Vísir - 03.06.1944, Blaðsíða 2

Ví SIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BIAÐAÚTGÁPAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Gnðlangsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 16(0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Sjálfstæðið út á við.
WASHINGTON POST, eitt-
Jivert merkasta blað
Bandarikjanna, og þaö, sem
mests trausts nýtur meðal al-
mennings þar vestra, hefir ný-
lega birt grein um sjálfstæðis-
mál íslendinga, sem nefnist
„Velkomið ísland“. Er greinin j
mjög vinsamleg í garð íslend- |
inga, saga þjóðarinnar rakin í |
stórum dráttum, og vakin at-
hygli á að aðstaða landsins hafi
verið svipuð og Finnlands gagn-
vart Svíþjóð og Rússlandi, eða
Noregs og Svíþjóðar meðan
samband þeirra landa varaði.
Því næst er lýst úrslitum at-
kvæðagreiðslunnar, og lýkur
greininni með þessum orðum:
„Lýst verður yfir stofnun ís-
lenzks lýðveldis. Vinátta og
góðvilji systurlýðveldisins,
Bandarikjanna, fylgja íslenzku
þjóðinni í ákvörðun hennar“.
Ekkert getur glatt islenzku
þjóðina meir, en er hún verður
aðnjótandi skilnings og vin-
semdar á erlendum vettvangi.
Tilvera og sjálfstæði smáþjóð-
ar getur ekki á öðru byggst, en
vináttu annara þjóða, alþjóða-
lögum og siðgæði í viðskiptum
þjóða á milli, þar sem hnefarétt-
ur og ofbeldishneigð verður að
víkja fyrir menningu og mann-
réttindum. Sjálfstæðisþrá Is-
lendinga, sem staðist hefir harð-
ari eldraun, eií nokkur önnur
þjóð hefir orðið að þola, hlýtur
að leiða það af sér, að íslending-
ar skipa sér í flokk þeirra þjóða
sem vernda vilja frelsi og sjálfs-
ákvörðunarrétt og virða al-
þjóðalög og viðskiptareglur.
Hallaðist þjóðin að öfgastefn-
um, þýddi það, að hún afsalaði
sér réttinum til sjálfstæðis og
ofurseldi sig nýrri kúgun og
þrengingum um ókomnar aldir.
Smáþjóðir, sem vinna i þágu
öfgastefna, kveða upp sinn eigin
dauðadóm, með þvi að þær
verða sjálfar fyrstar öfgastefn-
unum og yfirráðum þeirra að
bráð. Þetta liggur í augum uppi,
enda hefir íslenzka þjóðin í
lieild látið sér fátt um finnast
öfgastefnurnar og þann á-
róður, sem af þeim hefir verið
rekinn um heim allan. Banda-
ríkin liafa frá því er þau fyrst
börðust fyrir frelsi sírtu og
fengu það með blóðfómum,
verið öruggasta vígi frelsis og
mannréttínda. Fyrst allra ríkja
fengu þau stjórnskipunarlög í
samræmi við nýja tímann, þar
sem allir borgarar eru jafnir
fyrir lögunum, og njóta frelsis
til athafna, orðs og æðis. Þessi
lagasetning þeirra hefir síðar
mótað frjálslynda löggjöf allra
landa og tryggt lýðréttindin.
Það er því gleðilegt er þessi
voldugasti forvörður mannrétt-
inda og frelsis, sýnir íslenzku
þjóðinni slíka vinsemd í öllum
athöfnum og raun h’efir orðið á,
frá því er skipti hófust fyrst
milli þjóðanna og allt til þessa
dags. Stærsta lýðveldið styður
hið elzta og minnsta til að ná
rétti sínum og vinur er sá, er
í raun reynist.
Bretar hafa tekið ákvörðun-
um íslenzku þjóðarinnar með
mikilli vinsemd, enda er alls
góðs þaðan að vænta. Brezk
blöð bafa ritað um málið af
fullum skilningi og sanngirni,
Mikill áhugí ríkjandi inn-
an þingflokkanna um
st j órnar my ndun.
En grundvöllinn vantar til að tryggja
„öruggustu leiðina".
Meira hefir verið rætt manna á milli um væntanlega stjórnar-
myndun en ritað hefir verið. Menn eru almennt á einu máli um
það, að nauðsynlegt sé, vegna ýmsra aðkallandi vandamála, að
flokkarnir geti tekið höndum saman til lausnar vandamálunum.
Sjálf lýðveldisstofnunin er EKKI eitt af þeim vandamálum. Það
mál hefir fram gengið farsællega, þrátt fyrir sundurlyndi flokk-
anna að öðru leyti. Þess vegna væri broslegt að halda því fram í
fullri alvöru, að nú væri höfuðnauðsyn að mynda allra flokka
stjórn vegna stofnunar lýðveldisins. En hitt er nauðsyn, að flokk-
arnir geti sameinast um það, hvernig eigi að leysa stærstu vanda-
málin, svo sem dýrtíðarmálin, skipulagningu atvinnuveganna,
endurskoðun stjórnarskrárinnar og fleira, sem nú bíður úrlausn-
ar. Þetta er allt aðkallandi og bolir enga bið.
Það þarf ekki mikið liug-
myndaflug til að gera sér grein
fyrir hvað leiða mundi af slikri
stjórnarmyndun. Á meðan há-
tíðahöldin standa yfir mundi
vafalaust verða ríkjandi friður
og eining. En þegar þau væru
liðin hjá, mundi fljótt koma í
ljós að ekki væri allt mqð
felldu. Allir flokkarnir mundu
hafa sín sérstöku sjónarmið,
sem ekkert hafði verið hirt um
að samræma fyrirfram. Grund-
völl samvinnunnar vantar ger-
samlega. Þá mundu, hinir bjart-
sýnu menn komast að raun um,
að ekki sé að kynja þótt keraldið
leki, „botninn er suður í Borg-
arfirði“.
Til þess að fulkomna öng-
þveitið af hinni fyrirhyggju-
lausu stjórnarmyndun, mundu
IÓskar Jónsson j
yfirprentari, ^
andaðist i sjúkraliúsi Hvíta-
bandsins þann 24. fyrra mán.
eftir nokkurra mánaða erfiða
legu, rúmlega fimmtugur að
aldri. Hann var fæddur á Meyj-
arlandi í Skagafirði þann 2.
nóvember 1893, sonur hjón-
slarfi Lúðrasveitar Reylcjavík-
ur og sýndi þar meiri áhuga en
flestir aðrir. Hann var einn af
stofnendum Tónlistarfélagsins
og starfaði mikið fyrir málefni
þess ljóst og leynt. Hann unni
tónlist og helgaði henni frí-
stundir sinar, lagði enda. oft á
sig vökur og erfiði hennar
vegna. Óskar átti og úrval bóka,
sem hann var vel heima í og
liafði yndi af að ræða um.
Við, sem störfuðum með Ósk-
ari, lengri eða skemmri tíma,
höfum með honum misst vin,
sem ávallt var reiðubúinn að
liðsinna og bæta úr, ef mögulegt
var. Við munum ávallt minnast
hans sem liins bezta drengskap-
armanns.
Hafliði Helgason.
Bœ)ap
íréWtr
Grundvallarlagadagurinn:
og þótt Bretar bafi nú i ýms
horn að líta, er engin ástæða til
að ætla annað, en að þeir veiti
íslenzku þjóðinni brautargengi
út á við, enda er það í samræmi
við yfirlýsingar þeirra og
Bandaríkjanna, varðandi frelsi
og sjálfstæði landsins að ófrið-
arlokum. Þessar tvær stórþjóð-
ir ráða láði og legi, Island liggur
,á áhrifasvæði þeirra og lilýtur
að gera það, meðan þessi stór-
veldi eru við lýði og stendur og
fellur með þeim. Bretar hafa
þráfaldlega bjargað íslending-
um jafnvel frá beinum hungur-
dauða, og sýnt þeim í mörgum
greinum einstaka vinsemd. Er
ekki vafi á, að svo mun enn
verða, er mest reynir á, enda í
samræmi við raunsæi Breta og
aldareynslu í alþjóðaviðskipt-
um. Bretar vita allra þjóða bezt
hve kröpp kjör Islendniga hafa
orðið að búa við, og hafa beint
og óbeint stuðlað að þvi, á liðn-
um öldum, að hagur landsins
yrði réttur við með hagkvæmari
viðskiptum út á við og auknu
sjálfstæði inn á við einnig.
Flest blöð á Norðurlöndum
hafa rætt málið af skilningi og
gert sér fyllilega ljóst, að hér er
um eðlilega þróun að ræða, sem
vitað var fyrir fram hver yrði,
enda aldrei dult með farið af
hálfu Islendinga. Þeim er ljóst
að hér er um engan fjandskap
við Dani að ræða, eða vilja til
að særa þá á nokkurn bátt. Dan-
ir, sem hér búa skilja þetta
manna bezt og liafa margir
hverjir tekið beina afstöðu með
íslendingum við þjóðaratkvæða-
greiðsluna, en aðrir látið málið
afskiptalaust „principielt“. For-
ystumenn frjálsra Dana hafa
rásinnis sýnt skilning sinn á
essu máli, og engrar óvildar
hefir gætt af þeirra hálfu, vegna
ofangreindra ráðstafana. Sann-
leikurinn er sá og liggur i aug-
um uppi, að því aðeins verður
sambúð þjóða viðunandi, að
þær eigi viðskipti á jafnréttis-
gundvelli, en þjóðir með jafn
óskyld hagsmunamál og Danir
og Islendingar, geta aldrei farið
með umboð út á við, livor fyrir
aðra svo viðunandi sé. Danmörk
liggur auk þess á hagsmuna-
svæði meginlandsríkjanna, en
Island ekki, og það eitt og út
af fyrir sig gerir þjóðréttarsam-
band landanna algerléga óhugs-
andi, enda hefir það ávallt
brostið, er út af hefir borið. Is-
lendingar æskja einskis annars,
en skilnings og vináttu annara
þjóða. Hafi þeir aðilar þökk,
sem tekið hafa slika afstöðu, og
megi öllum þeim vegna vel, sem
berjast fyrir frelsi og mann-
réttindum, með hvaða hætti,
sem það er gert. Frelsið sigrar
um síðir.
Þetta er öllum lýðum -ljóst
því að þjóðin veit vel hvar skór-
inn kreppir. Mun ])ví marga
hafa sett hljóða er þeir lásu eft-
irfarndi klausu í leiðara Mbl. í
gær, sem liét öruggasta leiðin“.
„Sameiginleg stjórnarmynd-
un allra flokka nú, með komu
lýðveldisins, getur áreiðanlega
ekki heppnast, ef byrja á með
togstreitu um málefnagrund-
vÖll tll frambúðar. Það mundi
þurfa lengri tíma til undirbún-
ings. — — — Vitanlega gæti
svo farið, að flokkarnir kæmu
sér ekki saman um málefna-
grundvöll. Þá' yrði að reyna nýj-
ar leiðir. En vinningurinn væri
alltaf sá, að þingið væri komið
út úr því ófremdarástandi, sem
nú ríkir, og eðlileg þingræðis-
stjórn komin á Iaggirnar.“ —
(Leturbreyting hér).
Mörgum verður það nú á að
spyrja: Er það á þennan liátt
sem á að tryggja lýðveldið og
framtíðina? Er það á þennan
hátt sem á að leysa vandamálin?
Er hún svona „öruggasta leið-
in?“ Það á, með öðrum orðum,
að rnjrnda stjórn, sem hefir það
eina sameiginlega takmark að
setjast í stólana, en veit að öðru
leyti ekkert um það, hvort hún
getur starfað, hvernig hún get-
ur starfað og á hvaða liátt hún
ætlar að leysa vandamáhn.
Ömurlegra ráðleysi er varla
liugsanlegt. Hér er ekki verið
að hugsa um þjóðina eða lienn-
ar afkomu. Hér er ekki verið að
sameinast í einlægu og þjóð-
nýtu starfi. Hér er verið að sam-
einast í hégómaskapnum og
vanliyggjunni.
Tillögur
hafa komið fram um það, að lögð
yrði braut i kringum bæinn allan,
Hringbrautin, sem yrði steypt, enda
færi um hana allur þungaflutning-
ur. Jafnframt yrðu aðalbrautir inn-
anbæjar malbikaðar og hliðargötur
eftir því, sem unnt yrði að koma
í framkvæmd. Ýmsir telja, að
reynzla sú, sem fengist hefir af mal-
bikinu hér, sé lakari en annars-
staðar, en þetta stafi af röngu vali
á koltjöru. Þannig sé reynzlan vest-
an hafs af malbikun allt önnur en
hér, en veðrabreytingar, — mis-
munur hita og kulda að degi og
nóttu á vissum tímum árs, og aftur
sumri og vetri, — sé miklu örari
og meiri en hér, og ætti því mal-
bikið þar að endast ver. Þar sé
reynzlan hinsvegar miklu betri. Hér
á landi hafa einhverjar tilraunir
verið gerðar með malbikun á ýms-
um vegarspottum, og mun árang-
urinn yfirleitt vera lélegur. Telja
fróðir menn, og þykjast þar hafa
dæmi fyrir augum, sem ekki er unnt
að skýra frá, að hér muni gefast
bezt koltjara, sem sé miklu þykkari
en sú, sem nú er notuð, þannig
jafnvel, að fletja þurfi hana út með
kommúnistar bera fram lcröf-
ur sem enginn binna flokkanna
gæti óbeygður gengið að.
Mundu þeir þá annaðhvort
verða nauðugir að ganga að
afarkostunum til þess að við-
lialda sameiningunni eða liorfa
upp á það, að kommúnistarnir
þytu burtu úr samvinnunni til
þess að slcapa glundroða og
óreiðu! Þá væri komin stund
hinna bjartsýnu og trúgjörnu
manna, sem lifa nú í þeirri
sjálfsblekking, að hægt sé að
trúa kommúnistunum og vinna
með þeim að uppbygging núver-
andi þjóðskipulags. Það mun
sannast að þeir svíkja þá mest
sem trúa þeim bezt.
Slík stjórnarmyndun sem
þessi minnir óþægilega á mjög
kunna sögu um mann sem sagt
var að flytja bát yfir fljót
nokkurt. Þegar báturinn er
komin nokkuð frá landi hrópar
maðurinn til þeirra sem ýllu
honum á flot: „Mér láðist að
geta þess, að eg kann ekk: að
róa!“
Hælt er við að eilthvað svip-
að mundi koma fyrir þá stjórn,
málefnasamnings og ekki hefði
hugmynd um hvernig hún ætti
að taka á málunum. Það yrði
til þess að fullkomna vantrú
þjóðarinnar á flokkunum. Það
væri að fara úr öskunni i eld-
inn, þegar landsmenn þurfa þess
lielzt með, að fast og skynsam-
lega sé tekið á málunum af hinu
pólitíska forustuliði og þegar
mestu varðar, að lagður verði
niður allur leikaraskapur, per-
sónulegur metnaður og póli-
tiskt kaupmang.
valtara og bera síðan mulning ofan
í. Um þetta geta sérfræðingarnir
vafalaust deilt, en reynzluna vestan
hafs á að athuga sérstaklega með
tilliti til framtíðarinnar hér.
í
I
Veltuútsvar.
Vitleysan i álögum á skattborg-
arana mun komast einna lengst i
hinu svokallaða veltuútsvari. Sú
hugsun mun liggja á bak við það,
að þeir einstaklingar eða fyrirtæki,
sem velti miklu fé og hafi mikið
umleikis, hljóti að græða, og yfir-
leitt er það svo að sjái löggjafinn
fé i veltu er um að gera að ná til
þess. Þetta kann að vera réttlætan-
legt gegn gömlum og stórum fyrir-
tækjum, en gegn nýjum og stórum
fyrirtækjum getur það ráðið bagga-
muninn algjörlega og lagt fyrirtæk-
in í rústir. Þetta hlýtur einnig að
leiða til þess að menn forðast að
hætta fé sínu í stofnun stórfyrir-
tækja. Félag, sem hefir mikla veltu,
getur stórtapað í fyrstu, en verið
þó lifvænlegt til frambúðar. Á velt-
una er hinsvegar lagt útsvar, alveg
án tillits 'til afkomu félagsins, og
þetta útsvar er það þungt, að fyrir-
tæki, sem berjast í bökkum, geta vart
anna Ingveldar Jónsdóttur og
Jóns Jónssonar, sem þar
bjuggu fram tiT ársins 1906, en
fluttust þá ásamt börnum sín-
um hingað til Reykjavíkur.
Óskar hóf prentnám þegar
eftir að hann var fermdur og
nokkuru eftir að hánn bafði
lokið námi sigldi liann utan og
dvaldist árlangt við prentverlc
í Kaupmannahöfn. I ársbyrjun
1922 tók hann við verkstjórn í
prentsmiðjunni Acta og hélt
þeim starfa eftir að sú prent-
smiðja skipti um eigendur og
nú heitir Edda. Starfaði hann
þar meðan honum entist aldur
og átti miklum vinsældum að
fagna allra, er með honum
störfuðu og við bann áttu að
skipta.
-Óskar kvæntist árið 1921
Ingigerði Loftsdóttur, afbragðs
konu. Var sambúð þeirra liin
úgætasta og lieimili þeirra fyr-
irmynd í alla staði. Þau eign-
uðust fjögur mannvænleg börn,
sem nú eru öll uippkomin.
Það eru nú um þrjátíu ár
síðan eg kynntist Óskari Jóns-
syni fyrst. Við vorum báðir ung-
ir að árum þegar við störfuðum
saman i lúðrasveit og söng-
flokki. í því efni skildi þó Teið-
ir með okkur því að hann lagði
alla rækt við lúðrasveit og yfir-
gaf sönginn, en vinátta hélzt
ávallt með okkur því að starfs
okkar vegna bar fundum jafn-
an saman.
Óskar var félagslyndur og
traustur félagi; sérstaklega
gætti þess í Prentarafélaginu,
sem hann starfaði mikið i og
var i stjórn nokkur ár. Þá tók
liann mikinn þált i stjórn og
bætt því á sig, ekki sízt sé um beint
tap að ræða. Veltuútsvar getur einn-
ig komið hart niður á smærri fyrir-
tækjum, en sé tap á þeim í upp-
hafi, eru þau yfirleitt ólíkleg til
langlífis, og kann því að skipta litlu
hvort þau fara á hausinn á árinu
fyrr eða seinna. Veltuútsvar er und-
ir öllum kringumstæðum ranglátt
og á að afnemast. Skatta á að greiða
af gróðanum einum, en ekki tapinu.
Laxveiði Harry Hopkins.
New York Post birti í fyrra eftir-
farandi grein, sem mun hafa farið
fram hjá íslenzkum lesendum: „Nú,
þegar leyft hefir verið í Washing-
ton að skýra frá för Harry Hop-
kins til Bretlands (í júlí 1943), má
skýra frá þessari eftirhreytu: Á
heimleiðinni kom Hopkins við á Is-
landi og heimsótti þá ríkisstjórann.
En er hann kom til Washington
hafði hann lax meðferðis, sem
reiddur var fram fyrir gesti í 'brúð-
kaupi hans og Louise Bacy. „Allan
þennan lax veiddi ég sjálfur á ís-
landi,“ sagði Hopkins við gestina.
„Þið vitið hvernig lax er veiddur
þar?“ „Vissulega,“ sagði Roosevelt
forseti, „þú veiddir hann í ísskáp
ríkisstjórans.“
Frú de Fontenay tekur á móti
heimsóknum þann 5. júni n.k. kl.
4—6 eftir hádegi.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 20.30 Leikrit: „Einu sinni
var“ eftir H. Drachmann (Lárus
Pálsson o. fl.). 21.50 Fréttir. 22.00
Danslög.
Næturakstur:
I nótt: Aðalstöðin, sími 1383.
Aðrat nótt: B. S. R., sími Vj20.
Næturlæknir
í nótt: Úlfar Þórðarson, Báru-
götu 13, sími 4411. —.Aðra nótt:
Valtýr Albertsson Túngötu 3, sími
325I-
Tilsölu:
kvenmanns- og karl-
mannsreiðhjól, gúmmí-
stakkur og upphá
gúmmístígvél. Upplýs.
Þingholtsstræti 9, eftir
kl. 5 í dag.
5 manna Foid,
model ’36, til sölu. —
Uppl. hjá
SKULA GUÐLAUGSSYNI,
Hverfisgötu 106 A, sími
1827, kl. 21—22.
Blandað
Grænmeti.
Gulrætur.
Klapparstíg 30. - Sími: 1884.
Kökuhnífar
Ávaxtahnífar
Ostahnífar
úr plastic.
H0LT
Skólavörðustíg 22.
Gæfa fýlgir
trúlofunarhringunum
frá SIGURÞÓRI.
Hafnarstræti 4.
Scrutator:
c

XjOucLdjbi aJÍmjwnwfys
oj