Vísir - 23.10.1942, Blaðsíða 2

V l s 1 H
VISIF7
DAGBLA0
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félngsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstrœti).
Sfmar: 16 30 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Svona fór um
sjóferð þá.
JZJj kki var lítill vindurinn í
Framsóknarmönnum eftir
úrslitin í Reykjavík. Þeir töldu
sér vísan sigur, og jafnframt,
að Sjálfstæðisflokkurinn væri
að „koðna“ niður. Hér var ekk-
ert einstakt fyrirbrigði á ferð.
Slikur tónn hefir heyrst við
hverjar kosningar um margra
ára skeið, en hefir aldrei reynst
sannspá.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
aldrei staðið á styrkari fótum
en í dag. Sveitirnar hafa sýnt,
að þær skilja hlutverk sitt.
Sveitamenningin er undirstaða
islenzks sjálfstæðis. Kaupstaða-
menningin er ávallt eins, ef hún
er hrein kaupstaðamenning.
Menn finna aldrei þjóðarsálina
fyr en út í sveitirnar kemur. Þar
fyrst finnst hin rótgróna þjóð-
menning, —- allt liið fegursta,
sem hvert land hefir að bjóða í
hverri mynd sem er. En í kaup-
stöðunum gnæfir sveitamenn-
ingin, — og jafnframt þjóð-
menningin ha»t. Allir þeir
frjókvistir, sem skotið hafa rót-
urn í íslenzkri sveitamenningu,
gnæfa hæst er til kaupstaðanna
kemur. Þar fá þeir tækifæri til
að njóta sín. Það er ekki undra-
vert, að menn eins og Eggert
Ólafsson og Jón Sigurðsson urðu
að þjóðhetjum. Þeir hefðu aldrei
orðið það heima í sveitinni. Þeir
fengu að njóta sín á öðrum vett-
vangi, og það gerði gæfumun-
inn.
Sveitamenningin er góð, en
hún er ekki einhlít. Hún getur
aldrei notið sín einvörðungu,
nema því aðeins, að hún fái
tækifæri til að sýna sig, og það
fær hún ekki nema því aðeins
að hún dafni í kaupstöðum. Þar
opnast möguleikamir, — hin
gullnu tækifæri.
Það er þvi mikill misskiln-
ingur, er einn stjómmálaflokk-
ur byggir tilveru sína á sveita-
menningunni einvörðungu.
Hana getur enginn flokkur né
enginn einstaklingur tileinkað
sér sérstaklega. Sveitamenning-
in er eitt af þeirn sameiginlegu
gæðum, sem landslýðurinn nýt-
ur, og enginn verður sviftur,
sem eitt sinn hefir hlotið. Það
er því beinlínis spaugilegt, er
mönnum Iiugkvæmist, að þeir
séu hinir einu arftakar sveita-
menningarinnar, og enginn hafi
neitt af þeim gæðum hlotið
nema þeir. Meginþorrinn af
Reykvikingum eru úr sveitinni
komnir, — og eiga þar vini og
ættingja. Mannlegt eðli væri
furðulegt, ef hægt væri að rægja
saman sveitir og sjávarþorp,
þegar þetta er haft hugfast.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
átt örðugt uppdráttar í sveitum
landsins. Tortryggni hefir mætt
lionum hvar sem að dyrum hef-
ir verið barið, — en nú hefir á-
nægjuleg breyting á þessu orðið.
Flokkurinn hefir yfirleitt aukið
fylgi sitt til stórra muna, —
eða að minnsta kosti engu glat-
að af því fylgi, sem hann áður
hlaut, og er það miklu glæsilegri
árangur en Framsóknarmenn
spáðu, sem þóttust eiga einka-
rétt á sveitunum í krafti
^ samvinnufélaganna og sam-
I Jiands þeirra. Úrslit kosning-
1 anna sýna, að ekki er nolckrum
flokki fært, að hyggja starf sitl
á andstyggilegum róghurði
milli sveita og sjávarplássa ein-
göngu. Hann verður jafnframt
að leggja eitthvað jákvætt til
baráttunnar, sem háð er fyrir
tilverunni á öllum stöðum og
öllum sviðum. Hin neikvæða
barátta Framsóknarflokksins
hefir leitt til þess ósigurs, sem
hann hefir nú orðið að þola, og
ekki orðið mannlega við. Fram-
sóknarmenn vildu vera menn
en voru ekki, — og vildu glíma,
en gátu ekki, og því er nú upp
runnið þeirra skapadægur. I
ranglæti hafa þeir setið og not-
ið valdanna, —- í réttlæti hafa
þeir völdunum tapað og verða
að engu.
Sunnudagskóli
Guöfræöideildar
Háskólans.
Sunnudagaskólinn í Háskóla-
kapellunni, sem haldinn hefir
verið tvo undanfarna vetur,
mun taka til starfa á sunnudag-
inn er kemur. Fyrirkomulag
lians verður hið sama og áður,
og standa að honum bæði kenn-
arar og stúdentar guðfræðideild-
ar. —
Öll hörn 7—14 ára eru vel-
komin meðan húsrúm leyfir, og
eru þau beðin að safnast saman
í fordyri Háskólans (gengið inn
um aðald>T frá austri) i síðasta
lagi 10 mínútum fyrir kl. 10, því
að skólinn á að hefjast i kap-
ellunni kl. 10 f. h. stundvislega.
Þau hörn, sem hafa verið í skól-
anum áður, taki með sér mynda-
bækurnar, sem þau hafa fengið
þar. Sungnir verða sálmar i
sálmahók K.F.U.M., og er æski-
legt, að böm, sem eiga liana,
hafi hana með sér.
Tveir fyrverandi
stjórnarmeðlimir
Ármanns heiðraðír.
í fyrrakvöld hélt Glímufélagið
Ármann fyrsta skemmtifund
sinn á þessum vetri í Oddfellow-
liúsinu. Flutti Steinþór Sigurðs-
son magister erindi með skugga-
mvndum og ýmislegt fleira var
þar til skemmtunar.
Á þessum fundi voru tveir
fyrrverandi stjórnarmeðlimir
félagsins heiðraðir, þeir Jóhann
Jóhannesson og Þórarinn Magn-
ússon, er báðir hafa setið árum
saman í stjórn Ármanns og innt
mikið og óeigingjarnt starf af
höndum í þágu félagsins.
Voru Þórami afhentar Þjóð-
sögur Ólafs Davíðssonar og
þjóðsögusafnið „Grima“, hvort-
tveggja í skrautbandi og með
skrautrituðu ávarpi. Jóhanni
var afhent ritsafn Davíðs Stef-
ánssonar, einnig í skrautbandi
og með skrautletruðu ávarpi.
Ennfremur var Jóhanni gef-
inn borðfáni, Ármannsfáninn, á I
fallegri fánastöng, í tilefni af
þvi, að liann er í ár búinn að
vera 15 ár virkur íþróttamaður,
sem ávallt hefir keppt við góðan
orðstir undir merki Ámanns.
Sj álfstæðisflokkurinn hefir
unnið 6 þingsæti,
KLUKKUNNI
VERÐUR SEINKAÐ AÐRA
NÓTT.
Aðfaranótt sunnudags
næstkomandi kl. 2 verður
horfið frá sumartíma og
klukkunni seinkað um eina
stund, svo að hún verði 1. —
Menn ættu að hafa hugfast
þessa breytingu og seinka úri
sínu eða heimilisklukkum
um eina klsL er þeir taka á
sig náðir annað kvöld.
Jón á Heynistad 2. þm.
Skagfirðinga.
í gær var talið í fimm kjördæmum: Dalasýslu, Austur-Skafta-
fellssýslu, Skagafjarðarsýslu, Suður-Múlasýslu og Norður-
Þingeyjarsýslu, en úrslit í Norður-Þingeyjarsýslu fréttust ekki
hingað fyrr en í morgun, sökum þess hve talning byrjaði seint.
í þessum sýslum nema N.-Þingeyjarsýslu jók Sjálfstæðisflokkur-
inn Við atkvæðamagn sitt, þótt lítið væri í Suður-Múlasýslu, þar
sem kommúnistar hafa aukið fylgi sitt ískyggilega. — £ Autsur-
Skaftafellssýslu hefir fylgi Alþýðuflokksins að kallast þurrkazt
út. — I Skagafirði unnu Sjálfstæðismenn annað sætið af Fram-
sókn.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir nú unnið 6 ný þingsæti og 4
þeirra af Framsóknarflokknum, en unnið á í öðrum kjördæm-
um, þar sem Framsóknarmenn héldu velli. Þetta er það, sem
á Tímamáli heitir, að „fylgi Sjálfstæðisflokksins sé að koðna
niður.“
Skagafjarðarsýsla.
Þar urðu úrslit þau, að kosn-
ingu* hlutu efsti maður á lista
Framsóknarflokksins, Sigurður
Þórðarson, og efsti maður á
lista Sjálfstæðisflokksins, Jón
bóndi Sigurðsson á Reynistað.
Listarnir fengu atkvæði sem
hér segir: A-listinn 85 (4), B-
listinn 1047 (3), C-listinn 81‘
(3) og D-listinn 706 (7). Auðir
seðlar voru 12 og 10 ógildir.
Orslit 5. júli: Sigurður Þórð-
arson (F) 1117, Pálmi Hannes-
son (F) 1091, landlisti flokksins
8. Pétur Hannesson (S) 746,
Jóhann Hafstein (S) 652, land-
listi flokksins 5. Ármann Hall-
dórsson (A) 66, Ragnar Jó-
hannesson (A) 67, landlisti
flokksins 8. Pétur Laxdal (Soc.)
61, Þóroddur Guðmundson
(Soc. )59 og landslisti flokks-
ins 12.
i
Suður-Múlasýsla.
Orslit urðu þau, að kosningu
hlutu tveir efstu menn af lista
Framsóknarmanna, þeir Ey-
| steinn Jónsson og Ingvar Pálma-
j son. A-listinn (A) hlaut235 (11)
i atkv., B-Iistinn (F) 1244 (12),
I C-listinn (Soc.) 540 (9) og D-
j listinn (S) 523 (20). Auðir seðl-
ar 8 og 23 ógildir.
j Orsht 5. júli: Eysteinn Jóns-
son (F) 1090, Ingvar Pálmason
(F) 1022 og landslisti flokksins
15. Árni Jónsson (S) 504, Jón
Sigfússon (S) 446 og landslisti
flokksins 34. Lúðvíg Jósefsson
(Söc.) 385, Arnfinnur Jónsson
(Soc.) 335 og landslisti flokks-
ins 30. Jónas Guðmundsson (A)
232, Eyþór Þórðarson (A) 160
ög landslisti flokksins 30.
Norður-Þingeyjarsýsla.
Kosinn var Gisli Guðmunds-
son (F.) með 590 atkv., Bene-
dikt Gíslason (S.) hlaut 106 og
Kristján Júlíusson (Soc.) 61
I atkv. Landlisti Alþýðuflokksins
| fékk 18 atkv. Auðir seðtar voru
i 2, og einn ógildur. Á kjörskrá
voru 1076 manns.
Úrslit 5. júlí: Gísli Guðmunds-
son (F) 594 (14), Benedikt
Gíslason (S) 124 (9), Kristján
Júlíusson (Soc.) 43 (6), Benja-
min Sigvaldason (A) 15 (8).
I
Austur-Skaftafellsssýla.
Kosningu hlaut Páll Þorsteins-
son (F) með 285. Helgi H.
Eiríksson (S) 202 (9) og Ás-
mundur Sigurðsson (Soc.) 100
(2). Landslisti Alþýðuflokksins
fékk 4 atkv. Auðir seðlar voru
6 og ógildir 3.
Orslit 5. júlí: Páll Þorsteins-
son (F) 287 (16), Helgi H. Ei-
ríksson 164 (0), Knútur Krist-
insson (A) 126 (0). Ásmundur
Sigurðsson (Soc.) 39 (1).
Dalasýsla.
Kjörinn var Þorsteinn Þor-
steinsson (S). Hlaut hann 366
(7). Pálmi Einarsson (F) 298
(5), Jóhannes úr Kötlum (Soc.)
32 (0), Gunnar Stefánsson (A)
7 og landlistinn 2. Á kjörskrá
voru 855.
(Úrslit 5. júlí: Þorsteinn Þor-
steinsson 355 (2), Pálmi Ein-
arsson (F) 304 (3). Jóhannes
úr Kötlum 32 (1). Gunnar Stef-
ánsson (A) 11 (2).
Kosinn var Gísli Guðmunds-
son (F) með 590 atkv., Benedikt
Gíslason (S) hlaut 106 og Krist-
j ján Júlíusson (Soc.) 61 atkv. —
Landslisti Alþýðuflokksins fékk
18 atkv. Auðir seðlar voru 2 og
1 ógildur. Á kjörskrá voru 1076
manns.
Hafnarfjörður :
Dómur fyrir ölv-
un við akstur.
Nýlega var í Hafnarfirði kveð-
inn upp dómur yfir bílstjóra
nokkurum sem valdið hafði
bifreiðaárekstri austur á Þing-
völlum í sumar og var þá ölv-
aður við stýrið. Var hann
dæmdur í 10 daga varðhald og
sviptur ökuleyfi um 3ja mánaða
skeið.
Bifreiðaárekstur.
Fyrir nokkurum dögum varð
i Hafnarfirði bifreiðaárekstur
milli nýrrar íslenzkrar fólks-
flutningsbifreiðar og litillar er-
lendrar bifreiðar. Rákust þær
á á götuhorni Vesturbrúar og
Vesturgötu með þeim afleiðing-
um, að íslenzka bifreiðin stór-
skemmdist, en hinsvegar mun
herbifreiðina lítið eða ekkert
hafa sakað.
Þórhallur Þorgilsaon
mun í vetur, eins og að undan-
förnu, kenna ítölsku og spænsku í
Háskólanum, en að þessu sinni
verður engin kennsla fyrir byrjend-
ur, heldur aðeins fyrir lengra
komna. Þeir, sem vilja taka þátt í
þessum námskeiðum, komi til við-
tals í Háskólann mánudaginn 26.
]). m. kl. 6 e. h.
Fertugur í dag:
Kristmann Guðmundsson.
Þegar eg stundaði nám í
Menntaskólanum fyrir nokkr-
um árum, kynntist eg á Lands-
bókasafninu ýmsum ungum
mönnum, sem stunduðu þar
bóklegan fróðleik, {)ótt ekki
sætu þeir á skólabekknum.
Meðal þeirra manna var Krist-
mann Guðmundsson. Einkenni-
leg atvik Ieiddu til þess, að við
bundumst vinaböndum, og eftir
því sem árin hafa liðið hefi eg
ávallt kunnað að meta hann
betur og að verðleikum.
Kristmann Guðmundsson er
gæddur óvenjulegu þreki. í upp-
vextinum kaus hann heldur að
svelta, en biðja aðra ásjár. „Han
har aldrig gaaet paa Akkord
med Sletheden", eins og einhver
vitur maður sagði, og hefði það
þó getað verið freistandi, ef
miðað var við þann árangur,
sem ýmsir skáldbræður hans
náðu, með þvi að beita slíkum
brögðum. En ekki meira um
það. Kristmanni væri ógeðfellt,
ef honum væri hrósað á annara
kostnað.
Ungur að árum gaf Krist-
mann út Ijóðabók, birti smá-
sögur og kvæði i ritum og blöð-
um, sem vöktu á honum nokkra
athygli. Enga viðurkenningu
hlaut hann þó, og kaus sér þvi
það hlutskiptið, að leita út fyrir
landsteinana, i þeirri von að
gáfur hans og hæfileikar yrðu
betur metnir með öðrum og
framandi þjóðum.
Það leið heldur ekki á löngu
þar til fréttir bárust hingað til
lands, er hermdu að Kristmann
hefði unnið sér frama erlendis.
Yrði of langt að rekja hvern
sigur hans ,enda nægir þess að
minnast, að hann hefir nú látið
frá sér fara 12 bækur á norskri
tungu, en þær hafa aftur birst
í þýðingu í 20 þjóðlöndum utan
Noregs, og hvarvetna hlotið ein-
dæma lof. En allt þetta gerðist
fyrir stríð.
Kristmann Guðmundsson leit-
aði hingað til lands, er ófriður-
inn hófst. I fyrstu settist hann
að hér í höfuðstaðnum, en felldi
sig ekki við þann eril, sem hér
er, og flutti því til Hveragerðis
og unir sér þar úgætlega. Hefir
hann unnið þar að ritstörfum
undanfarið, og kemur nú í vet-
ur á markaðinn bók eftir hann,
er nefnist: „Nátttröllið glottir",
en auk þess hefir hann margar
bækur í smíðum, sem bráðlega
munu lita dagsins ljós.
Það hefir háð Kristmanni
nokkuð hversu töm honum
gerðist erlend tunga vegna lang-
dvala fjarri fósturjörðinni, en
hann gerir gys að öllum erfið-
leikum og býður öllum hættum
byrginn. En það tekur tíma að
fá vald á íslenzkri tungu að
nýju, og Kristmann vill engin
ritverk láta frá sér fara, nema
því aðeins að þau séu lítalítil, og
því hefir orðið nokkurt hlé á
afköstum hans.
Eg hefi haldið til haga ýms-
i um ritdómum, sem eg hefi séð
i erlendum blöðum, varðandi
Kristmann. Eg fór að blaða 1
þeim i kvöld. Rakst eg þá á
grein úr sænska blaðinu:
„Folket i bild“, sem fjallar um
bókina „Gudinden og oksen“ og
er svohljóðandi: „Kristmann
Gudmundsson, den unge islend-
aren er kánd over hela várlden.
Han er en diktare med guda-
gáva, — ingen kan som han
skánka sin pros stálets glans,
dunens mjukhet og silvermoln-
-ans skára lyrik. I sina besta
stunder er han underbar".
Fleiri lofsamlega dóma mætti
tilgreina og ekki er úr vegi að
geta þess, að „Gyðjan og uxinn“
var einnig út gefin í Ameriku
fyrir rúmu ári og hlaut hina
ágætustu dóma.
Það er grátbroslegt, að er
Kristmann kom hingað til lands
flutti hann með sér eitthvert á-
gætasta bókasafn, sem völ hefir
verið hér á landi í einstaks
manns eigu. Þetta bókasafn varð
hann að selja, til þess að tryggja
sér þak yfir höfuðið, og einnig
af þeim sökum að vegna styrj-
aldarinnar fékk hann engar
greiðslur fyrir bækur sínar frá
meginlandi Evrópu. En Krist-
mann seldi bókasáfn sitt þegj-
andi og liljóðalaust frekar en að
leita aðstoðar hins opinbera eða
einstaklinga, til þess að halda
því. Þetta gefur nokkra hug-
mynd um innræti Kristmanns.
Hann fer sinna eigin ferða og
ætlast til einskis af öðrum.
Það er athyglisvert að þrátt
fyrir sárustu fátækt hefir Krist-
mann Guðmundsson aldrei látið
hugfallast, og aldrei kropið á
kné fyrir öfgastefnum. Hefði
hann gert það nyti hann nú ríf-
legra launa, eins og ýmsir rit-
höfundar, sem selt hafa sálu
sína án þess að blikna. Mér er
persónulega lcunnugt um, að
eins og sakir standa á Krist-
mann við þröngan kost að búa,
en er ekki ástæða til að sýna
það í verkinu að hann sé einnig
nokkurs metinn hér á landi.
Væri hann kommúnisti nyti
hann nú tryggra launa, en af
þeim sökum að hann fer sinna
eigin ferða nýtur hann einskis
annars en hlýrra kveðja á fert-
ugsafmæli hans í dag.
K. G.
Bϒop
frétlír
LQM.\ = m\mvu=
Myrkvun skipa.
Ákveðið hefir verið, að skip, sem
liggja á Reykjavíkurhöfn, utan
garða, eða í nágrenni bæjarins, skuli
vera myrkvuð frá sólarlagi til sól-
aruppkomu. Skip, sem liggja við
festar, skulu hafa cfauf akkerisljós
byrgð að ofan, en þaú skulu byrgð
að öllu, ef hættumerki er gefið.
Skip, sem ekki liggja við festar,
eiga að hafa uppi venjuleg sigl-
ingaljós, en slökkva á þeim, ef til.
loftárásar kemur. Engar hömlur eru
lagðar á notkun ljósa t skipum, sem
liggja í innri höfninni, en þó skal
slökkva öll ljós, ef til Ioftárásar
kemur.
Kvenfélag: Laugarnesaóknar
efnir til hlutaveltu á næstunni og
mun fé því, sem áskotnast kann,
verða varið til að skreyta að inn-
an hina væntanlegu kirkjubyggingu
Laugamessóknar. Kvenfélagskon-
urnar hafa unnið að kirkjubygging-
armálunum af mikilli ósérplægni og
dugnaði og hafa þær þegar safnað
í álitlegan sjóð, er varið skal til
þess að skreyta nteð kirkjuna og
til þess að koma upp faltegum
skrúðgarði umhverfis kirkjuna. Er
þess vænzt, að vegna hins góða til-
gangs bregðist bæjarbúar vel við
og gefi konunum muni á hluta-
veltuna.
Félagið Anglia
heldur fund í kvöld kl. 8,30 að
Hótel Borg. Enskur flugliðsforingi
flytur erindi. Dansað á eftir.
Ungbarnavernd Líknar,
Templarasundi 3, er opin þriðju-
daga og föstudaga kl. 3,15—4 fyr-
ir börn, sem eru með og hafa feng-
ið kíghósta.
Næturlæknir.
María Hallgrímsdóttir, Grundar-
stíg 17, sími 4384. Næturvörður i
Reykjavíkur apóteki.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 15,30 Miðdegisútvarp. 19,25
Hljómplötur: Harmónikulög. 20,00
Fréttir. 20,30 Upplestur: „Máninn
líður“; sögukafli eftir Steinbeck
(Sigurður Einarsson dósent). 20,55
Strokkvartett útvarpsins: Ungversk
þjóðlög eftir Kássmeyer. 21,10
íþróttaþáttur. 21,25 íslenzkir ein-
söngvarar og kórar. 21,50 Fréttir.