Vísir - 15.05.1942, Blaðsíða 2

V I S I R
Arnl Jóitsson frá MúLlas
Eru þetta eUiglöp?
Menn hafa að vonum undrast, hvað Framsóknar-
flokkurinn hefir látið koma sér að óvörum að undan-
fömu. Hingað til hefir það þótt eitt höfuðeinkenni
þessa flokks, að hann væri öðrum næmari fyrir því, sem í loft-
inu lægi, skildi fyrr en skylli í tönnum og vissi á-sig veður
eins og dýr merkurinnar.
En nú er eitthvað að. Það er eins og þessir hagnýtu eiginleik-
ar séu farair að klikka, ekki ósvipað því, þegar loftnet bilar,
eða köttur festir hausinn í rottuholu, af því að einhver prakk-
ari hefir klippt af honum veiðihárin. Nokkuð er það, að Fram-
eóknarflokkurinn veit ekki, hvaðan á sig stendur veðrið.
DAGBLAÐ
Útgefandi:
"LaÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Qitstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Þegar Framsókn
bauð Kommúnistum
Siglufjörð.
NGUM getur blöskrað, þótt
Framsóknarmönnum gangi
illa að balda noklcurri línu 1
kjördæmamálinu. Flokkurinn
hefir ekkert nema neikvæða
stefnu í því máli. Öll rök skortir,
og ekkí um annað hugsað en að
þyrla upp nógu miklu ryki og
stofna til nógu mikilla æsinga.
Málstaður þeirra, sem umbót-
unum fylgja, er þannig, að þeim
þykir sigurvænlegast að snúa
máli sínu til dómgreindar kjós-
endanna. En Framsókn sér al-
veg réttilega, hvað ofan á verð-
ur í liugum kjósenda, ef þeim
gefst tóm til að hugsa málið í
næði: þessvegna er blekkingum
og skruini hellt yfir þá í Tíman-
um, hlað eftir blað, viku eftir
viku og um það eitt hugsað að
láta nógu mikinn og hafa nógu
hátt.
Það er í rauninni ákaflega lé-
legur vilnisburður, sem Fram-
sóknarflokkurinn gefur kjós-
endum sínum, með þvi að ætla
þeirn að gleypa Tímann með
húð og hári, eins og hann er
þokkalega úr garði gerður. Það
er svo lélegur vitnisburður, að
liann er vafalaust alveg órétt-
mætur, hvað allan þorrann af
kjósendum Framsóknar snertir.
En það er gömul trú á því heim-
ili, að það sé um að gera að tala
ævinlega við þann heimskasta í
liópnum,.
Það veður ýmislegt uppi í
þessum skrifum Timamanna.
Framan af var því haldið fram,
að sjálfstæðismenn hefðu hlunn-
farið sósíalista í kjördæmamál-
inu. Sjálfstæðisflokkurinn átti
að bæta við sig 7—8 þingsæt-
um, en sósíalistar áttu ekkert að
fá, nema reykinn af réttunum.
En svo er allt i einu snúið við
blaðinu. Nú eru það sjálfstæðis-
menn, sem hafa látið blekkjast.
Forystuinenn Sjálfstæðisflokks-
ins eru „auðnuleysingjar“, sem
hafa látið byltingasinna og land-
ráðamenn hafa sig að ginningar-
fíflum, til þess að koma á upp-
lausn í þjóðfélaginu, gera út af
við atvinnureksturinn og fjár-
haginn og koma sjálfstæði þjóð-
arinnar fyrir kattamef. Sjá,
þetta hlytu að verða afleiðingar
þess, að Framsóknarmenn hættu
að hafa tvöfaldan rétt á við aðra
kjósendur landsins!
Og stundum eru sjálfstæðis-
menn látnir vita, hvað það kosti
þá, að taka höndum saman við
sósíalistaflokkana um lausn
þessa eina máls. Framsókn-
arflokkurinn ætlar fyrst að
koma á landsverzlun með allar
vörur. Því næst ætlar hann að
semja ný skattalög, til þess að
eignir Sveins í Völundi verði
jafnar eignum Einars Olgeirs-
sonar. Það var sjálfur formað-
ur Framsóknarflokksins, sem
var með þessar sanngjömu
bollaleggingar.
Nú skulum við láta það gott
lieita, að Framsókn vilji koma
á landsverzlun og ránssköttum í
hefndarskyni fyrir stjómar-
skrárbreytinguna. Eai hvernig
ætlar hún að koma þessum fyr-
irætlunum fram, án þess að leita
samstárfs við sósíalista? Fram-
sóknarflokkurinn ætti að niuna
það, að þingmannatala lians
lækkar um þriðjung á næsta
misserinu, — strax þegar stjórn-
arskrárbreytingin hefir verið
staðfest. Þessvegna er alveg von-
laust að hann komi neinu fram
á þingi nema í fullri samvinnu
við báða sósíalistaflokkana. Það
er hálf óviðkunnanlegt af Fram-
sókn, að gera þessa fyrrverandi
og tilvonandi samstarfsflokka
sína að þeiin óaldarlýð, að eng-
inn geti átt neitt saman við þá
að sælda.
Framsóknarflokkurinn hefir
frá öndverðu og fram til þessa
dags allaf verið í meira eða
minna nánu samstarfi við sósíal-
ista. Til skamms tíma hafa
kommúnistar verið manna bezt
scðir hjá Framsókn. Einar 01-
geirsson sagði frá því í fyrradag,
að það var ekki fyrr búið að
lauga hinn nýstofnaða Komm-
únistaflokk, í árslok 1930, en
sendimenn komu frá Framsókn
með tilboð um að gera Siglu-
fjörð að sérstöku kjördæmi og
styðja framboð kommúnista
þar, gegn því, að kommúnistar
styddu kosningu Erlings Frið-
jónssonar á Akureyri vorið eft-
ir, 1931.
Svona var fyrsta handleiðslan,
sem kommúnistum var boðin,
— skoðanaprang í hjartfólgn-
asta máli Framsóknarflokksins.
Nú þykir Framsókn það ódæði,
að nokkrum skuli til hugar
koma að gera Siglufjörð að sér-
stöku kjördæmi. Ástæðan hlýtur
að vera sú, að það eru sjálf-
stæðismenn en ekki kommún-
istar, sem líklega sigra þar.
a
Lokun sölubúða
Eins og undanfarin ár verður
öllum sölubúðum lokað kl. 1 á
laugardögum yfir sumarmán-
uðina, fram til hausts. Aftur á
móti verða búðirnar opnar til kl.
8 e. h. á föstudögum.
Það skal tekið fram, að eng-
um pöntunum verður veitt mót-
taka í matvöruverzlunum á
laugardögum, og verður fólk að
athuga það. Búðir eru opnar til
kl.8 á föstudögum, og er ætl-
ast til þess, að fólk panti þá vör-
ur til helgarinnar.
Ætti fólk að hafa það hugfast,
að panta snemma þá matvöru,
sem á að nota um helgar.
Prestvígsla á Akur-
eyri n.k. sunnudag.
Biskup Islands, Sigurgeir Sig-
urðsson, hefir falið séra Frið-
riki Rafnar vigslubiskupi, Ak-
ureyri, að vígja guðfræðikandi-
datinn Jóhannes Pálmason til
prests. Prestsvígslan fer fram í
Akureyrarkirkju næstkomanidi
sunnudag. Er þetta i fyrsta sinn
sem séra Friðrik Rafnar vígslu-
biskup annast prestsvígslu fyrir
biskups hönd, og er það einnig
í fyrsta sinn, sem núverandi
biskup felur vígslubiskupi að
annast prestsvígslu, og er for-
dæmi fyrir þessu úr tíð fyrir-
rennara hans. Þannig önnuðust
þeir prestsvígslu fyrir hans hönd
síra Hálfdán Guðjónsson á
Sauðárkröki og síra Geir Sæ-
mundsson vígslubiskup.
Jóhannes Pálmason guðfræði-
kandidat var fyrir nokkru kjör-
inn prestur að Stað i Súganda-
firði.
Eftirtöld prestaköll eru nú
laus til umsóknar: Staður í
Steingrímsfirði, Eydalur, Suður-
Múlaprófastsdæmi, Seyðisfjarð-
ar- og Isafjarðarprestaköll og
Rafnseyri í Vestur-Isafjarðar-
prófastsdæmi.
Guðfræðipróf standa nú yfir í
Háskóla íslands og Ijúka fjörir
guðfræðingar prófi.
Þegar atbugað er allt bans
tal og háttalag undanfarið
misseri, undanfarna mán-
uði, jafnvel undaiifarnar vik-
ur, er alveg augljóst, að Fram-
sóknarflokkurinn hefir ekki
getað fengið það í sitt höfuð,
að kjördæmamálið mundi
ganga fram á þinginu. Allt
kosningatal hans hefir verið
við það miðað. að ekki yrði
hróflað við stjórnarskránni.
Flokkurinn hefir verið svo viss
í sinni sök, að hann hefir hætt
og smánað alla þá, sem hafa
leyft sér að nefna nokkuð ann-
að en kosningar i vor. Nú tal-
ar hann daglega klökkum
rómi um þá dæmalausu óhæfu,
að stofna til ófriðar á þessum
miklu háskatímum!
Það er ofmikið sagt, að
Framsóknarflokkurinn sé far-
inn að fella tennur, — þótt
roskinn sé —, því aldrei liefir
heyrzt meiri gnístran tanna en
úr þeirri átt, seinustu dagana.
En það er eins og farin séu
að „lirökkva af honum skiln-
ingarvitin, hvert af öðru“. Ef
hann hefði haldið eðlisávísun
sinni óbilaðri, hefði hann kom-
izt lijá þeirri skapraun, að
*hefja mishepnaða friðarsókn
nú fyrir skemmstu, þvert ofan
i hrakvrði og liáð um þá, sem
bent böfðu á samstarfsleiðina,
meðan hún var fær.
En öllu fer aftur, þegar því
er fullfarið fram. Framsóknar-
flokkurinn ætlaði að koma ár
sinni svo fyrir borð, að sjálf-
Stæðismenn neyddust til þess
að ganga til kosninga, án þess
að hafa fengið nokkra lausn á
kjördæmamálinu. Hann ætlaði
að grafa þessum heittelskaða
samstarfsflökki kyrrláta og
djúpa gröf. En nú brást boga-
listin, aldrei þessu vant. Gröf-
in er tekin og það er heppi-
legt, að hún er dálítið rúm-
góð, því hún á að taka við ein-
um 6—7 þingmönnum Fram-
sóknarflokksins áður en 6
mánuðir eru liðnir.
Það er ekki úr vegi að at-
huga ofurlítið, hvernig á því
stendur, að hinn mikli meist-
ari skyldi geta spilað jafn
herfilega af sér og raun er á.
Því þótt gert sé fyllilega ráð
fyrir afföllum á skilningarvit-
unum, þá hefir hér svo óhönd-
uglega ráðizt, að fyrirmunun
má kalla.
*
Framsóknarflokkurinn gat
ekki gengið þess dulinn, að
sjálfstæðismenn mundu ekki
leggja til kosninga, án þess að
reyna að fá endurbætur á
kosningafyrirkomulaginu. Hitt
gat aftur verið vafamál, hvort
þingmeirihluti fengist fyrir
þeim breytingum, sem sjálf-
stæðismenn gæti staðið saman
um. I umræðum um þessi mál
leggja Framsóknarmenn höf-
uðáherslu á, að gengið sé á
hagsmuni „dreifbýlisins* með
þeim tillögum, sem nú liggja
fyrir. Það er margsinnis búið
að sýna fram á, að þessi kenn-
ing hefir ekki við neitt að
styðjast. En til þess að sanna
óvéfengjanlega, hvílik fjar-
stæða er hér á ferð, nægir að
benda á, að höfuðbreytingin,
sem nú er gert ráð fyrir, er
tekin upp samkvæmt kröfum
„dreifbýlisins“. >
Það eru ekki Reykvíkingar
eða aðrir kaupstaðabúar, sem
bafa tekið upp baráttuna fyr-
ir hlutfallskosningum í tví-
menningskjördæmum. Nei,
það eru kjósendurnir í sveita-
kjördæmunum — sjálft „dreif-
býlið“. Þessi einfalda umbóta-
tillaga kemur fram í eðlilegu
framhaldi þess, að sveitamenn
úr öllum flokkum höfðu orð-
ið ásáttir um, að koma á hlut-
fallskosningum til Búnaðar-
þings. Eftir að viðurkennt er,
að hagarilegt sé og réttmætt,
að sveitamenn velji fulltrúana
á Búnaðarþing með lilutfalls-
kosningum í 7 tvímennings-
kjördæmum, er ógerningur að
sannfæra nokkurn heilvita
mann um, að ranglátt sé og
óhaganlegt, að þeir velji full-
trúa á Alþing með hlutfalls-
kosningum í 6 tvímennings-
kjördæmum. „Dreifbýlið“, —
sem er eins konar risavaxinn
„háttvirtur kjósandi“ i munni
Tímamanna — krefst hlutfalls-
kosninga í tvímenningskjör-
dæmunum. Þess vegna liggur
í augum uppi, að sú krafa er
ekki borin fram, til þess að
vinna „dreifbýlinu“ tjón. Kraf-
an er fyrst og fremst fram-
komin til þess að rétta hlut
þess mikla lcjósendahóps í tví-
menningskjördæmunum, sem
nú er rangindum beittur. Má
vel segja, að þetta sé gert til
„samræmingar og lagfæringar“
— eins og í gerðardómslögun-
um stendur — eftir að sveita-
menn hafa sjálfir tekið upp
þetta fyrirkomulag um full-
trúaval til Búnaðarþings.
Eins og sagt hefir verið hlaut
Framsóknarflokknum að vera
full-ljóst, að sjálfstæðismenn
mundu ekki ganga til kosn-
inga, án þess að leita umbóta
i kjördæmamálinu. Allir vissu,
að Sjálfstæðisflokkurinn stóð
einhuga með hlutfallskosning-
um í tvimenningskjördæmum.
Aftur á móti lá ekkert fyrir um
það, að sósíalistaflokkarnir
mundu aðhyllast þessa tilhög-
un. Það mátti þvert á móti
telja líklegt, að þeir létu sér
finnast fátt um slíka Iausn
málsins. Má þvi til sönnunar
benda á, að hér í blaðinu birt-
ust í fyrravetur 7 eða 8 grein-
ar um þessa breytingu á kosn-
ingafyrirkomula^inu, án þess
nokkuð væri undir málið tek-
ið í blöðum sósíalista, svo að
munað sé.
*
«
Framsóknarflokkurinn sá
það réttilega, að sósíalista-
flokkarnir eru fyrst og fremst
málsvarar „þéttbýlisins". Þess
vegna gerði hann ekki ráð fyr-
ir að þeir mundu taka undir
kröfur „dreifbýlisins", um
hlutfallskosningar í tvimenn-
ingskjördæmunum. Enda
höfðu sósíalistaflokkarnir haft
allt aðrar og róttækari tillög-
ur á prjónunum um breyting-
ar á kjördæmaskipuninni. En
ástæðan til þess, að sósialista-
flokkarnir hurfu frá hinum
viðtækari fyrirætlunum sínum
og aðhylltust hina einföldu
lausn málsins, sem sjálfstæðis-
menn höfðu borið fram af
hálfu „dreifbýlisins“, var auð-
vitað sú, að við nánari athug-
un kom í ljós, að þessi lausn'
felur ekki einungis i sér rétt-
arbætur fyrir kjósendurna í
tvímenningskjördæmum, held-
ur auk þess afar mikilvæga
leiðréttingu á styrkleikahlut-
föllum þingflokkanna.
I núgildandi stjórnarskrá er
gert ráð fyrir, að þingflokkar
„hafi þingsæti í sem fyllstu
samræmi við atkvæðatölu sína
við almennar kosningar“. Þótt
Framsóknarmenn látí sér sjást
yfir svona smáatriði, geta þeir
ekki neitað því, að tilgangur
stjórnarskrárinnar sé sá, sem
hér er lýst. Reynslan hefir
sýnt, að því fer mjög fjarri,
að þessum tilgangi verði náð,
að stjórnarskránni óbreyttri.
Lætur nærri, að þingflokkur
Framsóknar hafi tvöfaldan
rétt á við hina flokkana hvern
um sig, þegar litið er á at-
kvæðatölurnar við almennar
kosningar.
Hin réttmæta krafa „dreif-
býlisins“ um hlutfallskosning-
ar í tvímenningskjördæmum
miðar að því að jafna mjög
metin milli flokkanna. Sam-
þykkt þessarar breytingar þýð-
ir það, að Framsókn verður að
láta af hendi 6 illa fengin þing-
sæti. Eftir að úti var um sam-
vinnu sósíalistaflokkanna, við
Framsókn, þótti þeim ekki
lengur neina nauðsyn til bera,
að láta að óskum Framsókn-
ar, frekar en verkast vildi.
Langvinn reynsla hafði kennt
gömlum samherjum hvað
Framsóknarflokkurinn gat
verið óbilgjarn og ráðríkur.
Nú þótti ekki lengur mega
fresta því, að gera ráðstafanir
til að draga úr ofmetnaði þessa
heimaríka og þrásætna valda-
flokks. Það var réttilega séð
og skynsamlega athugað, að
líklegasta leiðin til þess að
hnekkja forréttindaaðstöðu
Framsóknar, var að gera þau
úrræði, sem Sjálfstæðisflokk-
urinn stóð einhuga um, að
uppistöðunni í þeim umbóta-
tillögum, sem fram yrðu born-
ar.
*
Ef Framsóknarflokkurinn
hefði ekki þegar verið orðinn
fyrir talsverðum afföllum á
þýðingarmiklum eiginleikum
sínum, hefði hann séð, hvað að
fór, þegar Alþýðuflokkurinn
ber fram frumvarp sitt um
kjördæmamálið. Ef hann hefði
þá skilið sinn vitjunartíma, var
ekki óhugsandi, að hann hefði
getað komizt hjá skipbrotinu
að þessu sinni. En það var eins
og bundið væri fyrir augu og
eyru allra þeirra ráðamanna
flokksins,sem til sín létu heyra.
Það var ætt áfram af svo
blindri frekju, að auðséð var,
að það var feigðin sjálf, sem
kallaði.
Þegar loks að Framsókn átt-
aði sig, var allt um seinan.
Flokkarnir, sem að kjördæma-
málinu standa, voru þá orðnir
ásáttir um sameiginlega lausn
þess. Framkoma Tímamanna,
utan þings og innan, hafði
sannfært flesta þingmenn lýð-
ræðisflokkanna um það, að
þeir gætu ekki varið fyrir kjós-
endum sínum, eða þjóðinni i
heild sinni, að slá á frest nauð-
synlegum aðgerðum til að
draga úr ergi og yfirgangi of-
stopaflokksins. Þetta skildi
Framsókn — þegar í tönnun-
um skall. Þá beygði þessi gamla
dyrgjakné sín og skreið í snjón-
um spottakorn. En þá varð
engu breytt. Friðarsóknin varð
hin ömurlegasta Canossa-
ganga, sem um getur í íslenzkri
Karlmann
°g
kvenmann
vön sveitavinnu, vantar í vor
og sumar. Uppl. i sima 3883.
Góðnr
vörubll*
óskast til kaups strax. HeJzt
Ford, 2—2Y2 tonns. — Uppl.
i sima 3827 fná kl. 8—9 í
kvöld.
Brúarfoss
fer vestur og norður seint i
næstu viku.
Um vörur óskast tílkynnt
oss fyrir mánudagskvöld 18.
maí. —
Lítið
Garðhús
til sölu nú þegar.
Afnotaréttur af kálgarði i
góðri rækt, kringum 1000 fer-
metra að stærð, gæti ef til vill
fyigt.
Allar nánari uppl. gefur
h.d.m. Gunnar E. Benedikts-
son, Bankastræti 7. Simi 4033.
Úrvals rabbar-
barahnausar
eru komnir.
Mikið af fjölærum plöntnm.
Litla Blómabúðin
Bankastræti 14. Sími 4957.
Vandaður
sumarbústaður
úr steinsteypu, ca. 10 km. frá
bænum, til sölu með góSum
kjörum, ef samið er strax. —
GUNNAR & GEIR.
Veltusund 1. — Sími: 4306.
Nokkorir
model
sumarkjólar.
Sauxnastofan
Frakkastíg 26.
ÞAÐ BORGAR SIG
AÐ AUGLÝSA
1 VÍSI!
Sáiilkii
óskast i vist hálfan eða allan
daginn. Sérherbergi
EMILÍA BORG.
Laufásvegi 5.