Vísir - 03.06.1944, Blaðsíða 1

Ritstjórar:
Kristján Guðlaugsson
Hersteinn Pálsson
Skrifstofur.
Félagsprentsmiðjan (3. hæð)
34. ár.
Ritstjórar
Blaðamenn Simii
Auglýsingar* 1660 •
Gjaldkerl 5 linur
Afgreiðsla
Lýðvoldisstofnnnin:
Útsvörixi á Siglufirði.
Siglufjörður, í morgun.
Niðurjöfnun útsvara er ný-
lokfð á Siglufirði. Alls var jafn-
að niður einni milljón áttatíu
og níu þúsund krónum. 1094
gjaldendur eru ó staðnum. -—
Hæfra útsvar en 10 þúsund
bera: Dagný h.f., 12.080; Haf-
liði li.f., 10.005; Hjaltalín Stein-
dór, 11.565; Hrímnir li.f.,
15.565; Kaupfélag Siglfirðinga,
12.760; Kjötbúð Siglufjarðar,
13.285; Olíuverzlun Islands h.f.,
17.990; Óskar Halldórsson h.f.,
útibú, 15.580; Shellumboð,
15.730; Hinrik Thorarensen,
14.500; Víkingur li.f., 11.890;
Þormóður Eyjólfsson, 12.260.
Bje.
f------- ■ ;
Afstaða allra ríkjanna vxrðist vera ótvíræð.
Loftsóknin.
Utanríkismálaráðherra, Vilhjálmur Þór, kvaddi blaðamenn á
fund sinn kl. 11 árdegis í dag. Gat ráðherran þess, ,að utanríkis-
málaráðuneytið hefði látið semja greinargerð varðandi sjálfstæð-
ismálið og gang þess frá 1918, samþykktir og yfirlýsingar Alþing-
is, þjóðaratkvæðagreiðslunat nú og úrslit hennar. Hefði sendiherr-
um og sendifulltrúum Islands í Washington, London, Moskva og
Stokkhólmi verið falið að koma greinargerð þessari á framfæri
við hlutaðeigandi ríkisstjórnir.
Nú hafa ráðherrunum borizt kveðjur og heillaóskir frá sendi-
herrum Bretlands og Sovjetríkjanna hér, svo og sendifulltrúa
Bandaríkjanna, varðandi úrslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar og
væntanlegrar stofnunar lýðveldis. Kveðjur þessar og heillaóskir
eru fyrst og fremst frá sendiherrunum og sendifulltrúunum per-
sónulega, en þar fyrir má ganga út frá því sem gefnu, að þar
séu túlkuð viðhorf hlutaðeigandi ríkisstjórna, sem virðast okkur
vinsamleg í fyllsta máta.
Afstaða Bandaríkjastjórnar var áður fyllilega Ijós, en
nú virðast tekin af öll tvímæli um afstöðu Bretlands og
Sovjetríkjanna einnig. Að því er bezt var vitað, töldu menn
víst, að Bretar mundu ekki amast við sjálfstæðiskröfum
íslenzku þjóðarinnar og lýðveldisstofnun, þótt engin ótví-
ræð yfirlýsing lægi fyrir um það, en afstaða Sovjetríkj-
anna var lítt kunn, enda hafa engar fregnir borizt um
að blöð þar hafi rætt málið, eða tekið afstöðu til þess.
‘ i
Kveðjur sendi herranna og sendifulltrúans eru íslenzku þjóð-
inni hið mesta fagnaðarefni, enda mun almenningur leggja þann
skilnig í þær, að þar með sé tryggð stofnun lýðveldis á fslandi
og algert sjálfstæði þjóðarinnar.
Fer greinargerð utanríkisráðherra hér á eftir:
Amerískar sprengjuflugvél-
ar frá Bretlandi og ítaliu vörp-
uðu í maí 63.000 smálestum
sprengja á árásarsvæði í lier-
numdu löndunum, Þýzkalandi,
Austurríki, Ungverjalandi, Rú-
meníu og Búlgaríu, og á her-
stöðvar Þjóðverja í Jugoslav-
íu. 1268 óvinaflugvélar voru
skotnar niður, en Bandaríkja-
menn misstu 481 sprengjuflug-
vél og 232 orustuflugvélar.
Flugvélar frá stöðvum við
austanvert Miðjarðarhaf hafa
ráðist á skipalest fyrir norðan
Krít. í skipalestinni voru 3
flutningaskip og 8 verndarskip.
Skilið var við tvö flutningaskip
og tvö verndarskip logandi
stafna milli, en alls voru 8 skip
hæfð sprengjum og fallbyssu-
skotum.
Flugvélar frá flugvélaskip-
um hafa ráðist á skipalest und-
an Stadtlandet í Noregi. í
skipalestinni voru 3 flutninga-
skip varin mörgum skipum,
sem útbúin voru fallbyssum,
vélbyssum og loftvarnabyss-
un\ Öll flutningaskipin voru
hæfð sprengjum, en 4 vernd-
arskipanna löskuðust af fall-
byssuskotum.
Utanríkisráðuneytið hefir
tekið saman greinargerð
um, aðdraganda lýðveldisstofn-
unarinnar, uppsagnarákvæði
sambandslaganna, ályktun Al-
þingis 17. maí 1941 um afnám
sambandslaganna og stofnun
lýðveldis, samþykktir á Alþingi
í vetur í þessum málum, svo
og upplýsingar um þátttöku i
þjóðaratkvæðinu.
Þegar er bráðabirgðaúrslit
þjóðaratkvæðisins voru kunn
orðin úr öllum kjördæmum,
lagði utanríkismálaráðherra
fyrir sendiherra íslands i
Bandaríkjunum, Bretlandi, hjá
Noregsstjórn, i Sovétríkjunum
og Svíþjóð, að tilkynna á form-
legan hátt viðkomandi ríkis-
stjórnum úrslitin og aðdrag-
anda þeirra. Um leið var sendi-
ráðum þessara rikja hér á landi
tilkynnt hið sama, og bárust
utanrikisráðherra í gær kveðj-
ur frá sendiherrum Bretlands
og(Sovétríkjanna og frá sendi-
fulltrúa Bandaríkjanna. Óska
þeir íslenzku ríkisstjórninni til
hamingju með úrslitin og óska
hinu væntanlega lýðveldi allra
heilla.
Bréfi brezka sendiherrans
lýkur á þessa leið:
/
„I þessU tilefni leyfi ég mér
að færa yður, herra ráðherra,
ríkisstjórninni og íslenzku
þjóðinni einlægustu óskir
mínar um áframhaldandi
framfarir og farsæld landi
yðar til handa, og er það ein-
læg von mín, að erfiðar að-
stæður og óróatímar, er ríkja,
þegar lýðveldið á að endur-
fæðast, geri eigi annað en að
þroska það og styrkja, svo
að það megi blessast og
blómgast á ókomnum árum.“
I bréli sendiherra ráðstjórn-
arríkjanna segir svo:
„Þetta ár, og þó einkum
17. júní, verður þýðingarmik-
ill tími í sögu lands yðar. Ég
leyfi mér, herra ráðherra, að
færa hinni frelsisunnandi
þjóð fslands beztu árnaðar-
óskir mínar og ósk um far-
sæla framtíð.“
'■% ,
Loks segir í bréfi sendifull-
trúa Bandaríkjanna:
„f þessu tilefni leyfi ég
mér að óska yðar hágöfgi til
hamingju með árangur þjóð-
aratkvæðagreiðslunnar, sem
greinilega hefir sýnt þjóðar-
vilja fslendinga, og færa mín-
ar beztu árnaðaróskir um
framtíð hins íslenzka lýð-
veldis.“
Revkjavik, 2. júní 1944.
Yfir 500 stórar amerískar
sprengjuflugvélar frá stöðvum
á ítaliu i'éðust í dag á stöðvar
í austurliluta Ungverjalands og
i Transylvaníu.
Sumarferðir Breiðfirlðingafélagsins
1944.
io. júní; Kleifarvatn—Krýsuvík.
FariS á laugardag að Kleifarvatni,
legið í tjöldum, gengið til Krýsu-
víkur á sunnudag og til baka að
Kleifarvatni, ekið til Reykjavíkur
um kveldið. — 24. júní: Beruf jörð-
ur.Farið á laugardag kl. 1 e. h.,
tjaldað i Berufirði, verið á sam-
komu Ungmennasambandsins og
ekið til Reykjavíkúr á mánudag. —
9. júlí: Gönguför um Heiðmörk.
— 22. júlí: Sælingsdalslaug. Farið
á láugardag kl. 1 e. h. að Sælings-
dalslaug, verið á héraðsmóti U. M.
S. Dalamanna á sunnudag, ekiÖ til
Reykjavíkur á mánudag.— 5. ágúst:
Snæfellsnesferð. Farið á laugardag
kl. 13, ekið fyrir Hvalfjörð til Ól-
afsvíkur, farið frá Ólafsvík kl. 10
á sunnudag, ekið að Mávahlíð,
gengið fyrir Búlandshöfða í Grund-
arfjörð, ekið þaðan um kveldið til
Stykkishólms og til Reykjavíkur á
mánudag. — 19. ágúst: Borgar-
fjarðarferð. Farið á laugardag kl.
13. ekið um Kaldadal og tjaldað í
Húsafellsskógi, ekið á sunnudag
um Hálsasveit, Bæjarsveit og Anda-
kíl á Hvalfjarðarveg og til Reykja-
vikur. — 3. september: Berjaferð
('sunnudagsferð). — Ferðanefndin.
Nánari upplýsingar í síma 2978 alla
virka daga og síma 5238 eftir kl. 8.
ICtBSOU!

IMABW0
iVEUtTftli
CltTÍIMl.
■TEOIÚÍtlA
iHAVENKA
XfttMINI
s, riuzt ctRCEO
Ift.TÉVfkf.

tNCONA
•fwtlUCIA^
JPESCAflA
FKJMICIÍ
*RÉ*ÍV£*TO
J41MNO
Vígstöðvarnar sunnan við Róm.
Á kortinu sjást aðalvirki Þjóðverja sunnan Rómar,Velletri og Valmontone, sem báðar féllu banda-
mönnum í hendur. Austar á vígstöðvunum náðu þeir öðrum þýðingarmiklum stöðvum á sitt vald,
svo sem bæjunum Sennentino og Verole. Má þá búast við að úrslitaátökin um Róm sjálfa séu þegar
um það bil að liefjast.
Valmontone og Velletri
herteknar í
Sigurinn í Tunis.
Merkileg
stríðskvikmynd.
Brezki sendiherrann bauð all-
mörgum gestum á fyrstu sýn-
ingu kvikmyndarinnar „Sigur-
inn í Tunis“, sem lýsir viður-
eign bandamanna og öxulveld-
anna þar. Fór sýningin fram
í Nýja Bió. Er myndin stórfeng-
leg, — lýsir fyrst hergagna-
framleiðslu allri, smíði skipa og
bryndreka og annari styrjaldar-
framleiðslu, — en skýrir jafn-
framt sameiginlegar hernaðar-
aðgerðir bandamanna, er inn-
rásin í Afríku hófst, náð var
tangarhaldi á ýmsum hernaðar-
lega mikilvægum stöðum, vcgna
hinnar fyrirhuguðu sóknar, en
allt kostaði þetta liörð átök og
miklar fórnir. Gefur myndin
þegar í þpphafi ljósa lmgmynd
um þann gífurlega viðbúnað,
sem verður að liafa, áður en lagt
verður í slíka herferð.
Fftir að fyrsta viðureignin er
um garð gengin er lýst herför
Breta gegn Tunis, sem mistókst
að nokkru lcvti í fyrstu, vegna
ónógs undirbúnings, enda var
mjög teflt á tvær hættur, þar eð
haust og vetur fór í hönd og
veður og vegir spilltust, — -að
svo miklu leyti sem um vegi var
að ræða. Þrátt fyrir erfiða að-
stöðu að ýmsu leyti hélt brezka
herliðið stöðvum sínum og aðr-
ir herir bandamanna yfir vet-
urinn. Með vorinu hófu Þjóð-
verjar sókn gcgnum Kasserin-
skarðið og komust nokkuð á-
leiðis, en bandamenn hrundu á-
rásinni eftir harða viðureign, og
úr því hófst hin endanlega sókn
þeirra. Þjóðverjar voru um-
kringdir í Tunis, skip banda-
manna og flugvélar vörnuðu
þeim siglinga frá Italiu og sókn-
arherinn þrengdi smáni saman
að þeim, deildu þeim og tvístr-
uðu, þar til J)ýzki hcrinn varð að
gefast upp. Myndin gefur glögga
liugmynd um hin erfiðu sóknar-
skilyrði í fjalllendi, þar sem
andstæðingurinn hefir komið
sér tryggilega fyrir, og atgang-
inn á vígstöðvunum, áður en
vörnin verður brotin á bak aft-
ur. Myndin er mjög fróðleg, og
vafalaust gleggsta stríðsmynd,
sem hér hcfir verið sýnd.
Alexander hershöfðingi tilkynnti í gærkveldi, að banda-
menn hefði tekið Valmontone og Velletri. Eru þar með fallnar
tvær mikilvægustu stöðvar Þjóðverja fyrir sunnan Rómaborg.
AIIs tóku bandamenn í gær fjóra bæi á Italiu.
í fregnum síðdegis í gær var
Stntt og laggott
Fólk af öllum flokkum í
Jugoslaviu berst með þjóðfrels-
ishernum, segir jugoslavneskur
herforingi, sem er staddur í
London.
Foringi þessi er i hernaðar-
sendinefnd Titos og átti hann
tal við blaðamenn í gsbr. Ilann
sagði, að Jugoslavar berðust fyr-
ir frelsi sínu af miklum hetju-
móð. Manntjón hefir verið mik-
ið í liði þeirra, en þeir fullyrða,
að að öllu samanlögðu muni
manntjón Þjóðverja vera um
ferfalt meira.
Finnska stjórnin hefir bann-
að ferðalög til Álandseyja.
Ymsar fregnir hafa horizt að
undanförnu um hernaðarlegan
viðbúnað á eyjunum og hefir
það vakið nokkurn ugg í Sví-
þjóð.
í herstjórnrtilkynningú frá
Mountbatten yfirhershöfðingja
á Suðaustur-Asíu styrjaldar-
svæðinu, segir að helmingur
borgarinnar Myitkyina sé nú á
valdi bandamanna.
Hið þekkta tyrkneska blað
Ulus hefir látið svo um mælt um
loftsókn handamanna, að með
henni sé raunverulega búið að
stofna að nokkuru leyti aftur
vesturvígstöðvarnar, sem hurfu
úr áögunni 1940. „Jafnskjótt og
bandamenn sjá að Þjóðverjar
eru að gugna,“ segir blaðið,
„munu hinar raunverulegu
vesturvígstöðvar verða til á ný.“
Bandamenn unnu þarna þýðing-
armikinn og merkilegan sigur.
Aldrei hafði það þekkzt fyrr, að
svo vel útbúinn her og ])ýzki
herinn var, skyldi gefast upp
og ganga andstæðingunum á
hönd, en með því móti urðu
handamenn aftur alvaldir á Mið-
jarðarhafi, og urðu þess um-
komnir, að gera innrás á.Sikil-
ey og síðar Italíu á mörgum
stöðum. Er þetta því forsaga
styrjaldarinnar á Italíu, sem nú
er háð og um leið forhoði þeirra
atburða, sem ske kunna næstu
daga, eða þegar fylling tímans
er komin.
sagt, að Velletri væri að mestu
eða öllu á valdi bandamanna.
Amerískar framsveitir ruddust
inn í borgina seint í fyrradag
studdar skriðdrekum. Sótt var
fram varlega inn að torginu
í miðhluta borgarinnar, því að
leyniskyttur voru víða, en að
öðru leyti virtist borgin yfir-
gefin. Allmargir þýzkir lier-
menn voru teknir höndum,
þeirra meðal nokkrir liðsfor-
ingjar. Þýzkur skriðdreki ó-
skemmdur var meðal lierfangs.
Franskar hersveitir hafa tekið
þorpið Morolo og Nýsjálend-
ingar Campoli fjrrir austan
Soro. Skýrt var frá þvi í gær,
að Fraser forsætisráðherra
Nýja Sjálands hefði farið til
Sora ásamt Freyberg, yfir-
manni nýsjálenzku hersveit-
anna, til þess að þakka Maori-
liermönnum frá Nýja Sjálandi
vasklega frammistöðu þeirra,
en þeir voru meðal liðs þess,
sem tók borgina. Fraser og
Freyberg fóru til Sora i bryn-
variiíni bifreið og héldu þá
Þjóðverjar uppi skotlirið á
stöðvar Nýsjálendinga úr fall-
byssum sinum.
Sir Oliver Lesse yfirmaður
áttunda hersins hefir þakkað
Anders hershöfðingja, yfir-
manni pólsku liersveitanna á
Italíu, frækilega frammistöðu
hermanna hans. Tilkynnti Sir
Oliver að pólsku liermönnun-
um væri framvegis lieimilt að
bera einkenni áttunda hersins
á jakkaerminni og væri þeim
heimilað þetta í viðurkenning-
arslcyni fyrir þann mikilvæga
þátt, sem þeir eigi í sókn átt-
unda hersins að undanförnu.
* Pólverjar gátu sér mikið orð
í bardögunum um Cassino, en
j þeir liafa jafnan síðan verið
, þar, sem erfið lilutverk þurfti
j að inna af höndum, og hið sama
| má í rauninni um hersveitir
! Frakka segja, en þær hafa sótt
fram i fjöllum, þar sem mjög
torsótt er yfirferðar. Hin hraða
framsókn Frakka í fjöllunum
í nánd við þjóðveg 6 hefir
mjög greitt fyrir sókn annara
1 liersvcita bandamanna.