Vísir - 01.06.1944, Page 2

V í S í R
D A G B L A Ð
Útgefandi:
BIAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Sjórnarmyndun.
Oj iÐAN núverandi sljórn sett-
^ ist að völdum, hafa alltaf
öðru hverju borizt út lausa-
fregnir um það, að einhver
flokkanna væri að reyna að
mynda stjórn. Stundum hefir
þessi orðrómur verið byggður
á staðreyndum en oftar mun
enginn fótur hafa verið fyrir
honum. En þótt einhverjir
flokkar hafi á bak við tjöldin
gert mjög ákveðnar tilraunir
til stjórnarmyndunar, liefir
enginn þeirra haft þrelc til að
beita sér opinberlega fyrir því.
Nú liefir um skeið gengið
mjög þrálátur orðrómur um
það, að Framsóknarflokkurinn
beiti sér n(ú eindregið fyrir
myndun þriggja flokka stjórn-
ar, eða hinnar svo kölluðu
„vinslri stjórnar“, og segir»sag-
an að ráðherrarnir þafi þegar
verið til nefndir og eigi að taka
við embættum fyrir 17. júní.
Engin staðfesting hefir þó á
J;essu fengizt og margir eru enn
vantrúaðir á þessa fregn. En
það styrkir þó nokkuð sann-
leiksgildi þessa orðróms,0 að
Morgunblaðið birtir í gær mjög
lijartnæman leiðara um að það
sé eindregin krafa og ósk þjóð-
arinnar, að nú sé mynduð allra
flokka stjórn fyrir 17. júní, ekki
þriggja heldur fjögra flokka
stjórn, sem allir fá að vera með í.
Mbl. hefir verið mjög umhug-
að síðustu vikurnar að þjóðin
fái „góða“ stjórn áður en lýð-
veldið verður stofnað og hefir
margsinnis skorað á flokkana
að hefjast nú hahda, jafnvel
þótt málefnagrundvöllurinn
væri eingöngu og ekkert annað
en stofnun lýðveldisins, því að
um það eru þó engar deilur.
Hugmyndin er þess verð að
henni sé gaumur gefinn. En
þótt kynlegt megi virðast, hafa
flokkarnir ekkert látið á sér
bæra um það, að sameinast nú
um stjórnarmyndun á grund-
velli þess eina máls sem þeir
eru sammála um. Allir munu
geta verið Mbl. sammála um að
það spáir ekki góðu.
Hinsvegar heyrist nú mjög á
fjölda greindra og gætinna
manna, að þeir telja mestu
varða eins og sakir standa, að
lýðveklinu verði nú fyrst og
fremst komið örugglega á stofn,
með þeirri festu og virðuleik
sem slikum viðburði sæmir.
Um hitt sé mirnia vert, hverjir
sitja i stjórn ef allir eru sam-
taka um að ná þvi marki sem
nú er örugglega stefnt að. Nú-
verandi sljórn hefir sýnt ein-
beitni og festu i þessu máli og
hvergi hvikað frá hinni yfir-
lýstu stefnu sinni, sem mun
hafa frekar en nokkuð annað
orðið til þess að sameina krafta
þingsins.
Þegar svo lýðveldið er kom-
ið á stofn, kemur til kasta þings-
ins að mynda sterka stjórn,
sterkt framkvæmdavald í land-
inu, til þess að tryggja hina
nýju sjórnskipun og leggja
grundvöllinn að stórstigum og
heillavænlegum framförum og
raunhæfu sjálfstæði. En það
verður ekki gert nema flokk-
arnir komi sér saman um víð-
tælcan ög traustan málefna-
gi-undvöll, þar sem tjaldað er
lengur en til einnar nætur. Hver
sú stjórnarmyndun er hyggð á
sandi, og verður til engrar bless-
unar, sein. ekki er reist á mál-
efnum, þess vegna eru það mál- j
efnin og aftur málefnin, sfem
verða að vera hyrningarsteinar
fyrir stjórnarmyndun i landinu
en ekki persónur einstakra
manna.
Þetta er flestum ljóst en það
er hka margt örðugt fyrir þá
sem með réttu gela sagt við
sjálfan sig: Það góða sem eg vil !
geri eg ekki
Áætlunarferðir milli
Rvíkur og Akraness.
Akraneskaupstaður hefir nú
tekið að sér til eins árs fyrst um
sinn að halda uppi fólksflutn-
ingum milli Reykjavikur og
Ak'raness með m.s. Víði. Eftir
10. júní fer skipið 3 ferðir á dag
alla daga. Frá Reykjavík kl. 7,
10.30 og 20 (laugardaga kl. 7,
14 og 20) en frá Akfanesi ld. 9,
18 og 21.30. í sambandi við
þessar ferðir ganga svo áætl-
unarvagnarnir á leiðunum til
Akureyrar, Ólafsvíluir, Grund-
arfjarðar, Stykkishólms, Borg-
arfjarðar og Hvalfjarðar. Norð-
urleiðina reka nokkurir bif-
reiðaeigendur í sameiningu
undir yfirstjórn póststjórnar-
innar.
Dráttarvélanámskeið
að Hvanneyri.
Dagana 1. til 24. maí síðast-
iliðinn var efnt til námskeiðs í
meðferð dráttarvéla á vegum
Búnaðarfélags íslands að
Hvanneyri. 22 nemendur voru
á námskeiðinu. Voru þeir úr
flestum sýslum landsins. 28
sóttu uip dvöl á námskeiðinu,
en vegna húsnæðisleysis á
Hvannejni var ekki unnt að
laka við fleirum en 22.
Guðmundur Jónsson kennari
stjórnaði námskeiðinu, en hann
er settur skólastjóri á Hvann-
eyri, í fjarveru Runólfs Sigurðs-
sonar skólastjóra, en hann er á
förum til Ameríku til að kynna
sér kynbætur búfjár. Meðal
þeirra, sem fluttu fyrirlestra á
námskeiðinu voru Árni G. Ey-
lancí, Jóhannes Bjarnason véla-
verkfræðingur og Steingrímur
Steinþórsson búnaðarmála-
stjóri.
Á námskeiðinu voru notaðar
9 dráttarvélar þar af var ein með
jarðýtu. Vegna votviðra og
hversu mikill klald var í jörð var
ekki unnt að liafa eins miklar
verklegar æfingar eins og æski-
legt hefði verið og varð kennsl-
an þvi mest um hin vélfræði-
legu efni.
ítsvöriai á
Akurcyri.
Akureyri í morgun.
Niðurjöfnun útsvara er lokið
á Akureyri. AIls var jafnað nið-
ur 1.958.950.00 kr„ en það er
150 þúsund kr. minna en árið
áður. Hæst útsvör bera K.E.A.
85.000 kr„ S.Í.S. 54.800, Krist-
ján Kristjánsson 41.500, Baldvin
Ryel 29.050, Nýja Bió 26.300,
Sverrir Ragnars 23,240, Olíu-
verzlun íslands 19.090, Páll Sig-
urgeirsson 18.670, Guðmanns
Efterfölger 15.360, Guðm. Pét-
ursson 13.280, I. Brynjólfsson
og Kvaran 13.030 og Jakoh
Karlsson 12.870 kr. — Job.
Kristján Guðlaugsson
Hæstaréttarlöfiinaður.
Skrifstofutími 10—12 og 1—6.
Hafnarhúsið. Sími 3400.
IJpsiit í þjóðaratkvædagreiðslunni:
§6.35% þeina sem knsn vorn með lýðveldisstofnnmnnl
98,65% með sambandsslitum.
if *
T GÆRDAG lauk talningu atkvæSa í öllum kjördæmum
landsins og hafa heildarúrslitin orðið stórkostlega glæsi-
leg, því aS 98,35% allra þeirra, sem kusu,' voru með því
aS slíta sambandinu viS Dani,
veldisstofnuninni.
Mótfallnir sambandsslitum
voru 0.51 af hundraði og auðir
seðlar 0.84% og á móti lýðveld-
isstofnun 1.49 af hundraði, en
2.16% voru auðir.
Heildartölur kosninganna
voru sem hér segir:
Sambandsslitin:
70.536 já, 365 nei.
Stjórnarskráin:
68.862 já, 1054 nei.
Að visu geta þessar tölur
breytzt eitthvað lítils háttar,
en 96,35% voru fylgjandi lýS-
I
en það kemur ekld til með að
skipta neinu máli, hvorki til eða
frá.
Hinar stóru og glæsilegu úr-
| slitatölur í þjóðaratkvæða-
' greiðslunni sýna gleggst frelsis-
í þrá þjóðarlieildarinnar, og bera
; Ijósastan vott um einingu ís-
I lenzku þjóðarinnar á þessum
örlagaríkustu thnamótum, sem
hún liefir upp lifað.
Samheldni þjóðarinnar, skal
vera hyrningarsteinn lýðveldis-
ins.
Nemenda hlj ómleikar
Tónlistarskólaui.
Þessir tónleikar eru einn
þáttur í starfi skólans og semj-
um við okkur í þessu efni að
háttum þeirra þjóða, sem þessa
sögu eiga lengri. Þeir venja
nemendur við að koma opinber-
lega fram og jafnframt eru þeir
spegilmynd af því verki, sem
unnið hefír yerið í skólanum.
I þetta sinn varð að halda
hljómleikana í tvennu lagi
vegna mikillar þátttöku. Þeir
voru haldnir í Iðnó laugardag-
inn og mánudaginn s. 1. Ekki
eru neriiendurnir allir háir i
lofti, þvi sumir eru emí á barns-
aldri, en aðrir frá fermirigar-
aldri og fast að þrítugu. Þeir
minnstu gera lítið betur en að
ná með fótinn niður á pedalinn
á hljóðfærinu. Að jafnaði er
kunnáttan nokkurnveginn í
réttu hlutfalli við aldurinn og
námsferilinn, sem að baki ligg-
ur, en þó bregður út af þessu,
þegar um hæfileikamenn er að
ræða. Það kemur því fyrir að
einhver snáðinn kemur manni
á óvart með því að gera nrikhi
betur en búast mætti við af hon-
um. I þetta sinn var það sér-
staklega drengurinn Gísli Magn-
ússon, sem gerði þetta, en hann
lék tvö píanólög með góðum
listamannstökum.
Hér verður eklci rituð nein
eiginleg gagnrýiri um þessa
hljómleika, en þeir eru fyrir
margra lilula sakir eftirtektar-
verðir, auk þess sem þeir voru
hæði fjölbreyttir og skemmti-
legir, og verður því sagt frá
þeim i stórum dráttum hér á
eftir.
Píanóleikarahópurinn var
slærstur að vanda Alls voru þeir
11 talsins, sem léku listir sínar
á þetta hljóðfæri, sumir sem
einleikarar, aðrir sem undir-
leikarar, eða þeir gerðu hvort-
tveggja. Jón Nordal er lengst
kominn í þessum hóp. Hann
spilaði Beethovenssónötu rrieð
listrænum tökum og næmum
skilningi og var túlkun hans á
\ efninu með þeim hætti, að liún
ber vitni um gáfaðan og efni-
legan listamann. Guðmundur
Jónsson á sér skemmri náms-
feril og er yngri að árum. Það
hefir tognað úr honum síðan í
fyrra og enn meir hefir honum
farið fram á listabrautinni.
Hann lék lag eftir Franz List
með smekkvísi. Hulda Þor-
steinsdóttir og Þórgunnur Ingi-
mundardóttir léku saman fjór-
hent og var þeirra lilutur góður
og eru þegar orðnar allfimar á
hljóðfærið. Jón Óskar lék lag'
eftir Brahms einkar skilmerki-
Iega og Rósa Gísladóttir lék tvo
valsa eftir Cliopin einnig skil-
merkilega. Meðal undirleikara
voru Unnur Nikulásdótlir og
Högni ísleifsson, en Hólmfríð-
ur Sigurjónsdóttir lék pianó-
hlutverkið í híjómsveitarverld
eftir Stamitz. Var frammistað-
an hjá þeim góð og er þá vitan-
lega miðað við aldur og náms-
feril, eða með öðrum orðum,
hvers vænta mátti af liverjum
um sig, eftir því sem efni stóðu
til.
Alls voru fjórir, sem komu
fram sem einleikarar á fiðlu.
Skal þá fyrstan frægan telja Jón
Sen, sem lék tvo kafla úr fiðlu-
konsert eftir Bruch. Hann hefir
fallegan tón og rnikla leikni,
jafnvel þó að mælt sé á mæli-
kvarða þann, sem lagður er á
fullgilda listamenn. Því fór
f-jarri að nokkur viðvanings-
bragur væri á meðferð lians á
þessu erfiða verki. Ólafur Mark-
ússon og Jón Dagbjartsson léku
sitt livort fiðlulagið, sá fyrri lag
eftir Bacli, en hinn lag eftir
Wieniawsky og gerðu þeim
góð skil. Snorri Þorvaldsson er
yngri að árum, drengur um
fermingu. Hann fór fallega meðt
verk eftir Mozart.
Cellóeinleikararnir voru að-
eins tveir. Einar Vigfússop vakti
alveg sérstaldega á sér eftir
tekt með fallegum tón og næmri
meðferð á lagi eftir Bocclierini.
Er þarna vafalaust einn efnileg-
asti nemandinn,^sem i Tónlist-
arskólann liefir komið. Peter
Urbantschitsch er enn varla
stærri en hljóðfærið, sem hann
leikur á og er cellótónninn enn
veikur lijá honum. Hann lék
kafla úr sónötu eftir Schubert
með undirleilc Unnar Nikulás-
dóttur og gerði það laglega.
Tveir kvartettar voru enn-
fremur leiknir og komu þar
fram m. a. óskar Kortes, Sig-
urður Gestsson, Ingi Gröndal
£
Scrutator:
jZjOucUvl
Stjórnarmyndun.
1 leiSara blaðsins í dag er gert
grein fyrir á hvaða hornsteinum
stjórnarmyndun ætti aÖ byggjast,
eigi hún að reynast heilbrigð og lík-
leg til langlífis. Hinir og þessir hafa
sett allan metnað sinn i það þessa
dagana, að mynda stjórnir á öðrum
grundvelli, og þá einkum þeim, sem
veit að niðurrifi. Þannig er sagt, að
Framsókn sé að mynda stjórn, sem
eigi að höfuðsetja Eimskipafélagið
og hafa ráðherrar í slíkri stjórn ver-
ið tilnefndir, og hljóta kommarnir
utanríkismála og atvinnumálaráð-
herrann. Aðrar sögusagnir herma
svo, að Sjálfstæðisflokkurinn beiti
sér fyrir stjórnarmyndun á þeim
grundvelli, að tekin verði upp fyrri
samvinna stjórnarflokkanna, sem
einu sinni voru, lækka afurðaverðið
til bændanna fyrst og fremst og
klifa þannig niður stigann. Hver
heilvita maður sér, hvérsu barnaleg-
ar slíkar sögur eru. Það er vafa-
laust enginn fótur fyrir málefna-
grundvellinum, þótt sumum stjórn-
málamönnunum hafi vafalaust kom-
ið til hugar, að æskilegt væri, að
samvinna um stjórnarmyndun gæti
tekizt með þingflokkunum, og það
sem fyrst. Stjórn, sem mynduð væri
í því einu augnamiði að fella þá,
sem nú situr, af því að húti er utan-
þingsstjórn, er óhugsandi fyrir-
brigði. Miklu eðlilegra hefði verið,
— einkum eftir konungsboðskapinn
— að þingflokkarnir hefðu sarnein-
ast í baráttuiuii um stund, myndað
allir þjóðátjórn, til þess að leysa
sjálfstæðismálið og staðið allir sem
einn, meðan á lausn þess stóð. Úr ,
því að flokkarnir létu slíkt tækifæri j
ónotað, dettur engum manni í hug •
að efna til stjómarmyndunar nú,
á öðrum og veikari grundvelli, og
með stefnumálum, sem fyrirfram
er vitað að myndu valda harðvít-
ugustu deilum og truflunum innan
þjóðfélagsins. Nei. — Menn skulu
bíða rólegir, og þótt gaman sé að
búa til rikisstjórnir og skapa þeim
málefnagrundvöll, mun slíkt vera
gert frekar til að sýna hugmynda-
auðgina en veruleikann.
Ungs manns gaman.
Tveir litlir snáðar voru að klæða
sig í almenningi við Sundlaugarn-
ar og voru djúpt sokknir niður í
samræður, þannig að þeir veittu
þeim ekki ahygli, sem hjá stóðu,
hvað þá öðrum fyrirbrigðum til-
verunnar. „Ef þú verður sendur í
sveit,“ sagði annar, „þá skaltu
strjúka strax. Það er svo leiðinlegt
í sveitinni." „Já, ég verð sendur í
sveit, — en af hverju straukst ]iú
ekki í fyrra, úr þvi að þér leidd-
ist svona.“ ,,Eg strauk. Það er eng-
inn vandi að strjúka. Maður fær
sig bara fluttan með mjólkurbíln-
um að Selfossi, og.svo kemst mað-
ur alltaf einhvern veginn til Reykja-
vikur.“ „Já, — það skal ég gera,
Jiegar ég verð sendur í sveitina,"
sagði sá óreyndari að lokum, og var
himinlifandi yfir lausninni. Nú
veittu ]ieir áheyrendunum allt í einu
athygli, urðu hálf-undirleitir og fóru
að tala í laégri hljóðum, þannig, að
ekki varð greint hvað þeir sögðu.
Þessir náungar hafa sennilega verið
sex eða sjö ára gamlir, en báru sig
mannalega og voru hvergi smeykir.
Þeir höfðu lagt „plön“ gegn því, j
sem verða vildi, og ætluðu ekki að '
láta kúgast, er á reyndi. Ýmsuin
kaupstaðabörnum kann að leiðast i
sveitinni, — einkum fyrst í stað, en
fæst munu þau þó reyna til að
strjúka úr vistinni. Þegar nokkrir
dagar eru liðnir, eru þau orðin öllu
vön, kunna vel við sig úti i nátt-
úrunni og hinu eina og sanna frelsi,
með því að um frjálsræði verður
ekki rætt hér i höfuðstaðnum. Á
götunni mega þau ekki vera, í garð-
inum eru þeim allar bjargir bann-
aðar, leikvellir eru engir frambæri-
legir fyrir hendi, og yfirleitt mega
þau hvergi um frjálst höfuð strjúka.
Gatan vill verða þeirra eina athvarf,
og þar leika börnin sér og veltast
í eyðimerkur anddrúmslofti þar sem
hvirfilbyljir æða, en þó lakara en
því, að því er sýkla og sýkingu
snertir. Hve miklu ryki ætli hvert
barn andi að sér daglega hér í bæn-
um, og hver áhrif hefir það á heilsu
þeirra í framtíðinni? Hafa menn
gert sér ljóst, hvert tjón er að sóða-
skapnum og hver skömm að ósóm-
anum. Um hásumarið er Reykvík-
ingum bannað að sjá sólina fyrir
bifreiðaumferð og göturyki. Er þá
ekki betra- fyrir börnin að leika sér
frjáls úti í náttúrunni og' láta af
öllum hugleiðingum um strok, þótt
þeim kunni að leiðast fyrstu dag-
ana. Sveitin er mildari og betri móð-
ir en göturnar í Reykjavík, og með-
an ástandið er eins og ]iað er, ætti
að kosta hvert barn héðan til sum-
ardvalar, — af bæjarfélaginu sjálfu,
en ekki borgurunum. En þá er hætt
við að útsvörin hækki og malbikun
eða hreingerningar á götunum mæti
afgangi, og því skal horfið frá hug-
myndinni. Ekki má ástandið versna.
og Skafti Sigurjónsson, ásamt
fleirum, sem áður hafa verið
nefndir, en þessir menn eru
þegar margreyndir á sín liljóð-
færi.
Að lokum lék hljómsveit
Tónlitsarskólans undir stjórn
eins kennarans, Björns ólafs-
sonar fiðluleikara, tvö verk,
þar á meðal Tilbrigðaverk yfir
lagið „Hrafninn flýgur um aft-
aninn“, eftir einn nemandann,
Jón Nordal. Er þetta fallegt
verk og vel unnið, ekld með
neinum útbrotum nýtízku list-
ar, en liinsvegar ósvildn rnúsík.
Höfundurinn var tvívegis kall-
aður fram og var honum klapp-
að lof i lófa. Hitt hljómsveitar-
verldð var Trio eftir Stamitz.
Var góður hljómur í -liljóm-
sveitinni og liefir Björn Ólafs:
son unnið milcið og gott verk
þar sem hún er.
Nemendatónleikar Tónlistar-
skólans eru haldnir á vorin í
gróandanum og á það vel við,
þvi sjálfir eru þeir ungur gróð-
ur í tónlistarlífi okkar.
B. A.
5 manna
Ford
Model 1935,
til sýnis og sölu á Laugaveg
126, niðri, kl. 7—8 í dag.
Gott húspláss
ca. 70—80 m2, óskast til iðn-
aðar um lengri eða skemmri
tíma. — Uppl. í síma 4353.
Slípivélar
fyrir
RAKVÉLABLÖÐ.
Ilolt
Skólavörðustíg 22.
Lítið hús
á góðri eignarlóð í miðbæn-
um til sölu.
Sölumiðstöðin,
Klapparstig 11.
Simi 5630.
Reyktur
Rauðmagi
Klapparstíg 30. - Sími: 1884.