndi söfnuðurinn.
Gjafir: Magnús Jónsson 5 kr. S.
Steffensen 5 kr. Sigurður 5 kr. Ó-
nefndur 5 kr. S. og fjölskylda 40
kr. J.A.J. 100 kr. G. & Y. 10 kr.
N.N. 5 kr. — Kærar þakkir. •
Safnaðargjöldum veitt móttaka á
Vitastíg 10, alla daga kl. 6—7 e. h.
Sólm. Einarsson.
Líknr til að byrjað
verði á feirkjubygrgr-
iiigiiiii í inmar.
Frá safnaðarfundi Nesprestakalls.
Kirkjubyggingarmálum Nesprestakalls miðar nú ört áfram
og hafa sóknarmenn og safnaðarfulltrúar sýnt mikinn áhuga í
þeim efnum.
Voru kirkjubyggingarmálin tekin til umræðu á safnaðarfundi
s. 1. sunnudag í Mýrarhúsaskóla. Komu þar ýmsar skoðanir og
tillögur fram, og skal hér drepið á það helzta sem þar gerðist.