Vísir - 28.09.1943, Blaðsíða 1

Ritstjórar:
Kristján Guðlaugsson
Hersteinn Pálsson
Skrifstofur.
Félagsprentsmiðjan (3. hæð)
33. ár.
Reykjavík, þriðjudaginn 28. september 1943.
Ritstjórar
Blaðamenn
Auglýsingar
Gjaldkeri
Afgreiðsia
I
Simi:
660
S llnur
220. tbl.
Rússar hernema úthverfi
Kiev og Dnj epropetrovsk.
Síðasta höfn Þjóðvepja í Kúban
í höndum Rússa.
Friðarorðrómi neitað af þýzkum
hershöf ðing j um
Rússar tóku í gær og nótt úthverfi tveí>s.ia mestu
borganna, sem standa á bökkum Dnjeprs-
fl jóts — Kiev og Dnjepropetrovsk. Borgirnar
eru byggðar þannig, að nokkur hluti þeirra stendur á
eystri bakkanum, en aðalhluti þeirra er á þeim vestari.
Það eru þessi úthverfi á eystri bakkanum, sem fregnir
frá Rússlandi herma, að þeir hafi tekið.
Rússar liafa ekki enn lcomizt yfir Dnjejjr. Þjóðverjar segja
]ió, að þeir hafi hrotizt yfir ó fáeinum stöðum, en sveitum þeirra
iiafi verið gereytt, eða reknar til baka yfir fljótið. Enn fremur
segja Þjóðverjar, að Rússar hafi látið mikið fallhlífalið svífa
til jarðar fyrir vestan fljótið og sé nú unnið að því að upjiræta
Daliige í Höfn
*
Himmler í Eysírasalís-
löndum.
Dagens Nyheter birlir þá
fregn, að talið sé að Daliige,
yfirmaður þýzku Iögreglunn-
ar, sé kominn til Kaupmanna-
hafnar, til þess að sjá um
brottfíutning um 6000 Gyð-
inga og herða tökin á Dönum.
Hitler hefir að sögn seut
Daliige til Hafnar, eftir að
Kristján konungur og danskir
stjórnmálamenn höfðu hafn-
að „síðasta tilboði“ Þjóðver ja,
en það var krafa um að
mynduð yrði stjórn, sem væri
fús til að vinna með Þjóð-
verjum.
Himmler hefir verið á eft-
irlitsferð um Eystrasaltslönd-
in og verið bæði í Riga og
Reval.
Skæruverkföll eru
munaður.
Einn af foringjum enskra
kolanámamanna hefir hvatt þá
til að hætta hinum óyfirlýstu
verkföllum sínum.
Hann sagði, að slik verkföll,
sem flest væri gerð fyrir litlar
eða engar sakir, væri munaður,
sem minnihlutinn gæti leyft sér
á kostnað meirihlutans, sem
skildi hvers virði vinnufriður-
inn væri.
Nokknr þúsun’d kolanáma-
menn i Lanarkshire hafa gerl
verkfall, vegna þess að sex fé-
lagar þeirra voru sektaðir fyrir
að koma ekki til vinnu.
framleiðsli Diverja
lieflr liHlcil ii
m
Sænskur bíaðamaður var fyr-
ir fáeinum vikum gerður land-
rækur úr Þýzkalandi og hefir
Lundúnablaðið Daily Telegraph
birt viðtal við hann.
Svíinn segii1 í viðlali þessu, að
loftsókn Breta í vor og sumar
liafi unnið afskaplegt tjón á
framleiðslu Þjóðverja og áætl-
ar, að framleiðslumagnið liafi
i heild minnkað um allt að einn
fimmta hluta.
Þegar blaðamaðurinn var *
/ spurður um það, livaS liæft
væri í fregnum um uppjxit og
róstur i Berlín, svaraSi liann
því, að þær væri ekki réttar.
„ÞaS verSur aSeins eitt uppþot í
Þýzkalandi undir stjórn Hitl-
ers,“ sagði hann aS lokum, „og
það mun steypa honum af stóli“.
Kínverskir svikarar
teknir af lífi.
Kínverjar tóku af lífi í gær
fyrir drottinsvik þrjá embættis-
menn iNankingstjórnarinnar.
Einn mannanna var vara-
flolamálaráðherra Wang Ching-
wei, forsætisráðherrans í lepp-
stjórninni í Nanking, en hinir
voru fulltrúar í ráðuneyti hans.
Þeir voru teknir höndum fyrir
nokkurum mánuðum af skæru-
flokkum, þegar skip það, sem
þeir voru að ferðast á á Jang-
tse-fljóti, rakst á tundurdufl
og sökk.
það.
Fyrir norðan Kiev hafa Rúss-
ar tekið þrjár borgir viS Dnjepr
og er ein þeirra í aðeins 25 lcm.
fjarlægð frá Gomel. Eru Rússar
byrjaðir miklar loftárásir á þá
borg, til þess að gera Þjóðverj-
um sem örðugast fyrir um vörn
hennar.
1100 þorp og smábæir
tekin alls.
Samkvæmt herstj órnartil-
kynningu Rússa í gær tóku þeir
alls um 1100 þorp og bæi þann
daginn. ÞriSjungur þeirra var
tekinn á leiðinni til Mogilev, sem
har mikinn árangur eins og í
fyrradag. Þar fyrir norðan halda
Rússar einnig áfram sókninni til
Vitebsk og tóku um 300 byggð-
arlög á þeirri leið.
Temriuk tekin.
Því liði, sem Þjóðverjar liafa
enn í Kuban, virðist nú vart und- j
lankomu auðið. Rússar tóku í
gær einu liafnarborgina, sem
það hafði á valdi sinu, Temriuk,
sem stendur við ósa Kuban-
Tvær hersveitir bandamanna
hafa sólt svo greiðlega fram
undanfarna tvo sólarhringa og
við svo litla mótspyrnu, að engu
er líkara, en að Þjóðverjar sé
enn að „stytta“ víglínuna. Sótti
önnur þessara sveita fram um
15 km. án þess að heitið gæti,
að til bardaga kæmi og á leið-
inni var farið yfir brú, sem
Þjóðverjum hafði láðst að
sprengja í loft upp á undanhald-
inu.
Önnur sveit hefir lireinsað til
í gili einu, sem liggur upp frá
lítilli hafnarborg vestan við Sal-
erno, en það er erfiður tálmi á
leiðinni lil Neapel.
Inni í landi hefir sóknin einn-
ig gengið allvel, ]>ótt við mikla
örðugleika sé að stríða.
fljóts. Strandlengja sú, sem
Þjóðverjar hafa austan við
Kercli-sund, er nú aðeins um 30
km. löng og nær alger hafn-
leysa.
Friðarorðrómur
borinn til baka.
Þjóðverjar eru sagðir hafa
breytt út þann orðróm, til að
stapjia stálinu í þjóðirnar, seni
þeir hafa fengið með sér í stríð-
ið, að þeir sé húnir að gera frið-
arsamninga við Rússa. Nú hefir
þessi orðrómur komið Þjóðverj-
um í koll með því móti, að her-
mennirnir skilja ékki, hvers-
vegna þeir sé látnir Jjerjast, ef
friður hafi verið saminn.
Þetta hefir leitt til þess að þeir
hersliöfðingjarnir Mannstein og
Kluge hafa orðið að gefa út dag-
skipan til þess að bera þenna
orðróm til baka. Segja ]>eir að
Hitler muni aldrei semja við
Rússa og hvelja hermennina til
að berjast með sama hugrekk’i
og áður.
8. herinn.
Eins og nú slanda sakír gætir
8. herinn tveggja þriðju hluta
af allri víglinunni yfir skagann.
Hann hefir sótt fram undanfar-
ið við litla mótspyrnu og er
jafnvel l>úizt við að liaim talci
Foggia fyrir miðja vikuna. Á
sléttunni, sem sú borg stendur
á, er lítið um skilyrði til varnar
af nátlúrunnar hendi og þvi ekkí
gcii ráð fyrir því, að Þjóðverjar
ætli sér að húast til varnar þar.
Foggia tekin.
Þáð var lilkynnl í íiiorgun, að
8. lierinn liefði í gær lekið
Foggia. Hefir hann því farið
30—40 km. næsta sóláthring á
undan.
Harðir bardagar urðu um
borgina og féll mikið lið af
Þjóðverjum.
Þjóðverjar eru
vonlausir um
sigur.
Hugsa nú eingöngu um
að verjast.
MacNarney, varaformaður
herforingjaráðs Bandaríkjanna,
sagði í gær við blaðamenn, að
Þjóðverjar væri hættir að von-
ast eftir sigri.
Þeir gáfu upp alla von um
sigur fyrir mörgum mánuðum,
sagði MacNarnev. Þegar þeir
drógu stórlega úr framleiðslu
sprengjuflugvéla og lögðu þess í
stað alla áherzlu á smíði or-
ustuflugvéla, var þegar ljóst,
að ]>eir ætluðu sér að fara í
vörn, en með því móti gátu þeir
aðeins gerl sér von um að ná
jafntefli.
Þrátt fyrir þetta breytta við- '
liorf Þjóðverja, sagði MacNar-
ney að lokum, megum við ekki
gerast of bjartsýnir. I>að getur
reynzt hættulegt.
Ósigrar Breta
áður og Þjóð-
verja nú.
Þjódvejjap hafa farið
miklu meiri h?ak-
farir.
Br.ezk btöð gera sér nú tíðrætt
um ósigra Þjóðverja í Rússlandi
og eitt þeirra ber þá saman við
ósigra Breta fyrr í stríðinu.
Blaðið segir, að enginn megi
geia þá kórvillu, að hatda því
fram, að þessir ósigrar sé sam-
bærilegir við ófarir Breta og
bandamanna þeirra i öndverðri
styrjöldinni. Þegar Rretar urðu
livað eftir annað að láta undan
síga, ]>á stafaði ]>að af þvi, að
þeir voru gjörsamlega voj>n-
lausir eða því sem næst. Þjóð-
verjar liafi hinsvegar búið sig
undir algert stríð frá þeim degi,
sem Hitler tók við völdum og
fyrir skömrnu hafi verið upp-
týst í Þýzkalandi, að öll fram-
leiðsla í stríðsins þágu hefði
aukizt með risaskrefum undan-
farið lár. Ósigrar Þjóðverja eigi
sér því stað, þegar þeir sé sterk-
ari en nokkuru sinni að eigin
sögn og því sé ]>eir margfalt
meiri en ósigrar Breta á sínum
tíma.
Bru natryggingar.
A fundi bæjarráðs í gærkveldi
var- samþykkt aÖ bjóða út bruna-
tryggingar bæjarins. sem Sjóvá-
tryggingarfélag ísÉuds hefir haft
á hendi s.l. fimm ár. en ]>vi tíma-
hili lýkur i. apríl n.k.
Austanvindar o" ves'r. i
heitir erindi, er Grétar Fells flyt-
ur í Guðspekihúsinu kl. g í kvöld.
Allir Velkomnir.
Næturakstur.
Bifröst, sími 1508.
Áheit á Hallgrímskirkju
í Reykjavík, afhent Visi: 5 kr.
frá S.S. 25 kr. frá Ónefndri.
Bandamenn í þann veginn
að ryðjast niðnr á Neapel-
sléttuna.
Þjóðverjar virðast vera að yfirgcfa
vamir sínar þar.
Blaðamenn símuðu í gær, að það væri horfur á því, að
Þjóðverjar mundu vera að hörfa úr varnakerfi því,
sem þeir hafa komið sér upp í fjöllunum fyrir norðan
og austan Salerno og opna bandamönnum leið niður á Neapel-
sléttuna.
Afengislagakrot.
Áfengislagabrot hafa farið
mjög í vöxt hin síðari árin og
má segja að þau hafi margfald-
azt frá því sem áður var, sem
ef til vill stafar þó meira af
auknu tögTeglueftirliti, hetdur
en stóraukinni f jölgun brotanna
En frá því 1920 til ársloka 1942
nafa samtals verið framin 17476
áfengislagabrot.
Af ]>essu nær hálfu átjánda
þúsundi áfengislagabrota eru
langsamlega flest, eða rúmlega
14 þús., fvrir ölvun á almanna-
færi og annarsstaðar. Eru það
aðallega þau, sem færzt liafa í
vöxt hin siðari árin, því að 1939
er ekki um að ræða nema rúm-
lega 800 slík hrot, en árið eftir
fjölgar þeim lim helming, og
1941 komast þau á 3ja þúsund
alls.
Áfengissmygl og -sala hefir
heldur aldrei verið jafnmikil og
1 fyrra, eða 94 uj>pvis brot. Flest
höfðu þau áður verið 88, og var
það árið 1923.
Brotum fyrir áfengisbruggun,
sölu á hruggi og ólöglegt áfengi
í vörzlu hefir hinsvegar fækkað
síðustu árin, en þeirra brota
varð helzl vart á árunum 1931—
35.
Árið 1920 var tala áfengis-
brota 314, tíu árum síðar hafði
þeim fjölgað í 937, en 1942 eru
þau komin upp í 2295, eða ca.
2 brot á hverja 1(K) íbúa lands-
ins.
Leiklist í útvarpinu.
Lárus Pálsson leikari hefir
verið ráðinn lil að velja útvarps-
leikrit, eins og Visir skýrði frá
í haust. Hefir hann nú í aðal-
atriðum skipulagt leikritaflutn-
ing næsta vetur, og verður fyrsta
leikritið, Macbeth eftir Skake-
speare, flutt 30. október undir
stjórn lians sjálfs.
Af öðrum leikritum má nefna:
Gissur jarl, nýtt íslenzkt leik-
rit eftir Gísla Ásmundsson,
Ilöddu Pöddu eftir Kamban,
Penelope eftir Somerset Maugti-
am . ög „Máninn líður“ eftir
Steinbeck.
Áheit á S trandarkirkju,
aíhent Vísi: 50 kr. frá ónefndum.
25 kr. frá* XX. 30 kr. frá J.G. 20
kr. frá gömlnm manni. 5 kr. frá
S.S. 10 kr. frá J. og G.
Efnilegur söngvari.
Guðmundur Jónsson söngvari
efnir i kvöld til söngskemmtunar
i Gamla Bió. Verður þetta að lík-
indum siðasta tækifæri að sinni til
að hlusta á þennan vinsæla söngv-
ara, því að innan skamms heldur
hann vestur til Ameriku til söng-
náms. Guðmundur hefir lært hjá
Pétri Jónssyni söngvara undanfarin
ár og kom sjaldan fram opinber-
lega, fyrr en hann hafði sungið
rödd frelsarans i „J óhannesarj>assí-
unni“. Síðan hefir Guðmundur tæp-
lega haft frið fyrir óskum um söng-
skemtanir, enda upp á síðkastið
sungið víða um land við ágætar und-
irtektir. Þótt hann sé Reykviking-
ur, þá er þetta fyrsta sjálfstæða
söngskemmtun hans og kannske sú
siðasta i bili.
Gjöf til
Rauða Krossins.
Nokkurir áhugamenn á Akur-
eyri hafa afhent stjórn Rauða-
krossdeildarinnar þar í bæ sex
þúsund krónur, sem vísi að
sjóði, er vinni að því að koma
þar upp og starfrækja full-
komna Ijóslækningastöð fyrir
almenning.
Á Akureyri er beinkröm í
börnum allmikið útbreiad, að
því er Guðmundur Karl Péturs-
son yfirlæknir heldur fram, og
stafi þetta mestmegnis af þ\d,
live börnin njóta lítið sólar.
Helzta ráðið gegn beinkröm-
inni, þegar ekki er völ á sólböð-
um, eru ljósböð. Er það og til-
ætlun gefend'a sjóðs þessa að
öll börn Akureyrarbæjar fái
tækifæri til að njóta ljósbaða,
og ennfremur fullorðnir eftir
þörfum.
Arás á Hannower
Bretar gerðu í nótt harða
árás á Hannover. 30 flugvétar
fórust.
í gær fóru flugvirki í árás á
Emden en auk þess var ráðizt
á flugvelli lijá Paris og viðar í
Fralcklandi.
Bandamenn misstu 18 flug-
vélar, þar af 7 flugvirki, en
skutu niðúr 58 þýzkar.
/
Merkilegar símafram-
kvæmdir á Siglufirði.
ýlega hefir verið lokið við að leggja jarðsíma frá Siglu-
firði yfir fjallið til Sauðaness, en það er um 5 km. leið.
Með þessum jarðsima fær
veiðiflotinn miklu auðveld-
ara og liagkvæmara sam-
band við land en áður, og auk-
ast honum um leið meiri mögu-
leikar til aukinna veiðifanga.
En svo er málum háttað, að
erfitt hefir reynzt fyrir loft-
skeytastöðina á Siglufirði að ná
sambandi við skipin sem voru
á veiðum vegna allskonaV trufl-
ana í bænum.
Að undangengnum nákvæm-i
um athugunum var ákveðið, í
saniráði við póst- og símamálá-
stjóra, að koma upp móttöku-
tækjum á Sauðanesi fyrir loft-
skeytastöðina og ]>á um leið
fvrir ]>ráðlausl firðsamband við
skip á hafi úti.
Árið 1940 voru fest kaup á
jarðstreng í Englandi til jarð-
símaleiðslunnar að Sauðanesi,
er þó kom ekki til Sigluf jarðar
fyrr en í fyrrahaust. Hjálpuðu
vegavinnumenn frá Siglufjarð-
arskarðsveginum m. a. til að
leggja símann, og var það mikið
verk og erfitt, en gekk þó von-
um betur.
Tækin, sem notuð voru á
Sáuðanesi eru, svokölluð fjar-
stýrisviðtæki og er þeim stjórn-
að frá stöðinni á Siglufirði.
Ætlast er til að komið verði á
fullkomnu firðsamtali við skip-
in strax og aðstæður leyfa og
mun það þá gerbreyta öllum
viðskiptum milli skipanna og
lands.
Önnur markverð símafram-
kvæmd á Siglufirði er beint
símasamband við Fljótaárvirkj-
nnina, sem einnig komst á í
sumar. Er liún til mikils hag-
ræisauka fyrir Siglufjararbæ.