Vísir - 29.11.1944, Blaðsíða 3

VISIR
Húsaleigulögin og gamla einokunin.
Fyrir nokkuru birtist grein í
Morgunblaðinu eftir H. G. Var
þar gerð rækileg athugasemd
við húsaleigulögin og sýnt fram
á áhrif þeirra og afleiðingar og
hent á betri leiðir. En síðan hef-
ir ekki lieyrzt meira um það
mál.
Húsaleigulögin áttu að verða
til þess að halda dýrtíðinni
niðri, en einmitt með þeim hefir
hið gagnstæða orðið ofan á, þvi
að aldrei fyrr en þau gengu í
gildi og komu til framkvæmda
hafði þvílíkt húsaleiguokur átt
sér stað á þessu landi, sérstak-
lega í nýbyggðum húsum, og
einnig í eldri húsum, þar sem
eigendur hafa getað losað sig
við leigjendiu1, með illu eða
góðu, ol't með aðstoð þessara
illræmdu laga. Svo eru aðrir
liúseigendur eldri húsanna, scm
hafa látið það hlutlaust, þótt
húsaleigulögin kúguðu þá. Er
þar um mikinn fjölda húseig-
enda að ræða. Þeir eru undir-
okaðir af laganna hálfu annars
vegar og Ieigjendanna hins veg-
ar, án þess að fá um þokað á
nokkurn hátt. Það er tekinn af
þeim umráðaréttur og að kalla
má eignarréttur húsanna, en
þeir krafðir um síhækkandi
skatta. Þess í stað er tekin af
húeigendum hálf leiga eða
meira samanhorið við grunn-
leigu. Leigjandi, sem hefir sín-
ar föstu grunnkaupstekjur, að
viðbættri 45—50% hækkun og
viðhót samkvæmt vísitölu, en
silur í gamalli lnisaleigu, senl er
hvorki með grunnleiguhækkun
né vísitöluhækkun, — aðeins
smánarlegri húsaleiguvísitölu,
sem er aðeins 30—33 stig —
nýtur því alveg sérstakra lilunn-
inda, með því að hann fær húsa-
leiguna niðúrsetta um helming,
miðað við grqunleigu og rétta
vísitöluhækkun. Þannig er hús-
eigandinn með húsaleigulögun-
um skikkaður til.að gefa leigj-
andanum eftir hálfa húsaleigu.
Eru þetta því hreinar aukatekj-
ur fyrir leigjandann, sem livergi
koma dýrtíðinni við og munu
ekki koma fram á leigjandan-
um i auknum skatti — eru þvi
skattfrjálsar tekjur.
En það eru ekki allir leigj-
endur, sem verða fyrir þessu
dekri, því að f jöldi leigjenda hér
í bæ verða að borga okur-húsa-
leigu i nýjum húsum, og jafn-
vel í gömlum liúsum, þar sem
tekizt hefir að koma því við, oft
og tíðum með hrekkjum og
klækjum, sem liúsaleigulögin
hafa skapað og vernda.
Það er ekki nóg með það, sem
hér að ofan er sagt, heldur er
misréttið svo mikið út af húsa-
leigulögunum, sem menn verða
að þola 1 þessum bæ og víðar,
að margt það fólk, sem á húsin
og hefir í 'marga tugi ára brot-
izt i að koma upp kofa yfir höf-
uðið á sér, er orðið aldrað og
margt heilsubilað, og getur enga
atvinnu stundað, en hefir haft
á seinni árum lifeyri af tekjum
húss síns, fram yfir það, sem
gjöld heimta, er nú svift þeim
möguleikum að geta lifað hjálp-
arlaust án þess að svelta, um
leið og leigjendur þessa lolks
vaða í peningum og allskonar
„luxus“.
Ekki nóg með það, heldur er
það einnig orðið í þessum hæ,
að húseigendur verða jafnvcl
fyrir misþyrmingum af leigj-
endum sínum, en fá við ekkert
ráðið og verða að sitja með
leigjendurna eftir sem áður í
laganna nafni. Mun húsaleigu-
nefnd vera þetta vel kunnugt,
og að Iiér cr ekki farið með
fleipur.
Svo er eitt enn. Sagt er að
forseti Islands hafi í samsæti
bæjarstjórnar að Hótel Borg,
eftir ferðalag hans lun landið,
látið þau orð falla i ræðu sinni,
að Reykjavikurbær stæði að
baki ýmsum öðrum smærri bæj-
um landsins um hreinlæti og
útlit. Er þetta ekki skemmtileg
saga? — En hverjum er að
lcenna ?
Sannleikurinn er sá, að mikill
fjöldi þessa fólks, sem telst hús-
eigendur hér i hænum, á þess
engan kost að halda húsunum,
við, hvorki að utan né innan,
vegna þess að öll vinna og efni,
er með þarf, er í svo háu verði,
að húsaleigan her ekki viðhalds-
kostnaðinn auk óhjákvæmilegra
gjalda. Viðhald húsánna að inn-
an gengur úr sér, og að utan
vc|’ða þau með hverju ári sem
liður óásjálegri, vegna viðhalds-
leysis. Og þettg er eitt af mörgu
því illa, sem húsaleigulögin hafa
i för með sér.
Auk þessa má fullyrða, að all-
ur sá glundroði, sem ríkir hér i
þessum hæ um íbúðarvandræði,
er að meira eða minna leyti
húsaleigulögunum að kenna. Og
öll sú úlfúð, sem á sér stað milli
leigirsala og leiguþega, er bein-
linis sprottin af þeim. Það hæt-
ir sízt úr skák, að ýmsir, sem
hafa getað losað leiguíbúðir,
hafa annaðhvort tekið þær
lianda sjálfum sér undir ein-
hverju yfirskini, eða ekki viljað
leigja þær aftur með sömu
kjörum.
Yms fleiri atriði mætti nefna.
Húseigenda er t. d. meinað að
komast inn í sitt eigið hús, þótt
hann sé á götunni með sig og
sína. Fólk fer borið út á götu
— jafnvel með börn — þótt það
liafi staðið í fullum skilum, og'
klækjum beitt í nafni laganna,
eins og t. d. því, að hafna að
hirða póstlagða húsaleigu á i’étt-
um tíma — eða þegar bág-
stöddu fjölskyldufólki er hrúg-
að í eitt herbergi — allt í nafni
laganna og réttarins. En þetta
íolk kýs auðvitað að búa sem
lengst á sama stað og það hefir
verið, af því að það getur ekki
borgað þá okurleigu, sem er á
nýju húsunum, sem húsaleigu-
lögin einnig vernda, — jafnvel
fleiri ára fyrirframgreiðslu, og
að því er sagt er aukaborgun
svo þúsundum eða tugþúsund-
um skiptir, til þess að fá að
komast inn, án þess að það megi
ganga upp í hina umsömdu
húsaleigu. — Þessir okrarar fá
að leika lausum hala.
En fari húseigandi eldri liús-
anna fram á það við leigjanda,
sem nýtur lágu leígukjaranna,
að greiða sér nú eitthvað hærra
en áður, m. a. til þess að geta
haldið íbúðinni og liúsinu þol-
anlega við, getur leigjandinn
lcært hann, og húseigandinn er
sektaður um stórfé, ef það
kemst upp, að liann taki á móti
þessari greiðslu, þótt í hróðerni
sé um samin. *
Vilja nú höfundar liúsaleigu-
laganna hugsa ögn um sínar
gerðir og atliuga hverju þeir
hafa komið af stað í þessum
bæ? Geta þeir hlygðunarlaust
horft á leikinn? Hvað ætla bæj-
arvöldin lengi að láta þetta ó-
fremdarástand haldast við? —
Okur, rangsleitni og allskonar
óheill í nafni húsaleigulaganna?
Eg spyr.
I útvarpi, ræðum og ritum
hefir verið básúnað, eftir að vér
fengum sjálfstæðið, hvílkt höl
gamla einokunin hafi verið fyr-
ir landsmenn, — og elcki að á-
stæðulausu.
En er þetta ástand í húsa-
leigumálunum ekki - jafnvel
verra en gamla erlenda kúgun-
ar- og einokunarfarganið?
Hvað segir Alþingi það, er
nú situr?
Ólafur J. Hvanndal.
BEZT AÐ AUGLYSA I VISI
IQOOQOQOOOaoOQCQÍ!CDWaaOOQ<
Sífdarafurððr seldar fyrir tspar 35 millj. kr.
fyrstu 10 mánuði þessa árs.
Saian í fiyíia nam á sama tíma tæplega
21 milpn kréna.
pyrstu 10 mánuði þessa árs
seldu Islendingar síldar-
afurSir fyrir tæpar 35 millj-
ómr króna og fékkst mest
fyrir síldarolíu. ,
I skýrslu hagstofunnar um
útfluttar afurðir í október sést,
að fluttar voru út rúmlegá 10,7
þúsundir smálesta af sildarolíu
og nam andvirði þess magns
rúmlega 10,5 milljónum króna.
Þá liafa vcrið fluttar út á
þessu ári tæplega 21,8 þúsundir
smálesta og helir andvirði alls
þess útflutnings numið tæplega
hálfri tuttugustu og aunari
milljón króna.
I fyrra nam síldarolíuútflutn-
ingurinn tæplega 15,5 þús. smál.
og fengust fyrir það tæplega 14
milljónir króna.
Síldarmjölið.
Október-útflutningur á síld-
armjöli nam 5,3 þús. smál., sem
voru að verðmæti sem næst 2,6
millj. kr. Höfðu þá alls verið
fluttar út til októherloka rúml.
21,1 þús. smál. síldarmjöls,
fyrir rúmlega 10,2 milljónir kr.
I fyrra nam þessi útflutningur
á sama tímabili — frá ársbyrj-
un til októberloka — 8,5 þús.
smál., en verðið var þá 4,1
millj. kr.
Tæplega 35 milljónir
fyrir síldarafurðir.
Fyrir 50 smál. af freðsíld
fengust 35,000 krónur og fyrir
18,535 tunnur af saltsíld feng-
ust rúmlega 3,2 milljónir kr.
Sé meðtalið það, sem fengizt i
hefir fyrir saltaða síld og freð-
síld, sem flutt hefir verið út á
’þessu ári, þá kemur i ljós, að
útfluttar síldarafurðir liafa gef-
ið af sér sem næst 35 milljónir
króna fyrstu 10 mánuði ársins.
Vantar rúml. hálft annað þús.
upp á fullar 35 milljónir fyrir
þessar vörur.
Fyrir síldarafurðir, sem flutt-
ar voru út fyrstu 10 mánuði
ársins i fyrra fengust 20,875,900
krónur.
Bókasýning bg bók-
menntafræðsla
kvenna.
Fyrri hluta desembennánað-
ar efnir Kvenfélag Alþýðu-
flokksins til sýningar á hókum
íslenzkra kvenna frá upphafi,
en kvenrithöfundar, sem gefið
liafa út hækur, munu vera um
,130 talsins. Hefir 'Landsbóka-
safnið góðfúslega lofað að lána
þær bækur, sem á þarf að halda,
á sýninguna.
I sambandi við sýninguna
efnir félagið einnig til bók-
menntafræðslu, þar sefn ein-
vörðungu verða teknar til með-
ferðar bókmenntir kvenna.
Munu þeir Sveinbjörn Sigur-
jónsson magister, Sigurður Ein-
arsson skrifstofustjóri og Guð-
mundur Hagalín rithöfundur
flytja erindi um þessa grein
bókmennta í sambandi við sýn-
inguna.
Sýningin stendur yfir dagana
4.—6. næsta mánaðar og verða
aðgöngumiðar bæði að lienni og
fyrirlestrunum seldir i Bóka-
verzlun Isafoldar og Bókaverzl-
un Braga Brynjólfssonar.
Krlstján Guðlaugsson
HKstaréttarlögmaðnr.
Skrifstofutími 10—12 og 1—8.
Hafnarhúsið. Simi S40*.
KAHLMANMSK0R. verð firá kr. 28.75.
Bankastræti 14.
Slárt húsnæði áskast
á géðum stað. fiyrir iðnfiyrirtæki. —
Kjallarapláss getur komið til greina.
Upplýsingar í síma 3028.
Mardekk með íelgu
afi Intemational bíl hefiir tapazt. Skil-
v ist til Mjélkurfélags Reykjavíkur. gegn
fundarlaunum.
Nýjar nótnaútgáíur
efitir
Hallgrím Helgason.
Tuttugu og fimnt íslenzk þjóðlög
Sex lítil lög (fyrir hlandaðan kór)
Tuttugu og tvö íslenzk þjóðlög
Heilög vé (hátiðarkantata Jóns Magnússonar)
Þrjátíu srnálög (fyrir píanó eða harmóníum)
Islands Hrafnistumenn (fyrir píanó, æinsöng, karlakór)
Fjögur sönglög (fyrir eina rödd og- undirleik)
Fjögur íslenzk þjóðlög (fyrir einsöng með undirleik)
Sónata fyrir píanó nr. 1
Alrnenn tónfræði, 1. hefti
-f
Undirrit óskar að fá sent af nótna- Vegna takmarkaðs upplags
útgáfu eftir HallgTÍm Helgason verða þessi verk eingöngu ætl-
uð áskrifendum.
nr Eru þeir beðnir að útfylla
Nafn: meðfylgjandi miða og senda í:
Pósihólf 121,
Heimili: Reykjavík. 1
Ethel Vance:
147
Á flotta
og lagði hendurnar undir
hnakka 'sinn. Hún lét augun
renna yfir það, sem i herberg-
inu var, og svo fór hún að
horfa á konuna, sem hún hafði
ekki séð fyrr en í dag og vissi
ekki hvað liét.
Fyrir einurn sólanhring hafði
hún verið i fangelsi og læknir-
inn hafði hvíslað að hennk
„Hvað sem gerist — reynið
að sofa — allt fer vel!“
Hann hlaut að hafa hjálpað
henni, vitandi það, að hann var
að hætta til lífi sínu. Og nú
var þessi kona, að þvi er virt-
ist, reiðubúin til að gera shkt
liið sama.
Þetta breytti viðhorfinu til
lífsins og mannanna.
„Þeir, sem lcoma aftur til lífs-
ins frá dauðrarikinu, verða að
byrja frá rótum, skilst mér. Það
var aldrei neitt haft eftir Laz-
arusi — hann sagði vist ekkert.“
,;Eruð þér líkt skapi farnar
og þér lialdið að hann hafí ver-
ið?“ spurði greifynjan hrosandi.
„Mér finnst, að eg sé fyrst
nú alsjáandi. Eg verði að læra
allt frá rótum af nýju. Eg verð
að læra að hafa samskipti við
fólk, sem er velviljaðra og hug-
rakkaðra en eg hefi nokkurn
tíma verið. Það er ekki nóg að
þakka því.“
„Þér getið verið sannfærðar
um, að mér er það mikil ánægja
að hafa yður hér“, sagði greif-
ynjan og skipti litum.
Hún var allniðurlút.
Hljómur klukkusláttar litlu
ldukkunnar barst til þeirra.
„Hún er þá orðin fimm“,
sagði greifynjan.
„Þetta er dásamleg klukka“,
sagði Emmy. „Eg hefi lilustað
á klukkuslátt hennar mér til á-
nægju i allan dag.“
„Já, mér þykir vænt um
hana“, sagði greifynjan. „Hún
minnir mig á það, sem eg á
ógert, og sumt að vísu, sem
mér er ekki geðfellt. Nú verð
eg að fara til tedrykkju með
stúlkunum mínum. Þegar þær
eru allar háttaðar, kem eg aft-
ur og reyni að færa yður volg-
an mat. Eg vona, að yður liði
vel á meðan.“
Þegar hún var komin út' að
dyrunum, mundi hún eftir því,
að liún hafði ekki sagt Emmy
það, sem liún sennilega var að
bíða eftir, öð hún segði.
„Já“, sagði hún, „sonur yðar
er hérna í þorpinu, cn mér
fannst óhyggilegt, að liann
kæmi hingað.“
„0-já“, sagði Emmy og var
eins og birti yfir henni. „Þakka
yður fyrir.“
Greifynjan fór og læsti dyr-
unum á eftir sér. Hún setti lyk-
iliim í skúffu í skrifborði sínu.
Þegar hún kom inn í lesstof-
una, sá hún að hershöfðinginn
var kominn. Henni féll það illa,
að sjá hann þarna. Hann stóð
í miðjum liópi stúlknanna og
lét dæluna ganga. Hann var
klæddur skíðafötum, enda var
hann á leið til gistihúss síns.
„Hcfirðu verið hér lengi?“
„Fimm mínútur eða svo,“
svaraði hann.
„Juli sagði mér ekki frá því.“
„Eg sagði henni að vera ekld
að hafa fyrir því að kynna
komu mína. Eg vissi, að þú
mundir koma niður þá og
þegar.“
Hverpig sem á því stóð, var
henni ekki um, að hann skyldi
vera kominn. Hún var allskjálf-
liend, er hún tók tekönnuna og
liellti tevatni í bolla.
Hann virtist ekki talca eftir
því. Hann sat við hlið hennar
og sagði henni og stúlkunum
hennar frá live dásamlegt hefði
véfið inni i liliðunum, ágætur
skíðasnjór, en erfitt uppgöngu.
„Á morgun fer eg uppeftir á
rennibrautinni. Þú ættir að
koma með mér, Rubi? Þú færð
ekki annað tækifæri um langt
skeið.“
„Ef til vill," sagði hún við-
utan. Þegar liún liellti í bolla
sinn var hún að hugsa um
hvernig hún ætti að segja hon-
um, án þess að vekja nokkra
grunsemd, að hann mætti ekki
koma í kvöld. Hún vildi forð-
ast, að til deilu kæmi milli
þeirra. Og þó var það ekki af
því, að hún óttaðist hann. Það
lá við, að hún óskaði þess, að
bliku drægi á loft og stormur
kæmi, sem af leiddi, að hann
færi og kæmi ekki aftur. Og