Vísir - 06.02.1945, Qupperneq 4

'4
VÍSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. -
Símar 1 6 60 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
! Venjulegt athafnaírelsi.
TTJíkisstjórnin birti i mórgun greinargerð sína
“* varðandi útflutning á ísvörðum fiski. —
Kennir þar margra grasa og misjafnra, enda
fer það að vonum. Aðallega ræðir ríkisstjórn-
jn um afskipti sína af leigumála þeim, er fjór-
ir menn liafa gerl um skip þau, sem í förum
jeru fyrir Breta hér við land, en sem ríkis-
stjórnin hefur lagt alt kapp á að ónýta. Rök-
in fyrir þeim ráðstöfunum eru sérstaklega
aliygliverð. Rikisstjórnin réttlætir ráðstafamr
sínar einl'aldlega á eftirfarandi hátt: „Hér
jjykir ekki ástæða til lengri rökræðna um
jiessa ráðstöfun. Hún á ekkert skylt við eigna-
rétt eða athafnafrelsi í venjulegri merkingu
þeirra orða.“ Þar með er málið afgreitt af
Jiálfu rikisstjórnarinnar, — punktum, — fin-
íde, — basta.
Ríkisstjórnin lofar framlakssemi fjórmenn-
jnganna á ýmsan veg, en segir jafnframt að
„engin rikisstjórn í nokkru landi hafi getað
látið bjóða sér það, að örfáir þegnar lands-
jns tækju sig fram“ itm leigu á sldpunum.
Pn r iiafi ríkisstjórnin átt cinkarétt á að ganga
inn í leigumálann, að sjálfsögðu alveg án til-
lits til þess ,að brezka ríkisstjórnin Jiafði elcki
litið svo á, enda þegar leigt fjórmenningún-
nm sldpin, er ríkisstjórnin liófst lianda uni
að reyna að ganga inn í samningana. Jafn-
framt viðurkennir svo stjórnin, að hún hafi
bókstaflega elckert aðhafzt til jtess að tryggja
sér skipin fyrr en fjórmenningarnir höfðu gerl
sína samninga.
Ríkisstjórnin getur jtess, að Fiskimálanefnd
hafi tekið nokkur skip á ieigu, sem fyrir-
sjáanlega verði lialli af að relca við fiskflutn-
inga, en slcipsleiga fjórmcnnniganna sé það
hagkvæm, að nefndin geti jafnað ltallarekst-
urinn með því að ganga inn í leigumálann.
Við því er elcki annað að segja en það, að
ösköp væri hagkvæmt fyrir þann einstakling,
sem tapar á rekstri sínum, að yfirtalca relcst-
ur annars manns, sem gæfi sómasamlegan
arð, til þess að jafna liallarelcstur sinn. IJetta
eru ósköp einföld viðskiptavisindi, en þó tölu-
verl frumleg, — en þess verður jafnframt
að gæta, að eignaréttur og athafnafrelsi lcoma
.vitanlega eldci málinu við í venjulegri merk-
eingu jteirra orða. Hér er sennilega um að
ræða einn þátt nýsköpunarinnar og nú verða
allir að fara að dæmi rílcisstjórnarinnar og
yfirtaka eða ganga inn í haglcvæma vioslcipta-
samninga til þess að jafna liallarekstur sinn.
Þetta er vitanlega alveg vandalaust. Tapi ég
eð þú, þá jöfnum við bara tapið, með j>ví að
taka annarx-a gróða, og svo getum við gert
olckur vonir um að reksturinn bei'i sig. Þetta
er skemmtilegasta og frumlegasta lmgrnynd,
sem Fjalla-Eyvindur fann upp á undan rílcis-
stjórninni, en hún er jafngóð fyrir. jxað. En
þetta er cldci athafnafrelsi í venjulegri merk-
ingu.
Rílcisstjórnin ætti að minnast Jxess, að við-
skiptasiðferði Fjalla-Eyvindar dró dillc á eftir
sér. Ekki er lolcu fyrir það slcotið, að dóm-
stólar kunni að meta athafnafrelsið og eign-
ai'réltinn á annan veg en ríkisstjórnin. jxann-
ig að sannspáir menn og forsýnir fái að njóta
kxafta sinna og fyrirliyggju, í st:ið j>ess að
þeim séu allar bjargir bannaðar með opin-
beri'i íhlutun.
VISIR
Þriðjudaginn 6, febrúar Rj.tr>-
HVAÐ ER LÝÐRÆÐI?
Nokkur svör irá lesendunum.
Cvör Iiafa allmörg borizt við
spurningunni: Hvað ei
lýðræði? Eins og við var að
búast eru svörni mjög mis-
jöfn. Sumir liafa svarrið í
fullri alvöru, aðrir í gamni og
noklcuð margir af þungri
beizkju? Allt fer jxetta eftir
því, livernig „lýðræðið“ kem-
ur einstaklingnum fyrir sjón-
ir og hvernig honum finnst
jxað vera í framlcvæmdinni
eða livernig honum finnst aö
það ætti að vera. En hvort
sem menn eru ánægðir með
lýðræðið, eins og það er í
lramlcvæmd, eða menn hafa
oi'ðið fyrir vonbrigðum, þá
er liitt víst, að eini vegurinn
fyrir þjóðina til að lifa lxam-
ingjusömu lífi, er að gera sér
grein fyrir þeim gölJum, sem
lýðræðisskipulaginu fylgja og
I bæta úr þeim eftir föngum.
Hér kemur álit frá nolclcr-
um lesendum, valið úr |>eim
svörum, sem blaðinu hafa
boi’izt. Flestir Jxafa ekki vilj-
að láta nafns síns getið opin-
beiiega. Fámennið gerir
menn óframfærna.
Svar nr. 1.
Lýðræði er —
hópur manna, sem lifir ó-
háðar valdi manna eða
manns, og þar sem hver ein-
staklinguv breytir eftir sam-
vizku sinni, án ólta við
hegningu.
Haffi.
Svar nr 2.
Lýðræðið (með þeirri
skipun, sem það hefir feng-
ið) er úrstiiaumráð van-
færuslu kjósendanna um
töggjöf og sljórnarfar.
Ilaston.
Svar nr. 3.
Lýðræði er það, að al-
þ jóð kjósi sér fulltrúa til að
fara með málefni sín, til
framkvæmda fyrir sína
hönd, og að húti hafi tök á,
að fylgjast með gjörðum
þeirra, þ. e- mál- og rUfrelsi
og sé tekið til greina. — Að
þ jóðin eigi landið og gæði
þess, sameiginlega og tækin
til framleiðslúnnar, og miðli
verðmætinu réttilega milli
sín. — Að þjóðinni sé gefið
tækifæri til að þroskast, að
siðgæði til sannrar menn-
ingar, sem framtíðarfarsæld
hennar veltur á.
Árni Jónasson, trésni.
Hringbraul 211.
Svar nr. 4.
Þetta þjóðræði
það er hagfræði;
þó er þingræði
þrotlaust kjaftæði.
Illt er einræði
andstætt frjálsræði.
Látum lýðræði
lúta guðræði.
Vilh. J. Húnfjörð.
Svar nr. 5.
Lýðræði er eins og brenni-
vín. Eftir því sem þjóðin
fær meira af því verður hún
óhæfari til þess að stjórna
sjálfri sér•
Stefán Jónsson.
Svar nr. '6.
Lýðræði er skjall og skrum,
skeikul ráða hyggja.
Framkvæmdin e.r fát og fum,
fæstu á að byggja.
Jón Sigurðsson,bóndi,
Slcollagróf, Hrun., Ár.
BERGHAL
skipulag, þar sem andi og
athafnir einstaktíngsins fá
að njóia sín án ihlutunar
opinberra aðilja, og einstakl-
gagnrýna gerðir opinberra
valdsmanna.
Magnús Valdimarsson.
Svar nr. 8.
Það er lýðræði, þegar þjóð
er frjáls lil að setja sjátfri
sér lög eft'ir réttarvitund
sinni og ber gæfu til að virða
sín eigin tög.
Anna Z. Osterman.
Svar nr. 9.
Fjöldi, sem æpir eftir nót-
um, —lætur stjórnast af
þeim hundinum cr hæst
gjammar. Micjar manngild-
ið fyrirfram. Gleymir ein-
staktingsþróuninni og eig-
in hugsun. Dæmir eftir
trumbuslætti- Velúr Barrab-
as að höfðingja. Krossfestir
spámanninn.
X—IX
Svar nr. 10.
Lýðræðið er málfrelsi {
stjórnmálamanna, sem þeir
nota til að villa þjóðunum
sýn, meðan þeir koma höft-
um og hömlum á altt at-
hafnafrelsi sem miðar að
velmegun þjóðanna. Mark-
miðið er arðurinn.
Á.
Svar nr. 11.
Lýðræði er sú stjórnskip-
un sem ákveður að fólki sé
„frjálst“ að „velja“ lögyjafa,
sem fámennar klíkur í póli-
tískum flokkum hafa i kjöri
og velja eftir þægð og auð-
sveipni.
II. II.
Svar nr. 12.
Lýðræði er það að þjóðin
velur sjálf leiðtoga sína.
Lýðræði er það að allir geta
orðið leiðtogar, sem hafa
hæfiteika til þcss, hvort sem
þeir eru öreigar eða auð-
menn, ættstórir eða kotunga-
synir.
O. N.
Svar nr. 13.
Lýðræði er réttlleti meiri-
hlutans — trygging minni-
hlutans.
J. Th.
Svar nr. 7.
Lýðræði er það stjórn
Miiljón manna les
Frit Danmark.
Stærsta leyniblað í Dan-
mörku og' ef til vill víðai', er
blaðið Frit Danmarlc.
I blaði frjálsra Dana í
London, sem heitir sama
nafni, er skýrt frá því, að
upplag jxess hafi komizt upp
í 113,500 í nóvember. Sé
reiícnað með því, að einungis
10 rrienn lesi livcrt blað, þá
eru lesendur Jtess á aðra
niiHjón. Blaðið hefir lconrið
úl síðan í fcbrúar 1042.
Ljóðabók eftir Jósep
Húnijörð.
Fyrir nokkuru er út kornin
Ijóðabók „Hlíðin mín“ eftir
Jósep Húnfjörð.
Bókin er sjö arkir að stærð
— 112 bls. — og eru i henni
um 'fimm tugir kvæða. Höf-
undui'inn varð fyi’ir
slcenunstu sjötugur, svo sem
getið var i blöðum, en hann
er enn í fullu fjöri, svo senl
bólc þessi ber ljóslega nieð
■ sér.
Gamall kunningi „Ingimunciur", sem er gam-
tekur til niáls. ati kunningi margra hinna
rosknari Reykvíkinga, send-
ir mér penna pistil:
„Útvarpstíðindi (13.—14. hefti). Á laugardags-
kvöldum vill fólk hafa gott útvarpsefni — gott
og uppbyggilegt leikrit — um gamansemi í út-
varpinu þýðir ekki að tala (meira). — Gunnar
Jónsson, Nesi.
'Enda þótt eg sé að öllu leyfi (og fef unnt er.
að meiru en ölíii leyti) sammála háttvirtuni
grelnarhöfuncli, langar mig þó til þess að bteta
nolckrum orðum við i þessum viðlesna dálki,
þó að reyndar sé von á meiru frá höf. itm
þetta mál, og þá mjög Iiklega í sama anda og
það, sem hér verðtir drepið á.
Eg veit að vísu eklci með vissu um það hvað
Gunnar á við með „uppbyggilegheitum“. En eg
hýst við og er sannfærður um, að við teljum
báðir Vidalínspostillu og Mynstershugleiðingar
i tölu hinna „uppbyggilegú' rita. Það ætti þvi
einkar vel við að lesið Væri upp ur ritum
þessuin, svona rétt fyrir háttatima (klukkan
hálftíu), ekki aðeins á laugardagskvöldUm, held-
ur á hverju kvöldi (Sigurður Ein'arsson).. En
um „gamansemi" er það að segja, að hún á ekki
frekar við á mörgum sviðurrí en i Úlvarpinu.
Hún á I. d. hvorki Vi§ í blöðum né bókum, og
hvað þá heldur i híó-myndum. Þær á Kófó'ð
stranglega að hanna, nema að þær séu „upp-
byggilegar". En nm það ættuin við áð dæma.
Gunna í Nesi og eg. Þess vegna á líka að brenna
allar bækur eftir svonefnda kýmnishöfunda,
eins og I. d. þá Mark Twain og Wodehouse. ög
að þvi er tii okkar ísleridinga kemur þá legg
eg til, a'ð þeir séu brenndir Iifandi á I.æk-jar-
torgi, hann Morten, Ottesen og Helgi Hjörvar
(a'ð undangenginni auglýsingu um þetta í ÍÁig-
birliiigahlaðinu með mánaðar fýrirvara). Hald-
ið þið, góðir lesendur, að það sé hætis hólinu
belra að flika „gamansemi“ jafnvel þó ekki sé
á laugardagskvöldtim — á leiksviðum i okkar
kr.’ra liiifriðstað, eða að koma mönniim til þess
að brns!i éða jafnvel skeliihlæjá nieð „gaman-
seJiii'* um ,,Bör Rörsson", kvöld eflir kvölcl í
sjálfu úlvárpinu? Ntl og aflur riei og etin nei.
1: 3 ;j að' i.lr.ðlú þessa pamfila báða, og láta
Gunnár fr.j Xr.si kveikja í þeim (ekki með
h.oiiliicir. ).
Skaðlegt Hlálur er skaðlegur. Ilann gerir allg
a5 hlæja. menn að fiflum. — „Uppbyggileg-
heit“ eiga að vera markmiðið. Bæði
i ÚÍvarpinu og allsstaðar arinars staðar — líka
i heyhlöðum ög á strandferðaskipum. Það er
mín sköðun og Gunnars í Xesi. Og það á að véra
nóg.
Aulc þeirra lippbyggiíegheíta, sem eg nefndi
áðan getum við Gunnar bætl fjölmörgum víð.
Vegna hvers hvetur Útvarpið t. d. elíki rneð við-
eigandi erindum (Elínborg Lárusdóttir), til auk-
inna áheita á Strandarkirkju? Eða til aukiimar
fjársöfnunar austur i Kina (Ölafiir ólafsson)?
Þar hafa um langan aldur- búið hundheiðnar
þjóðir, sem hvorki hafa haft vit á rié haft
kunnáttu til þess að búa sig tindir kristilegar
styrjaldir með því að kaupa kanónur og annað,
sem að þessari atvinnugreiíi lýtur, meðan tími
var til. Þessa menn þarf að UmVefida, enda
byrjað á þvi af ýinsum Velþenkjandi persónum,
eins og Gunnari í Xesi og rnér sjálfum." .
Helzt hefði eg viljað hirta allt bréf Ingi-
rintndar i dag, en þegar búið var að selja það,
reyndist það heldur lengra en dálkurinn, svo
að eg afréð að láta síðari helming þcss bíða.
Gel eg því glatt lesendur á saina hátt og mað-
urlnn, sem símaði til fengdaforeldra sinna, þeg-
ar konan hans var búin að eignast tvihura.
Hann símaði: „Meira á morgun", og nú segi
eg það við lesendurna. Vona eg að þeir sýni
þolinmæði þahgað til.
Gistihúsin. Annars eiga lesendur von á ýmsu
meiru á morgun, meðal annars
fyrata bréfinu, sem eg fékk um „gistihúsinenn-
ingu“ okkar íslehdinga. Þau bréf urðu að vísu
ekki mörg, en þeim nmn lengri. Verð eg l>ví
að taka upp þann sið, sem Áki ráðkerra inn-
leiddi hér fyrir skemmstu, að skera þati niður.
Mun enginn kunna því illa, úr því að jafnágæt-
ur jmaður á upptökin. En þó mun eg gæta þess,
að halda eftir því hezta, sem hvér bréfritari
hel'ir íram að fœra, og ætti þá öllu að vera
horgið.