Vísir - 29.02.1944, Blaðsíða 2

V í S I R
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandí:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján GuðlaHgsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1 660 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Féalgsprentsmiðjan h.f.
Á stund neyðarinnar.
Fregnir frá Danmörku llafa
verið mjög af skornum
skammti frá því, er landið var
hernumið. Augljóst er þó að á-
vallt hefir þar harðnað á daln-
um, sumpart sökum þess að
gengið hefir verið á bústofn og
verðmæti þjóðarinnar á öllum
sviðum, en sumpart sökum
harðnandi andslöðu og liarðn-
andi refsiaðgerða frá liendi
Þjóðverja sökum þeirrar and-
stöðu. Danir hafa sýnt að á stund
hættunnar standa þeir saman og
kunna að meta danskt þjóðerni
og þjóðleg verðmæti, sem
vernda ber gegn utan að kom-
andi hættu, í hverri mynd, sem
hún birtist. Átökin milli þjóða
þeirra, sem nú dvelja í tvíhýli í
landinu, eru háð við ólika að-
stöðu og segja má að þar sé
vopnum andans beitt gegn stál-
gráum morðtækjum veraldlegs
veruleika. Enginn efast um að
árangurinn af þessari baráttu
verður sá að danska þjóðin
keimir skírari úr eldinum,
hreinni, betri og styrkari. Þung-
ar fórnir haldast í hendur við
vaxandi vizku og göfgi.
Síðustu fregnir, sem borist
hafa frá Danmörku, aðallega
vegna sænskrar miðlunar, skýra
frá því að mikill straumur
flóttamanna liafi legið yfir til
Svíþjóðar, allt frá haustmánuð-
um síðustu. Er þar um að ræða
Dani, sem fallið hafa í ónáð hjá
yfirdrottnunum af ýmsum á-
stæðum. Hafa þessir menn allir
kómist slippir og snauðir yfir til
Svíþjóðar, og mátt þakka fyrir
að halda lifinu á hættulegri ferð
yfir sundið. Þjóðverjar hafa
reynt að sjá svo nm að menn
þessir ættu ekki undankomu
auðið á flótta, en gegn þeim liafa
danskir borgarar beitt samtök-
um sinum og greitt á alian veg
fyrir flóttamönnunum og tekist
að koma miklum fjölda þeirra
yfir á Iilutlausa jörð Svíþjóðar.
Svíar hafa tekið flóttamönnun-
um vel og látið þeim í té lands-
vist og brýnustu nauðsynjar til
lífsframfæris. Dveljast þeir nú
á landsetrum víða í Sviþjóð, ein-
angraðir og aðgerðalausir, með
því að um atvinnu er þar ekki
að ræða fyrir flóttamennina.
Þótt Svíar geri vel til dönsku
flóttamannanna geta þeir vart
einir staðið undir straumi þeirra
og er þá vel við eigandi að frænd-
þjóðir Dana, sem aflögufærar
eru, rétti þessum mönnum
hjálparhönd eftir frekustu getu.
Þeim mun frekar ber þetta að
gera, sem menn þessir eru eins-
konar útlagar i sínu eigin landi,
ekld af þvi að dönslc stjórnar-
völd amist við þeim sérstaldega,
heldur af hinu að yfirráðaþjóðin
í landinu meinar dönsku stjórn-
arvöldunum að greiða fyrir
þeim, eða rétta þeim hjálpar-
hönd svo nokkru nemi. Aðstaða
frjálsra Dana um heim allan er
allt önnur og erfiðari, en t. d.
Norðmanna, sem hafa miklar
tekjur af siglingaflota sínum og
geta staðist allan kostnað vegna
baráttu sinnar af þeim sökum.
Frjálsir Danir hafa liinsvegar
engu slíku fé yfir að ráða, en
hafa miðlað löndum sínum, sem
í neyð eru staddir, eflir beztu
Lokun sölnbúða:
Ræða einnig: frv. til laga 11111 vcrzl-
nnarnána 0« alvi 11 uurciin<1 i
verxlnuarfólks.
Á fundi, sem haldinn var í
Verzlunarmannafélagi Reykja-
víkur í gærkveldi, var rætt um
breytingar á lokunartíma sölu-
búða.
Siðastliðið haust komu fram
tilmæli um það frá liendi nokk-
urra verzlunar- og kaupsýslu-
manna, að Verzlunarmannafé-
lagið beitti sér fyrir, að styttur
yrði afgreiðslutími söluhúða á
laugardögum yfir vetrarmánuð-
ina um 2 klst., þ. e. að lokað yrði
kl. 4 í stað lcl. 6 e. li. jHinsvegar
skyldi vinnutíminn framlengdur
til ld. 7 á föstudögum. Hefir mál
þetta verið rætt innan stjórnar
V. R. og stjórna hinna ýmsu sér-
greinafélag verzlunarrekenda
og síðan innan Verzlunarráðs
íslands, sem hefir nú síðast liaft
málið með liöndum til af-
greiðslu. Á fundinum í gær-
kvöldi lágu fyrir tillögur Verzl-
unarráðsins í máli þessu, og eru
Ijær á þá lund, að styttur yrði
afgreiðslutími verzlana yfir
sumartímann um 2 klst. á viku,
þannig að lokað sé á föstudög-
getu. Víða um heim hafa Danir
efnt til fjársöfnvinar vegna
flóttamannanna, en að vonum
eru frjálsir Danir öllum hnút-
um kunnugastir, og þeim dylst
ekki þörfin fyrir hjálp til handa
þessum nauðulega stöddu
löndum sínum. Við það ættu
einnig aðrir, sem vinsemd hera
til dönsku þjóðarinnar, að miða
afstöðu sína og aðgerðir.
Nokkrir menn hafa beitt sér
fyrir fjársöfnun hér á landi, til
handa hinum nauðulega stöddu
flóttamönnum. Sú hjálp yrði
yeitt nú þegar, — á stund nevð-
arinnar. Hún myndi vafalaust
geta komið að verulegum not-
um, miklu meiri jafnvel en
nokkur önnur hjálparstarfsemi,
sem til hefir verið stofnað hér
á landi, — og hún kemur strax
að notum, en ekki eftir stríð.
Það er mergurinn málsins. Flest
félagssamtök á landi hér hafa
heitið stuðningi sínum við söfn-
unina og er þess að vænta, að
engir bregðist þeirri siðferðilegu
skyldu að láta nokkurt fé af
hendi rakna, þannig að söfnun-
in geti orðið þjóðinni til sóma,
en hirium dönsku flóttamönn-
um til hjálpar og nytsemdar. Við
Islendingar eigum margt gott
Dönum upp að inna, einkum
síðustu kynslóðum, sem sýnt
hafa okkur vinsemd og skilning,
en auk þess margvíslega hjálp
þegar á hefir mætt. Hið góða ber
að þakka og gera það á þann
liátt, að ekki verði um villst.
Söfnuninni þarf að liraða sem
allra mest. Því ættu þeir, sem
aflögufærir eru að láta gjafir
sínar af hendi rakna sem fyrst,
— því fyrr því betra. Þjóðin
hefir sýnt Finnum og Norð-
mönnum vinsemdarvott í bar-
áttu og erfiðleikum þeirra, en
óhætt er að fullyrða aðr margir
vilja láta dönsku þjóðina finna
sömu hlýju og sízt minni. Börn
hennar þarfnast tafarlaust
hjálpar, og þá hjálp verður is-
lenzka þjóðin að veita meðal
annara, þegar knúð er á hennar
dyr, en vætanlega verður nánar
skýrt frá málinu í blöðum og út-
varpi á morgun.
um kl. 7 e. h., í stað kl. 8 og á
laugardögum kl. 12 á hádegi i
stað Id. 1. Talsverðar umræð-
ur urðu á fundinum um hinar
framkomnu tilögur, en endan-
legar álcvarðanir ekki teknar.
Var samþykkt að fresta umræð-
um að sinni og vísa málinu til
fundar, er boðaður yrði innan
skamms. Er þess að vænta, að
verzlunarmenn fjölmenni á
þann fund og taki virkan þált
í lokaafgreiðslu á þessu liags-
munamáli sínu.
Þá var á fundinum rætt um
frumvarp til laga um verzlunar-
nám og atvinnuréttindi verzlun-
arfólks. Var lcosin þriggja
manna nefnd til að endurskoða
áður fram komið lagafrumvarp
þess efnis og gera tillögur til
endurbóta þar að lútandi. Er
þetta hið iíierkasta mál, og væri
stéttinni ómetanlegur styrkur
að lagasetningu sem þessari,
næði liún fram að ganga.
Að síðustu skýrði formaður
félagsins svo frá, að stjórnin
hefði ákveðið að beita sér fyrir
stofnun karlakórs verzlunar-
manna, svo framarlega sem
nægileg þátttaka fengist. Ættu
sem flestir félagsmanna, sem
söngrödd hafa, en þeir eru á-
reiðanlega margir, að sýna á-
huga sinn á þessu mæta máli,
svo að það verði annáð og meira
en hugmyndin ein. Verður það
sennilega rætt á næsta félags-
fundi.
Síðasti sýningardagur
Minningarsýningar Markúsar ív-
arssonar er í dag. Það eru því síð-
ustu forvöð að skoða þessa gagn-
merku og fallegu sýningu í kvöld,
en henni verður lokað kl. io.
Æskan,
I.—2. tbl. þ. á. flytur fjölbreytt
efni, m. a. Góðtemplarareglan 6o ára
(Kristinn Stefánsson), Unglinga-
reglan á íslandi (Hannes J. Magn-
ússon), Á ævintýraleiðum (fram-
haldssaga), Konungslund, Hann var
syndur ~ S jóarasaga Kára skipstjóra,
Álfasöngur, Amerxskar ýkjusögur,
Herra Pétur o. m. fl.
Næíurakstur
Hreyfill, sími 1633.
Magnús G. Jónsson
varð skákmeistari
Reykjavíkur.
Síðasta umferð í Slcakjnngi
Reykjavíkur var tefld í gær-
lcveldi. Voru allar skákirnar
mjög fjörugar og var lengi tví-
sýnt um úrslitin.
Sturla Pétursson vann Ben-
óný Benediktsson eftir mjög
harðvítuga sókn. Ásmundur Ás-
geirsson vann Óla Valdimars-
son. Hafði Ásmundur hvítt og
fékk fljótt betra tafl, en varð
þó að gæta sín mjög, því stað-
an var um tíma viðsjál. Bið-
skálc varð milli Árna Snævars
og Einars Þorvaldssonar. Var
staðan lengst af mjög jöfn, en
stultu fyi-ir lokin fórnaði Árni
peði og féklc nokkra sókn, en
þó ekki hættulega. Aðalsteinn
Halklórsson hafði hvítt á móti
Magnúsi G. Jónssjmi og fékk
fljótlega betra tafl og kreppti
að Magnúsi og vann af honum
peð með rýmri stöðu, en Magn-
ús varðist með kostgæfni og
lenti í erfiðu tímaliraki, en um
það er lauk lenti Aðalsteinn
einnig í tímahraki og fataðist
þá sóknin og tapaði á tímanum
(tókst ekki að leika tilskildan
leikjafjölda á tilsettum tíma),
en. þá var Magnús og kominn
með vinningsstöðu.
Magnús G. Jónsson mennta-
skólakennari liefir teflt í meist-
araflokki síðan 1937 og oft með
góðum árangri. Þó liefir liann
ekki reynzt nógu harðsækinn
í fyrstu sætin, fyrr en í fýrra,
að hann sýnilega var farinn að
stefna í þá átt og nú hefir hann
náð fyrsta sæti og unnið titil-
inn skákmeistari Reylcjavíkur
í mjög skemmtilega jöfnu, og
að ýmsu leyti og að minnsta
kosti hvað hann snerti, vel
tefldu skákmóti. Jafnframt
vinnur Magnús silfurbikar, er
Þorsteinn Gíslason fyrv. fiski-
matsmaður gaf til keppninnar.
Vinningar standa þannig við
lok mótsins: Magnús G. Jóns-
son 6V2, Ásmundur Ásgeirsson
6, Einar Þorvaldsson og Árni
Snævarr 5 (og biðskák), Sturla
Pétursson 5, Pétur Guðmunds-
son 2y2, Benóný Benediktsson
og li Valdemarsson 2 og Aðal-
steinn Halldórssbn 1.
í fyrsta flokki kepptu Pétur
Jónasson og Róbert Sigmunds-
son 3 skákir til úrslita og vann
Róbert þá fyrstu, en Pétur hin-
ar tvær og fékk þar með sigur.
í 2. flokki kepptu til úrslita
Böðvar Pétursson og Ingólfur
Jónsson og vann ^öðvar.
Fasteignaeig'endafél. Reykjavíkur
heldur aðalfund'' sinn í kvöld kl.
8,30 í Kaupþingssalnum.
Þormóðsslysið:
Fypipspupn komin fram til dóms-
málaheppans um málid á Alþingi..
í gær var útbýtt á Alþingi svo-
hljóðandi prentaðri fyrirspurn
til Einars Arnórssonar dóms-
málaráðherra, frá þeim þing-
mönnunum Finni Jónssyni og
Eysteini Jónssyni:
„Hvers vegna hefir dómsmála-
ráðherra aðeins birt eigin út-
drátt úr sjódómsrannsókn Þor-
móðsslyssins, en eigi skýrslu sjó-
dómsins sjálfs um rannsókn-
ina?“
í greinargerð, sem fylgir fyr-
irspurninni, er sagt að fyrir-
spyrjendur hafi fengið vitneskju
komið fram við rannsóknina og
vera á þá leið, að skipið hafi
eigi uppfyllt lcröfur þær, sem
skipaeftirlitinu ber að gera um
slík skip“, segir í greinargerð-
inni.
Rannsókn á Þormóðsslysinu
mun liafa farið fram í þeim til-
gangi m. a., að leitazt við að leiða
í Ijós orsök þessa hörmulega
atburðar, svo að unnt væri að
koma í veg fyrir að ástæðurnar,
sem ollu honum, yrðu til að
valda frekari slysum, ef rann-
sóknin leiddi í ljós, að þær væru
um að það, sem birt hefir verið ■ viðráðanlegar mannlegum vilja
um rannsókn þessa máls, sé eigi
hin sama skýrsla og Sjódómur
Reykjavíkur sendi frá sér til
Dómsmálaráðuneytisins að
rannsókninni lokinni. Sé það,
sem hirt liefir verið af ráðherr-
anum, aðeins „eigin útdráttur“,
en mjög veigamildum atriðum
sleppt úr sjálfri skýrslunni, svo
sem álili skipasmiða um styrk-
leika Þormóðs, sem mun þó hafa
og úrræðum. Engin vafi má
leika á, að þessi umfangs-
mikla rannsókn nái tilætluðum
árangri, en það gelur ekki orð-
ið fyrr en að allar niðurstöður
liennar liafa verið birtar þjóð-
inni og þannig tekin af öll tví-
mæli eftir því sein unnt er, um
orsakir og ástæður til þessa
slyss, sem er eitt hið sorglegasta,
er skeð liefir áratugum saman.
Heita vatnið komið i tæp
60% allra húsa í bænum.
J^ýlega hefir þriðji hitavatnsgeymirinn á Öskjuhlíð verið
tekinn í notkun og er nú aftur unnið af kappi að því að
leggja heitavatnsæðarnar í húsin.
AIls mun vera búið að leiða
heita vatnið inn í 1600 hús liér í
bænum af 2700—2800 alls, og
lætur það nærri að séu tæp 60%.
Um langan tíma í vetur var
ekki lagt inn í húsin, en núna,
✓ eftir að þriðji geymirinn er kom-
inri í notkun, hefir aftur verið
hafizt handa af fullum krafti
um innlagningar. Verður þeim
liraðað svo sem föng eru á, svo
að sem flestir bæjarbúar verði
heita vatnsins sem fyrst aðnjót-
andi.
Helgi Sigurðsson hitaveitu-
stjóri tjáði Vísi, að allt virtist
vera í mjög sæmilegu lagi með
hitaveituna og ekki um aðra
örðugleika að ræða, en eðlilega
byrjunarörðugleika, sem alltaf
hefði mátt búast við, enda gert
ráð fyrir þeim. Það ber öðru
hverju á því, að ryð losnar úr
pípunum og sest í hemla og
mæla í einu óg einu húsi, en það
er lagað jafnóðum og kvartanir
berast.
Þá liefir, svo sem áður hefir
verið frá skýrt, ein hitaveitu-
dælan að Reykjum bilað. En
borgarstjóra hefir verið falið að
fá tvo dómkvadda menn til að
grennslast fyrir um orsakir
þeirrar bilunar, hvort hún stafi
af smíðagalla á vélunum, eða
hvort hún stafar af uppsetningu
þeirra. Þessi bilun er hins-
vegar ekki meiri en svo, að til-
tölulega auðvelt er að gera við
hana.
Roskin hjón
óskast
til þess að taka að sér bú-
stjórn á skemmtilegri hlunn-
indajörð austanfjalls. 10—12
kýr.
Lysthafendur sendi nafn
með kaupkröfu til afgreiðslu
blaðsins, merkt: „Bústjórn“,
fyrir fimmtudagskvöld n. k.
Ntúlka
vön afgr., óskar eftir atvinnu
eeinni hluta dags. Herbergi
áskilið. Uppl. i síma 1370 frá
kl. 5—7 í kvöld.
r.
Scrutator:

KojdAbi ohnjomm^s
j
ENZK SATlN-
undiríöt
VERZL.^
Grettisgötu 57.
Penelope.
Á laugardagskvöldið var leikritiÖ
„Penelope“ eftir Somerset Maug-
ham flutt í útvarpinu undir stjórn
Indriða Waagp. Leikrit þetta er á-
kaflega mikið léttmeti og fullt af
hæpinni sálarfræði ástfangins fólks,
en með efnið er farið af mikilli heg-
urð og gamansemi, og réttlætir það
að nokkru að leikritið var borið á
Ixorð fyrir hlustendur, sem eru harla
ókunnugir staðháttum og siðum
þeim, sem á er byggt. Eg veit ekki,
hvort reynsla hefir fengizt fyrir því
að íslenzkum almenningi geðjist vel
að frásögnum úr lífi heldra fólks
í Englandi, en að óreyndu myndi
eg telja það fjarstæðu. Þetta leik-
rit, er yfirleitt hvorki verra né betra
en hávaðinn af feikritum um svipað
efni úr lífi svipaðs fólks, svo að
nýjung gat það tæplega talizt. Leik-
urinn fórst yfirleitt vel úr hendi,
og leikstjóri hafði aúðheyrilega rækt
starf sitt vel. Það er til eftirbreytni,
að hann hafði ætlað sjálfum sér
minnsta hlutverkið. Er þetta ekki
sagt af því, að Indriði sé ekki ágæt-
ur leikari, heldur hinu, að það er
rétt stefna hjá leikstjóra, að taka
lítinn þátt í gangi leiksins, til þess
að geta þeim mun betur fylgzt með
frammistöðu og samleik leikenda.
Hitt er bæði vafasamur smekkur og
oft til óhagræðis að leikstjóri hafi
sjálfur á hendi eitt hinna veiga-
mestu hlutverka.
Útvarpssagan.
Það er til hálfgerðrar skammar
að hafa ekki fyrr minnzt á útvarps-
söguna, Bör Börsson eftir Johan
Falklrerget, sem Helgi Hjörvar hef-
i undanfarið verið að lesa. Því frem-
ur sem mér er kunnugt um að flest-
ir, sem byrjað hafa að fylgjast með
í sögunni, sitja sig ekki úr færi á
föstudagskvöldum að hlýða með at-
hygli. Bör Börsson er einhver
skenuntilegasti uppskafningur, sem
í frásögur hefir verið færður. Helzt
allt i hendur að gera frásögnina
lifandi og skemmtilega, sérkennilegt
mál, vönduð þýðing og frábærlega
góður upplestur, sem likist meira
óbundinni frásögn en lestri af bók.
Tel eg vafasamt af samtölum við
hlustendur að dæma, hvert útvarps-
efnið er vinsælast: Útvarpssagan,
Njálulestur dr. Einars Ól. Sveins-
sonar eða Heljarslóðai'orustulestur
Jóns Sigurðssonar, en vafalítið er,
að þetta þrennt er með því bezta,
sem útvarpið hefir nokkru sinni
flutt hlustendum.
Bifreiðalík.
Eg drap á það um daginn, að á
torgi einu hér í bænum, Óðinstorgi,
ægði saman aflóga bílum og öðru
drasli. Kunningi xninn benti mér á
það ,að lögreglan héfði fyrir nokkru
tilkynnt, að allir aflóga bílar yrðu
hirtir og færðir í ,,kirkjugarð“. —
Jæja, þessir tveir á Óðinstorgi hafa
einhvernveginn orðið eftir. Eg end-
urtek það því hér, til athugunar
fyrir rétta aðila, að þarna eru tveir
aflóga bílskrokkar, sem búið er að
stela öllu verðmætu úr. Þessir bil-
ar eru númerslausir, en þarna eru
einnig nokkrir bílar með númerum,
sem telja má í litlu betra standi og
hafa staðið óhreyfðir vikum saman.
Með reykvískum hraða mætti kann-
ske gera sér vonir um að þeir yrðu
hirtir fyrir 17. júní.
Iíaupum aíklippt
sítt hár
HÁRGREIÐSLUSTOFAN
P E R L A.
Bergstaðastræti 1.