Vísir - 03.09.1943, Side 3

VISIR
Jónas Guðmundsson:
Almenni bænadagurinn
í Bretlandi.
BRETAR eru, að eg held, eina þjóðin, sem þátt tekur í nú-
verandi ófriði, sem við og við heldur svokallaða almenna
hænadaga. Þeir gerðu þetta einnig í stríðinu 1914—1918 og1
telja sig þá hafa fengið þá reynslu aí þessum bænadögum, að
þeir halda þeim hiklaust áfram. /
Kon un gurin n f yri rskipar
liina ahnennu bænadaga og oft-
ast eða alltaf í samráði við ]>ing-
ið og stjórnina. Gengur þá kon-
ungur og fjölskylda Iians, rik-
isstjórnhi og þingmenn í kirkju
og biðja um hjálp guðs og
vernd í ófriðnum. Svo rík er
þessi tilfinning í Bretum, að á
hinum almennu hænadögum
fyllast aliar kirkjur Bretlands
— og alls brezka heimsveldisins
ef hænadagurinn nær einnig til
þeirra, — og allar þessar mörgu
mannssálir samstillast á sömu
slundu í bæn fyrir landi sínu og
þjóð.
Bretum er það Ijóst að ýmsar
þjóðir gera gys að þessari guð-
hræðslu þeirra og telja hana
ýmist hræsni eða liugleysi. En
þeir kæra sig kollótta lyn það,
og fara sinu fram engu að síð-
ur. Hvorki í Þýzkalandi, Rúss-
landi né Frakklandi hafa neinar
slíkar allsherjar bænasam-
komur verið lialdnar i þessum
ófriði það sem af er. Eftir
„flóttann frá Dunkirk“ héldu
Bretar þakkarguðsþjónustur í
öllum kirkjum sínum, en er
Rússar unnu sinn mesta sigur
nú i sumar skutu ]>eir úr 240
fallbyssum. Þannig minntust
]>essar tvær stórþjóðir, sem nú
berjast lilið við hlið, sín á hvorn
veginn þessara tveggja merki-
legu atburða. Kannske lýsa ]>ess-
ir tveir atburðir hvorri þjóðinni
um sig betur en hægt er að gera
i löngu máli.
í dag, 3. september, er einn
slíkur almennur bænadagur í
Bretlandi. Hann er haldinn á
þeim degi er 4 ár eru liðin frá
því er Bretland var þátttakandi
í núverandi heimsstyrjöld.
Konungurinn. hefir fyrirskipað
þennan bænadag fyrir alllöngu.
I hálfsmánaðar riti einu
brezku, hafa að undanförnu
verið að birtast greinar um
ýms atvik i yfii’standandi
ófriði, sem eru þess eðlis að
þau verða ekki skýrð út frá
hinu almenna sjónarmiði, sem
menn venjulega skýra hlutina.
Eru þar tilgreind ummæli f jölda
manna sem öll eru á þann veg,
að svo virðist sem Bretar séu
almennt sannfærðir um, að ein-
hver „hulinn verndarkraftur“
veiti þeim lið í baráltu þeirra.
Ilinn frægi blaðamaður G.
Ward Price, sem mörgum er
hér kunnur af bókum lians og
blaðagreinum birtir grein i
Daily Mail 14. nóv. 1942 —•
eftir innrás Bandaríkjamanna í
Norður-Afríku — og farast hon-
um orð á þessa leið:
„Aðeins sá, sem nennir ekki
að hugsa, kemst hjá því, að gera
sér ljóst hversu mikinn þátt
forsjónin á í hinum snöggu og
vel heppnuðu umskiptum styrj-
aldarinnar, — atburðum, sem
við verðum að byggja vonir
okkar um framtíðina á. Þeir,
sem hafa heyrt eitthvað um
hina áhrifamiklu atburði þess-
arar sögulegu viku (þ. e. inn-
rásarinnar i N.Afriku frá 7.—14.
nóv. 1942) eru minntir á lognið
og ládeyðuna, sem var við Dun-
kirk á dögunum.
Herforingjaráð bandamanna
hafði verið varað við því af veð-
urfræðingum, að eftir 1. októ-
ber mundi verða svo mikill sjó-
gangur á Atlantshafi úti fyrir
strönd Marokko, að ekki mundi
verða fært að setja þar lið á
land. Sú varð og reyndin á —
nema á sunnudaginn var —
daginn sem áætlað var að setja
þar lið á land.
Efasemdarmenn kunna að
segja, að þetta hafi eklci. verið
annað en lieppileg tilviljun. En
þetta verður ekki eini atburð-
urinn i sögu styrjaldarinnar,
sem knýr trúaða menn til þess
að færa guði þakkir, þegar sig-
urklukkurnar taka að hringja
sigurliljóma sína.“
Svipuð ummæli þessum eftir
liina fremstu menn í hermálum
og stjórnmálum Breta er unnt
að tilfæra. Má af þesu sjá, að
ólíkt er hinum fremstu mönn-
um þessa mikla ríkis farið og
þeim, sem hér á landi og víðar
telja það langt fyrir neðan virð-
ingu sína og „vísindalegan lær-
dóm“, að viðurkenna nokkura
forsjón æðri en eigið hyggju-
vit.
í tilefni þessa dags vil eg birta
hér nokkur ummæli sem áður-
nefnt rit viðhefir út af hinum
almennu bænadögum Breta. —
Þar segir svo um almenna
bænadaginn 4. ágúst 1918 — en
þá höfðu Bretar verið í stvrjöld
í 4 ár eins og nú —:
„Hvað eftir annað höfum við
hlotið bænheyrslu eftir alþjóð-
arbænadaga, einkum þegar fyr-
ir honum standa bæði konung-
urinn sem æðsti maður kirkju
og ríkis, ráðherrar krúnunnar
og báðar deildir þingsins. Eftir-
farandi kafli er tekinn úr grein
er nefnist: „Þjóðin kölluð til
bænalialds“, eftir ritstjórann, úr
blaði þvi er út kom 13. sept.
1939:
„4. ágúst 1918 — þegar fjög-
ur ár voru liðin frá þvi að Bret-
land sagði Þýzkalandi strið á
hendur — voru þakkar- og
bænarguðsjónustur haldnar um
gervalt landið. Þetta var engan
veginn í fyrsta sinn í þeirri
styrjöld, að bænaguðsþjónustur
voru haldnar um allar Bret-
landseyjar. En þessar guðsþjón-
ustur vory einstakar í sinni röð
að þvi leyti, að þær voru haldn-
ar undir forystu hans hátignar
konungsins og beggja deilda
þingsins í St. Margrétarkirkju í
Westminster. Árangurinn af
þessu' bænahaldi varð líka
undravert kraftaverk.
Til þess að geta metið til
fulls liversu mikilvægt það var,
sem á eftir gerðist, er nauðsyn-
legt að minnast þess, að í marz
1918 hafði brezki herinn goldið
alvarlegt afhroð, þegar Þjóð-
verjar brutust i gegnum víglín-
una þar sem 5. herinn brezki
var fyrir. Og þó að það skarð
væri fljótlega fyllt aftur, dró
svo úr kjarki brezku þjóðarinn-
ar við þennan ósigur, að hún
var aldrei nær því komin að ör-
vænta eins og næstu mánuðina
á eftir. En svo kemur almenni
bænadagurinn 4. ág. 1918, og
það þarf ekki annað en fletta
„Timeá‘“ eða öðrum brezkum
stórblöðum til þess að sjá á hve
yfirnáttúrlegan hátt straum-
hvörfin verða upp frá þessum
degi, þannig að séð varð frarn
á sigur bandamanna.
Sókn bandamanna hófst 8.
ágúst og upp frá því var sigur-
sæld bandamanna órofin, þang-
að til vopnahlé var samið 11.
nóv. 1918. Fréttaritari „Times“
lýsti þvi hve glæsileg hin nýja
sókn væri, og sagði: „Sigurinn
lá i loftinu.“ Ilinn 10. ágúst eru
fyrirsagnirnar í „Times“ þess-
ar: „Hin nýja sókn banda-
manna. Seytján þúsund fangar
leknir. Orustusvæðið stækkar.“
I forustugrein blaðsins segir
svo: „Hin nýja sókn, sem hafin
er undir stjón Sir Douglas
Haig er ein af hinum stærstu
og óvæntustu atburðum í þess-
ari styrjöld. Meira að segja veð-
urskilyrði voru bandamönnum
í liag, því að árásin var hafin i
skjóli dimmrar móðu. Engin
sókn, sem Bretar liafa tekið
þátt í hefir borið svo mikinn
árangur á fyrsta degi.“ Yfirlýs-
ingar frá Þjóðverjum staðfestu
hve þessi hamingjuskipti voru
óvænt, því þeir kvörtuðu yfir
því, að „handamenn notfærðu
sér dimma þoku“. Þess gerist
ekki þörf, að fylgjast með blöð-
unum lengur en til 31. ágúst
(1918). En þann dag segir Times
svo í yfirliti um atburði siðustu
þriggja vikna: „Einn eða tvo
undanfarna daga liefir undan-
liald Þjóðverja á vesturvigstöðv-
unum 'verið hraðara en áður.
Það er góðs viti. Hver sem hörf-
ar undan ótilneyddur hefir ekki
eins hraðan á og Þjóðverjar
liafa liaft miíli Rojæ og Noyon
og í stóru bugðunni suður frá,
þar sem Peronne stendur.“
Á þessum stað var það sem
„sóknin mikla“ brauzt fram eins
og flóðbylgja, sem hrífur allt
með sér. Á lienni varð ekkert
lát fyr en herirnir heyrðu kall-
ið á vopnahlésdaginn: „Hættið
að skjóta!“ Vissulega er það
meira en tilviljun ein, að hugar-
angur brezku þjóðarinnar skyldi
snúast upp í sigurgleði undireins
eftir almenna bænadaginn. Sig-
urinn lá í loftinu frá þeim degi
og þar til yfir lauk.“
Þessi er frásögn hins brezka
timarits af almenna bænadegin-
um 1918, á fjögra ára „stríðs-
afmæli“ Breta þá.
*
Þá minnist þetta sama rit á
almenna dænadaginn 26. maí
1940. Og farast því svo orð í því
sambandi
„Tuttugu og tveim árum eftir
sigurinn, sem kom á eftir al-
menna bænadeginum 4. ágúst
1918 var Bretland aftur í ínikilli
hættu statt. Hinn 10. maí 1940
liófst leifturstríð Þjóðverja
gegn Niðurlöndum og Frakk-
landi. f lok annarar vikunnar
í maimánuði voru rofnar varnir
Frakka við Sedan og Meuse og
eftir það sóttu þýzkar vélaher-
sveitir liratt fram yfir Frakk-
land og Belgíu. Leopold kon-
ungur samdi um uppgjöf og
belgiski herinn lagði niður vopn-
in og „hinn þýzki ljár náði næst-
tÉn því til Dunkirk“, einu hafn-
arlhnar, þaðan sem brezka liern-
um var undankomu au^fe. —
Mánudaginn 29. mai liafði sig-
urinn stígið þýzku herstjórn-
inni svo til höfuðs, að hún til-
kynnti: „Brezki herinn er um-
kringdur. Hersveitir okkar
sækja að honum til þess að upp-
ræta hann.“ Ástandið var ákaf-
lega alvarlegt.
Þegar allt var um garð geng-
ið sagði Churchill svo í ræðu,
sem hann hélt i neðri deild
þingsins 4. júní:
„Þegar eg bað þingið fyrir
viku síðan að vera viðbúið því,
að lilýða á skýrslu mína i dag,
þá óttaðist eg, að það yðri hlut-
skipti mitt að skjæa frá ægileg-
asta ósigrinum i hinni löngu
sögu okkar. Eg gerði ráð fyrir
— og um það voru nokkrir
dómbærir menn mér sammála
— að ekki kæmist aftur á skips-
fjöl nema um það bil 20—.30
þúsund manns. Öllu úrvalsliði
liins brezka hers, sem verða átti
sá kjarni, sem við áttum að
byggja á og utan um í framtið-
inni og eigum að nota til þess
að byggja upp mikinn brezkan
her á seinni árum stríðsins, virt-
ist búin tortíming á vigvellinum
eða' að liann yrði tekinn til fanga
og lians biði smán og hungur.
En samkvæmt tilmælum hans
liátignar konungsins liafði ver-
ið haldinn almennur bænadag-
ur 26. maí. Konungurinn flutti
ávarp í útvarp og bað brezku
þjóðina og allt heimsveldið að
fela guði mál sín. í fararbroddi
ráðherranna fór konungur til
Westminster Abby, en milljónir
þegna lians um, viða veröld fóru
til kirkju til þess að sameinast
í hæn. Morguninn eftir stóð þessi
setning í „Daily Sketch“: „Ekk-
ert þessu líkt hefir nokkurn-
tímá ^ður komið fyrir.‘‘ Brátt
var orðiö „kraftaverk“ á allra
vörum. Hin óvæntustu tiðindi
höfðu gerzt. 335 þúsundir
nianna höfðu verið hrifnir „úr
ldóm dauðans og smánarinnar
heim til ættlands síns.“ í ræðu
sinni 4. júni átti Churchill þvi
láni að fagna að geta sagt:
„björgun sem, er einstakt krafta-
verk, unnin með harðfengi, með
þolgæði, með fullkomnum aga,
með einlægri þjónustusemi, með
úrræðasemi, með dugnaði, með
ósigranlegri trúmennsku.“ En
þrátt fyrir þetta hefði björgun
þessi aldrei tekizt, ef ekki hefðu
skeð tvö undur: ofsastormur í
Flandern, en logn og ládeyða á
Ermarsundi.“
Á þessum ummælum má
nokkuð marka hvernig Bretar
líta á þessa bænadaga sína og
þýðingu þeirra. Margir munu
kalla þetta hjátrú og öðrum slík-
um nöfnum og gera gys að. —
En munu það vera aðrir en þeir,
sem „ekki nenna að hugsa“ eins
og Wed Price orðar það.
í dag safnazt hin brezka þjóð
til eins sliks bænahalds. Hún er
ekki í þeim hörmungum nú, sem
hún var í 4. ágúst 1918 og 26.
maí 1940. En hún á i baráttu,
sem varðar líf hennar og fram-
tið og hún veit, að svo mikinn
stvrk hefir hún sótt í bænahald
sitt til þessa, að hún væntir það-
an þess. sem henni er mest
virði.
íslendingar liafa aldrei haldið
neinn almennan bænadag. Þó
hefir verndun vor verið með
dásamlegra hætti en verndun
nokkurrar annarrar þjóðar. En
okkur finnst það víst hlægilegt,
að þakka einliverjum ósýnileg-
um máttarvöldum vernd okkar
og varðveizlu i þessu hafróti
stvrjaldarinnar. Við erum of
miklir „raunsæismenn“ til þess.
Það stendut* hvergi i kennslu-
bókum vorum, að nein slík
„æðri máttarvöld“ séu lil. Slíkt
bænaliald þýðir íika ekkert, ef
það er uppgerð ein og hræsni.
Þá er betra að láta það ógert.
Væri ekki rétt að veita þvi eft-
irtekt næstu dagana, hvort ekki
gerast einhverjir mjög þýðing-
armiklir atburðir í stríðinu
skömmu eftir þennan dag — 3.
september 1943? — Menn þurfa
ekki að flíka því, ef þeir eru
hræddir við liáð hinna „vísinda-
legu“ lærðu manna — mann-
anna, sem ekki treysta á neitt
— nema sitt eigið hyggjuvit, sem
þó stundum er svo grátlega lítið.
1. september 1943.
J. G.
Þórunn Ingimundardóttir,
Elliheimilinu i Hafnarfirði, er
82 ára í dag.
17. júní-mótið
heldur áfram á morgun og hefst
á íþróttavellinum kl. 7 síöd. Verð-
ur þar keppt eingöngu i lilaupum:
800 m„ 5000 m., 1000 m. boðhlaupi
og 5x80 m. boijhlaupi kvenna.
Bæjarstjórn
ákvað á fundi sínum í gær að
kjósa fjögurra manna nefnd til að
athuga atvinnuskilyrði bæjarmanna
í vetur. Á nefndin að hafa. lokið
störfum ekki síðar en í nóvember.
Starfsfólk
óskast.
H.f. Ölgerðin Egill Skallagrímsson
1 rva E af
M H&SÍ' y nýjum KÁPUM
-.*> , ,v, .« a 'V t*”
Einnig nokkrir PELSAR. — Ennfremur UNDIRFÖT
HANZKAR og TÖSKUR, nýjasta model.

Kápnbúðin
Laugaveg 35.
Húsmæðraskóli Reykjavíkur
tekur til starfa um miðjan september. Nemendur, sem bafa
fengið loforð fyrir lieimavist, komi þ. 11. sept. Nemendur á
dagnámskeið komi þ. 15. sept. kl. 2 e. h. Kvöldnámskeið skóí-
ans byrja þ. 18. sept. kl. 7 e. h.
Saltf iskur
* #
þurrkaður og pressaður i heildsölu til verzlana, Ód>T og mjög
góður.
HAFLIÐI BALDVINSSON.
Simi 1456.
Nokkur hús
með lausum ibúðum hefi eg til sölu.
Kristjáo CJnðlangsson
hæstaréttarlögmaður,
Hafnarhúsinu. -Sími 3400.
r
T
Reykvíkingar
-
Látið ekki liapp
úr hendi sleppa
A HLUTAVELTU
Knattspyrnufélagsins FRAM
n. k. sunnudag í I. R.-húsinu.
'Í
2500 krónur í peningum
þar af 2 vinningar að upphæð 1000 krónur hvor. —
Flugferð til Akureyrar
fyrir aðeins 50 aura.
Ferðatrygging
frá Almennar tryggingar h.f., o. m. fl.
Notið þetta
einstaka tækifæri sem ekki býðst strax aftur.
HluÉaveltnnefndin.