Vísir - 27.03.1941, Blaðsíða 2

VlSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgcfandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórí: Iíristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengiö inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Umsátrið.
AÐ er eðlilegt, að við ís-
lendingar séum þungt hugs-
andi um þessar niundir. Hlíf-
arnar liafa verið höggnar af
okkur, hver af annarri. Fram
að þessari styrjöld höfðum við
treyst því, að einangrun lands-
ins nægði til jæss, að við yrð-
um aldrei annað en áJiorfendur
að baráttu stórþjóðanna. Lega
landsins og ævarandi iduteys-
isyfirlýsing þjóðarinnar átti
sameiginlega að vera það kross-
mark öryggisins, sem engin
siðuð þjóð leyfði sér að van-
helga. Við erum smæstir af öll-
um jieim smáu. Við áttum ekki
sökótt við neinn. Friðarliugur
okkar og góðvild í garð ann-
arra þjóða varð eklci dregin i
efa, enda livergi vopn né verja.
En það var oftraust á siðmenn-
ingu nútímans, að nokkur þjóð
gæti fengið að lifa sínu lífi í
friðsamlegri einangrun, fyrir
það eitt, að hún vildi öllum vel,
byggi engum liættu, væri vopn-
laus og varnarlaus. Hlulleysið
varð engin vörn. Það var blásið
á það eins og hismi, Jjegar á
þurfti að halda, vegna Jiess að
lega landsins var styrjaldar-
þjóðunum mikilvæg. Það var
sótt á að „vernda“ okkur. Sú
„vernd“ hefði yfir ísland kom-
ið, alveg jafnt þótt Jijóðin hefði
verið hundraðfalt mannfleiri og
sterkari, eða hundraðfalt mann-
færri og veikari. Já, Jió enginn
lifandi maður hefði verið á
þessu landi, ekki lifandi skepna,
hefði verndin komið yfir Island,
Styrjöldin gengur sinn gang.
Nú er barist um Atlantshafið.
Sú barátta liefir harðnað mjög
hinar síðustu vikur og höfum
við íslendingar fengið ótæpt að
kenna á því. Við höfum þegar
misst allstóran lióp vaskra
manna í hinni „algeru styrj-
öld“. Nú er okkur tilkynnt, að
við séum i fullkomnu umsátri.
Hvert einasta skip, sem frá
þessu landi siglir, í austur eða
vestur, er nú í hættu. Hvert
skip, sein til landsins siglir úr
austri eða vestri er í sömu
hættu.
Nú skulum við ekki láta hug-
fallast við þessi tíðindi. Það er
annað að lýsa yfir algeru hafn-
banni en framkvæma Jiað. Bret-
landseyjar liafa búið við algert
hafnbann síðan í fyrra. Og það
eru fleiri en við, sem eiga líf
sitt undir Jjví, að siglingar tepp-
ist ekki við Jietta land. Umsátr-
ið táknar auknar hættur, aftkna
erfiðleika. Um Jiað er ekki að
villast. En hinsvegar er ekki á-
stæða til að ætla, að þetta um-
sátur nái J>eim tilgangi sínum,
að slita þá menn, sem hér liaf-
ast við, innlenda og útlenda, úr
öllu sambandi við umheiminn.
Ef það kæmi á daginn væri það
vottur Jjess, að nú dragi að
leikslokum í þeirri baráttu, sem
háð er um yfirráðin á hafinu.
Engu að síður er nú um að
ræða meiri hættu, en nokkru
sinni hafa steðjað að þessari
þjóð af mannavöldum. Við er-
um illa við umsátri búnir. Við
hefðum getað verið betur við
því búnir. En nú er ekki stund
til áfellisdóma eða ásakana. Nú
er stund til þess að íslenzka
þjóðin horfist í augu við að-
steðjandi hættur, eindregin og
samhent. Við skulum hvorki
milda fyrir okkur erfiðleikana
né gera of lítið úr þeim. Um-
sálrið er byrjað. Þvi verður
fylgt fram af hlifðarleysi og
harðneskju, svo sem tök eru á.
Umsjátrið er afleið'ing Jjeirrar
verndar, sem okkur hefir verið
boðin. Nú reynir á vemdina.
En umfram allt reyn i r á úr-
ræðasemi og samtakamátt okk-
ar sjálfra. Við höfum talað mik-
ið um að þjóðin yrði að „búa
að sínu“. Að hve miklu leyti er
Jiað hægt? Við Jiurfum að leggja
liöfuðáherzlu á að til landsins
flytjist Jiað, sem Jiarf til lífs-
viðurværis og framlciðsluþarfa.
Við verðum að liorfast i augu
við liætlur, óhvikulir og djarfir.
Styrjöldin er dunin yfi r ís-
lenzku þjóðina. Nú er Jiað okk-
ar að sýna, að við séum ekki
kjarkminni en aðrir, þótt við
séum færri að tölu.
a
Aðfaranótt laugardags var
ælbáturinn Svanur frá
Stykkishólmi að veiðum und-
an Svörtuloftum vestast á
Snæfellsnesi.
Um kl. 3 um nóttina kom
kafbátur upp rétt hjá Svan
og sveimaði í kringum hann,
en hvarf síðán út í myrkrið.
Bátar frá Ólafsvík urðu
einnig kafbátsins varir. Sáu
þeir ljós frá honum um nótt-
ina, en þegar birti sáu sjó-
mennirnir yfirbyggingu, sem
þeir töldu vera á kafbáti.
Svanur er eign Sigurðar
Ágústssonar í Stykkishólmi
og skýrði hann blaðinu frá
fregninni um Svan.
Þá hefir Vísir fengið upp-
lýsingar um það, að skothríð-
in, sem blaðið skýrði frá í
gær, muni ekki hafa stafað
af æfingum. — Skothríðin
þeyrðist frá Rauðkollsstöð-
um í Eyrarsveit og úti fyrir
Stapa, sérstaklega greinilega.
Frá fundi Sjálfstæðis-
félaga í Hafnarfirði.
Sjálfstæðisfélögin í Hafnar-
firði, Fram, Stefnir, Vorboðinn
og Þór, héldu sameiginlegan
fund í gærkveldi, og var hús-
fyllir á fundinum.
Gísli Sveinsson, sýslumaður,
flutti rökfast og snjallt erindi
um þjóðerni og sjálfstæði. Síð-
an flutti Árni Jónsspn alþm.
frá Múla ágætt erindi um kjör-
dæmamálið.
Á fundinum var samþykkt á-
skorun til Jiingmanns kjördæm-
isins og þingmanna Sjálfstæðis-
flokksins að fá bót ráðna á
ranglæti Jjvi, sem rikir í kjör-
dæmaskipaninni, og var tillag-
an svohljóðandi:
„Sameiginlegur fundur sjálf-
stæðisfélaganna i Hafnarfirði,
haldinn 26. nxarz 1941, sam-
Jjykkir að skora á Jiingmann
sinn og aðra þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins, að beita sér
fyrir Jiví, að fá lagfæringu á
misræmi Jivi, sem nú er á kosn-
ingum til Alþingis og telur spor
í rétta átt að hlutfallskosning-
ar séu upp teknar i tvimenn-
ingskjördæmum.“
Þá voru kosnir 10 menn í
húsbyggingarnefnd félaganna,
er starfa skal ásamt stjórn full-
trúaráðs og varastjórn, að und-
irbúningi fyrir samkomuhúss-
byggingu flokksins í Hafnar-
firði.
Stj órnarfrumvarp um gjaldeyris-
varasjóð og eftirlit með
erlendum lántökum.
Ríkisstjórnin hefir fyrir skemmstu látið útbýta á
Alþingi frumvarpi til laga um gjaldeyrisvarasjóð og
eftirlit með erlendum lántökum. Frumvarpið er^samið
al' milliþinganefnd í gjaldeyrismálum og fylgir því
alllöng greinargerð. Fara hér á eftir helztu atriði frum-
varpsins:
Landsbankinn leggi til hliðar
í erlendum gjaldeyri upphæð,
sem jafngildi 12 millj. ísl. kr.,
umfram Jiað, sem bankinn
skuldar erlendis á Iiverjum
tíma. Þar með eru Jió ekki tek-
in Ián, sem eiga að endurgreið-
ast á lengri tíma er 5 árum.
Gjaldeyrisvarasjóður Jiessi er
eign Landsbanka Islands, en
ráðstöfun hans er takmörkun-
um háð. Skal geyma fé sjóðsins,
svo að hægt verði að grípa til
þess án verulegs fyrirvara.
Ráðherx-a sá, er fer með gjald-
eyrismál, skal samþykkja,
hvernig það er geymt.
Reikna skal árlega hverju
nemur mismunur vaxta þeirra,
er bankinn fær af fé gjaldeyris-
sjóðs, og innlánsvaxta þeirra á
spai'isjóðsreikningum, sem
bankiiin greiðir á hverjum tima.
Skulu % Jxessa mismunar
greiddir bankanum úr rikis-
sjóði, þó akh-ei yfir 200.000 kr.
Þó *getur ríkisstjómin með
reglugerð innlieimt séi-stakt
gjald af allri gjaldeyrisverzlun
landsmanna, til að greiða ofan-
nefndan mismun. Til gjaldeyr-
isverzlunar yrði Jjá að telja ráð-
stöfun á eigin gjaldeyri til eigin
nota.
Sjö manna nefnd fer með
verkefni Jjað, sem greinir frá í
lögunum og er x-áðherra sá, sem
fer m.eð gjaldeyi'ismál, for-
maður nefndarinnar, en SJ). kýs
3 nefndarmenn hlutfallskosn-
ingu og Landsbankinn tilnefnir
3. Nefndin er ólaunuð.
Landljankinn getur varið fé
úr gjaldeyrissjóði með sérstöku
samjjykki ráðherra Jjess, er fer
með gjaldeyi'ismál, að fengnum
tillögum nefndarirmar.
ióbeimilt er bönkum. landsins,
svo og sparisjóðum, bæjar- og
sveitafélögum og opinberum
stofnunum, að taka lán, nema
með, samþykki ráðherra þess, er
fer með gjaTdeyrismál, að
fengnum tillögum nefndar
þeirrar, er af ofan getur.
Ákvæði greina þessara ná’þó
ekki til Landsbankans.
Öllum Jjeim, er skulda fé í
erlendum gjaldeyri, er skylt að
gefa Hagstofu íslands skýrslu
um skuldir sínar ársfjórðungs-
lega í Jjví fonni, er hún fyrir-
skipar.
Skal Hagstofa Islands síðan
ársfjórðungslega gefa nefnd
Jjeirri, er ofan greinir, yfirlits-
skýrslu um erlendar skuldir
landsmanna.
Nefnd sú, er skipuð verður
samkv. 6. gr. laganna, skal
lialda fundi minnst einu sinni
í mánuði og sé Jxá lagt fyrir
nefndina af ráðherra yfirlit um
gjaldeyrisástæður landsins.
Nefndin skal á hverjum tíma
lcynna sér sem bezt allt það, er
álirif hefur á gjaldeyrisafkomu
þjóðarinnar, og gera rökstudd-
ar tillögur um Jjau mál, eftir því
er hún telur ástæðu til.
Brot gegn lögum þessum
varða sektum, allt að 10.000 kr.,
nema þyngri refsing liggi við.
Ennfremur er ráðherra héimilt
að leggja dagsektir, allt að 100
cr., við því, ef menn skila eigi
skýrslum Jjeim, er getið er hér
að ofan, þrátt ^fyrir sérstaka
tröfu Hagstofu íslands um að
gera slíka skýrslu.
Frumvarp þetta er samið af
milliþinganefnd í gjaldeyris-
málum, og birtist hér stutlur
útdráttur úr greinai'gerð frv.:
„öllum Jjeim, er eitthvað
þekkja til utanríkisverzlunar
vor íslendinga, er Jjað kunnara
en'frá Jjurfi að segja, að sveifl-
ur geta þar orðið mjög miklar
frá ári til árs. Veldur Jjar mestu
um, að útfliiitningsfranileji'ðsla
vor hefir verið mjög einhæf og.
auk Jjess flutt út til tiltölulega
fárra mai'kaðslanda. Verð-
sveiflur á einni fi-amleiðsluvör-
unni og breyttar aðstæður i einu
mai'kaðslandinu hafa Jjví getað
haft djúptæk áhrif á útflutn-
ingsverzlunina alla. Fram-
leiðslumagnið sjálft getur og
breytzt verulega frá ári til ái-s,
eins og jafnan, Jjegar fram-
leiðslan er fyrst og fremst kom-
in undir náttúruskilyrðum.
Það, sem einna erfiðast hefir
verið viðfangs í viðskipta- og
og gjaldeyx'ismálum Jjjóðarinn-
ar undanfarið, hefir verið óviss-
an um afkomuna á hverjum
tíma. Landsmenn hafa ekki átt
reiðufé í erlendum gjaldeyri, til
þess að gi'eiða nauðsynlega inn-
flutning fyrri hluta ársins, held-
ur oi'ðið að taka gjaldeyrislán,
í von um að geta endurgx*eitt
það með andvirði útflutnings-
ins siðai’i hluta ársins, en brygð-
ist útflutningurinn, komust
landsmenn i vanskil, og breyta
varð lánum, sem ætlað var að
einungis yrðu bráðabirgðalán, í
lán til lengri tíma, sem síðar í-
Jjyngdu gjakleyrisverzluninni
enn með gi-eiðslu afborgana og
vaxta.
Það verður því varla lögð á
Jjað nægilega rík áherzla, liversu
Jjýðingarmikið það er, að gerðar
séu ráðstafanir til þess að koma
í veg fyrir, að sveiflur á vei'ð-
mæti útflutningsins frá ári til
árs valdi gagngerðri röskun á
gjaldeyrisverzluninni og skulda-
söfnun ei'lendis, og gripið sé í
, taumana áður, en Jjað sé orðið
um seinan. I rekstri hverskonar
fyrirtækja Jjykir það nauðsyn-
legt og sjálfsagt, að fyrir liendi
séu nokkrir varasjóðir til að
jafna afkomuna milli ára og
standast óvænt áföll. Og hversu
miklu nauðsynlegra er Jjað þá
ekki i 'rekstri þjóðarbúsins.
MilliJjinganefndin í gjaldeyr-
ismálum hefir rætt Jjessi mál
mjög ýtai'lega og samið Jjetta
frumvarp um gjaldeyrisvara-
sjóð og eftirlit með erlendum
lántökum la^ésmanna. Það,
sem fyrir nefndinni vakir, er m.
a. l)að, að jafnan, Jjegar halla
tekur undan fæti i gjaldeyris-
verzlun landsmanna og náð hef-
ir verið ákveðnu marki, verði
gjaldeyrismálin tekin til ræki-
legi-ar íhugunar, bæði af fjár-
málamönnum og stjórnmála-
mönnum, i trausti þess, að þá
verði nægilega snemma gripið
til ráðstafana til þess að koma
í veg fýrir, að gjaldeyrissjóðir
Jjjóðarinnar tæmist að fullu,
hún talci að safna slculdum og
ríkja Jjurfi fullkomin óvissa um
afkomu Jjjóðarinnar út á við frá
ári til árs.“
Samkeppni um uppdrætti að kvik-
myndahúsi háskólans er lokið.
s
Fjprstn verðlann lilutn hqsameiit-
ararnir Nignrðnr Ciíiirtiiiiiinlsson og:
Eiríkur Einarsson.
vo sem kunnugt er f ól háskólaráðið sérstakri
nefnd prófessora umsjón með bíóbyggingu
háskólans, sem og að annast allar framkvæmd-
ir 1 því sambandi. Efndi nefndin til samkeppni um upp-
drætti að kvikmyndahúsinu, og var heitið þrennum
verðlaunum, kr. 4000, 2000 og 1000. Skyldi uppdrátt-
um skilað innan mánaðar, og var fresturinn útrunninn
10. þessa mánaðar.
Dómnefnd var skipuð þeim mönnum, er hér segir: Einari
Sveinssyni húsameistara, Áma Pálssyni verkfræðingi og N. P.
Bungal prófessor. Þáttaka reyndist mikil og var skilað 16
uppdráttum, en þátttakendur voru að minnsta kosti 13. Dóm-
nefndin lauk störfum á laugardaginn, er var, og komst að þeirri
niðurstöðu, að 1. verðlaun skyldu þeir hljóta Sigurður Guð-
mundsson og Eiríkur Einarsson, 2. verðlaun Gísli Halldórsson
og Sigvaldi Thordarson og 3. verðlaun Gunnlaugur Halldórsson.
Ennfremuri lagði nefndin til -að keypt yrði tiltekin hugmynd
varðandi bygginguna af Ágústi Pálssyni fyrir kr. 500.00. —
Vísir hitti Eirík Einarsson
liúsameistara að máli í morg-
un, og spurði hann um væntan-
legt fyrirkomulag byggingar-
innar, og skýi'ði hann svo frá
tillögum. Jjeirra félaga:
„Til þess að kopia fyrir kvik-
myndasalnum sem stærstum og
nægjanlega mörgum sætum,
var nauðsynlegt að taka Jjví
sem næst heila hæð undir sjálf-
an salinn. Önnur salarkjmni
honum tilheyrandi koma þá í
hæð fyrir sig, sem yrði að sjálf-
sögðú stofuhæðin, sem er að
öllu leyti hentugust undir for-
sali, til miðasölu og annarar
afgreiðslu. Kvikmyndasalurinn
er því settur á annað gólf, og
eru í honum stórar svalir. Alls
mun bíóið taka um 750 rúm-
góð sæti.
Aðaldyr kvikmyndaliússins
eru við Austurstræti, útgöngu-
dyr eru tvennar að Hafnar-
stræti, einar til hvorrar hand-
ar, og göng að þeim svo rúm-
góð, að fljótlega má tæma hús-
ið og rýma fyrir nýjum gest-
um, án árekstra.
Megináherzla verður að
Ieggja á, að hafa aðgönguskil-
yrði sem bezt, bæði vegna bió-
gesta og götuumferðar. Aðal-
dyr eru rúmlega þrem metrum
innar en húsalína, og bætist
þarna við gangveginn utanhúss
allvitt svigrúm. Auk Jiess, sem
Jjegar er fram tekið, verður á
stofuhæð rúm afgangs fyrir
búðir.
I kjallara hússins má hafa
mjög stóran veitingasal, og er
Frá fundi Verzlunar-
mannafélags Rvíkur,
Fundur var haldinn í Verzl-
unarmannafélagi Reykjavíkur í
gærkveldi í félagsheimilinu.
Próf. Guðbrandur Jónsson
flutti erindi, er hann nefndi
„Tómatsósuflaskan“, en á eftir
voru umræður.
Tómatsósuflöskuna, er próf.
Guðbrandur ræddi um, hafði
bann keypt erlendis og bar
hann saman verð hennar og
verð tómatsósuflaskanna, sem,
hér fást. Hugleiddi liann livort
álag hér væri ekki of mikið og
kaupmenn jafnvel of margir,
svo að hver þeirra myndi kom-
ast betur af, ef Jjeim fækkaði.
Á eftir ræddu kaupmenn Jjeir,
sem fundinn sátu, mál Jjetta frá
sínu sjónarmiði. Þótti Jjcim gott
að fá þarna tækifæri til að ræða
störf sín, þvi að lijá ýmsum
ríkir alhnikill misskilningur,
varðandi þau.
Fimleikasýning
Ármanns endur-
tekin kl. 8 í kvöld
I gærkvöldi fór önnur sýning
fimleikaflokka Ármanns fram
fyrir |roðfullu húsi, og urðu
margir frá að liverfa, — svO'
var aðsóknin mikíl. Hefur
stjórn Ármanns ekki séð sér
annað fært, en að halda enn
eina sýningu — þá síðustu —
kl. 8 í kvöld, stundvíslega.
Vegna handknattleiksmótsins,
sem hefst kl. 10 í kvöld, verða
fimleikarnir að hefjast fyr en
ella, og eru væntanlegir gestir
beðnir að taka Jjetta til athug-
unar.
í kvöld verður alþingismönn-
um og bæjarstjórn Reykjavik-
ur boðið á sýninguna.
Aðgöngumiðar verða seldir i
Bókaverzlun Isafoldar i dag, og
við innganginn, ef eitthvað
kynni að verða etfir óselt.
Sýningin i gærkvöldi tókst
með afbrigðum vel og létu á-
horfendur hrifni sina óspart i
Ijós.
Handknattleiksmótið
hefst í kvöld,
Handknattleiksmótið hefst í
kveld í íþróttahúsi Jóns Þor-
steinssonar, eins og áður hefir
verið skýrt frá hér í blaðinu.
Fyrsti leikurinn er milli K- R-
og Víkings í fyrsta flokki.
Annar leikur fer fram strax
á eftir — í öðrum flokki — og
er hann milli liða Ármanns og
I. R.
Annað kveld verður aftur
keppt í fyrsta flokld milli A-liðs
Vals og B-liðs Vals, en á esffár
keppa lið F. H. og Hauka i öðr-
um flokki.
Á laugardagskveld keppa Ár-
menningar og F. H. í fyrsta
flokki og Valur og Vildngur í
öðrum flokki.
Á sunnudag verður ekki
keppt, en mánudagskvöld eig-
ast við Haukar og í. R.-ingar
í fyrsta flokki og i öðrum flokki
A- og B-lið K.R.-inga.
Er þá fyrstu umferð lokið,
en lið FramT — 1. fl. — situr
yfir í þeirri umferð.
gengið inn í hann frá Austur-
stræti.
Auk þessa er gert ráð fyrir
sal Hafnarstrætismegin efst í
liúsinu.