Vísir - 22.01.1945, Blaðsíða 4

4
V Í S I H
Mánudaginn 22. janúar 1915
V I S I R
DAGBLAD
Utgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
Símar 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f
Rekstarskostnaðnr ríkisins.
Jitt af því, sem stjórnin lofaði að fram-
kvæma, var setning launalaga fyrir opin-
]>era starfsmenn. Slík lög eru nauðsynleg. Um
það ep engin deila. En menn eru .ekki á einu
máli um livernig og hvenær skuli ganga frá
þeim. Fyrrverandi stjórn, sem var málinu vin-
Veitt, var ekki við því búin að bera frumvarp-
ið fram eins og það kom frá nefndinni og það
var síðar lagt fram af nokkrum þingmönn-
um. Málið þurfti auðsjáanlega betri undirbún-
ing og nákvæmari athugun í sambandi við
■gjaldþol ríkisins, Sérstaklega þurfti að atluiga.
möguleikana á því, að gera rekstur ríkisins
ódýrari með því að sameina embætti eða
fækka þeim og draga úr fjölda starfsmanna.
Slíkar ráðstafanir þurfti að gera áður en
launalög voru sett. Það verður aldrei vinsælt
að framkvæma þetta, en óvinsælast verður
það eftir að ný lög hafa verið samþykkt. Enda
mun það sannast, að engin „hreinsun“ mun
komast í framkvæmd meðan núverandi stjórn-
íirsamvinna lielzt, hversu borginmannleg sem
stjórnarblöðin tala í þessu efni. Þjóðvilj-
inn og Morgunblaðið hafa fengið eftirþanka
vegna liinna miklu útgjalda, sem setning lag-
anna hefir í för með sér fyrir ríkið, og rita
íjálglega um það að nu jnirfi að l'ækká em-
])ættismönnunum, til þess minnka reksturs-
kostnað ríkisins. Lítur helzt út fyrir að jiess-
um blöðum finnist að þau hafi þarna dottið
ofan á ný sannindi, sem engum hafi áður
]mmið til hugar. Við fyrstu umræðu fjárlag-
anna í október, gerði fyrrverandi fjármála-
ráðherra (B. Ö.) rekstur ríkisins að umræðu-
cfni. Hann sagði meðal annars: „-Til þess
að ná árangri sem um munar, þarf að endur-
skoða allan rekstur ríkisins í heild, mcð það
i’yrir augum, að fclla niður það, sem óþarft er,
brcyta því, sem aflaga fcr, færa saman þar,
sem ofaukið er og skera burt það, sem rotið er.
íilík endurskoðun er mjög nauðsynleg, einmitt
mi eftir hina miklu þenslu ófriðarástandsins.
’i'il licnnar þarf að stofna strax og til hennar
þarf að vanda, svo að hún geri það gagn, sem
að er stefnt.“ Um þetta munu flestir vera sam-
mála. En hvað sem stjórnarblöðin segja uin
nauðsyn á fækkun opinberra starfsmanna, þá
er ekki mikil von um að slíkt komist nú í
ii-amkvæmd. Það er orðagjálfur til að friða þá,
sem eru orðnir hræddir við Iivað reisnin er
orðin há á þjóðarskútunni og kjölfestan við-
sjárverð.
Kostnaðarauki ríkissjóðs vegna launalag-
anna, eins og þau koma úr nefnd úr efri deild,
er (i milljónir króna. Þetta cr mikið fé. En
hér er ekki verið að telja eftir J)au laun, sem
emhættismenn fá. Þau eru víða lág og flestir
ekki olsælir af þeim. Ríkið á að launa starf.s-
mönnufn sínum vcl/en jiess verður jafnframt
að gæat, að embættisrekstur ríkisins vaxi ekki
þegnunum yfir höfuð.
Engar tillögur liggja enn fyrir um fækkun
opinberra starfsmanna, cða yfirleitt nokkurn
sparnað, sem vegið getur upp á móti auknum
útgjöldum ríkissjóðs vegna hækkaðra launa-
greiðslna. Raunin mun sanna, að er til slíks
sparnaðar kemur, „rkeur eitt sig á annars
horn“ og flokkarnir ná aldrei samkomulagi um
hvar spara skuli, nema í þýðingarlitlum auka-
atriðum.
A VETTVANOI SÖGUNNAR
Erlent fréttayiirlit
14.—20. janúar 1945.
Það fer ekki milli mála, að
sókn Rússa í Póllandi var yf-
irgnæfandi merkilegasta
fréttaefnið I vikunni sem leið.
Engum dylst, að Rússar
hafa unnið jjarna mikinn sig-
ur, en hitt er erfiðara að
greina, hvort hann byggist
einvörðungu á styrkleika
þeirra eða hvort j)að geti
ekki átt mikla sök, að Þjóð-
verjar eru að örmagnast.
Gegn j)ví ætti að mæla, hve
sterkir Þjóðverjar eru að
•vestan, en þar kemur líka til
greina, að þar eru J)eir við-
ast í skjóli öflugra víggirð-
inga, sem enginn tími hefir
verið til að koma upp á aust-
urvígstöðvunum.
Litlar líkur eru til j)ess, að
Þjóðverjar gcti haldið nokk-
aru af Póllandi, og allt virð-
ist benda til j)ess, að J)eir
muni ekki geta spyrnt við
fótum fyrr en vestur við
Oder. En það vill svo til, að
það fljót á að verða landa-
mæri hins nýja pólska ríkis.
Leitað sætta.
Artichevski, forsætisráð-
hcrra pólsku stjórnarinnar í
London, hefir nú gert — að
likindum síðustu - tilraun
til að ná sættum við Rússa.
Vikunni lauk án ‘j)ess að svar
kæmi frá Rússum, en fæstir
munu efast um að j>að gcti
orðið nema á einn veg —
höfr.un á sáttaboðinu. Þeir
standa mcð Lublin-ncfndinni,
sem hefir jægar flutzt til Var-
sjár og hafði mikinn fjölda
dómara og lögreglumanna
með sér. Er hægt að geta sér
þess til, að þeir muni eiga
að fást við fleiri en J)ýzka
stríðsglæpamenn og kvisl-
inga.
Grikkland.
Vegna umræðanná í neðri
málstofu brezka jnngsiris
komst Grikkland aftur á dag-
skrá í vikunni. Þótt ræða
ætti almennt um stríðið og
Churchill verði þess vegna
ræðu sinni lil að tala umþað,
jafnframt j>ví, sem hann
ræddi um Grikkland, töhiðu
þingmenn ekld um annað en
deilurnar milli ELAS-- og_
Breta.
Kommúnista þeim, er situi'
í neðri málstofunni, varð illa
við, er Ghurchill lýsti aðför-
um ELAS, en hann upplýsti
þá, að brezkir hermenn, sem
hefði vcrið í haldi hjá rauð-
liðum, hefði verið vitni að
því, hvernig þcir hegðuðu
sér. Mundu menn geta fengið
að heyra frásagnir þeirra, er
þeir kæmu heim.
V esturvígstöð varnar.
Brcytingar urðú j)ví minni
sem lengra leið á vikuna á
þessum vígslóðum. Banda-
menn unnu á í Ardenna-
fleygnum og náðu nokkurum
mikilvægum bækistöðvum
Þjóðverja, en j)eir hertu aft-
ur árásir sínar milli Saar og
Rínar.
Filippseyjar.
Bardagarnir á Luzon sýndu
enn sem fyrr, að víða cru
snöggir blettir á Japönum,
þótt þeim hafi tekizt að sölsa
undir sig mikil lönd. Enn
hefir okki komið til neinnar
stórorustu á Luzon og er þó
vitað, að j)ar eru cigi færri
en 150,000 japanskir her-
m'enn, einvalalið að sögn Jap-
ana sjálfra.
Izmlent íréfttayíiriit
14.—29. janúar 1945.
Skattalögin, sem stjórnin
hafði boðað fyrir löngu,
komu fram á Alþingi fyrri
hluta slðustu viku.
Þau urðu þreföld, jiegar íil
kom — ein fyrir hvern l'lokk
í stjórninni. Það gefur að
skilja, að menn kunna jæss-
um álögum illa, þær þóttu
nógar í’yrir, j)ótt ekki væri
bætt ol'an á. Ein lög hefði
J)ótt nóg, J)ótt ekki hefði J)au
orðið þrenn.
Veltuskatturinn er af skilj-
anlegum ástæðum mest um
ræddur, enda mun Jæss ekki
dæmi, að eins hafi verið lar-
ið að við skattaálagningu
annars staðar. Á l)ingi er
sögð deila um J)að, hvort
leggja skuli á skattinn fyrir
1044 eða 1945. Líklegt er, að
])að verði barið í gegn, að
skatturinn verki aftur fyrir
sig,. eti hvort sem væri, mun
mörgum kaupsýslumannin-
um J)ykja taka að gerast
Jiröngt fyrir dyrum með öll-
um J)cim verðlagshöftum,
scm nú cru á vcrzluninni.
Veðrahamurinn.
Það er ekki liægt að segja
um kulda ])á, sem gengu í
síðustu viku, að Jæir sé meiri
en elztu menn muna, eins og
•svo oft. er sagt um veðrið, en
])ó má segja, að þetta sé eitt
með meiri kuldaköstam, sem
hér hafa komið undanfarna
vetur, því að þeir hafa ver-
ið mildir með afbrigðum. En
j)að er hvassviðrið, sem fylgt
liefir frostunum, sem verst
bel'ir leikið ])á, sem úti hafa
þurft að vera. Engin slys hafa
])ó orðið af kuldum þcssum,
svo að vitað sé.
Póstflugið.
Það var sannkölluð gleði-
frcgn, að fengizt hcfir sam-
komulag um póstflutninga
með flugvélum vestur um
haf. Æskilegt hel'ði verið, að
þessir flutningar hefði verið
komnir á fyrir löngu/cn ekki
slcal sakazt við nokkurn
mann um það, þótt ekki hafi
það tekizt. Að vísu hefir það
verið bagalegt á ýmsa.lund,
að póslm'inn hefir vcrið svo
lengi á leiðinni, scm raun ber
vitni, en á stríðstímum verða
menn að neita sér um margt,
og sumt meira en þetta.
Samgöngur.
Þegar Reykvíkingar ræða
um samgöngur að vetrarlagi,
verður þeim oftast hugsað til
flutninga mjólkur og mjólk-
urafurða yfir Hellisheiði fcá
Suðurlandsundirlcndinu. Það
voru þvi miklar gleðifregnir,
sem vegamálastjórnin gat
fært bæjarbúum, er hún til-
•kynnti, að hún hefði fengið
fullkomnari snjóýtu en áður
til að halda Hellisheiðarveg-
inum opnum.
I
Slysfarir.
Sem betur fer liefir verið
lítið um slysfarir hér á landi
]>að, sem af er þessu ári. En
það mun hafa farið hrollur
um flesta, er það fréttist á
föstudaginn, að færeyskt skip
Activ — væri í nauðum
statt í illviðrinu milli Islands
og Englands. Til allrar liarn-
ingju var skipið Fagriklettur
nærstatt og gal það bjargað
mönnunum, Jægar svo mikill
leki kom að Aeliv, að sýnt
var, að það mundi ekki geta
haldizt ofansjávar.
HUGDETTUR HÍMALDA
Eg las nýlega i tímariti grein um tung-
una. Þar er þessi klausa: „. . . . Ýmsir
fræ'öimenn rita svo tvrfið mál, að almenn-
ingur liefir litla nenningu að lesa, og tefur
])að rnjög útbreiðslu gagnlegs fróðleiks.
Hafa þeir þar enga afsökun. Það er eins og
sumir þeirra skammist sín fyrir að rita
„alþýðlega". En ef þeir gera það ekki, fara
þeir illa með lunguna. Állur góður still i
riti og ræðu er skemmtilegur og auðveid-
ur aflestrar, „alþýðlegur*1. Eg býsl við, að
allir viðurkcnni. að Sigurður Nordal ,sc
ekki minnstur spámanna í íslenzkum fræð-
um. Þó er svo, að allar hans vísindagrein-
ar verða auðlesnari en annarra vegna þess,
að hann kann betri tök á málinu og vand-
ar betur ....“. (Jón Sigurðsson á Yzta-
felli: Tungan. Jörð 4.—5. h., V. árg.).
Eg tilfæri ekki þessar setningar, af þvi
að mér finnist þær færa ný sannindi eða
að þær séu eins og gömul visa. sem ekki
cr of ofl kveðin. Orsökin til þess er sú, að
þær snurtu likan streng í sjálfum mér,
hvað ummælin um Sigurð Nordal snerlir.
Mig minnir, að Þórbergur blessunin Þórð-
arson segi í formálanum að „Hvítum
hröfnum“, að hann ætli, að Heine hafi oi l
betur en páfinn. Eg man, að þegar eg las
þetta fyrst, þá fannst mér, að hér lilyti að
vera langl jafnað! Og það vissi eg, að
Heine var álilinn i hópi beztu ljóðskálda
beimsins. líg hefi lengi haft þá trú, að
Nordal skrifi „betur en páfinn“ — eg
segi trú, af því að eg er enginn hæstiréltur
á þessu sviði!
Eg tel það engum vafa undirorpið, að
]>að muni gleðja marga unnendur vel'og
skemmlilega ritaðra greina og bóka, ei'
Sigurður Nordal getur nú hvilt sig fra
kennslustörfum og fengið góðan tíma til
ritstarfa. Hann skrifar svo aðdáanlega
ljóst og lipurt mál og þó auðugt og fjöl-
skrúðugt, að það er menntandi að lesa allt;
sem frá honum kemur. Ungt fólk, sem ei'
að læra að rita islenzku, getur svo margl
pf i'o'nm) .nuniið, að það ætti að ganga i
, skóia í ritum hans. Mér finnst, að þar sé
'ckk-c.rl ncnia golt að læra, livað meðferð
í. un::::r sncrllr;
Þeltá var cg að Irúg°a, er eg hafði lokið
!c..::'i a: na:;. bhulis „Áfanga“. Það heitir
„Svipir“. 1 eftirmála segir höfundur m. a.:
„Scxtán af tuttugu greinum i þessari bók
eru tækifærisgreinar, sumar samdar eflir
jbeiðni, fáeinar til orðnar á einni dagstund.
Samt voru þær því að eins skrifaðar og er.u
j endurprentaðar hér, að inér var efni þeirra
|lnigslætt áður og er það enn. Hitl er mér
jljóst, að margar þeirra eru ekki annað en
riss og engin gerir efninu full skil. Upp-
Ihaflega ætlaði eg að kalla þetta bindi
Mannlýsingar, en þegar eg lit yfir það,
| finnst niér Svipir eiga betur við. Greinaru-
ar eru (að einni undantekinni) um fóik,
sem cr horfið af sjónarsviðinu, fjórar
þeirra um svipi frá Íöngu liðnum öldum,
sem örðugt cr að fá Ijósa vilneskju um, svo
að ímyndunin hefir orðið að berja í bresti.
heimildanna. Þeim liefir öllum verið skor-
inn stakkur fyrir fram, ýmist af tímanum
lil ])ess að flytja þær sem erindi eða af
rúnii i timaritum og dagblöðum........“
Ekki er yfirlætið mikið í þessum línum !
Mega minni spámenn líka af því læra!
í Svipum kennir margra grasa. Fyrsta
greinin er um Steinunni Steinsdóttur, og
þeir drættir, sem Nordal dregur þar, eru
nú ekki lengur bara ristir „í foksand eimi-
ar blaðagreinar“, þeir eru.geymdir i góðri
og snyrtilega frágenginni bók og eiga þar
eftir að verða mörgum lestrarfúsum ís-
lendingi að gagni. Og það er þess verí, að
því sé á loft haldið.
Sama má segja um allar liinar greih-
arnar. Þær licita: Hjörleifiir Einarsson,
Biörn M; ólscn, Finnur Jónsson, Björn úr
Mörk, Grimur Thomsen, Matthias við
Dettiföss, Völu-Sleinn, Átrúnaður Egils
Skallagrímssonar, André Courmont,
TvrkjárGudda, Tndriði Einarsson,- Bjarni
Tiiorarensen, Herdís Andrésdóttir, Saga
Eldey.jár-IIjalta. Bcnedikt S. Þórarinsson.
Jóhann Sigurjónsson, Gunnhildur kon-
ungamóðir.
Þær eru hver annarri betri og skemrfili-
legri. Margar þeirra liafði eg lesið áður, en
mér var nv nautn að fara yfir þær aftur.
Það er einkenni góðra bókniennta.
Það er gaman að hugsa lil þess, að eiga
enirvon nýrra verka frá Sigurði Nordal,
fræðimanninum og skáldinu, sem skrifar
„betur en páfinn“.