Vísir - 28.03.1942, Blaðsíða 3

VÍSIR
Dr. Guöm. Finnbogason:
Vér einiv* vitiim
44
55
slenzkir myndlistarmenn virðast vera að hefja
sókn á öllum vígstöðvum gegn Menntamálaráði.
Þess er getið í flestum blöðunum með mikilli viðhöfn.
Jón í Blátúni liefir fundið ástæðu til að skýra frá hin-
um prúðmannlegu viðtökum, er hann veitti Mennta-
málaráðinu á dögunum, er hað kom að fyrirfram
fengnu.leyfi til að líta á mypdir hans. Jóhann Briem,
formaður Bandalags íslenzkra listamanna, skýrir fyrir
blöðunum óánæg ju myndlistarmannanna og hvað þeir
setlist fvrir, „Nýtt dagblað“ froðufellir, vitnisburðir
ríkisbókara og fjármálaráðuneytisins ganga á víxl, alls
konar kviksögur fljúga um bæinn. Mikið stendur til.
Eg geri ráð fyrir, að Mennta-
raálaráð taki á sinum tima á-
kærur myndlistarmannanna til
athugunar, þegar þeir hafa rutt
ár sér því, sem þeir bera fyrir
brjósti, og skal því ekki víkja
að sannleiksgildi þess, sem fram
er komið i fyrstu lotunni. En
með þvi að eg á sæti í Mennta-
raálaréði og hefi nokkuð hugs-
að þetta mál, vil eg leyfa mér
að fara nokkrum orðum um
upptökin að þessari árás mynd-
listarmannanna á Menntamála-
ráð og meginatriðið i rökfærslu
þeirra, en eg tala hér aðeins fyr-
ir sjálfan mig, og aðrir Mennta-
málaráðsmenn bera enga ábyrgð
á orðum mínum.
Samkvæmt frásögn mynd-
listarmannanna sjálfra eru
upptökin þau, að þeir vilja „að
Menntamálaráð hafi sér við hlið
listfróða menn til þess að vera
þvi til leiðbeiningar i listaverka-
kaupum þess“.
Lögum samkvæmt ber
Menntamálaráði engin skylda
til sliks. En mér fyrir mitt leyti
virðist þetta vera æskilegt og
hefi fyrir nokkurum árum látið
J)ó skoðun í ljós á prenti og oft
munnlega síðan. Eg held líka,
að Menntamálaráði hefði ekki
v«ið þetta óljúft, ef til þess
hefði fengizt maður, sem lista-
menn og almenningur bæru
traust til og gæti unnið með
Menntamálaráði.
En 20. febrúar 1941 skrifuðu
myndlistarmenn Alþingi erindi,
sem var ákæra á hendur
Menntamálaráði, þar sem því
var borin á brýn alger vanþekk-
ing á list, margs konar yfirsjón-
ir, sem það átti enga sök á, og
þvi eignaðar hinar fáránlegustu
skoðanir og viðleitni. Þetta er-
indi birtist m. a. í Morgunblað-
inu 7. maí 1941. Menntamála-
ráð svaraði stutt og hóglega
helztu staðleysum erindisins, i
Morgunblaðinu 20. maí. Mynd-
listarmennirnir tóku svo aftur
til miáls í sama blaði 22. maí.
Menntamálaráðið athugaði
greinina, en þótti ekki ástæða
til að svara henni, af því að það
Ireysti dómgreind almennings
til að sjá, hvers virði hún væri.
í erindi myndlistarmannanna
14 voru nokkrar setningar, sem
eg ætla að leyfa mér að til-
greina orðrétt og athuga nokkru
nánar:
„Myndlistarþekking þeirra
manna, er voru í Menntamála-
ráðinu, og síðan hafa verið þar,
var af svo skornum skammti,
að helzt mætti líkja við ef ólæs-
ir menn hefði á hendi lcaup
handa Landsbókasafninu.“
Þá eru ráðamenn þjóðarinnar
beðnir að gera sér ljóst, „hve
miklar kröfur verður að gera
til listaþroska þeirra nlanna,
sem ráða yfir þessum málefn-
um. Til þess að fullnægja þeim
kröfum er ekki nóg að hafa
komið nokkrum sinnum á lista-
söfn út í Evrópu.“ Og loks er
bent á listamennina sjálfa, „sem
eru þeir einustu menn hér ó
landi, sem færir eru iiin að gera
greinarmun góðs og ills í mynd-
list.“
Þettá eru nökkurn veginn
skýr og skilmerkileg orð og það
þvi fremur sem vér höfum
heyrt eitthvað svipað áður. Eða
hvaða munur er á þessu og hin-
um góðkunnu orðum einvalds-
konunganna gömlu: „Vér einir
vitum —“? Að dómi myndlist-
armannanna 14 er enginn mað-
ur í þessu landi, sem kann grein-
armun góðs og ills i myndlist,
nema listamennirnir sjálfir.
Hafa þá allar myndirnar, sem
einstakir inenn og listasafn rík-
isins hafa keypt af þeim,
verið valdar af hreinni
fáfræði, í blindni? Hef-
ir mönnum þá ekkert farið
fram í mati á gildi myndlistar
þau 40 ár, sem islenzkir mynd-
listarmenn hafa starfað hér? Og
er þá nokkur von um, að árang-
urinn verði betri næstu áratug-
ina? Hvaða menningargildi hef-
ir þessi list fyrir aðra en lista-
menriina sjálfa, ef enginn getur
lært að greina þar gott frá illu,
nema hann gerist listamaður
sjálfur? Á þjóðin að lialda uppi
myndlist í landinu af tómum
hégómaskap, til þess að liafa á
veggjum sínum hluti, sem fram-
leiðendurnir sjálfir að vísu
segja lienni að séu góðir en hún
fær ekki sjálf séð, hvort göðir
eru eða illir, fagrir eða ljótir?
IJvaða gagn væri að þvi fyrir al-
menning að gefa út bækur, ef
enginn gæti lesið þær eða lært
að lesa þær, nema hann yrði
sjálfur rithöfundur.
En þessi kenning myndlistar-
mannanna 14 riður í bág við
reynslu og heilbrigða skynsemi.
Enginn neitar því að vísu, að
myndlistarmenn standa betur
að vígi til þess að dæma um
myndlist en hinir, sem ekki
iðka þá list sjálfir. Svo er um
alla tækni. „Sjá smiðsaugu“,
segir máltækið, og það er oftast
satt, en það sannar ekki, að eng-
ir aðrir en smiðir geti séð eða
lært að sjá, hvort hlutir eru vel
gerðir og fagrir eða ekki. Eg
býst við, að málarar þykist geta
séð, hvort fjall eða sólarlag er
fagurt eða ekki, þó að þeir hafi
ekki skapað það sjálfir. Ef eng-
inn gæti dæmt um verk, nema
hann gæti unnið það sjálfur,
stæði almenningur varnarlaus
gegn hverjum Kaupa-IIéðni, er
færi með smiði: „Hann er maðr
skapillr ok margmæltr — þykk-
ist einn vita alt. Hann relcr aftr
kaup sín oftlega og flýgr á
menn, þegar eigi er svá gert,
sem hann vill.“
Sannleikurinn er sá um mynd-
list sem annað, að vit og smekk-
ur þróast af athugun, ást og
umliugsun, og stig þroskans
verða óteljandi frá hinu lægsta
til hins hæsta, en enginn er al-
gjör. Þess vegna hefir listin
mikið og veglegt hlutverk að
vinna, að opna stöðugt augu
manna fyrir nýrri og áður ó
þekktri fegurð. Og reynslan
sýnir, að fjöldi manna getur
lært að s'já og finna þá fegurð
bess að verða listamenn
sjálfir, þó að það taki
tíma. Nefna mætti dæmi um
fjöhnarga listasöguhöfunda og
forstöðumenn listasafna, er
voru taldir ágætir listdómarar
án þess að vera sjálfir lista
menn. Hins vegar sýnir listasag-
an, að margir myndlistarmenn,
sem þóttu góðir á sinni tíð,
kunnu ekki að mela nýjar stefn
ur í list samtíðarmanna sinna
og útilokuðu frá sýningum, er
þeir sjálfir réðu, menn, er síð-
an urðu lieimsfrægir snillingar,
og þá voru það stundum leik-
menn í listinni, er sáu betur
fram í tímann.
Það er því mikill vandi að á-
kveða, hverjum fela skal for-
sjá í þessum efnum. Hin milda
grimmd við „frístundarmálar-
ana“, sem kom fram í skrifum
myndlistarmanna 14 árið sem
leið, hefir gert mig hikandi um
það, hvort þessum 14 ágæíu
listamönnum vorum væri trú-
andi til að annast allan nýgræð-
ing myndlistarinnar hér á landi,
því að eg er ekki viss um nema
einhver þeirra kunni að hafa
verið „frísturidarmálari“ ein-
hvern tíma á æfinni.
Um hæfileika Menntamála-
ráðsmanna til að velja lista-
verk, skal eg endurtaka það,
sem Mennlamálaráðið sagði i
svari sínu til myndlistarmann-
anna 14, að það þvkist eiga réít
á að vera dæmt eftir þvi, hvern-
ig þau myndlistarverk eru, sem
það hefir keypt. Lægi þar ef til
vill næst, að þessir 14 myndlist-
armenn greiddu fyrst atkvæði
um það, liver af þeim verkum,
sem Menntamálaráð hefir keypt
af þeim sjálfum, þeir telja mis-
ráðið að velja til safsins. Ef þeir
muna ekki, hvaða verk það erU,
geta þeir fengið vitneskju um
það hjá ritara Menntamálaráðs.
En um það, að taka einhvern
þeirra fyrir ráðunaut um kaup
listaverka, þá verð eg fvrir mitt
leyti að lýsa yfir þvi, að eg er
orðinn of gamall til að gerast
myndlistarmaður og get því, að
þeirra dómi, ekki fremur dæmt
um listaverk en ólæs maður um
bók. Á þeim grundvelli getur
engin samvinna átt sér stað. Eg
mun því, meðan eg er 1 Mennta-
málaráði, reyna að bjargast við
þá skímu, sem eg þykist sjá, og
hlita svo dómi framtíðarinnar
um það, hvernig valið hafi tek-
izt.
HÖFUM FYRIRLIGGJANDI:
HE88IAW, 50“ os W
BINDIGARN og SAUMAGARN.
KOLA- og SALTPOKA,
G0TUP0KA.
«4
Ólafup Gfslason Co. h.f.
Sími 1370.
$I«ÍLI1«CÍAR
milli Bretlands og Islands halda áfram,
eins og að undanfömu. Höfum 3—4
skip i förum. Tilkynningar um vöm-
sendingar sendist
Cnlliford «& Oark i.m.
BRADLEYS CHAMRERS,
LONDON STREET, FLEETWOOD.
Iliíiiiiæður
x
Hafið þér veitt því athyglí, að
MW Ulindoui Spray
er bezti hreinsilögurinn á hverskonar gler og
spegla?
Fæst í næstu verzlun.
Heildsölubirgðir:
H. Benediktsson & Co.
REYKJAVlK.
íiðvorun lii itlemliiip
Samkvæmt fyrirmælum fra 16. okt. 1937 um fram-
kvæmd eftirlits með útlendingum, eru allir útlendingar,
sem dvelja hér á landi, alvarlega áminntir um að til-
kynna viðkomandi lögreglustjóra eða sýslumanni bú-
staðaskipti er þeir flyt ja úr einu lögsagnammdæmi í
annað, svo og bústaðaskipti innan lögsagjiarumdæmis.
Þeir, sem br jóta gegn þessu verða látnir sæta ábyrgð
samkvæmt lögum.
Reyk javík, 26. marz 1942
Útlendingaeftirlitíð.
Höfum fengið
mjög smekklegt
úxval af
13 Ǥ: 6 manna kaffiitdlnm
8m|örhúiið IRHA
Hafnarstræti 22
Kanpiý§lnmenn
Hver einasti maður, sem hefir með höndum kaupsýsla, verzlunarstörf
eða viðskipti, þarf að eiga vaxtatöflu, sem sýnir vexti af fjárhaeðum í
lengri og skemmri tíma. Slikar vaxtatöflur hafa um iangan tima verið
notaðar í bönkum og á skrifstofum stærstu verzlunarfyrirtækja, en þæi’
eru jafn nauðsynlegar fyrir alla, sem viðskipti hafa með höndum. —
í bókinni eru reiknaðir lit vextir 4, AVs, 5, 5%, 6, 61/á, 7 og 7af ÖII-
um upphæðum, frá einum degi upp i eilt ár.
Bókin er bundin í sterkt band og höggið úr fyrir hverjum vaxtaflokki,
Nókkrar bækur eru til í bókaverzlunum.
FIMLEIKAMÚT
fyrir skólanemendur verður liáldið i íþróttahúsi Jóns Þorsteins-
sonar dagana 30.—31. marz og 1. april 1942.
Mótið hefst mánudaginn 30. marz kl. 16.30 og verður þá ein-
göngu fyrir hoðsgesti. Áframhaldandi sýningar fyrir almenn-
ing verða sem hér segir:
Mánud. 30. marz kl. 20,30 — þriðjud. 31. marz kl. 10, kl. 13
og kl. 20,30 — miðvikudaginn 1. april kl. 13 og kl. 20.30. -
Alls sýna um 1000 nemendur úr 13 skólum. .
Aðgöngumiðar verða seldir við innganginn og kosta að hverri
sýningu tvær krónur fyrir fullorðna og eina kr: fyrir börn. -
Aðeins fyrir íslendinga!
STJÓRN ÍÞRÓTTAKENNARAFÉLAGS ÍSLANDS.
Það tilkynnist liérmeð vinum og vandamönnum, að
maðurinn minn,
Stefán Ingimundarson
Borgarnesi,
andaðist 23. þessa mánaðar.
Kveðjuathöfn, fer fram frá frikirkjunni i Reykjavík,
mánudaginn þ. 30. þ. m. kl. 6 e. h.
Jarðsett verður að Borg á Mýrum, miðvikudaginn 1. april.
María Tómasdóttir.
Jarðarför mannsins mins, föður og lengdaföður okkar,
Árna Þórðarsonar
sem andaðist 21. marz, fer fram frá dómkirkjunni mánu-
daginn 30. marz og hefst með húskveðju frá heimili hins
látna, Fjölnisvegi 20, kl. 2% e. li.
Anna Þórðardóttir,
Sigríður og Einar Guðmundsson,
Guðný og Kristján Guðmundsscm.
Innilegar þakkir við andlát og jarðarför sonar míns,
Ingibergs Jónssonar
Ólafía Nielsdóttir,
Lokastig 6.