Vísir - 13.09.1943, Page 2

VISIR
DAGBLAÐ
Útgef andi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F. |
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteii.n Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsnsiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötd 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1 66 0 (ámm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasaia 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Verðþenslan.
Svo fór sem gera mátti ráð
fyrir, að dýrtíðarmálin
bæri fljótlega á góma innan
Alþingis, og um ráðstafanir
kynnu að reynast skiptar skoð-
anir. Verður þó ekki annað
sagt, en að allt hafi gengið til-
tölulega hljóðalítið til þessa,
að öðru leyti en því, sem heyrzt
hefir þjóla í sumum blöðunum.
Það, sem þar hefir komið fram,
ber ekki vitni um ákaflegan á-
greining um endanlega lausn
málsins, enda engar tillögur
enn uppi, sem að slikri lausn
gætu miðað. RikEstjórnin hef-
ir þegar fengið samþykktan
verulegan skattauka, «?m ætl-
unin er aö verja til r»ð . amla
gegn mjög aukinni dýrtíð,
þannig að visitölunni verði
haldið í eða undir 250 stig-
um. Annað hefir ekki gerzt,
sem af er, en nú er eftir að
sjá, Ixvort flokkar þingsins
-liafa nokkrar tillögur um frek-
ari aðgerðir, og þá einlcum og
sér i lagi hvort flokkarnir geti
sameinazt um endanlega af-
greiðslu slíkra tillagna.
Allir aðilar era sammála um
það, að æskilegast væri, ef unnt
reyndist að klifra þegar nokk-
uð niður dýrtíðarstigann, en
lengra nær eining andans ekki,
svo vitað sé. Vel kann svo að
fara að einhver árangur náist
i þessu efni þegar á þessu þingi,
þótt enginn sólarmerki séu
sýnileg, er um það spái góðu.
Hitt er öllum Ijóst, að fjarri
öllu lagi væri, og kæmi engum
öðrum flokkum til góða en
kommúnistum, ef nú væri slak-
að á klónni eða verðþenslunni
gefinn laus taumur. Af því
myndi leiða til algerrar stöðv-
unar fyr en varði í ýmsum at-
vinnugreinum, og þá engu síð-
ur þeim, sem öll afkoma þjóð-
arinnar hyggist á, en hinum,
sem minna er um vert, en
halda þó lífi i verulegum liluta
þjóðarinnar. í þessu efni er
þegar nokkur reynzla fengin,
og geta þeir hezt um dæmt, er
í margs kyns framkvæmdir
höfðu ráðizt, áður en Fram-
sóknarflokkurinn gafst upp við
að halda dýrtíðarlöggjöf sinni
til streitu, en tók í þess stað
að vinna gegn henni og stuðla
með orðum og athöfnum að
aukinni verðþenslu. Ótaldar
munu þær krónur, sem umfram
fóru áætlun til margvíslegra
verklegra framkvæmda og ó-
metin munu þau óþægindi, sem
af því leiddi fyrir einstaklinga,
fyrirtæki, bæjar- og hreppsfé-
lög og síðast en ekki sízt ríkið
sjálft vegna brigða Framsókn-
arflokksins við fyrri stefnu
sína. Það er ekki óbrigðult lög-
mál, að sagan endurtaki sig,
enda gerir hún það vonandi
ekki í þessu efni og vitin eru
til þess að varast þau.
Af blaðaskrifum þeim að
dæma, sem þegar eru fram
komin, er auðsætt að málefna-
ágreiningur Iiggur ekki fyrir,
en hitt er talið heppilegt að
veitast gegn ríkisstjórninni
fyrir þær ráðstafanir, sem hún
telur nauðsynlegar og hefur
fengið framgengt, án þess þó
að á kostnað flokkanna væri
Útvegurinn stöðvast ef
vísitalan fer upp í 290 stig.
Báðstafanir rikissfjórnarinnar til að kalda
vei'ðkóls'unni í skefjsam.
Tvö blöð með sömu skoðun
en ólík »bjargráðcc
Undanfarna daga hefir ríkisstjórnin verið í sambandi við
þingflokkana út af þeim ráðstöfunum, sem hún vill gera
til að hefta verðbólguna. Opinberlega hefir engu verið skýrt frá
um þessar umræður vegna þess að þær eru ekki enn til lykta
leiddar. En einn þingflokkanna, kommúnistaflokkurinn, hefir
talið sér sæmandi á þessu stigi málsins að hlaupa með það sem
fram hefir farið í blað sitt og sýnir hann enn það, sem að vísú
allir vissu, að honum er ekki ‘treystandi til að halda hinar al-
gengustu umgengnisreglur á opinberum vettvangi, og að hann
er óverðugur þess að honum sé nokkur trúnaður sýndur. Þeir
sem sýna honum traust, blekkja sjálfa sig.
Öllum blöðunum hefir verið
verið kunnugt um það undan-
farna daga, hverju ríkisstjórnin
hefir skýrt þingflokkunum frá
í samhandi við fyrirætlanir
liennar í dýrtíðarmálunum, þótt
þau hafi ekki skýrt frá því. En
cftir að Þjóðviljinn hefir gert
málið að umtalsefni í fyrradag
og Morgunblaðið í gær, virðist
ekki ástæða fyrir önnur blöð
að láta málið liggja í þagnar-
gildi.
I
Fyru 'stlanir
ríkissv. ’órnarinnar.
S1 .rnin hefir tjáð þingflolck-
Uj’ :mi að hún telji sig hafa alveg
ót.iræða lagaheimild til að
lænka verð á innlendum afurð-
um með framlagi úr ríkissjóði,
ef liún telji það æskilegt. Þessi
lieimild er í 4. gr. dýrtíðarlag-
anna frá 13. apríl. Þessa heimild
ætlar hún sér að nota á þann
veg, að vísitölunni verði haldið
kringum 250 stig. Þetta er áætl-
að að geti kostað 9—11 milljón-
ir yfir árið.
Til þess að standa straum af
þessum kostnaði hefir stjórnin
nú þegar hækkað verð á áfengi
og tóbaki. Gerir hún ráð fyrir
að ekki þurfi að nota mikið
meira fé en þessi verðhækkun
Ieiðir af sér.
Um verð á kjöti og mjólk er
ekki alveg ráðið enn. Kjötið mun
hækka lítilsháttar í verði, en
mjólk að líkindum ekki. Þó
mun ekki hafa verið gerð um
þetta fullnaðarákvörðun.
Stjórnin mun álíta það skyldu
sína gagnvart atvinnuvegum
landsmanna, að halda verðbólg-
unni í skefjum. Hún mun að
líkindum ekki álíta það í sam-
ræmi við hlutverk sitt að sitja
við völd og láta dýrtíðina vaxa
með risaskrefum, eins og nú
er útlit fyrir, ef kommúnistar
gert á nokkurn hátt, með því
að þeir hafa tekið málaleitun-
um hennar vinsamlega og af-
greitt þær þannig, að ekki
verður að fundið með rökum.
Þessi afstaða blaðanna er
meira en hæpin, meðan ekki
liggja aðrar og hentugri til-
lögur fyrir en þær, sem ríkis-
stjórnin hefir fram að bera.
Þegar býður þjóðarnauðsyn
verða þrengstu flokkssjónar-
mið að víkja, og öll óþarfa á-
reitni, jafnvel þótt í garð rík-
isstjórnarinnar sé, spillir af-
greiðslu málanna frekar en
bætir, og getur dregið dilk á
eftir sér með öðrum litarhætti
en til er ætlazt. Það er virð-
ingarvert og sjálfsagt að gæta
í hvívetna sóma flokks síns, en
sannmæli er hentast í vanda,
enda sómi og velmegun heild-
arinnar öllu öðru meira virði.
og ýmsir aðrir fengi að ráða.
Verður ekki séð, að hún geti
neitt annað gert en sagt af sér,
ef Alþingi synjar henni um eða
tekur af henni heimildir til
þess að hefta verðbólguna.
Þær ráðstafanir, sem gerðar
verða, munu að sjálfsögðu ekki
verða bundnar við neinn ákveð
inn tíma, enda verður að gera
ráð fyrir að stjórnin geti liætt
verðbótunum, hvenær sem
Iienni þykir ástæða til.
Engin opinber greinargerð
liefir enn komið frá stjórninni
um þetta mál og mun það stafa
af því, að hún hefir ekki enn
fengið svar flokkanna um það,
hvort þeir samþykki, að tekj-
um af verðhækkun tóbaks
verði varið í ofangreindu skyni.
En þetta er í stuttu máli það,
sem fyrir liggur.
Hvernig stendur
útflutningsframleiðslan ?
Enginn flokkur í þinginu
sýnist liafa nokkra ákveðna
stefnu í dýrtíðarmálunum né
nokkra ákveðna liugmynd um
livernig við þessum málum eigi
að snúast. Enginn sýnist viss
eða sannfærður um, hvað gera
skuli. Allt er á reiki. En við
hverju er að búast þegar svo
er? Er líklegt, að nokkuð verði
gert, ef þingið á að koma sér
saman um bjargráðið, eins og
nú standa sakir? Endurtekur I
sig ekki leikurinn frá síðasta
hausti, þegar flokkarnir deildu
um livað gera skyldi á meðan
visitalan hækkaði og hækkaði
eins og hiti í sóttveikum manni,
En þótt menn geti ekki orð-
ið á eitt sáttir um ráðstafanir
gegn verðbólgunni, þá eru þó
allir á einu máli um það, að
útflutningsframleiðslan þolir
mjög takmarkaða visitölu-
hækkun. Ef vísitalan hækkar
| upp í 290 stig, þá verður eng-
1 inn fisku'r í landimi frgstur
og þar af leiðandi mundi mik-
ill hluti bátaútvegsins stöðvast.
Með núverandi verði á fiskin-
um mundu þá sjómennirnir
bera svo skarðan hlut frá borði
móti öðrum stéttum, að menn
mundu Ieita sér annara starfa.
Er þá ljóst, hver voði er fyr-
ir dyrum, ef aðalútflutnings-
framleiðslan stöðvast. Auk
þess mundi þá hin dýra bygg-
ingarstarfsemi, sem nú er hald-
ið uppi, algerlega stöðvast
vegna.þess, að þá mundi húsa-
verðið komast svo hátt, að eng-
inn gæti risið undir því.
Tvö blöð
með sömu skoðun.
Blöðin,, sem aðallega halda
uppi andstöðu gegn ríkisstjórn-
inni og öllum hennar ráðstöf-
unum, eru Þjóðviljinn og
Mougunblaðið. Þau skrifa í
! gær bæði mjög á sama veg,
j enda er orðalag Mbl. fengið að
; íáni úr samþykkt Alþýðusam-
i bandsins, sem birtist í fyrra-
! dag.
j
Þjóðviljinn segir (12. sept.):
í „. .. sé vísitalan lækkuð með
því að taka fé úr vasa almenn-
i ings til að lækka verð á vísi-
i töluvörum, svo sem kjöti og
í mjólk, er slíkt bein kauplækk-
j unarherferð og árás á launa-
j stéttirnar. . .. Dýrtíðin hefir
; ekki minnkað, hún hefir að
| vissu leyti verið færð af vör-
um, sem hafa áhrif á vísitöl-
una á vörur, sem lítil eða eng-
in áhrif hafa á liana. Gegn öll-
um slíkum tilraunum um lækk-
un vísitölunnar mun Sósíal-
istaftokkupinn berjast af al-
efli.“
Morgunblaðið segir (12. sept.):
„Dýrtíðin í landinu verður
nákvæmlega hin sama eftir
sem áður. Hér er verið að dylja
fj'rir þjóðinni, hver dýrtiðin
raunverulega er.....Þannig
eru aðgerðirnar í dýrtíðarmál-
unum í augnablikinu. Þær eru
ekkert annað en feluleikur,
sem getur bitnað harkalega á
atvinnuvegunum (leturbreyt-
ing hér) og öllu landsfólkinu,
þegar tímar stríðsgróðans eru
á enda. . .. “
Ólík „bjargráð“.
Þótt bæði blöðin séu sam-
mála um að fordæma ráðstaf-
anir ríkisstjórnarinnar til að
sjá átvinnuvegum þjóðarinn-
ar farborða, þá eru bjargráð
þeirra sæmilega þokukennd.
Þetta er
„bjargráð“ Morgunblaðsins:
„Eina úrlausnin í dýrtíð-
armálunum er þess vegna
það, að allir flokkar, allar
stéttir taki nú höndum sam-
an og byrji að klifa niður
dýrtíðarstigann.“
Þetta hljómar fallega. En
hvers vegna er ekki þetta ráð
notað ? Af þeirri einföldu á-
stæðu, að það er ekki fram-
lwæmanlegt. Flokkarnir og
stéttirnar vilja ekki koma sér
saman um þetta. Það hefir þeg-
ar verið reynt til þrautar að
svo stöddu. Þess vegna ættu
þeir menn, sem rita forustu-
greinar í víðlesin blöð, að horfa
gegn veruleikanum og viður-
kenna hann, en ekki slá fram
einhverju, sem þeir vita að er
hreinasta fjarstæða, eins og
sakir standa, eða næsta bros-
legt.
Þetta er
„bjarg-ráð“ Þjóðviljans:
„Mun flokkurinn beita sér
fyrir því, að farnar verði aðr-
ar leiðir til þess að minnka
dýrtíðina og þá fyrst og fremst
með lækkun tolla á nauðsynja-
vörum og að öðru leyti gerð-
ar beinar ráðstafanir til þess
að bæta afkomu fiskimanna
vegna hins lága fiskverðs sam-
kvæmt fisksölusamningnum i
hlutfalli við verðlag í land-
inu.“
Ekki hljómar þetta heldur
mjög leiðinlega. En það er hætt
við, að hugmynd blaðsins um
það að minnka dýrtíðina með
lækkun tolla á nauðsynjavör-
um, sé nokkuð þokukennd í
þessu sambandi. Þeim, sem
blaðið skrifa, er líklega ekki
vel Ijóst, að þótt afnuminn
væri a 11 u r tollur af þeim
mörgu innfluttu nauðsgnja-
vörum, sem í vísitöluna koma,
er vafasamt að það mundi ná
að læklca visitöluna um 15—
20 stig. En slík tollalækkun
mundi rýra svo stórkostlega
tekjur ríkissjóðs, að nema
mundi tugum milljóna, svo að
hann gæti á engan hátt risið
undir nauðsynlegum útgjöld-
um við rekstur ríkisins, og enn
síður séð fyrir verldegum
framkvæmdum.
Þessi eina tillaga, sem komm
únistar liafa fram.að bera til
að lækka dýrtíðina, er gersam-
lega vanhugsuð og fengi á eng-
an 'hátt staðizt, þegar til ætti
að taka. Þeir standa auðsjá-
anlega alveg ráðþrota, því að
annað veifið telja þeir það lífs-
nauðsyn, að vísitalan hækki
ekki. En hvað gera eigi til þess
-— það vita þeir ekki.
Þjóðviljinn segir 8. sept.:
„. .. Hins vegar getur verð-
lag á þessum vörum og öðrum
vörum, sem áhrif hafa á vísi-
töluna, .orðið svo hátt, að erf-
itt eða ókleift reynist að fá
það verð fyrir útflutta vöru,
sem nauðsynlegt er til að
skapa þeim viðunandi lífskjör,
sem við þá framleiðslu vinna.
Þessi staðregnd getur leitt til
þess, að nauðsgnlegt verði að
grípa til opinberra ráðstafana
til að hindra hækkun vísitöl-
unnar eða lækka hana.“
Þá erum við komnir að þeirri
niðurstöðu, sem einnig komm-
únistar neyðast til að viður-
kenna, að vísitölunni verður
að halda í skefjum til þess að
útflutningsframleiðslan fái
staðizt. En þegar ríkisstjórnin
ákveður að svo skuli gert, þá
rjúka umrædd blöð upp til
handa og fóta og segja, að þetta
sé engin lækkun á dýrtíðinni
og engin lækning á ástandinu.
Annað þeirra fullyrðir jafnvel
að ráðstöfunin til að halda vísi-
tölunni stöðugri geti bitnað
harkalega á atvinnuvegunum!
Ætlast þessi blöð til að viti
bornir menn í landinu taki þau
alvarlega?
Skörin færist upp í bekkinn.
En skörin færist fyrst upp í
bekkinn, þegar þessi blöð tala
um það með miklum fjálgleik,
að „farið sé í vasa almennings“,
að verið sé að „herja út úr
skattþegnunum fé til þessara
ráðstafana“ og að þetta sé
„skattur á launastéttirnar”. —
Sumum mönnum virðist liggja
i léttu rúmi hverskonar má'l-
stað þeir verja eða hvernig
málafærslu þeir nota.
Það, sem hér er um að ræða
er þetta: Þjóðin hefir undir
höndum meira eyðslufé en hún
virðist geta notað. Ásóknin að
kaupa munaðarvöru, svo sem
áfengi og tóbak, er meiri en
nokkru sinni fyr. Flestir fá nú
miklu minna áfengi en þeir
óska, en öllum er i sjálfsvald
sett, hversu mikið þeir kaupa
af þessum vörum, ef þeir hafa
nokkurn hug á áð spara fé sitt.
Ríkisstjórnin ákveður, að þeir
sem þessara munaðarvara vilja
njóta, skuli greiða þann kostn-
að, sem nauðsynlegur er til að
almenningur geti fengið ódýr-
ari mjólk og kjöt, og að með
2 herbergi, eldhús og bað í
nýju húsi til sölu.
Haraldur Guðmundsson.
Löggiltur fasteignasali.
Hafnarstræti 15.
Sími: 5415 og 5414 lieima.
Hús
kjallari og 1 hæð, til sölu.
3 herbergi, eldhús og bað á
hæðinni laust til íbúðar.
Haraldur Guðmundsson.
" —tröggilt'ur fasteignasali.
Hafnarstræti 15.
Sími 5415 og 5414 heima.
Stúlka
óskast í bakarí. — A. v. á.
DUGLEGAN
sencliisweiii
vantar strax. Gott kaup.
Kron
Grettisgötu 46.
Húseigendur
Hver vill gera svo vel að
leigja mér góða stofu, helzt
i vesturbænum. Vil borga
200—300 kr. á mánuði. Til-
boð leggist inn á afgr. blaðs-
ins fyrir miðvikudagskvöld,
merkt: „Föst vinna“. Til
viðtals í síma 1340, Verzl.
Haraldar Árnasonar.
Ung, barnlaus hjón óska eftir
Herbergri
með húsgögnum strax i 2—3
mánuði.
Tilboð, merkt: „Efnafræð-
ingur“, sendist afgr. blaðsins
sem fyrst.
Stúlka
óskast á veitingastofu.
Sími: 4167.
Sendisvein
röslcan og ábyggilegan vant-
ar okkur nú þegar.
GEYSIR h.f.
Fatadeildin.
Eggert
Stefánsson
söngvari
óskar eftir að taka á leigu
herbergi til vorsins, án hús-
gagna. Helzt sem næst mið-
bænum. — Þeir, sem kynnu
að hafa óleigt slíkt herbergi,
snúi sér vinsamlegast til af-
greiðslu Vísis.