Vísir - 12.06.1944, Blaðsíða 2

Vísir - 12.06.1944, Blaðsíða 2
VISIR DAGBLAÐ Útgefandi: BIAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F. Ritstjórar: Eristján Gnðlangsson, Hersteinn Pálsson. Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni Afgreiðsla Hverfisgotn 12 (gengið inn fr& Ingólfsstrœti). Sfmar: 1 • C • (fimm lfnnr). Verð kr. 4,00 á mánnði. Lausasala 35 aurar. Félagsprentsmiðjan h.f. Þingvellir. Svo sem getið var um hér í blaðinu hófust fundir Al- þingis að nýju á laugardaginn er var. Voru þá lagðar fram tvær tillögur frá forsætisráð- herra, önnur um niðurfellingu sambandslaganna, þar sem svo er kveðið á, að ályktunin öðlist gildi, þegar Alþingi hefir sam- þykkt hana að nýju, eftir að hún hafði öðlazt samþykki við þjóðaratkvæðagreiðslu. Hin til- lagan varðar aftur giidistöku stjórnarskrárinnar, og er svo- hljóðandi: „Alþingi ályktar, með tilvísun til 81. gr. stjórn- arskrár lýðveldisins Islands og þar sem skilyrði sömu greinar um atkvæðagreiðslu allra kosn- ingábærra manna í landinu er fullnægt, að stjórnarskráin skuli ganga í gildi laugardaginn 17. júni 1944, þegar forseti sam- einaðs þings lýsir yfir því á Alþingi>Er hér með stígið loka- skrefið í áttina til algers sjálf- stæðis og langþráðu marki þjóð- arinnar náð. Undirbúningi að hátíðahöld- um á Þingvöllum mun að mestu lokið. Hófst farmiðasala í fyrra- dag og var aðsóknin mjög mikil, enda má gera ráð fyrir að vart verði annað öllum fólksflutn- ingum austur, svo sem vera þyrfti. Helzt ættu allir Islend- ingar að vera viðsthddir, er h'in sögulega stund rennur upp, að forseti sameinaðs þings lýsir yf- ir gildistöku lýðveldisstjórnar- skrárinnar og sú stjórnskipan verður að nýju endurvakin. Þetta er einstæður og merkileg- ur atburður, sem á að grópast inn í minningu hvers íslendings, helzt af eigin sjórt og heyrn.Þótt ýmsir eigi þess ekki kost, að dvelja á Þingvölum hinn eftir- minnilega dag, 17. júní, bætir það nokkuð úr skák, að öllu, sem þar fer fram, á fundi Al- þingis, verður útvarpað og get- ur almenningur hvar sem er á landinu þannig fylgzt með því, sem þar gerist. Þingvellir eru helgistaður is- lenzku þjóðarinnar, einhver sér- kennilegasti og táknrænasti staður landsins, valinn sem samkomustaður þjóðarinnar fyrir röskum þúsund árum. Lít- ið hefir verið fyrir staðinn gert, en náttúran sjálf hefir hinsveg- ar verið ör á gjafir honum til handa. Þar er hátt til lofts og vítt til veggja. Þar komast menn ósjálfrátt í samband við fortíð- ina, og minníngar um hálf- gleymda merkisatburði vakna að nýju í vitund hvers manns. Það er svo erfitt að' standa í stað, því að mönnunum miðar annaðhvort aftur á bak, eða þá nokkuð á leið. Búðirnar á Þing- völlum eru hrundar tóftir og grasi grónar. Svörðurinn hefir breitt yfir þær sitt mjúka flos, en væri ekki ástæða til að sýna Þingvöllum meiri umhyggju en gert hefir verið, þótt staðurinn sjálfur hafi verið friðaður. At- hugandi væri, hvort einmitt þarna ætti ekki að rísa upp höf- úðborg íslands. Sumt mælir að vísu gegn því, en annað með. Hefðu samgöngur verið eins góðar og þær eru nú, er Alþingi var endurreist, er lítill vafi á, að Þingvellir hefðu orðið þing- Þingsályktunartillögur, sem rjúfa tengslin við Danmörku. Alþingi var sett á laugardag: Alþingi var sett kl. 1,30 s.l. laugardag. Fjórir þingmenn eru ókomn- ir til þings. Tveir þeirra, Gísli Guðmundsson og Skúli Guð- mundson eru sjúkir og munu ekki geta sótt þing að þessu sinni, en hinir, Bjarni Ásgeirs- son og Jóhann Þ. Jósefsson, eru væntanlegir til þings síðar. Útbýtt var tveim till. til þál. um sjálfstæðismálið og flytur forsætisráðherra báðar. Er önnur um niðurfelling dansk- íslenzka sanmbandslagasáttmál- ans og er svohljóðandi: „Alþingi ályktar að lýsa yfir því, að niður sé fallinn dansk- íslenzki sambandslagasamning- urinn frá 1918.“ Athugasemd: Ályktun Alþingis frá 25. febr. síðastl. um niðurfelling dansk- islenzka sambandslagasáttmál- ingsins frá 1918 hefir verið bor- in undir atkvæði eins og í álykt- uninni segir, með þeim úrslit- um, að yfir 97 % allra kosninga- bærra manna í landinu hafa tek- ið þátt í atkvæðagreiðslu og af þeim hafa yfir 97% goldið já- kvæði við ályktuninni. Er fyrri málsgrein ályktunarinnar því borin fram á Alþingi af nýju samkvæmt síðari málsgrein sinni. Hin tillagan fjallar um gildis- töku stjórnarskrár lýðveldisins Islands, og hljóðar svo: „Alþingi ályktar, með tilvísun til 81. gr. stjórnarskrár lýðveld- isins Islands og þar sem skilyrð- um sömu greinar um atkvæða- greiðslu allra kosningabærra majina í landinu er fullnægt, að stjórnarskráin skuli ganga í gildi laugardaginn 17. júní 1944, þegar forseti sameinaðs Alþing- is lýsir yfir þvi á fundi í Al- Wngi.“ Athugasemd: Atkvæðagreiðsla sú, er í 81. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Is- lands er mælt, hefir farið fram með þeim úrslitum, að þátt hafa tekið í atkvæðagreiðslu yfir 97% allra kosningabærra manna og yfir 95% hafa goldið jákvæði við stjórnarskránni. staðurinn sem fyrr. Samgöngu- leysið olli því, að Reykjavík varð fyrir valinu, sem þó hlýtur fyrst og fremst að verða hafn- arbær og anna athafnalífi þjóð- arinnar. Á Þingvöllum væri unnt að byggja fyrirmyndar borg, þar sem safnað væri sam- an allri kunnáttu þjóðarinnar í verklegum efnum og fögrum listum. Núlifandi kynslóð lifir þetta væntanlega ekki, en verði framfarir hér í landi eins örar og þær hafa verið, hér eftir sem hingað til, er ekkert líklegra, en að á Þingvöllum rísi upp feg- ursta og virðulegasta borg landsins. Greiðar samgöngur milli Reykjavíkur og Þingvalla mætti tryggja allan ársins hring, og fjarlægðin er ekki meiri en víða annarsstaðar milli höfuð- borgar og hafnarbæjar. Reykja- vík myndi á engan hátt setja ofan, þótt ný borg yrði reist á Þingvöllum, enda hefir hún sínu virðulega hlutverki að gegna í sambandi við athafnir og fram- farir. Beztu menn þjóðarinnar hafa ætíð viljað veg Þingvalla sem mestan, og því er það ósam- boðið metnaði núlifandi kyn- slóðar, að gera þar sama og ekkert, sem seinni tíminn getur svo búið að. Tillaga til þingsályktunar um gildistöku hennar er því hér með lögð fram, sbr. áðurnefnda 81. gr. stjórnarskrárinnar. Forsæti Jóns Sigurðssonar. Vel er að málum hugað með þjóð vorri á hinum merkasta degi, sem hún hefir séð renna upp. En eitt finnst mér á skorta — veit þó eigi hversu fyrirhugað er. — Allri þjóð er það kunnugt, að Jón Sigurðsson sat lengst sina forsetatíð í þáverandi Alþingis- sal íslands, sem var í Latínu- skólanum við Lækjargötu — nú nefndur Menntaskólinn. Þar sátu á þingi margir merkir menn og snjallir, en Jón í forsæti. Gróðurnálar íslenzkrar menn- ingar hafa átt sínar döggskúrir og sólargéisla í sveitum lands- ins. En út frá Latínuskólanum hafa frá fyrstu tíð sprungið græðikvistir íslenzkrar sjálf- stæðismenningar, eldar þjóð- ernisástar og drengskapar. Þess vegna leyfi eg mér að leggja fram tillögu — sem er ef til of seint fram komin: Skrúðvefjið Menntaskólahús- ið 17. júní —- aðsetursstað Alþingis — þar sem Jón Sig- 1 urðsson, „sómi íslands, sverð | og skjöldur“, sat í forsetastóli. Sig. Arngrímsson. | Vísir hefir fengið þær upp- lýsingar Iijá Iferði Bjarnasyni, ráðunaut háííðarnefndarinnar í verklegum efnum, að Mennta- skólinn muni verða skreyttur svo sem aðrar opinberar bygg- ingar, íburðarlaust en virðulega. Samband íslenzkra karlakóra hefir beðið blaðið fyrir eftirfar- andi: Samæfing í kvöld kl. 8,30 I stundvíslega. Eftir æfinguna verða I seldir farseðlar til Þingvalla. Mesti kaupskipafloti heims að baki inn- ! rásarhernum. J nnrás bandamanna Jrá Bretlandi, til þess að mynda nýjar „vesturvígstöðv- ar“, hefir að baki sér stuðn- ing mesta flutningaskipaflota, sem um getur í veraldarsög- unni. Um þessar mundir halda þessi skip uppi meiri flutning- um á mönnum, hergögnum og öðrum nauðsynjum en nokk- uru sinni i heimsstyrjöldinni frá 1914—18 og meiri en nokkurn óraði fyrir þá. Og flutningar þessir eru tiltölulega öruggir, því að svo mjög hefir unnizt á í baráttunni við kafhátana á Atlantshafi. Hitler gerði ráð fyrir þvi, að kafbátar hans mundu geta kom- ið í veg fyrir það, að hægt væri að gera innrás í Evrópu. En trompið lians var ekki nógu hátt. Bandamenn höfðu hærra spil og undanfarna mánuði hef- ir floti þeirra og flugher unnið meira tjón á kafbátastóli Hitlers en svo, að hann geti bætt sér tjónið, og jafnframt er komið í veg fyrir það, að þeir kafbátar, sem eru ekki eyðilagðir geti unnið mikið tjón. Enn er að visu skipum sökkt, en þau eru til- tölulega fá og færri í rauninni en kafbátar þeir, sem sökkt er á sama tíma. Óvíst um skipafjöldann. Engin leið er að vita, hversu mörg skip bandamenn liafa til þessara þarfa. Hin svonefnda „brú af skipum“, sem átti svo mikinn þátt í sigri bandamanna í síðasta stríði, var aðeins mjór planki í samanburði við þann gríðarstóra flota, sem nú mynd- ar brú bandamanna yfir At- lantshafið. Þegar Þjóðverjar sendu kaf- báta sína fram til þeirrar sókn- ar, sem þeir ætluðust til að yrði úrslitahríðin, buðu þeir ekki að- eins byrgin öllum hermönnum Breta og Bandarikjanna, heldur og verkamönnum þerira, sem framleða tækin, sem eiga að færa bandamönnum sigurinn. Svar þeirra var aukin fram- leiðsla og nægir að geta þess, hver afkastaaukning varð í skipasmíðastöðvum Bandaríkj- anna (Bretar lialda afköstum sínum leyndum): Árið 1942 smíðuðu amerískar skipasmíðastöðvar 746 flutn- ingaskip, rúmlega 8 milljónir smálesta að stærð. Árið 1943 voru smíðuð 1896 flutningaskip, samtals rúmlega 19 milljónir smál. Á þessu ári á að smíða skipa- stól, sem verður 20 milljónir smál. á stærð. Skipasmíðastöðvar þær, sem framleiddu „skipahrú“ síðasta stríðs, gátu aðeins smíðað 773 skip allt árið 1918. Árið eftir af- hentu þær að visu 952 skip, en var styrjöldin á enda og þau áttu engan þátt i endalokum þess. En ástandið i siglingamálum bandamanna hefir ekki alltaf verið eins gott og það er nú. Um tíma leit út fyrir að kafbátarnir mundu sigra í kapplilaupinu við skipasmiðastöðvar bandamanna og koma þeim á kné. Samkvæmt opinberum til- kynningum bandamanna sökktu kafbátar og langfleygar flugvél- ar Þjóðverja 670 skipum árið 1942. Verið getur, að fleiri skip- um hafi raunverulega verið sökkt. En sé lialdið lengra, þá kemur í ljós, að fram.til miðs fúbrúar á þessu ári höfðu Þjóð- verjar sökkt 822. Af þeim var 772 sökkt á Atlanlhafi. 25 kafbátar á hverjum mánuði. Hin algera kafbátasókn Þjóð- verja hófst ekki fyrr en í janúar 1942. Þeir liöfðu fram að þeim tíma unnið að svo miklu kappi að því að koma sér upp miklum kafþátaflota, að þeir létu allar aðrar herskipasmíðar sitja á liakanum. Margt þótti um skeið benda til þess, að 25 kafbátar væri fullgerðir á mánuði hverj- um i skipasmíðastöðvum Þýzkalands og hernumdu land- anna. Bandamenn stóðu höllum 17. og 18. júní. Þessa dagana er kappsamlega unn- ið að undirbúningi hátíðahald- anna í tilefni lýðveldisstofnunar- innar. 1 Reykjavík fara fram hátíða- höld hinn 18. júní, og er þá ætl- unin að klæða höfuðborgina í svo veglegan hátíðarbúning, sem nokk- ur tök verða á. Sakir mikilla erfiðleika um flutn- inga og ýmsra hamla, hefir Þjóð- hátíðarnefndinni ekki tekizt að fá til landsins allt það efni, sem æski- legt væri til skreytingar gatna og húsa, og nokkur hundruð fánar, sem nefndin átti i pöntun, munu ekki fást til landsins á tilsettum tíma. En þó hefir rætzt úr þessu, af því að til voru í landinu eldri birgðir af fánum, sem notast verður við. Megináherzlan í skreytingu bæj- arins verður því lögð á fánaskraut 0g blóm, áuk hátíðarskjalda, sem festir verða uupp á helztu stöðum. * Miðað við hinn stutta starfstíma, síðan Þjóðhátíðarnefndin var kjörin, hefir hún unnið mikið og afkastaríkt starf um undirbúning allan og tilhögun hátíðahaldanna. Er það því merkilegra, er litið er á þá staðreynd, að öllum undir- búningi hefði átt að vera lokið, og meginlínur dregnar, um það leyti, sem nefnd þessi varð til. — En hér á landi vill það oft verða svo, að slíkt er látið dankast fram á síð- ustu stund, og jafnvel að byrjað er á framkvæmdum daginn eftir að þeim skyldi lokið. Þjóðhátíðarnefndin hefir því verið allt annað en öfundsverð af hlutverki sínu, en ef litið er á að- stæður allar, mun að lokinni hátíð koma í ljós, að nefndin hefir raun- verulega gert meira en með sann- girni er unnt að krefjast á jafn- stuttum tíma og henni var skammt- aður. Það, sem veit að skreytingu Þing- valla og Reykjavíkur, verður fábreytt, en ætti að geta orðið virðu- legt. Það var aldrei ætlun nefndarinn- ar, að hlaða upp íburðarmiklu skrauti, enda ekki ástæða til slíkra hluta á núverandi alvörutímum um heim allan. Skreyting höfuðborgarinnar verð- ur því fyrst og fremst fjöldi blakt- andi fána við helztu götur mið- bæjarins og opinberar .byggingar, auk blómaskreytinga. Austurstræti, Lækjartorg, Lækjargata og Aust- urvöllur verða þeir staðir, sem einkum verða markaðir á þann hátt, enda fara þar fram helztu hátíða- höldin. Að sjálfsögðu munu ein- staklingar og fyrirtæki á þessum slóðum, sem og víðsvegar um bæ- inn, leggja sitt af mörkum um skreytingu húsa á Iátlausan en virðulegan hátt, er sýni fögnuð höf- uðstaðarbúa yfir: þeim áfanga, sem íslenzka þjóðin hefir náð, eftir margra alda baráttu. Hátíðarbúningur þessi verður of- inn úr klæði þess frelsistákns, sem blakta á yfir þjóðinni og hinu ís- lenzka lýðveldi um ókomnar aldir. Ánægjulegt er að sjá áhuga borg- arbúa fyrir fegrun eigin umhverfis þessa dagana — og megi sá áhugi halda áfram, svo að hver dagur árs- ins verði hátíðardagur í. þeim skiln- ingi. íslenzki fáninn — heilagt tákn lýðveldisins — mun blakta á fleiri stöðum hér í bæ dagana 17. og 18. júní en dæmi eru til áður. Gætið þess, Reykvíkingar, að íslenzkur frelsisfáni blákti aldrei yfir van- hirtri höfuðborg. Lá'tum þessi tíma- mót verða upphaf að þroskaðri bæj- armenningu, og sofnum ekki aftur að hátíðinni lokinni. Islandsmótið ið: Fr?m- annað kvöld fæti fyrtsa ár orustunnar um Atlantshafið. Þá vantaði vernd- arskip og langfleygar flugvélar. Kafbátar Þjóðverja gátu gert hvað, sem þeim þóknaðist, sér- staklega undan austurströnd Bandaríkjanna, þar sem skip urðu að sigla án verndar, því að öll fylgdarskip, sem til voru, voru notuð til að verja skipa- lestirnar á leiðinni yfir hafið, til eða frá Bretlandi. Þegar komð var fram á sum- arið 1942 höfðu her og floti Bandaríkjanna komið nokkru lagi á verndun siglinganna. Hver smáfleyta var notuð til að fylgja skipum, sem sigldu með ströndum fram og flugvélar héldu uppi sífelldu eftirliti á sömu slóðum. Þegar haustaði gekk kafbátunum æ erfiðara við hernaðinn þarna og fóru að leita sér nýrra svæða til að herja á. — Meðan þessu öllu fór fram, lét flotnn smíði lítilla verndar- skipa ganga fyrir öllum öðrum skipasmiðum á vegum hans og þá voru smíðuð verndarskip í hundraðatali og af ýmsum gerð- um. Þá var tekið fyrir að smíða flugstöðvarskip í tugatali. Þegar komið var fram yfir mitt árið 1942 var búið að vinna að svo rnklu leyit bug á kafbáta- hættunni, að Bandaríkin gátu tekið þátt i innrásinni í Norður- Afríku. Þegar svo var ákveðið á sið- asta ári, að innrásin skyldi gerð á þessu ári og undirbúningur var hafinn að henni, varð orust- an um Atlantshafið enn mikil- vægar en áður. Bandamenn breittu um baráttuaðferðir, hættu að hugsa eingöngu um að „vernda“ kafbátana og snru sr að því að uppræta þá. Sérstakar flotadeildir voru sendar út um öll höf og lítil flugstöðvarskip voru kjarninn i þeim. Þeim til stuðnings voru svo æ stærri hópar skipa, sem voru sérstaklega útbúin til að berjast vð kafbátana, og fjöldi langfleygra flugvéla. Jafnframt snéru sprengju- flugsveitir bandamanna sér að þvi að eyðileggja miðstöðvar kafbátaframleiðslunnar og bækistöðvar þeirra méð strönd- um frarn i Evrópu. Þarna var því sót; að kafbátum Hitlers í tvennu lagi — reynt bæði að eyðileggja framleiðslumögu- leikana og kafbátana sjálfa, þegar þeir voru á höfum úti. Það má sjá árangurinn af þessum baráttuaðferðum bandamanna í hinni sameigin- legu tilkynningu, sem Churchill og Roosevelt gefa út mánaðar- lega um baráttuna á höfunum. Á sex mánaða tímabilinu frá maí til október á siðasta ári var talið að 25 kafbátar hefði verið eyðilagðir mánaðarlega, en það er tiu meira á mánuði hverjum en talið er að Þjóðverjar geti smíðað. Chrysler, model '41 til sölu og sýnis hjá Nafta í dag frá kl. 4 til 7. Bifreið 5 manna, í góðu standi, til sölu. — Til sýnis hjá Nafta (benzínstöð) kl. 5 til 7 í dag. Bezt aS anglfsa í Vfsl

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.