Vísir - 25.08.1941, Blaðsíða 1

»
Ritstjóri
Blaðamenn Simi:
Auglýsingar 1660
Gjaldkeri 5 línur
Afgreiðsla
31. ár. Reykjavík, mánudaginn 25. ágúst 1941. 193. tbl.
Brezkar og: rn§§neskar
sveitir halda iisn í Iroii.
Stjórnin þar sinnti ekki
um stjórna Sreta og
EINKASKEYTI frá United Press. London í morgun.
Það var tilkynnt samtímis í London, Moskva og Simla — stjórnarsetri Indlands
að sumarlagi — í morgun, að hersveitir Rússa og Breta hefði farið yfir landa-
mæri Irans og ætti þær að taka landið í sína vörzlu. Þess var ekki getið, hvar
herir Bandamanna hefði farið yfir landamærin, né heldur um neina bardaga, en
stjórn Irans hafði lýst yfir því fyrir helgina, að hún mundi ekki gefast upp heldur berj-
ast, þótt við tífalt ofurefli væri að etja. —
Molotoff, utanríkisráðherra Rússa og Sir Stafford
Cripps, sendiherra Breta í Moskva, afhentu í morgun
sendiherra Irans þar í borg tilkynningu um þetta. Er
þar sagt að þetta sé gert til þess að koma í veg fyrir að
Þjóðverjar nái völdum í landinu og skírskotað til samn-
ings Rússlands og Irans frá 1921. Sá samningur var á
þá leið, að rússneskum her væri leyfilegt að fara inn í
landið, ef hætta væri á að það yrði gert að bækistöð
þriðja ríkis.
Það var skýrt tekið fram í orðsendingu Breta og Rússa, að
hemáminu væri ekki beint gegn frelsi og sjálfstæði Irans, held-
ur yrði Bandamenn að koma í veg fyrir að Þjóðverjar gæti
komið sér fyrir þar.
Það hefir að undanförnu ver-
ið mikið rætt um aðvaranir
þær, sem Bretar og Rússar hafa
sent stjóminni í Iran. Hefir
mikill fjöldi Þjóðverja fengið
að setjast að í landinu og hafa
þeir komizt þar i mikilsverðar
stöður.
Var þetta áberandi fyrir
nokkurum mánuðum, en að-
gerðir urðu ekki aðkallandi
fymi en eftir að Þjóðverjar réð-
ust á Rússa, því að þá var mjög
ákjósanlegt að nota Iran sem
bækistöð fyrir árás á oliulinda-
svæðið í Baku við Kaspíahaf.
Stjórnir Rússlands og Bret-
lands sendu þá Iran aðvörun
um miðjan júli og kröfðust
þess, að fækkað yrði tölu þeirra
Þjóðverja, sem fengi að vera í
landinu. Stjórnin í Iran sinnti
þvi engu og ekki þvi heldur, er
Bandamenn buðust til að bæta
Iran upp það tjón, er landið biði
við að missa sérfræðinga, með
því að leggja því til aðra menn.
Þ. 16. ágúst var stjórn Irans
enn aðvöruð, en þegar það bar
heldur ekld árangur, var á-
kveðið að grípa til annarra ráða
og var þá ber senaur inn i
landið.
Rún nenar fá slæn
ntreið við Odessa.
Finnar taka 12 þorp á Kyrjálaeiði.
J herstjómartilkynningum Rússa er talað um bardaga á allri
víglínunni, en harðasta hjá Kexholm, Smolensk og Dniepro-
petrovsk, og er það í fyrsta skipti, sem talað er um að barizt sé
um þá borg.
Á Smolensk-svæðinu lieldur
Konieff hershöfðingi sókninni
áfram og hefir hann fengið
heillaskeyti frá Timoshenko
fyrir, hversu vel hún gengur.
Hefir her Konieffs nú verið í
sókn i þi'já daga og eyðilagt 130
skriðdreka fyrir Þjóðverjum
siðasta sólarhringinn.
Enn eru harðir bardagar suð-
ur af Leningrad, en vÖrn Rússa
er nú styi’kai’i en áður og segja
þeir, að Þjóðvei’junx miði þar
ekkert áfram. Seixda Rússar
fram afar stóra skriðdi-eka, sem
aka beint á skx’iðdx-eka, Þjóð-
vei-ja til þess að stöðva þá.
Frá Odessa segja Rússar, að
þeir stráfelli þær rúmenslcu her-
sveitix’, sem þar sé sendar fram.
Þeir hafi alveg upprætt eina
liei''dei]d -— þá fimmtándu —
önnur hafi verið næstum upp-
í’ætt og aðeins 800 komist und-
an á flótta, og loks hafi mikið
mannfall orðið í 5. og 7. her-
deildunum, svo að þær geti nú
ekki stai-fað framar sem sjálf-
stæðar einingar.
Það er ekki ætlun þýzka hers-
ins, að knýja fram úrslit í bar-
dögunum um Leningrad með
sókn, sagði talsmaður herfor-
ingjaráðsins þýzka í gæi’, held-
ur vakir það fyrir lionum, að
í’júfa allar samgönguæðar til
borgarinnar, svo að þegar fer
að sverfa að borgarhúum, verði
gi’eiðfær leið. Þetta er í fyrsti
skipti, sem á það er bent í Ber-
lín, að ef til vill verði setið all-
lengi um Leningrad.
í Berlín er ekki lengur farið
dult nxeð þá skoðun, að stríðinu
í Rússlandi verði ekki lokið í
liaust, skrifar Berlínar-frétta-
ritari sænska hlaðsins „Svenska
Aftonbladet“ 20. þ. m. í blað
sitt. „Herstjói’nin í Bei’lín full-
vissar fólkið um, að öllum þýð-
ingarmiklum þáttum stríðsins
verði lokið fyi’ir veturinn, en
sum staðar verði að búast við
vetrarhernaði og að framsóknin
geti tafizt, þó ekki sé fyrr en
við Úral-fjöll, þá a. m. k. þar.“
Fréttaritari við þýzkt blað
segir: „Aldrei hefir okkur
dreymt jafn fjarstæðukenndan
di’aum og þann, að ætla sér að
komast í liaust til Ural-fjall-
anna.“
Stærsia og nýjasta flugvélaverksmiðja í Bandaríkjunum er eign 'Wriglxt flugfélagsins í
Lockland í nánd við Cincinnati í Ohió-fylki. Verksmiðjan kos.taði 37 milljónir dollara, er
2.120.000 fet að flatarmáli og er stærsta einnar liæðar bygging i heixni.
Ræða Churchill’s
vakti heims-
athygli.
Hann sagði að það yrði að
frelsa herteknu löndin og
þau skyldu verða frelsuð.
EINKASKEYTI frá United Press. London í morgun.
Winston Churchill hélt ræðu sína klukkan 8 í gær,
eins og boðað hafði verið. Stóð hún rúmlega
30 minútur og var útvarpað um allt brezka
heimsveldið og Bandaríkin. Morgunblöðin í London
komu út rétt eftir að ræðan hafði verið haldin og létu
þau í ljós mikla ánægju yfir henni og einna helzt, yfir
þeim kafla, þar sem hann sagði, að það yrði að stöðva
Japani á ofbeldisbraut þeirra og að Bretar stæði við
hlið Bandaríkjanna livað sem fyrir kæmi.
Churchill hóf ræðu síua á því að segja, að það væri leyudai’-
mál livar þeir hefði hitzt, en hann gæti þó sagt, að það hefði ver-
ið einhvei’sstaðar á Atlantshafi. Skipin hefði legið í flóa einum,
sem minnti liann á vesturströnd Skotlands. Þar hefði þeir setið
á ráðstefnu i þi*já daga.
Þegar Churcliill liafði lokið
þessum inngangsorðum nxeð
því að segja, að fundurinn hefði
verið tákn mxx samheldni hinna
enskumælandi þjóða og að þær
ætluðu að sigra kúgunaröflin í
heiminum, fór hann að tala um
kúgun þjóðanna á meginlandi
Evrópu, sem Þjóðverjar liefði
hrotið á bak aftur.
Spánn, Sviþjóð og Tyrkland
gæti alltaf átt á hættu að eitt-
lxvað þeiiTa yrði næst fyrir harð-
inu á Þjóðvei’jum. Hitler liefði
þann vana, að gera griðasátt-
mála við ríkin, svo að þau verði
i’óleg og óhult um sig, þangað
til hann er tilbúinn að láta til
skarar skríða.
Svo hafði hann gefið skipun
um að lierinn skyldi ráðast á
Rússland, en þá hefði hann
komizt að því, að þetta liefði
ekki verið eins auðvelt og ann-
að. Hánn hefði komizt að því,
að f jöldamoi’ð borguðu sig ekki.
Þá sagði Churchill áð það
væri þó ekki aðeins Evrópa, sem
lirjáð væri af styi-jöld, því að í
Kína hefði nú verið barizt á
fimmta ár og nú hefði Japanir
tekið Indó-Kína af Vichy-stjórn-
inni.
Churchill kom nú aftur að
mótinu á Atlantshafi. Þeir
Roosevelt hefði viljað láta þjóð-
irnar vita hvað Bretar og
Bandaríkin vildu og þar með
glæða vonir þeix-ra.
En það væri mikill munur á
hugsunarhætti þeirra nú og í lok
síðustu heimsstyrjaldax’. Þær
ætluðu sér að gera ráðstafanir
til að ofbeldisþjóðirnar gæti
ekki framið ofbeldi fi’amar, þær
yrðu afvopnaðar, en hinsvegar
ætluðu Bretar og Bandarikin að
lxafa sterkar varnir.
Það væri heldur ekki ætlunin,
að eyðileggja verzlun þjóðanna,
því að með þvi væri heiminum
enginn greiði ger.
Enskumælandi þjóðir vildu
gefa þeinx nxilljónum von um
beti’i framtið — hjartan dag
eftir hina löngu og dinxmu nótt
—■ senx nú bei’ðist fyrir frelsi
sínu, eða vari brotnar á hak
af tur.
Hitler og Mússólíni í-eyndu
með bliðmælum að fá hinar
herteknu þjóðir til að starfa
með sér að nýskipun Evrópu.
En i hverju væi’i sú nýskipun
fólgin? Hún væx-i fólgin i því,
að ein þjóð drottnaði yfir öllum
öðrum, járnstjórn Pníssa yrði
ríkjandi, fangahúðii’nar yrði í
algleymingi o. s. frv.
Það verður að frelsa löndin
og það skal vei’ða gert.
Hversu nærri eru Bandaríkin
því að fara í strið? Einn maður
veit það. Það er ekki vegna þess
að Hitler vantar átyllu, að hann
hefir ekki sagt þeim strið á
hendur. Hann hefir myrt mai’g-
ar þjóðir fyrir minna, en Banda-
ríkin hafa gert.
En það er nefnilega venja
hans að taka eina í einu. Ef
Skandinavar hefðu viljað sanx-
vinnu við Breta strax eftir að
styrjöldin hófst, hefði gangur
stríðsins getað orðið annar.
Balkanþjóðii-nar hefðu líka get-
að skipað sér við hlið okkar, en
það var gi-afið undan þeim
hverri á fætur annari.
Hversvegna x-æðst Hitler nú
á Rússland?
Til þess að geta svo snúizt af
öllu afli gegn Bi-etlandi og ef
honxxrn tekst að sigra það, þá
kemur röðin að Vestui’heimi.
Þá vei’ður gerður upp hinn langi
reikningur við Bandaríkin og
yfir leitt öll lönd Vestui’álfu.
Churchill minntist litillega á
ísland áður en liann lauk ræðu
sinni íueð því að lýsa þeirri
sannfæi’ingu sinni, að ef allir
gerðu skyldu sína, þá nxundi
sigurinn vinnast.
lier-
Samninga-
neínd
Islands er
nú í Wash-
ington.
P*rá Washington ber-
* ast þær fregnir, að
viðskiptasamninganefnd-
in íslenzka sé þangað
komin.
Á laugardag gekk
nefndin á fund Sumner
Welles, aðstoðarutan-
ríkisráðherra Bandaríkj-
anna. Búa nefndarmenn
í einu af gistihúsum borg-
arinnar og mun verðaþar
í nokkura daga, að því er
segir í fregnum þaðan.
Blaðamenn höfðu við-
tal við þá, og sagði sá, er
hafði orð fyrir nefdinni,
að þeir mundu ræða um
viðskipti og f jármál. Létu
þeir 1 ljós ánægju yfir
góðum viðtökum utan-
ríkisráðuneytisins.
Þá hefir Hull, utanríkisráð-
herra, tilkynnt, að fljdja megi
-til Islands hvaða vörur sem
er, jafnt þær, sem útflutn-
ingsleyfi þarf fyrir og aðrar.
Er þetta afar . mikilsvert
fyrir okkur íslendinga.
IRAN
SÍÐARI FRÉTTIR:
Það hefir verið tilkynnt,
að Sir Archibald Wavell,
yfirhershöfðingi Breta í
Indlandi, stjórni aðgerðum
brezka hersins, en ekkert
hefir frétzt um mótspyrnu
af hálfu Iranmanna. IJer
Breta hefir farið inn í land-
ið að sunnan — frá Balu-
chistan eða Irak. Flotadeild
er í Persaflóa undir stjórn
Sir Jeffrey Arbuthnot og er
hún til aðstoðar.
Her Rússa hefir farið yf-
ir landamærin í Kákasus. —
l
tilkynna Þjóðvertar.
J hei’stjóinartilkynningu Þjóð-
vei’ja i morgun er það helzt
að frétta, að kafbátar og ofan-
sjávarskip hafa sökkt úr skipa-
lest 21 skipi, og voru þau sam-
tals 148.200 smál. að stærð.
Þá liefir líka verið sökkt ein-
um tundurspilli af Afridi-flokld
og tveim minni herskipum,.
Svenska Daghladet segir fi*á
því, að af þeim 80 oliuflutn-
ingaskipum, sem Bandarikin
létxx Bretxxm í té í vor, sé þegar
bxxð að sökkva 40.