Vísir - 04.02.1944, Qupperneq 2

V I S I H
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
J í Her.steinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Féalgsprentsmiðjan h.f.
Eldshætta.
ÞEIR, sem fylgdust með að-
gerðum öllum er Hótel
ísland í>ránn, gengu þess ekki
duldir að hér var í rauninni um
liið mesta hjörgunarafrek að
ræða. Meginhluti miðbæjarins
var i sfórhættu, enda skemmd-
ust hús á alla vegu í kringum
hótelið, en fyrir snarræði og
dugnað hrunaliðsmanna tókst
þó að mestu að verja þau gegn
eldinum. Menn dáðust að hand-
tökunum og öruggri og sam-
hentri stjóm á brunastaðnum.
Auðséð’ var áð þar voru æfðir
menn ' og -öllú vanir, sem hlut
áttu að máli, Heiður þeim,. sem
lieiðuf ; i ber. Slökkvistarfið
að ])esáu sinni verður ekki of-
þakkaðé en auk hins íslenzka
slökkvíliðs lagði setuliðið fram
krafta sina af miklum dugnaði
og ósérplægni. Lögreglulið hæj-
arins vánn þarna einnig af
mestu
Er ménn vöknuðu af værUni
hlundi og spurðu l>au tíðindi
að Hótel íslaniii væri alelda,
trúðu þéir. einnig auðveldlega
hinu áð ajlur miðbajrinn væri
að hreima. RJenn hafa gengið
út frá því, sem gefnu, að hrynni
slíkt stórhýsi til grunna, myndi
öllum hinum kofunum í kring
stórhæjta húin. Hættan var að
sjálfsögðu fyrir hendi, en henni
var afstýrt . og því myndu
menn ekki hafa trúað að ó-
reyndu að unnt reyndist. Sann-
ast hér að jxað borgar sig að búa
slökkvilið . horgarinnar sem
bezt að tækjum og spara ekk-
ert til að það geti gegnt köllun
sinni svo sem véra ber. Mikil
verðmæli fóru forgörðum í •
eldiuum, en miklu meiri hags-
munum vgr hjárgað og ber að
fagna því.
Bruhinji á Hótel fsland hlýtur
óhjákvæmilega að vekja menn
til umliugsúnar um hitt hversu
nauðsynipgt ér að hafa hentug
hjörgúnaírtæki í slíkuin timbur-
húsum. Þótt algerlega sé óvíst
að þeim verði við komið, er
hættan ber svo bráðan að, felst
þó í vþéim ' hokkurt öryggi og
ekkert’ það miá láta ógért, sem
öryggi' skapar. Slysavarnafélag-
ið'héfir áð Undanförnu haft á
boðstóíum slík björgunartæki,
og keiint mönnum jafnframt
meðferð þéirra. Auk slikra
tækja, sém fýlgja ættu hverju
stórhýsi, ættu kaðlar eða kað-
alstigar að vera í hverju lier-
lxergi á efri hæðum húsa, þann-
ig að unnt verði að grípa til
þeirra strax og hættu ber að
höndum. Enn er svo mikið eft-
ir af óhrjálegum timburkofum
í miðbænum, að stórháski getur
stafað af, enda ber brýn nauð-
syn til að honum verði afstýrt
með fyllstu fyrirhyggju.
Hótel fsland var einhver
myndarlegasla timburbygging
hæjarins, og mun mörgum
þykja bærinn hafa breytt veru-
lega um svip er það er til
grunna fallið, en við blasa elztu
og ljótustu byggingarnar, sem
voru blessunarlega huldar af
hinni miklu hótelbyggingu.
Skyldu ekki augu manná opn-
ast jafnframt fyrir nauðsyn
þess, að gömlu timburkofarnir
verði sem fyrst rifnir til grunna
og fögur stórhýsi byggð i stað-
,Eitt bróðurlegt orð‘
við Ólaf Sveinsson skipaskoðunarstjóra.
Þær umræður, sem fram
hafa farið hér í blað-
inu, um öryggi fiskiskipa
hafa nú borið þann árang-
ur, að atvinnumálaráðu-
neytið hefir fyrirskipað
rannsókn á skipunum og
hverjar afleiðingar þær
breytingar, sem gerðar hafa
verið á þeim, kunna að hafa
á sjóhæfni þeirra.
Jafnframt hafa tveir Alþing-
ismenn borið fram tillögu á AI-
þingi varðandi starfsemi Skipa-
eftirlits ríkisins. Þá hafa þessi
mál ennfremur verið rædd á
þingi Fiskifélags íslands og
af ýmsum samtökum sjómanna.
Við allar þessar umræður hafa
márgár mikilsverðar staðreynd-
ir kömið fram í dagsljósið, sem
sanna m. a. að þær umræður,
sem Vísir liefir liafið um þessi
efni, voru nauðsynlegar og á
fyllstu rökum byggðar. Það
eina undraverða við þessar um-
ræður er, að sá maður, sem að
öllu léyti ætti að vera kunnastur
þessum málum og gera verður
ráð fyrir að gert hafi sitt ýtrasta
til að koma i veg fyrir óheppi-
legar ráðstafanir í þessum efn-
um, hefir lialdið því fram hér í
blaðinu að allt sein Vísir hefir
sagt um skipaeftirlitið séu ó-
sannindi byggð á þekkingarleysi
og illvilja í garð eftirlitsins.
En með grein sinni sannar
skipáskoðunarstjórinn tvennt,
sem hann ætlaði að afsanna. í
fýrsta lagi, að breytingar fiski-
skipanna séu hættulegar og jafn-
framt að skipaeftirlitið hafi ekki
verið þess umkomið, að koma í
veg fyrir þær.
Um fyrra atriðið segir skipa-
skoðunarstjórinn orðrétt í grein
sinni:
„Hafi skipin áður verið full-
fermd, þegar farmrúmin voru
full, áðúr en lestin var stækkuð,
þá segir það sig sjálft að ekki
má fylla hið nýja lestarrúm
nema skilið sé eftir tómt rúm
framantil í lestinni, en þá mun
farmurinn í liinu nýja farmrúmi
gefa skipinu jafnari hleðslu og
meira haffæri“.
Með tölum úr skýrslum Fiski-
félags Islands hefir það verið
upplýst í umræðunum um þetta
mál á Alþingi, að farmur togar-
anna liefír aukizt um allt að
135% miðað við fullfermi áður
en skipunum var breytt.
Hvar hefir þessi 135% aukn-
ing verið látin? Hefir ekki þurft
inn á dýrmætustu lóðunum, en
gatnakerfið jafnframt gert svo
sem verzlunarhverfum henlar.
Grunnarnir í miðbænum eru of
verðmætir til þess að slíkar ó-
myndar hyggingar standi á
þeim til Iengdar. Sjái eigendurn-
ir sér ekki fært að ráðast í slík-
ar nýbyggingar, ætti bæjarfé-
lagið sjálft að gera það, hvort
sem það ætti byggingarnar á-
fram eða seldi þær einstakling-
um eða fyrirtækjum, sem und-
ir byggingunum geta risið.
Keppikefli bæjarbúa og bæjar-
félagsins ætti fyrst og fremst
að vera það tvennt að byggja
hér fagran bæ og hentugan fyr-
ir þá starfsemi, sem i honum
er rekin á hverjum stað, og leið-
ir þá af líkum að verzlunarhús-
in í miðbænum hljóta að verða
fegurstu og stærstu byggingar
bæjarins. Þörfin er þegar fyr-
ir hendi og strax er verðlag
hefir breyzt ætti að rífa niður,
skipuleggja og byggja upp aft-
ur heil hverfi í bænum, — og
þá miðbæinn fyrst og fremst.
Þótt dýrt kunni að reynast um
stund mun það margborga sig
er tímar líða.
að nota allt hið gamla lestarrúm
og stækkúnina til viðbótar til
að unnt væri að koma öllum
þessum aukna farmi í skipin?
Nýlega hefir þrautreyndur sjó-
maður tekið af öll tvímæli um
þetta hér í blaðinu, með frásögn
sinni, sein enginn hefir enn
re)rnt að mótmæla, enda getur
hver leikmaður í þessum efnum
séð í hendi sér, að ómögulegt er
að auka farm skipanna nándar
nærri svona mikið öðru vísi en
að nota hverja smugu í lestinni,
þegar ekki er fluttur neinn
farmur á dekki. Það virðist því
fullsannað, samkvæmt staðhæf-
ingu skipaskoðunarstjórans
sjálfs, að breytingarnar orsaka
ofbleðslu og eru þess vegna
hreinn háski.
Getur verið að skipaskoðun-
arstjórinn viti þetta ekki og ef
liann yeitþað, því beitir liann
sér ekki ^egn þvi í stað þess að
staðhæfa opinberlega að allt sé
í stakasta lagi ? Engum ætti þó
að vera ljósara en honum sem
sérfræðingi, hverskonar vdði er
þarna á ferð. En liér skal vikið
að hinu síðara atriði, sem áður
var minnzt á, og iiotuð tilvítnun
skipaskoðúnarstjórans í hans
eigin grein, úr kafla úr lögum
uixí .skipaéftiríitið, en hann seg-
ir prðrett:
„Eigahöa skips ,e,ða Útgerðar-
manni, ,,svo og skipstjóra, er
skylt aj$,sjá uni, að-skip sé liaf-
fær,t, er það Íeggur úr þöfn, Hið
sáina gildir, um þaffæn skips
yegna hléð^Íp, ef það tekur farm
utan hafnar, eða aflar fisk á
i hafi ÚU. Skyit er, skipstjóra að
öðru leyti, að gera allt það, er
hann má til að halda skipi haf-
föeru á férð.“
Síðán bætir skipaskoðunar-
stjórinh við frá eigin brjósti:
„Hinsvegar ber skiþaskoðun-
inni á tilsettum "t'ímá og sam-
kvæmt áðurgreindum lögum, að
líta, eftir því , bvort skipstjóri
e&a eigandi hafi útbúið skip sitt
samkvæmt ákvæðum Iaganna“.
Hinn „tilsetti tími“, sein
skipaskoðunarstjórinn talar
þarna uin,. er sennilega sam-
k væmt G-lið '.l'l . greinar í iögum
um' éftirJit ineð skipum frá 11.
júní .1038;; ,æinu. sinni ahnað-
Iivort; ár“, en þá á aðalskoðun
að fara fram. Allir sjá að þarna
er. hættuleg veila í sjálfri lög-
gjöfinni,; þótt. skipaskoðunar-
stjóri geti vitanlega látið
framkvæma . aukaskoðun,
einnig. samkvæmt lögunum,
ef-um' stárbneytingar á skipun-
um er að ræða. Grein hans sjálfs
hér í blaíþnu gefur þó til kynna
að skoðunin á togurunum sé
ekki framkvæmd oftar en á
„tilsettum tíma“ þótt stórvægi-
legar breytingar liafi verið
gerðar á þeim, annars hlyti hon-
um að vera kunnugt um að þær
eru hættulegar, samkvæmt hans
eigin staðhæfingu um að nauð-
synlegt sé að skilja eftir visst
rúm fremst i leslinni, samsvar-
andi stækkuninni. Skipaskoðun-
arstjóranum ætti að vera þetta
þeim mun auðveldara þar, sem
eftirlit með lileðslu skipa er
einn þáttur skipaeftirlitsins.
Annars er svo yfirfullt af
mótsögnum í grein skipa-
skoðunarstjórans, að undrun
sætir. Hér skal aðeins eitt dæmi
tilfært enn, þar sem skipaskoð-
unarstjóri ræðir um flokkunar-
félögin framarlega i grein sinni;
en þar segir:
„Hér i Evrópu eru aðallega
5 flokkunarfélog starfandi, og
hafa lilotið viðurkenningu allra
siglingaþjóða um allan heim.“
Síðan lýsir skipaskoðunarstjór-
inn hvernig umboðsmenn þess-
ara frægu félaga hér hagi störf-
um sínum og að ekki sé hin
minnsta ástæða fyrir skipaeftir-
litið að liáfa þar hönd í bagga
um neitt, er þessir sérfræðihgar
sjái um, og skal það ekki rengt.
En siðan heldur skipaskoðunar-
stjórinn enn áfram og er þá að
afsaka breytingarnar á togur-
unum, og segir:
„Allir, sem vita hvernig tog-
ari er smíðaður, vita það, að
allur farmurinn er um og fyrir
framan miðju, þess vegna hætt-
ir þeim við að liafa of mikinn
stafnhalla, þegar þeir eru lilaðn-
ir“, og ennfremur: „Með því að
færa farminn í togurunum aft-
ur hleðst skipið jafnara og
verður því betra í sjó að leggja.“
Þessar uppiýsingar eru vissu-
lega athyglisverðar. í fyrsta
lagi er það augljóst mál, að í
mjög mörgum tilfellum er allt
lestarrúmið notað, sem sam-
kvæmt staðhæfingum skipa-
skoðunarstjórans sjálfs er
hættulegt. I öðru lagi eru skipin
upphaflega byggð eftir sérstök-
um öryggisreglum af færustu
sérfræðingum og undir stöðugu
eftirliti þeirra siðan, eftir því
sem skipaskoðunarstjórinn seg-
ir, og i þriðja lagi hefir það
verið upplýst af einum verj-
anda skipaef tirlitsins við um-
ræður um þetta mál á Alþingi,
að engir lærðir islénzkir skipa-
verkfræðingar séu til á íslandi
og þá að sjálfsögðu ekki frekar
í þjónustu Skipaeftirlits ríkisins.
Það virðist þvi vera einkenni-
legt, að Skipaeftirlitið, sem
samkvæmt fyrrnefndum upp-
lýsingum á Alþingi hefir engum
skipaverkfræðmgum á að skípa,
skuli telja sig þess umkomið að
gera betur en þeir yfirlýstu sér-
fræðingar, er byggðu skipin í
upphafi, með því að samþykkja
breytingar á skipunum, er miða
að því að færa farminn aftur.
Skipaeftirlitið er í eðli sinu
strangt löggæzlustarf, og lif og
lífshamingja þúsunda lands-
manna veltur á að það sé rækt
af fyllstu skyldurækni. Engum
lögreglumanni í landi myndi
líðast að fara í aðalhúsvitjunar-
ferð annaðhvort ár og láta svo
ekki sjá sig nema ef út af ber.
Énn síður mundi lionurn liðast
að gerast starfsmaður þeirra að-
ila, er ætla mætti að liann þyrfti
að hafa gætur á öðrum fremur í
sínu eigin starfi. /Hvað skipa-
eftirlitinu við kemur virðist
skipaskoðunarstjórinn og lög-
gjafinn sjálfur vera á annari
skoðun, því að ekki er betur vit-
að, en að skipaskoðunarstjórinn
sé ráðinn sem umboðsmaður
hjá Eimskipafélagi Islands og
skipaður til að hafa samá starf
á hendi hjá Skipaútgerð ríkis-
ins, samkvæmt lögum. Það þarf
ekki skýi-inga við, í hvern vanda
maðurinn ér settur og setur sig
með þessum ráðstöfunum.
Ríkisstjórn og Alþingi verða
að grípa í taumana, og í þeim
efnum má ekki horfa í néinn
kostnað. Það verður að launa
starfsmenn skipaeftirlitsins það
vel, að þeir þurfi ekki að vera
á snöpum éftir starfi hjá öðr-
um aðilum, stundum kannske
hjá þeim, sem sízt skyldi. En
jafnframt verður að breyta eft-
irlitinu sjálfu, þótt það kunni
að kosta nokkuð fé, og væri þá
æskilegast að stofnuð yrði nokk-
urskonar skipalögregla til við-
bótai- við aðaleftirlitið. Ætti
þessari lögreglu að vera skylt að
ganga í skipin á hvaða tíma sem
er og rannsaka öryggisútbúnað,
hleðslu og annað, sem ábótavant
kynni að vera og kæra yfir, ef
um brot væri að ræða. Á þann
hátt mætti vafalaust koma í veg
fyrir ýmsar alvarlegar misfell-
ur. — Skipaeigendur og skip-
stjórar myndu þá vart komast
hjá að hafa allt í sem beztu lagi,
ef þéir ættu von á svo ströngn
og slöðugu eftirliti.
A.
" ' ö'
Stúdentafundur
verður úm lýðveldismálið í Há-
skólanúnl í ‘lcvöld. Fundurinn hefst
kl. 8}/z og eru ínargir á maélenda-
skrá.
'.-n.r'-n- --i-i-T-r . -J.i • • «-m*\
Frá bókaútgáfu ísafoldar-
lirentsmiðju eru að koma þessa
dagana nýjar bækur í bókaverzl-
anir. Komu tvær.í gær: ^Heilsu-
fræði handa húsmæðrum, eftir
frú Kristínu Ólafsdóttur Iækni
og 10 þulur, eftir frú Guðrúnu
Jóhannsdóttur frá Brautarholti.
— Ileilsufræði frú Kristinar ól-
afsdóttur er allstórt rit, 262 bls.
í stóru broti, prentað á vandað-
an pappír. í bókinni eru nærri
400 myndir, og er þvi allt efni
bókarinnar skýrt jöfnum hönd-
um með myndum: Bókin er i
sex aðalköflum: 1. Kynferðislíf
kvenna, barnsburður og sæng-
urlega. 2. Meðferð ungbarna. 3.
Heilsusamlegir lifnaðarhættir
og heilsuvernd. 5. Heimahjúkr-
un. 6. Hjálp í Viðlögum. Bókin
er skýrt og skipulega samin og
mun koma að miklum notum,
enda er hún ætluð jöfnum
höndum sem kenslubók i hús-
mæðra- og kvennaskólum og
sem handbók á heimili hverrar
hygginnar húsmóður.
Hin bókin, Tíu þulur eftir frú
Guðrúnu Jóhannsdóttur frá
Brautarholti er skemmtileg nýj-
ung. Þulur Guðrúnar eru þjóð-
kunnar. Eru sumar Jæirra sem
birtast i þessari bók 7 gamlir
kunningjar, aðrar hafa ekki
verið birtar áður. Hverri þuíu
fylgir mynd, sem teiknaðar. voru
sérstaklega fjrrir þessa bók, eftir
ungan og efnilegan listamanp:
Kjartan Guðjónsson, sem nú er
í Vesturheimi til frekara náms í
list sinni. :
Hátíðahöld Ármanns.
Handknattleikskeppni
í kvöld.
■ i •.;■ /■ - ; -; •; • U f ‘. V ' í I *' '
jHátíðahöld Glímufélagsins
Ármann halda áfram i kvöld i
íþróttalmsi Jóns Þoi-steinsonar,
með handknattleikskeppni og
sýningarleik í handknattleik.
Fyrst verður sýningarleikúr
milli tveggja flokka úr Ár-
manni, en á eftir keppa kven-
meistaraflokkar úr Ármanni og
K. R. og loks verður kappleikur
milli mcistaraflokka karla frá
Ármanni og Val.
1 gærkveldi var íþrótta-
skemmtun fyrir börn. Fyrst
sýndu tveir fimleikaflokkar, þá
12 manna glímuflokkur og loks
var sýnd „akrobatik“. Fór sýn-
ingin mjög vel fram og. vakti
mikla ánægju yngri kynslóðar-
innai*.
Scrutator:
Bruninn í fyrj-inótt.
; Þrátt fyrir fyrirsögnina hér a'8
ofan, ætla ég ekki a'S ræða um sjálf-
an eldinn. Ég.ætla heldur ekki að
fara að hera lof á slökkviliðsmenn-
ina, sém tókst svo vel að verja næstu
hús, þótt vonlaust mætti sýnast, því
að óhætt mun að segja, að verkiS
lofi meistarann.
En af því a'S hann var svo fjári
kaldur í fyrrinótt, datt mér í hug
að beina nokkrum orðum til hinna
vísu feðra bæjarins um aðbúnað
slökkviliðsmanna við störf þeirra.
Mér finnst þa'ð alveg sjálfsagt, að
bærinn útvegi eða láti útbúa ein-
hvers konar kaffivagn, sem hægt sé
að flytja í skyndi á vettvang, þegar
slökkviliðið er að berjast við eld
stundum sarnan í hvassviðri og
gaddi. Það segir sig sjálft, að menn,
sem eru orðnir holdvotir og lúnir
af langri og hættulegri baráttu,
þárfnast hressingar við og við, til
þess að þeir haldi kröftum sínum
nokkurn veginn óskertum, og það
ætti ekki að gera liðið óstarfhæft,
þótt menn bregði sér frá stutta
stund, einn og tveir í senn, til þess
að fá sér kaffisopa og hlýju í
kroppinn.
Myndirnar á fyrstu síðu í blað-
inu í dag ættu að sannfæra menn
um það, að það er ekkert sæídar-
brauð að berjast við eldinn við slík-
ar aðstæður sem .nú síðast, ef ekki
er hægt að fá neina hressingu.
Ég held, að allir geti fallizt á
það, að þetta sé mjög sanngjörn til-
laga og engin hætta á því, að hún
eigi „formælendur fá“.
Vatnið.
En það er annað atriði í sam-
bandi við brunann, sem ég get ekki
leitt hjá mér að nefna. Til mín
hringdi í gær húsfreyja í Vestur-
bænum og sagði mér frá því, að
þegar hún hefði átt leið niður í
bæ rétt eftir hádegið þá um dag-
inn, hefði hún veitt þvi eftirtekt, að
vatn var látið streyma í sífellu úr
brunahana, sem er á mótum Kirkju-
strætis og Aðalstrætis. Það var ber-
sýnilega ekki verið að hugsa um
vatnsskortinn, sem gerir vart við sig
daglega eða því sem næst í hæstu
hlutum bæjarins.
Nokkru síðar í gær hringdi til
min maður, sem sagðist hafa tekið
eftir þessu fyrirbrigði fyrir hádegi,
þegar hann var á leið heim til sín.
Það er ekki gott til afspurnar,
þegar svona er farið með vatnið
-J
um sama leyti og húseigendur eru
áminntir um að spara það við sig
með öllurri ráðum. Vonandi sér
Vatnsveitustjöri um það framvegis,
að slík vatnseýðsla eigi sér ekki
stað, nógur er vatnsskorturinn samt.
Torg.
Menn eru með alls konar bolla-
Ieggingar um það, hvað gera skuli
við hið auða svæði, sem myndazt
hefir við bruna „Landsins“. Sumir
vilja, að ekki verði leyft að byggja
þarna aftur, heldur að gert verði
torg. Aðrir vilja, að svæðið verði
gert að bílastæði til að byrja með,
vegna þess hvað erfiðleikarnir eru
miklir á að finna heppileg bílastæði
í miðbænum. Svo er enn þriðji hóp-
urinn, sem vill leyfa að byggja þarn;>
aftur, en að gangstéttir verði breikk-
aðar svo, að hægt verði að breikka
akbrautirnar síðar, þegar þurfa
þykir. En þá er hætt við því, að
lítið rúm verði fyrir hús, þegar bú-
ið er að sneiða utan af lóðinni á
alla vegu.
Ég held að það væri athugandi,
hvort ekki ætti að hafa einhvers
konar opið svæði, þarna milli Að-
alstrætis, Austurstrætis og Vallar-
strætis.
Masonite ;. ,,
Til sölu 40-—50 óolíusoðin. Tilboð, 1 . • 'J plötui> rnerkt:
„Masonite“ sendist afgr. Vísis
Hanzkar
Lúffur
Ullartreflar
Krakka Skinnhúfur
II. TOFT
Skólavörðustíg 5. Sími 1035.
Sendisveinn
óskast strax
Bankastræti 10